به نام خدا
خانواده درمانی شناختی رفتاری
چهره های پیشگام
پاولوف: شرطی سازی کلاسیک
واتسون:ایجاد فوبیا در آلبرت کوچولو با شرطی سازی کلاسیک
ولپه:حساسیت زدایی منظم برای فوبیا
حساسیت زدایی منظم اضطراب را از طریق بازداری متقابل شرطی زدایی می نماید.
شرطی سازی کلاسیک اختلالات اضطراب
نا کارآمدی جنسی
اسکینر:شرطی سازی عامل
کودکان
شرطی سازی عامل رفتار هدف را به دقت مشاهده و سپس دفعات و بسامد آن را محاسبه می کند.آنگاه به منظور تحیلیل کارکردی رفتار پیامدهای رفتار یادداشت می شود تا شرایط تقویت آن مشخص شود.
شرطی سازی عامل به خصوص روی کودکان اثربخش است چون والدین روی تقویت کننده ها و تنبیه کننئه ها کنترل قابل توجهی دارند.
بوردمن آموزش والدین به استفاده از تنبیه برای مقابله با رفتارهای پرخاشگرانه
ضد اجتماعی کودکان
رایزلی و ولف:آموزش والدین به استفاده از تقویت عامل در گفتار کودکان اوتیستیک
سه شخصیت پیشرو خانواده درمانی رفتاری
پترسون: تاثیرگذار ترین چهره در تدوین آموزش رفتاری والدین
ابداع روش های نمونه گیری از تعاملات خانواده
آموزش والدین بر اساس نظریه یادگیری
لیبرمن:کاربرد چهارپوب یادگیری عامل برای مشکلات خانوادگی دارای بیماران افسردگی سردرد های شدید_ بی کفایتی اجتماعی _ناسازگاری زناشویی
استفاده از تمرین نقش و سرمشق گیری در خانواده درمانی
استوارت: قرارداد مشروط
به جای تمرکز بر این که چگونه رفتار نامطلوب یک عضو خانواده می تواند کاهش یابد بر اینکه چگونه تبادل رفتارهای مثبت می تواند تقابل مثبت را افزایش دهد تمرکز می کند.
رشد در طول دهه 1970 خانواده درمانی رفتاری در سه زمینه ی اصلی
آموزش والدین
زوج درمانی رفتاری
درمان های جنسی
اخیرا ارتباط نزدیکی بین مدل های محرک_پاسخ و نظریه های شناختی به وجود آمده است.
درمان های شناختی _رفتاری به رویکردهایی اطلاق می شود که از آلبرت الیس و آرون بک الهام گرفته شده است و تاکید آن ها بر تغییر نگرش برای ایجاد و تداوم تغییر رفتار است.
صورت بندی های نظری
مولفه اصلی رفتار درمانی
تداوم رفتار از طریق پیامدهای آن: تقویت کننده ها و تنبیه کننده ها
خاموشی :بهترین پاسخ به رفتاری که آن را دوست ندارید.بسیاری از مشکلات رفتاری به طور متناوب تقویت می شوند و بنا براین خاموشی آن نیازمند زمان است.
رفتاردرمان گران دریافتند که افراد نه تنها عمل می کننئ بلکه ئارای فکر و احساس نیز هستند ادغام رفتارگرایی محرک _پاسخ و نظریه های شناختی
مخرب ترین افکار خود آیند آنهایی هستند که بر پایه ی استنباطهای اختیاری هستند.
جوهره رویکرد شناختی تفسیر ما از رفتار دیگران بر روش پاسخ ما به آنان تاثیر می گذارد.
نظریه تبادل اجتماعی :افراد درصدد به حداکثر رساندن پاداش ها و به حداقل رساندن هزینه ها در روابط خود می باشند.
رشد بهنجار خانواده
مطابق مدل تبادل رفتاری در یک رابطه خوب توازن بین دادن و گرفتن وجود دارد یعنی منافع باید بر هزینه ها بچربد.
اثر رفتار نامطلوب باعث کاهش رضایت زناشویی می شود بیش از آن چه که رفتار مثبت باعث افزایش آن شود.بنابراین یک رابطه خوب تحت کنترل تقویت مثبت است.
مهم ترین ویژگی رابطه خوب توانایی صحبت کردن درمورد مشکلات
مهارت حیاتی در حفظ هماهنگی خانواده حل تعارض
ویژگی های رابطه خوب:
1.گفتگو شفاف در مورد تعارض2.توصیف احساسات3.درخواست تغییر رفتار مشخص
زوجین موفق:قدرت تقویت خود را همواره توسط اکتساب حوزه های جدیدی برای تبادل مثبت گسترش می دهند.
زوجینی که به تعداد اندک و محدودی از تقویت ها اتکا می کنند به ناچار از آثار اشباع شدن رنج می برند.
بروز اختلالات رفتاری
تمرکز بر علایم و نه انگیزه های زیر بنایی
سوال:چرا رفتارهایی مثل کج خلقی کودک یا پس کشیدن شوهر تقویت می شوند؟افراد اغلب به طور غیر عمدی دقیقا پاسخ هایی را تقویت می کنند که بیشترین پریشانی را برای آن ها ایجاد می کنند.
والدین معمولا به مشکلات رفتاری کودکانشان با سرزنش یا سخنرانی برای آن ها پاسخ می دهند.این واکنش ها ممکن است تنبیه به نظر برسداما در واقع امکان دارد تقویت کننده باشد زیرا توجه یک تقویت کننده ی اجتماعی قوی است.
مشکلات والدین برای تنبیه:1.تهدید بدون عمل 2.به فاصله طولانی 3.تنبیه بسیار خفیف که اثری ندارد یا بسیار شدید که اضطراب زاست.
تعیین کننده های مهم از ناخشنودی زناشویی: نق زدن _قهر _گریه
زوجین معولا در برابر رفتار های آزارنده ی همسر خود مقابله به مثل می کنند چرخه معیوب(حالمو میگیرم…حالتو میگیرم )
طرحواره های بیمارگون : طرحواره های بیمارگون در فرآیند رشد آموخته می شوند .بعضی از این باورهای ناکارآمد پیش فرض هایی در مورد نقش های خانوادگی و بعضی دیگر در مورد زندگی خانوادگی به طور کامل هستند.
8 تحریف شناختی داتیو
استدلال اختیاری:نتیجه گیری در مورد وقایع بدون شواهد کافی
انتزاع انتخابی:برجسته کردن جزییات خاصی و نادیده گرفتن اطلاعات مهم دیگر
تعمیم افراطی:تعمیم یک واقعه به عنوان الگوی عمومی
اغراق یا ناچیز شمردن:اهمیت وقایع به طور غیر واقع بینانه ای بزرگ نمایی یا کوچک نمایی می شود.
شخصی سازی:وقایع به طور اختیاری در ارتباط با خویشتن تعبیر می شود.
تفکر دو بخشی:تجارب به عنوان همه خوب یا همه بد تفسیر می شوند.
برچسب زدن:رفتار به ویژگی های نامطلوب نسبت داده می شود.
ذهن خوانی:افراد ممکن است ارتباط برقرار نکنند چون بر این فرض هستند که می دانند دیگران چه فکر می کنند.
اهداف درمان
تغییر واصلاح الگوهای خاص رفتاری برای کاهش مشکل حاضر است.این تمرکز بررفتار تا روی سازمان خانواده یا سلامت روابط خانوادگی به درمان شناختی رفتاری بیشتر از خانواده درمانی های نظام مند طعم فنی می دهد.
درمانگر درمان خود را متناسب با هر مراجع انجام می دهد اما هدف خاموشی رفتار نامطلوب و تقویت رفتارهای مثبت است.
اهداف آموزشی:
آموزش مهارت های برقراری ارتباط
حل مساله
مذاکره
شرایط تغییر رفتار
رفتار زمانی تغییر می کند که شرایط تقویت تغییر کند.
ویژگی های اصلی خانواده درمانی رفتاری:
یک:ارزیابی دقیق برای تعیین بسامد رفتار مشکل آفرین به جهت هدایت درمان و ایجاد بازتاب های دقیق در مورد موفقیت درمان
دو:طرح راهبرهایی برای اصلاح همایندهای تقویت در هر خانواده به طور خاص
اولین وظیفه درمانگر تعیین مقدار و طول مدت رفتار و سپس تعیین محرک های پیشایند و و تقویت های پیامد رفتار است.
برخلاف پیش فرض اسکینر تنبیه می تواند به طور طولانی مدت موثر باشد.
تقویت رفتارهای مثبت مثل همکاری و فرمانبری باعث کاهش رفتارهای ضداجتماعی نم شود اما تنبیه باعث کاهش طولانی مدت رفتارهای ضداجتماعی می شود.
خانواده در مانی کارکردی:بارتون و الکساندر
خانواده درمانی کارکردی می گوید اعضای خانواده های ناخشنود تمایل دارند که مشکلاتشان را به ویژگی های منفی (تنبلی_بی مسئولیتی _کنترل ضعیف تکانه) در سایر اعضا ی خانواده نسبت می دهند.
در کل رفتارگرایان هنر درمان را کم اهمیت تلقی نموده و آن را فرآیند تکنیکی می دانند که عمدتا کاربرد نظریه یادگیری است.
فالون:رویارویی _تهدید_ اجبار و انتقاد معتبر سازی
پدیده مقاومت نشانه ی ناموفق بودن درمان یا درمانگر است.
روند شکل گیری رفتار مطلوب:
تقویت مثبت متناوب تقویت های اجتماعی مشاهده و خود کنترلی
آموزش والدین با رویکرد رفتاری
کودک مشکل دارد نه اینکه مشکل کودک است.
ریشه مشکلات کودکان:پیامدهای بی ثبات رفتار مشکل آفرین و شکست در توجه به رفتارهای مثبت
شایع ترین مداخله: شرطی سازی عامل
تحسین و توجه :به اندازه پول یا یا شکلات موثرند.
شکل دهی:تقویت تغییر در گام های کوچک است.
اقتصاد ژتونی:از نشانه یا ستاره برای پاداش دادن برای انجام موفق رفتار استفاده می کند.
قرار داد مشروط:شامل توازن از طرف والدین برای تغییر کردن در موضوعات خاص در پی تغییرات خاصی از طرف کودک است.
مدیریت مشروط: شامل پاداش دادن یا بازیگری آن بر اساس رفتار کودکان است.
محروم سازی:تنبیهی است که در آن کودکان وادار می شوند در گوشه ای بنشینند یا به اتاقشان فرستاده شوند.
ارزیابی
آموزش والدین با یک ارزیابی شروع می شود.بیشتر از مدل رفتاری کانفر و فیلیپس:SORKC استفاده می شود.
:Sمحرک
O:وضعیت ارگانیزم
R:پاسخ هدف
KC:ماهیت و شرایط پیامدها
ارزیابی در آموزش والدین با رویکرد رفتاری شامل توصیف رفتارو مشاهده و ثبت مقدار رفتاری است که باید تغییر یابد و همچنین وقایع پیشایند و پسایند آن می باشد.
مصاحبه ها معمولا با مادرانجام می شود.
مشاهدات از طریق آینه ی یک طرفه با ملاقات خانگی صورت می پذیرد.
چک لیست ها و پرسشنامه ها نیز اطلاعاتی را که در مصاحبه نادیده گرفته می شوند را فراهم می کنند.
فنون درمانی
برای افزایش رفتار:اصل پریماک رفتاری که احتمال وقوع آن بالاست برای تقویت رفتارهایی که با احتمال کمی روی می دهند انتخاب می شوند.
انواع تقویت کننده ها (اجتماعی و مادی) باید برای کودک قابل پذیرش باشند.
زمانی که پاداش های موثر انتخاب شدند والدین آموزش می بینند که رفتارمطلوب را از طریق تقویت هر رفتاری که به طور موفقیت آمیزی به رفتار هدف نزدیک است شکل دهند.
رایج ترین فن برای کاهش رفتار محروم سازی است.(خصوصا در سنین قبل نوجوانی)
وقتی کودکان از رفتن به محوطه ی محروم سازی امتناع می ورزند والدین آموزش می بینند زمان محروم سازی را دقیقه به دقیقه افزایش دهند تا حداکثر 10 دقیقه.
فنون دیگر:سرزنش کلامی _نادیده گرفتن-جدا کردن
به دلیل آن که تقویت فوری همیشه مناسب نیست سیستم ژتونی نزد آموزش دهنده های والدین مقبولیت کرده است.
در آموزش والدین با رویکرد رفتاری از آموزش اصول شرطی سازی عامل و مشاهده تعاملات والدین وکودک از پشت آینه ی یک طرفه و صحبت با والدین در حین فرایند مشاهده از طریق میکروفن بی سیم استفاده می شود.
فنون انظباطی معمولا بعد از روش های تقویت معرفی می گردد.
درخواست های موثر برای افزایش احتمال فرمانبری کودکان:درخواست های کوتاه و دلچسب_در مجاورت فیزیکی کودک به او گفته شود_به صورت خبری و نه سوالی گفته شود_در هر زمان فقط یک چیز از کودک خواسته شود
برای نوجوانان بیشترازقرارداد مشروط استفاده می شود:
شیوه ای که همه ی اعضا به توافق می رسند از والدین و نوجوان خواسته می شود تا دقیقا مشخص کنند هر یک دوست دارند چه رفتاری در دیگری تغییر یابد.
درمانگر این موارد را ترغیب می کند:
گفتگوی روشن در مورد محتوا و احساسات
ارائه ی روشن درخواست ها که منجر می شود به:
مذاکره که در آن هر فرد در مقابل صرف نظر کردن از بعضی چیزها چیزی را به دست می آورد.
درمان رفتاری زوج ها
با ارزیابی ساختار یافته شروع می شود.
این فرایند معمولا شامل
مصاحبه های بالینی_درجه بندی میزان رفتارهای هدف _پرسشنامه های زناشویی است.
ارزیابی برای تعیین نقاط ضعف و قوت رابطه و شیوه ای و شیوه ای که پاداش ها و تنبیه ها مبادله می گردند است.
استوارت: 5 راهبرد که رویکرد رفتاری نسبت به ازدواج های مشکل دار خلاصه می کند:
بیان مشکل به وضوح و نه شکایت های مبهم
یادگیری فرایند مبادله رفتاری با تاکید بر کنترل مثبت به جای کنترل آزارنده
کمک به زوجین برای بهبود ارتباط
تشویق زوجین به اشتراک قدرت و تصمیم گیری مشترک
راهبردهای حل مساله برای مسائل آینده و بسط پیشرفت ها ی ناشی از درمان
بیان خواسته ها به صورت خاص و رفتاری مثلا:
تو باید نسبت به نیاز های من بیشتر آگاه باشی . غ
دوست دارم وقتی میبینی غمگینم بپرسی چه شده است. ص
فهرست سه چیز که مایلند طرف مقابلشان انجام دهد.
روزهای عاشقانه هر یک از طرفین می بایست رفتارهای خوشایند را به دیگری دو برابر نماید.
روزهای توجه و مراقبت یکی از طرفین توجه و مراقبت
خود را
گاتمن:تبادل خشم و عدم تفاهم در طولانی مدت آسیب زننده نیستند.
دفاعی بودن .لجاجت و پرهیز از کشمکش در دراز مدت منجر به تخریب بیشتری در ازدواج می شوند.
خشمی که مستقیم ابراز شود ممکن است دردناک باشد اما سالم تر است.
قراردادهای این به عوض آن یکی از طرفین موافقت می کند که بعد از تغییرات رفتاری طرف مقابل او نیز تغییر کند.
قرارداد با نیت خوب در آن طرفین موافقت می کنند که تغییراتی در رفتارشان ایجاد کنند بدون اینکه این امر مشروط به تغییر رفتار دیگری باشد.
زمانی که زوجی آموزش داده می شوند که به طریقی با هم صحبت کنند که برای حل مساله عملی است آن ها با اصول قرارداد مشروط آشنا می شوند_یعنی توافق در ایجاد تغییرات مشروط بر تغییرات طرف مقابل.
رویکرد شناختی رفتاری در خانواده درمانی
درمانگر عقلانی عاطفی به اعضای خانواده کمک می کند که دریابند چگونه باورهای غیرمنطقی ریشه ی پریشانی هیجانی آنان است.
نظریه A_B_C اعضای خانواده مشکلات خود را به گردن برخی رویدادهای خاص در خانواده می اندازند (A) و یاد گرفته اندبه دنبال باورهای غیرمنطقی باشند(B) که آنگاه مورد چالش قرار بگیرند.
اپستاین و شلزینجر:4 مورد که از طریق آنها شناخت.رفتار و هیجانات اعضای خانواده ممکن است به ایجاد جوی ملتهب منجر شود:
شناخت ها رفتارها و هیجانات هر فرد نسبت به تعاملات خانواده
اعمال اعضای خانواده نسبت به او
واکنش های ترکیبی چند عضو نسبت به او
ویژگی های ارتباطات بین دیگر اعضای خانواده
شناخت درمانی آرون بک:بر طرحواره ها یا باورهای محوری در مورد جهان و کارکردهای آن تاکید دارد.پیش فرض های تحریف شده که از طریق آن ها اعضای خانواده یکدیگر را به طور واقع نگرانه تفسیر و ارزیابی می کنند هدف این نوع درمان است.
باورها چه خودآگاه و چه نا خود آگاه منشا گرفته از خانواده پدری از جانب هر دو زوج به هم می پیوندند و باعث بروز طرحواره های خانواده فعلی می شوند.این باورها در تربیت فرزندان به کار گرفته شده و با ترکیب شدن با افکار و ادراکات فردی باعث رشد بعدی طرحواره ی خانواده می گردند.
درمان بدکارکردی جنسی
ولپه:بیشتر مشکلات جنسی نتیجه ی اضطراب شرطی شده هستند.درمان او متشکل از توصیه ی زوج ها به انجام یک سلسله از رفتارهای پیشرونده در عشق ورزی است که در عین حال از افکار مربوط به نعوظ یا ارگاسم اجتناب می شود.
در آموزش جرات مندی افراد دارای بازداری اجتماعی و جنسی تشویق می شوند که ابراز نیازها و احساساتشان را بپذیرند.
قدم اول درمانگران جنسی ارزیابی است ارزیابی شامل یک آزمایش پزشکی کامل و مصاحبه های گسترده برای مشخص نمودن ماهیت اختلال و تعیین اهداف درمانی است.
سه مرحله پاسخ جنسی وجود دارد و به همین ترتیب سه مشکل جنسی :اختلال در میل_اختلال در برانگیختگی_اختلال در ارگاسم
طیف اختلال در میل دامنه ای از سائق پایین جنسی تا انزجار جنسی دارد.درمان متمرکز است بر 1)شرطی زدایی اضطراب 2)کمک به مراجعان برای مقاومت در برابر افکار منفی
اختلال در برانگیختگی شامل کاهش برانگیختگی هیجانی و اشکال در رسیدن یا حفظ نعوظ در مردان یا باز شدن و لزج شدن مهبل در زنان است.
ارزشیابی
خانواده درمانی رفتاری دقیق ترین نوع درمان مطالعه شده ی خانوادگی است.
بیشترین نوع حمایت شده:آموزش والدین جرالد پترسون و زوج درمانی رفتاری نیل جکبسون
موثرترین عنصر در هر شکل از زوج درمانی :افزایش مهارت های ارتباطی
سه حیطه از تحقیقات آماده توسعه:
اختلال سلوک در کودکان
تعارضات زناشویی
بزرگسالان اسکیزوفرنی
منبع:خانواده درمانی مفاهیم و روشها نیکولز شوارتز