الف- عنوان تحقیق
1- عنوان به زبان فارسی: "اثر بخشی درمان فراشناخت در بهبود اختلال بیش فعالی- کم توجهی(ADHD) بزرگسالان"
2- عنوان به زبان انگلیسی/(آلمانی، فرانسه، عربی):
"The effectiveness of the treatment of attention deficit hyperactivity disorder improved metacognition (ADHD) in adults"
…………………………………………………………………………………………………………………………………………..
ب – تعداد واحد پایاننامه:
ج- بیان مساله اساسی تحقیق به طور کلی (شامل تشریح مساله و معرفی آن، بیان جنبههای مجهول و مبهم، بیان متغیرهای مربوطه و منظور از تحقیق) :
اختلال بیش فعالی- کم توجهی(ADHD) یک الگوی رفتاری است که در کودکی ظاهر می شود و از نظر تکاملی این اختلال با میزان نامتناسبی از عدم توجه، تکانش گری و پر تحرکی بروز می کند. زمانی این اختلال یک بیماری دوران کودکی تلقی می شود که تاثیر اندکی بر عملکرد دوره بزرگسالی بگذارد. اما مطالعات اخیر نشان داده اند که ADHD می تواند تا سال های نوجوانی و بزرگسالی (60%) ادامه یابد(تیتر1، 1998).
بین 70-30 درصد کودکان مبتلا به این اختلال، در نوجوانی و بزرگسالی هم معیارهای تشخیصی DSM-IV را دارند (بویک و استاب2، 2000). مشکلات توجه و تمرکز وسیستم حرکتی، تکانش گری، به هم ریختگی، عدم تحمل استرس، تغییرات هیجانی و خلقی و احتمالا اختلال در روابط بین فردی، ADHD بزرگسالان را مشخص می کند( تیتر، 1998). افراد بالغ مبتلا به ADHD در برنامه ریزی، تکمیل و به پایان رساندن تکلیف، انجام دادن به موقع وظایف کاری، گوش دادن به صحبت های دیگران، حفظ توجه هنگام خواندن، تصمیم گیری با فکر و … مشکل دارند(وندر، 1995).
به نظر می رسد در این افراد میزان مصرف سیگار و سوء مصرف مواد و دارو و اختلالات روانپزشکی همراه نیز بیشتر باشد(برکلی3 و همکاران، 1990). بسیاری از محققان معتقدند که مهم ترین مشکل در ADHD بزرگسالان عبارت از عدم توانایی اجتناب و خودداری کردن می باشد که این امر باعث می شود تواناییهای فرد در مسایل اجتماعی، کنترل نفس، انضباط و وقت شناسی کاهش یابد(مونوزا و کلین4، 2000).
بنابراین پژوهش حاضر درصدد است الگوی درمانی جدیدی را برای درمان این اختلال به کار گیرد. این الگو به منظور تعدیل و برطرف کردن خلاهای نظریه های شناختی شکل گرفته است، به بیان واضح تر، باورها و طرحواره هایی که الیس و بک در نظریه خود بر آن تاکید کرده اند، می توانند عامل فراشناخت هایی باشند که توجه به شیوه های ارزیابی و پاسخ های مقابله ای را شکل می دهند و این عوامل خود باعث افزایش باورهای منفی عمومی می گردند (ولز، 2000).
فراشناخت عبارت است از هر نوع دانش و فرایند شناختی که در آن ارزیابی با کنترل شناختی وجود داشته باشد(موسیس و بیرد، 2002). نخستین بار آدرین ولز درمان فراشناختی را مطرح کرد. درمان فراشناختی از طریق تغییر توجه به حذف سبک های تفکر ناسازگارانه – به عنوان مانعی در جهت پردازش شناختی و هیجانی طبیعی – پرداخته و انعطاف پذیری در کنترل شناختی را افزایش می دهد. همچنین، تکنیک ذهن آگاهی گسلیده که با آگاه ساختن از رویدادهای درونی بدون پاسخدهی به آن ها منجر به ایجاد فرا آگاهی می شود از جمله تکنیک های اصلی این درمان است(ولز، 2008، ترجمه محمد خانی، 1390).
تحقیقات مختلف نشان داده است که بین جنبه های خاصی از فراشناخت با اختلال های روان شناختی رابطه وجوددارد (ولز و ماتیوس، 1996). برخلاف شباهت های بنیادی در مکانیزم های آسیب شناختی اختلال های روان شناختی مختلف، هر اختلال محتوای خاص خود را در سطوح مختلف شناختی و فراشناختی دارد. بنا به گزارش اکثر بیماران احساس می کنند کنترلی بر افکار و رفتارشان ندارند و الگوهای تفکر و توجه شان بر خود و موضوعات تهدید کننده متمرکز است، که درمان فراشناختی بر تغییر این الگوها های تفکر تاکید می کند و آن ها را بسیار مهم می داند (ولز، 2008، ترجمه محمد خانی، 1390).
ازجمله کاربرد این درمان در اختلالات اضطراب اجتماعی (کلارک5 و ولز، 1995؛ ولز و پاپاجوریو6، 20019، استرس پس از آسیب (ولز و سمبی7، 2004)، اختلال اضطراب فراگیر(ولز، 2008)، اختلال وسواس فکری و عملی و اختلال افسردگی (فیشر8 و ولز، 2008) موثر بوده است. از طرفی ویژگی های منحصر به فرد رویکرد فراشناختی مانند تاکید آن بر حضور ذهن و آگاهی لحظه به لحظه از رخدادهای درونی، بدون درگیر شدن در آن ها که متاثر از فلسفه شرق است در کنار تاکید بر فرایند تفکر، درباره تفکر و عناصری مانند فرا آگاهی و فراباوری با بسیاری از مفاهیم مورد تاکید در فرهنگ ایران سنخیت دارد و این موضوع می تواند اجرای فنون مربوط به این دو رویکرد را در مراجعان ایران آسان سازد (ولز، 2008، ترجمه محمد خانی، 1390).
با وجود اینکه پژوهش های متعددی) آنانستوپولوس و کینگ9،2014؛ اسچونبرگ10 و همکاران،2014) در مورد بزرگسالان ADHDانجام شده، اما تا آنجا که پژوهشگر بررسی نموده است پژوهش که به بررسی اثر بخشی درمان فراشناخت بر بهبود اختلال بیش فعالی – کم توجهی بزرگسالان پرداخته شده باشد یافت نشد لذا پژوهشگر به دنبال پاسخ گویی به این سوال است که آیا درمان فراشناخت بر بهبود اختلال بیش فعالی – کم توجهی بزرگسالان موثر است ؟
د – اهمیت و ضرورت انجام تحقیق (شامل اختلاف نظرها و خلاءهای تحقیقاتی موجود، میزان نیاز به موضوع، فواید احتمالی نظری و عملی آن و همچنین مواد، روش و یا فرآیند تحقیقی احتمالاً جدیدی که در این تحقیق مورد استفاده قرار میگیرد:
مطالعات نشان داده است که ADHD به دوره بزرگسالی کشیده می شود و برای عده زیادی از این افراد مشکل ایجاد می کند. 66% از این افراد گزارش می کنند که حداقل یک علامت از اختلال (مانند بی قراری، تمرکز ضعیف، تکانشگری و حالات انفجاری) را دارند، 64% از بی قراری شکایت دارند و بی قراری 44% از آنها در طی مصاحبه بالینی مشهود است(ویس و هچتمان11، 1998). شیوع این اختلال در بزرگسالی براساس برخی از پژوهش ها 6-2 درصد گزارش شده است(فراونی و بیدرمان12، 2005). و برخی نیز شیوع این اختلال را در حدود 7 درصد بیان نموده اند(کیت13، 2009). احتمالا شایع ترین اختلال روان پزشکی مزمن که در بالغین تشخیص داده نمی شود ADHD می باشد(وندر14، 1993).
اختلال ADHDبزرگسالی مشکلات زیادی برای افراد مبتلا ایجاد می کند و موفقیت اجتماعی، تحصیلی و رشد عاطفی افراد مبتلا را تحت تاثیر قرار می دهد (سیلور15، 2000). از سویی دیگر، این اختلال خطر سوء مصرف مواد، بزهکاری، زندانی شدن، شکست های شغلی، طلاق و مشکلات ازدواج را افزایش می دهد (وندر و ولف16، 2001).
مطالعه کسلر و همکاران(2006) که به منظور بررسی شیوع و عوامل وابسته با اختلال ADHD در بزرگسالان در آمریکا انجام شده است. اختلال ADHD را به صورت هم ابتلایی با سایر اختلالات روانی موجود در DSM-IV قویا تاکید کرده است و به لزوم تلاش به منظور افزایش شناسایی و درمان و همچنین لزوم تحقیق جهت مشخص کردن اثرات درمانی به منظور کاهش تعداد مبتلایان و کاهش ماندگاری و شدت بیماری در بزرگسالان مبتلا به اختلال بیش فعالی- کم توجهی تاکید کرده است (عربگل، حیاتی و حدید، 1383).
رویکرد های شناختی معاصر نسبت به مشکلات بالینی، گستره مولفه های مختلف تشکیل دهنده تفکر را مشخص نکردند، ولی این که فراشناخت چگونه متشکل از دانش هشیاری در مورد حالت های شناختی فرد، تجربه های فراشناختی و راهبردهای کنترل است، بررسی شده است. همچنین فراشناخت مرکب از دانش ضمنی ناهشیار است که به نیروهای اجرایی متمرکز در فعالیت شناختی جهت می دهد (بیابانگرد، 1381).
درمان فراشناختی در سال های اخیر مطرح شده است و از جنبه های مختلف، نظیر دانش ساختاری منظم، تعداد محدود جلسات درمانی، تاکید بر فرایند شناخت به جای محتوای آن و طراحی فنون خاص نظیر آموزش توجه حایز اهمیت است. درمان فراشناختی با ارایه مدل های ویژه برای هر اختلال و ارزش یابی تجربی آن ها با استقبال گسترده ای در سطح جهان مواجه شده است(ولز، 2008، ترجمه محمد خانی، 1390).
با توجه به شیوع بالای این اختلال در بزرگسالان و اهمیت تشخیص و درمان به هنگام آن این نیاز احساس می شود که پژوهشی در جهت به کار گیری درمان فراشناختی در بهبود اختلال ADHD بزرگسالی صورت گیرد.
ه- مرور ادبیات و سوابق مربوطه (بیان مختصر پیشینه تحقیقات انجام شده در داخل و خارج کشور پیرامون موضوع تحقیق و نتایج آنها و مرور ادبیات و چارچوب نظری تحقیق):
نتایج پژوهش اددی، کانیو، برومن-فلوکس و میچل17 (2014) نشان داد که درمان شناختی -رفتاری می تواند به عنوان یک گزینه درمانی کوتاه مدت برای دانشجویان ADHD مفید واقع شود.
آنانستوپولوس و کینگ18 (2014) در پژوهش خود به این نتیجه دست یافتند که درمان شناختی- رفتاری موجب افزایش دانش ADHD، استفاده از مهارت های سازمان دهی و کاهش در تفکر ناسازگارانه می شود و چنین تغییرات بالینی با کاهش علایم ADHD همراه بوده است.
اسچونبرگ19 و همکاران (2014) در پژوهش خود به این نتیجه دست یافتند که درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی بر نشانه های بیش فعالی و نقص توجه بزرگسالان موثر است.
نتایج پژوهش سلمانی، حسنی، کرمی و محمد خانی (1392) نشان داد که درمان فراشناختی منجر به کاهش راهبرد های ناسازگارانه نظم جویی شناختی هیجانی و افزایش راهبرد های سازگارانه (تمرکز مجدد مثبت، تمرکز بر برنامه ریزی، ارزیابی مجدد مثبت) می شود.
نتایج پژوهش سترگ، کاظمی و رئیسی (1392) نشان داد که درمان فراشناختی بر اصلاح عقاید وسوسه انگیز و باورهای مرتبط با مواد موثر است.
شفیعی سنگ آتش، س؛ رفیعی نیا، پ؛ و نجفی، م. (1391) در پژوهش خود به این نتیجه دست یافتند که فراشناخت درمانی بر اضطراب و مولفه های فراشناختی افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر موثر هستند.
نادری، گردان شکن و گلپرور (1390) به بررسی تاثیر آموزش فراشناخت بر یادگیری خود راهبر در دانشجویان پرداختند. نتایج پژوهش آنها نشان داد که آموزش فراشناخت میزان یادگیری خود راهبر را افزایش می دهد.
بهادری، جهان بخش، جمشیدی، عسکری (1390) در پژوهش خود به این نتیجه دست یافتند که فراشناخت درمانی منجر به کاهش اضطراب در افراد مبتلا به هراس اجتماعی می شود.
صالحی، پوشنه و ناظمی (1389) در پژوهش خود به این نتیجه دست یافتند که اجرای درمان شناختی – رفتاری بر روی کودکان بیش فعال بر خود ادراکی تحصیلی و رفتاری آنها تاثیر دارد و منجر به کاهش خود ادراکی کاذب این کودکان می شود.
مطالعه تامپسون (2003) نشان داد که درمان فراشناخت در بهبود علایم بیش فعالی – کم توجهی کودکان موثر است.
و – جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق:
با توجه به به اینکه مبتلایان به ADHD بزرگسالان بیشتر در فرایند شناختی افکارشان دچار اختلال هستند بنابراین منطقی است که درمان آن نیز بر جنبه های فرایند شناختی تاکید شود. و همچنین مرور پیشینه پژوهش مشخص کرده است که تاکنون تحقیقی در زمینه اثر بخشی درمان فراشناخت در بهبود اختلال بیش فعالی – کم توجهی(ADHD) بزرگسالان صورت نگرفته است بنابراین پژوهش حاضر در این چهارچوب و با هدف تعیین اثر بخشی درمان فراشناخت در بهبود اختلال بیش فعالی – کم توجهی(ADHD) بزرگسالان صورت می گیرد.
ز- اهداف مشخص تحقیق (شامل اهداف آرمانی، کلی، اهداف ویژه و کاربردی):
* هدف کلی:
بررسی اثر بخشی درمان فراشناخت در بهبود اختلال بیش فعالی – کم توجهی(ADHD) بزرگسالان.
اهداف جزئی:
بررسی اثر بخشی درمان فراشناخت بر کم توجهی بزرگسالان مبتلا به ADHD .
بررسی اثر بخشی درمان فراشناخت بر بیش فعالی بزرگسالان مبتلا به ADHD .
بررسی اثر بخشی درمان فراشناخت بر تکانش گری بزرگسالان مبتلا به ADHD .
بررسی اثر بخشی درمان فراشناخت بر مشکلات و تصور کلی از خود بزرگسالان مبتلا به ADHD .
بررسی اثر بخشی درمان فراشناخت بر تحریک پذیری بزرگسالان مبتلا به ADHD .
بررسی اثر بخشی درمان فراشناخت بر تحمل استرس بزرگسالان مبتلا به ADHD .
بررسی اثر بخشی درمان فراشناخت بر روابط بین فردی بزرگسالان مبتلا به ADHD .
ح – در صورت داشتن هدف کاربردی، نام بهرهوران (سازمانها، صنایع و یا گروه ذینفعان) ذکر شود (به عبارت دیگر محل اجرای مطالعه موردی):
ط- سوالات تحقیق:
آیا درمان فراشناخت بر کم توجهی بزرگسالان مبتلا به ADHD موثر است؟
آیا درمان فراشناخت بر بیش فعالی بزرگسالان مبتلا به ADHD موثر است؟
آیا درمان فراشناخت بر تکانش گری بزرگسالان مبتلا به ADHD موثر است؟
آیا درمان فراشناخت بر مشکلات و تصور کلی از خود بزرگسالان مبتلا به ADHD موثر است؟
آیا درمان فراشناخت بر تحریک پذیری بزرگسالان مبتلا به ADHD موثر است؟
آیا درمان فراشناخت بر تحمل استرس بزرگسالان مبتلا به ADHD موثر است؟
آیا درمان فراشناخت بر روابط بین فردی بزرگسالان مبتلا به ADHD موثر است؟
ی- فرضیههای تحقیق:
* فرضیه اصلی:
درمان فراشناخت در بهبود اختلال بیش فعالی – کم توجهی(ADHD) بزرگسالان موثر است.
* فرضیه فرعی:
درمان فراشناخت بر کم توجهی بزرگسالان مبتلا به ADHD موثر است.
درمان فراشناخت بر بیش فعالی بزرگسالان مبتلا به ADHD موثر است.
درمان فراشناخت بر تکانش گری بزرگسالان مبتلا به ADHD موثر است.
درمان فراشناخت بر مشکلات و تصور کلی از خود بزرگسالان مبتلا به ADHD موثر است.
درمان فراشناخت بر تحریک پذیری بزرگسالان مبتلا به ADHD موثر است.
درمان فراشناخت بر روابط بین فردی بزرگسالان مبتلا به ADHD موثر است.
درمان فراشناخت بر تحمل استرس بزرگسالان مبتلا به ADHD موثر است.
ک- تعریف واژهها و اصطلاحات فنی و تخصصی (به صورت مفهومی و عملیاتی):
اختلال بیش فعالی-کم توجهی (ADHD) بزرگسالان:
تعریف نظری: طبق چهارمین نشر راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی انجمن روانپزشکی آمریکا(DSM-IV) اختلال بیش فعالی نقص توجه، مجموعه علایمی است با محدودیت میدان توجه که با سطح رشد فرد ناهماهنگ است و به ضعف تمرکز، رفتار ناگهانی و بیش فعالی منجر می شود. به عبارت دیگر مشخصه اصلی این اختلال، وجود الگوی پایدار فقدان توجه و یا بیش فعالی تکانش گری است که در مقایسه با افرادی که در همان سطح از رشد قرار دارند شدید تر است ( وودورث و هاپر ، 2007؛ به نقل از علیزاده گورادل، 1391).
ملاک های تشخیص در دوران بزرگسالی پنج علامت اضافی، شامل مشکلات جاری در ارتباط با بی توجهی و بیش فعالی و اقلا سه علامت دیگر(سادوک و سادوک، 2007، ترجمه پور افکاری، 1390):
A. بی توجهی
B. بیش فعالی
C. بی ثباتی خلق
D. تحریک پذیری و تند خویی
E. اختلال در تحمل استرس
F. تکانشگری
تعریف عملیاتی
نمراتی را که آزمودنی ها از پرسشنامه های آزمون بیش فعالی-کم توجهی بزرگسالان کانرز (CAARS-S:S)، مقیاس تحریک پذیری، خرده مقیاس استرس از مقیاس افسردگی، اضطراب و استرس (DSS 21) و پرسشنامه مشکلات بین فردی 32 سوالی(IIP-32) کسب می کند.
درمان فراشناخت:
تعریف نظری: اصطلاح فراشناخت به دانش ما درباره ی فرایندهای شناختی خودمان و چگونگی استفاده بهینه از آنها برای رسیدن به هدفهای یادگیری گفته می شود. به عبارت دیگر،.فراشناخت عبارت است از هر نوع دانش یا فرایند شناختی که در آن ارزیابی، نظارت و کنترل شناختی وجود داشته باشد(موسیس و بیرد، 2002). درمان فراشناختی استفاده از تکنیک های فراشناختی در درمان اختلالات روان شناختی است.
تعریف عملیاتی: در این پژوهش جهت انجام درمان بر روی بیماران مبتلا به اختال بیش فعالی – کم توجهی بزرگسالان از الگوی درمان فراشناختی ولز استفاده شده است.
5-روش شناسی تحقیق:
الف- شرح کامل روش تحقیق بر حسب هدف، نوع داده ها و نحوه اجراء (شامل مواد، تجهیزات و استانداردهای مورد استفاده در قالب مراحل اجرایی تحقیق به تفکیک):
ب- متغیرهای مورد بررسی در قالب یک مدل مفهومی و شرح چگونگی بررسی و اندازه گیری متغیرها:
پژوهش حاضر یک مطالعه شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل است. در این روش گروه آزمایش تحت درمان فراشناختی قرار می گیرند اما گروه کنترل در لیست انتظار قرار می گیرند و هر دو گروه در زمان یکسان به پیش آزمون و پس آزمون پاسخ می دهند.
جدول 1. مدل مفهومی پژوهش
پس آزمون
متغیر مستقل
پیش آزمون
گمارش تصادفی
گروه ها
T2
x
T1
R
گروه آزمایشی
T2
–
T1
R
گروه کنترل
متغیر مستقل : درمان فراشناخت
متغیر وابسته: بهبود اختلال بیش فعالی(ADHD) بزرگسالان
متغیر کنترل: جنس، سن شروع بیماری
ج – شرح کامل روش (میدانی، کتابخانهای) و ابزار (مشاهده و آزمون، پرسشنامه، مصاحبه، فیشبرداری و غیره) گردآوری دادهها :
د – جامعه آماری، روش نمونهگیری و حجم نمونه (در صورت وجود و امکان):
جامعه آماری پژوهش شامل کلیه بزرگسالان مبتلا به ADHD مراجعه کننده به مراکز مشاوره و روان درمانی شهر اصفهان هستند.
روش نمونه گیری به صورت در دسترس می باشد. بدین صورت که از بین مراجعه کنندگان به مراکز روان درمانی و مشاوره شهر اصفهان که توسط مشاوران تشخیص ADHD داده شدند پس از مصاحبه با روانپزشک و اتمام پرسشنامه اختلال بیش فعالی- کم توجهی بزرگسالان کانرز و.. و تایید وجود ADHD، تعداد 30 نفر به طور تصادفی انتخاب و به طور تصادفی به دو گروه آزمایش و کنترل توزیع می شوند. گروه آزمایش درمان فراشناختی رادریافت می کنند و گروه کنترل به خاطر حفظ و رعایت مسائل اخلاقی تا پایان پژوهش در لیست انتظار باقی می مانند.
شرایط ورود آزمودنی ها:
1. وجود اختلال ADHD؛ 2. دامنه پیش بینی 18-40 سالگی؛ 3. تحصیلات حداقل دیپلم؛5. مرد بودن 4. عدم وجود سایر اختلالات همایند که توسط روانپزشک مشخص می شود. ؛ 4. شرکت کننده تمایل به شرکت در گروه را داشته باشد.
شرایط خروج آزمودنی ها:
1. وجود تفاوت شدید در مشارکت در گروه؛ 2. غیبت حداقل دو جلسه؛ 3. عدم توانایی برای همکاری گروهی؛4. عدم توانایی برای نشستن در گروه به دلیل بی قراری شدید.
هـ – روش ها و ابزار تجزیه و تحلیل دادهها:
پرسشنامه تشخیصی کوتاه اختلال بیش فعالی-کم توجهی بزرگسالان کانرز: (CAARS-S:S)20
پرسشنامه کوتاه اختلال بیش فعالی-کم توجهی بزرگسالان کانرز شامل 26 آیتم صفر تا سه امتیازی که در تصحیح آن از پنج زیر مقیاس استفاده می شود هر یک از چهار مقیاس اول شامل پنج گویه هستند و شاخص نقص توجه-بیش فعالی مربوط به کل گویه ها می شود:
(A کم توجهی/مشکل حافظه؛ شامل گویه های (21، 18، 17، 5، 3).
(Bبی قراری/ بیش فعالی؛ شامل گویه های (23، 11، 10، 6، 4).
(Cبی ثباتی هیجانی/تکانه ای بودن؛ شامل گویه های(20، 13، 8، 7، 1).
(Dمشکلات با تصور کلی از خود؛ شامل گویه های (26، 25، 16، 15، 9).
(Eشاخص بیش فعالی و کم توجهی؛
زیر مقیاس E، مقیاسی از سطح کلی علایم مربوط به ADHDرا نشان می دهد و از میان زیر مقیاس ها بهترین غربال برای شناسایی افراد در معرض خطر بیماری می باشد. نمرات خام هر زیر مقیاس با استفاده از جدول هنجاری مناسب، به نمرات T تبدیل می شود. نمرات Tبالاتر از 65، به لحاظ بالینی معنادار هستند و نمرات T بالاتر از 80 علاوه بر آنکه شدت مشکلات و اسیب شناسی ان حوزه را نشان می دهند، احتمال بدنمایی یا اغراق در علایم را نیز مطرح می کنند. و همچنین شاخص ناهماهنگی نیز در هر فرم محاسبه می گردد که اگر بزرگتر یا مساوی هشت باشد نشان دهنده ناهماهنگی در پاسخ هاست(کانرز و همکاران، 1999).
در مطالعه چارلز، استفان، جفری، اندرو و نیکول21 (2006) هریک از مقیاس ها از ضریب همسانی درونی خوبی برخوردارند به طوری که، ضریب آلفای کرونباخ برای هریک از مقیاس ها به ترتیب 87%، 74%، 81%، 89% و 85% بدست امد که نشانگر ضریب اعتبار قابل قبولی است. در پژوهش عربگل و همکاران (1383) روی 20 نفر اجرا شده و روایی آن با روش آلفای کرونباخ 81% گزارش شد. و اعتبار محتوای ان را سه نفر فوق تخصص روانپزشکی کودک سنجیدند و ان را مناسب ارزیابی کردند. و همچنین در پژوهش بخشانی و همکاران (1388) که بر روی 420 نفر اجرا شد روایی آن با روش آلفای کرونباخ 93% به دست آمد.
مقیاس تحریک پذیری: این مقیاس توسط کاپرا و همکاران(1983) ساخته شده است که بر مبنای نظریه تلقین پذیری هیجانی کاپرا می باشد؛ و دارای سه زیر مقیاس هیجان پذیری، سطح فعالیت، و جامعه پذیری و جمعا 20 سوال در طیف لیکرتی 6 درجه ای است که آزمودنی میزان موافقت خود با آن را بیان می کند، طیف پاسخ ها از 5 (کاملا در مورد من صادق است) تا صفر (اصلا در مورد من صدق نمی کند در نوسان است)( عریضی و هاشمی، 1391). عریضی و هاشمی (1391) پایایی این پرسشنامه را با استفاده از آلفای کرونباخ 83% گزارش کردند.
مقیاس افسردگی، اضطراب و استرس (DSS 21): این مقیاس در سال 1995 توسط لویبند و لویبند معرفی شده است و دارای سه خرده مقیاس افسردگی، اضطراب و استرس می باشد. مقیاس افسردگی شامل سوالاتی می شود که نشانه ها را به طور مشخص می شنجد و با حالت خلقی ملال همبستگی دارد؛ کمقیاس اضطراب، با نشانه های برانگیختگی، حمله های پانیک و ترس همبستگی دارد و مقیاس استرس شامل سوالاتی است که فشار بی قراری و تمایل به بیش فعالی در فعالیت استرس زا را اندازه می گیرد. در این پژوهش از خرده مقیاس استرس این پرسشنامه استفاده شده است. آلفای کرونباخ برای کل مقیاس 93% گزارش شده است. لوبیند و لوبیند (1995) نیز آلفای کرونباخ آزمون را برای خرده مقیاس افسردگی، 81%، اضطراب 73% و برای استرس 81% گزارش کردند.
پرسشنامه مشکلات بین فردی 32 سوالی(IIP-32): فرم 32 سوالی مقیاس مشکلات بین فردی، یک ابزار خود گزارشی است که گویه های آن در رابطه با مشکلاتی است که افراد به طور معمول در روابط بین فردی تجربه می کنند. این فرم توسط بارخام و همکاران(1996) به عنوان یک نسخه کوتاه از فرم اصلی (فرم 127 سوالی) به منظور استفاده از این ابزار در خدمات بالینی طراحی شد. این فرم براساس تحلیل عاملی اکتشافی از فرم 127 سوالی و با در نظر گرفتن چهار گویه ای که بیشترین بار عاملی را در هر زیر مقیاس دارند، به دست آمد. این مقیاس دارای 8 زیر مقیاس می باشد: مردم آمیزی، جرات ورزی، مشارکت با دیگران، حمایت از دیگران، پرخاشگری، گشودگی، در نظر گرفتن دیگران و وابستگی به دیگران. این گویه ها بر روی یک مقیاس لیکرت 5 درجه ای از صفر (به هیچ وجه) تا 5 (به شدت) نمره گذاری می شوند. فرم تهیه شده توسط بارخام و همکاران(1996) دارایی روایی و اعتبار بالایی می باشد.
پرسشنامه اطلاعات جمعیت شناختی: به منظور اخذ اطلاعات جمعیت شناختی نظیر سن، جنس، سن شروع بیماری، سطح درآمد و … پرسشنامه ای تدوین می شود و مورد استفاده قرار می گیرد.
مداخله فراشناخت:
بعد از انتخاب نمونه و تقسیم تصادفی آنها، گروه آزمایشی درمان فراشناختی را به صورت گروهی، در هشت جلسه ی دو ساعته به مدت دو ماه دریافت می کنند که ساختار این جلسات براساس الگوی درمان فراشناختی ولز مبتنی بر نقایص شناختی به شرح زیر می باشد.
جدول 1. محتوای جلسات الگوی درمان فراشناختی ولز
جلسات
محتوای جلسات
جلسه اول
بیان قوانین و اهداف جلسات گروهی/ فرمول سازی مشکل بیماران براساس مفاهیم فراشناختی، تعریف توجه به ابعاد آن و استفاده از تکنیک آموزش توجه
جلسه دوم
آموزش تکنیک ذهن آگاهی گسلیده و آزمایش سرکوب-عدم سرکوب
جلسه سوم
آموزش تکنیک به تعویق انداختن توجه متمرکز بر باورهای کنترل ناپذیری
جلسه چهارم
آموزش تکنیک متمرکز کردن توجه بر نشانه های ایمنی
جلسه پنجم
استفاده از تکنیک رویارویی و جلوگیری از پاسخ متمرکز بر باورهای اطمینان بخشی
جلسه ششم
آموزش تکنیک ایجاد تغییر در پایش تهدید متمرکز بر باورهای خود آگاهی
جلسه هفتم
استفاده از تکنیک اسناد دهی مجدد کلامی و رفتاری متمرکز بر باورهای خطر
جلسه هشتم
آموزش تکنیک بررسی شواهد مخالف و آماده کردن اعضا برای موانع موجود در به کارگیری تکنیک ها
روش پردازش و تحلیل داده ها
قبل از تحلیل داده ها اثرات نمرات پیش آزمون کنترل می شود. و همچنین تنکنیک آموزش توجه نیاز است که در تمام جلسات تکرار شود.
در این پژوهش ما با مشکلات زیر مواجه هستیم:
– عدم تمرکز بر موضوع یا وظیفه اصلی
– پرش در فکر یعنی این که سریعا یک محرک می تواند فکر فرد را به سمت خود بکشاند پس برگرداندن توجه به موضوع اصلی مهم است.
– عدم امکان تقسیم توجه به طور همزمان بر ضد موضوع
– مشکل تکانه ای بودن: می توان تکانه ها را مثل یک فکر مزاحم با آنها برخورد کرد که افراد را وادار به عمل می کند.
جهت تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده ، از شاخص های و روش های آمارتوصیفی برای بدست آوردن فراوانی، درصد، میانگین، انحراف استاندارد، و خطای استاندارد داده ها و سپس از آمار استنباطی برای بدست آوردن تحلیل کوواریانس به کمک نرم افزار-22 spss استفاده خواهد شد.
منابع فارسی:
بهادری، م. ح؛ جهان بخش، م؛ جمشیدی، آ؛ و عسکری، ک. (1390). اثر بخشی درمان فراشناختی بر علایم اضطراب در بیماران مبتلا به اختلال هراس اجتماعی. دانش و پژوهش در روان شناسی کاربردی، سال دوازدهم، شماره 4(پیاپی): ص 19-12.
بیابانگرد، ا. (13819. تحلیل بر فراشناخت و شناخت درمانی، تازه های علوم شناختی، 4 (4): 24-16.
سادوک،ب و سادوک، و. (2007). خلاصه روانپزشکی (جلد3): علوم رفتاری – روانپزشکی بالینی. ترجمه: نصرت اله پور افکاری (1390). چاپ دوم، تهران: شهر آب.
سترگ، ص؛ کاظمی، ح؛ و رئیسی، ز. (1392). اثر بخشی درمان فراشناختی بر عقاید وسوسه انگیز و باورهای مرتبط با مواد در بیماران وابسته به مواد صنعتی. فصلنامه اعتیاد پژوهی سوء مصرف مواد، سال هفتم، شماره 28: ص 162-147.
سلمانی، ب؛ حسنی، ج؛ کرمی، غ؛ و محمد خانی، ش.(1392). اثر بخشی درمان فراشناختی در سندرم شناختی/توجهی (CSA)و راهبرد های نظم جویی شناختی هیجان (CER) بیماران مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر(GAD). مجله علوم رفتاریف دوره 7، شماره 2: ص 254-245.
شفیعی سنگ آتش،س؛ رفیعی نیا، پ؛ و نجفی، م.(1391). اثر بخشی درمان فراشناختی بر اضطراب و مولفه های فراشناختی مبتلایان به اختلال اضطراب فراگیر. مجله روان شناسی بالینی، سال چهارم، شماره 4 (پیاپی 16): ص31-19.
صالحی، م؛ پوشنه، ک؛ و نظامی، ف. (1389). تاثیر درمان شناختی – رفتاری بر ادراک خود کودکان با اختلال کاستی توجه- بیش فعالی. تحقیقات روان شناختی، دوره 2، شماره 8: ص 85-73.
عربگل، ف؛ حیاتی، م؛ و حدید، م. (1383). شیوع اختلال بیش فعالی-کم توجهی در گروهی از دانشجویان. تازه های علوم شناختی، سال 6، شماره 1 و 2: ص 73-78.
عریضی، ح؛ و هاشمی، ش. (1391). اثر تعامل جنسیت و بازداری از تحریک پذیری و نوع فیلم های تلویزیونی در پرخاشگری ادراک شده دانشجویان. مجله علوم رفتاریف دوره 6، شماره 2: ص 151-141.
علیزاده گورادل، ج. (1391). پیش بینی گرایش به مصرف مواد0پذیرش مواد و استعداد مصرف الکل) براساس نشانه های نقص توجه / بیش فعالی در (ADHA) بزرگسالان.پایان نامه کارشناسی ارشد رشته روان شناسی بالینی، دانشگاه تبریز.
نادری، م. ع؛ گردان شکن، م؛ و گلپرور، م. (1390). تاثیر آموزش فراشناخت بر یادگیری خود راهبر در دانشجویان. پژوهش در برنامه ریزی درسی، سال هشتم، شماره 1 و 2 (پیاپی 28 و 29) ص: 53- 61.
ولز، آ. (2008). راهنمای عملی درمان فراشناخت اضطراب و افسردگی. ترجمه: شهرام محمد خانی (1390). تهران: انتشارات ورای دانش.
منابع انگلیسی:
Anastopoulos, A. D., & King, K. A. (2014). A Cognitive-Behavior Therapy and Mentoring Program for College Students With ADHD. Cognitive and Behavioral Practice, In Press, Corrected Proof – Note to users.
Barkham M, Hardy GE, Startup M) .1996(. The IIP‐32: A short version of the Inventory of Interpersonal Problems. Br J Clin Psychol; 35(1): 21-35.
Barkley, R. A, Fischer, M., Edelbrock, C. S., Smallish, L.(1990). The adolescent outcome of hyperactive children diagnosed by research criteria: I. An 8-year prospective follow-up study. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry; 29(4):546-57.
Bewick, C., & Stubbe, D.E. (2000). Child and adolescent psychiatric clinic of north America. (vol. 9 , pp. 511-523). W.B. Sanders Company.
Charles, C., Stephen, M., Jeffrey, F., Andrew, R., & Nicole, K.(2006). Factor structure of the conners adult ADHD rating scale (CAARS) for substance users. AddictiveBehaviors, 31, 1277-1282.
Conners, C.K., Erhardt, D., & Sparrow, E. (1999). Conners' Adult ADHD Rating Scales (CAARS) technical manual. N. Tonawanda, NY: Multi-Health Systems.
Eddy, L. D., Canu, W. H., Broman-Fulks, J., & Michael. K . D.(2014). Brief Cognitive Behavioral Therapy for College Students With ADHD: A Case Series Report. Cognitive and Behavioral Practice, In Press, Corrected Proof – Note to users.
Faraone, S. V, Biederman, J. )2005(. What is the prevalence of adult ADHD? results of a population screen of 966 adults. J Atten Disord; 9(2): 384-91.
Keath, L ) 2009. (Prevalence rates of ADHD. How common is ADHD? About.com Guide Updated.
Kessler RC, Adler L, Barkley R, Biederman J, Conners CK, Demler O, et al.) 2006(. The prevalence and correlates of adult ADHD in the United States: results from the National Comorbidity Survey Replication. Am J PsychiatryApr; 163(4):716-23.
Lovinbond, P. F., & Lovibond, S. H. (1995). The structure of negative emotional states: Comparison of the Depression Anxiety Stress Scale (DASS) with the Beck Depression and Anxiety Inventories. Behavioral Research & Therapy, 33,335-343.
Mannuzza, S., & Klein, R.G.(2000). Long term prognosis in attention-deficit/hyperactivity disorder. Child Adolesc Psychiatr Clin N Am; 9(3):711-26.
Moses, L.J., & Baird, J.A. (2002).Meta-cognition.In R. A. Wilson & F.C. Keil (Eds.), The MIT encyclopedia of thecognitive sciences.1th ed. (PP.96- 116). Cambridge, MA: MIT Press.
Schoenberg, P. L.A., Hepark, S., Kan. C., Barendregt, H. P., Buitelaar, J., Speckens, A. E.(2014). Effects of mindfulness-based cognitive therapy on neurophysiological correlates of performance monitoring in adult attention-deficit/hyperactivity disorder. Clinical Neurophysiology, 125, 7: 1407-1416.
Silver, L.B. (2000). Attention deficit hyperactivity disorder in adult life. Child & Adolescent Psychiatric Clinics of North America, 9(3), 511-523.
Teeter, P.A. (1998). Interventions for ADHD: Treatment in developmental context (pp. 276-319). New York: Guilford Press.
Thompson, L. (2003). Complementary Therapeutic Interventions: Neurofeedback, Metacognition, and Nutrition for Long-Term Improvement in Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Therapist's Guide to Learning and Attention Disorders, A volume in Practical Resources for the Mental Health Professional: 401-420.
Weiss G, Hechtman L.(1993). Hyperactive children grown up: ADHD in children, adolescents, and adults.2nd ed, New York: Guilford press:141-146.
Wells, A. (2000). Emotional disorder and meta – cognition: Innovative cognitive therapy. 1th ed. chic Hester: Wiley.
Wells, A. (2008). Meta-cognition and worry, a cognitive model of generalized anxiety disorder, Behavioral and cognitive psychotherapy, 23, 301-320.
Wells, A., & Mathews, G. (1996). Attention and emotion. A Clinical Perspective. Hove, UK: Lawrence Erlbaum& Associates.
Wender, P. H. (1998). Attention deficit hyperactivity disorder in adults. Psychiatric Clin North Am. Dec; 21(4):761-74.
Wender, P.H. (1995). Attention deficit hyperactivity disorder in adults. New York: Oxford University Press.
Wender, P.H., & Wolf, L.E.(2001). Adults with ADHD. An overview, Ann. N.
1 Teeter, P.A
2Bewick & Stubbe
3Barkley, R. A
4Mannuzza, S
5 Clark
6 Papageorgiou
7Sembi
8Fisher
9Anastopoulos, A. D., & King, K. A
10 Schoenberg
11 Weiss G, & Hechtman L
12 Faraone, S. V, & Biederman, J
13Keath, L
14 Wender, P. H
15 Silver, L.B
16 Wender, P.H., & Wolf, L.E
17Eddy, L. D., Canu, W. H., Broman-Fulks, J., & Michael. K . D
18Anastopoulos, A. D., & King, K. A
20 Conners' Adult ADHD Rating Scales
21 Charles, Stephen, Jeffrey, Andrew & Nicole
—————
————————————————————
—————
————————————————————
1