1
عنوان:
حساب مستقل وجوه اعتبارات هزینه ای
مقدمه:
در اجرای اصل 53 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دستگاه های اجرایی مستقیماً مجاز به استفاده از وجود درآمدهای وصولی نمی باشند و باید درآمدهای وصولی را به حساب های غیر قابل برداشت نزد خزانه واریز نمایند و برای انجام مخارج درحدود اعتبارات مصوب تخصیص یافته از خزانه داری کل درخواست وجه نمایند. وجوه مورد نیاز این قبیل دستگاه های اجرایی، از محل اعتبارات مصوب بودجه عمومی دولت تامین و از طریق خزانه داری کل در اختیار آنها قرار می گیرد تا برابر مقررات به مصرف هزینه اجرای برنامه ها برسد. منابع مالی که از محل بودجه عمومی دولت در اختیار دستگاه های اجرایی قرار می گیرند، از محل منابع مالی حساب مستقل وجوه عمومی و یا حساب مستقل وجوه اختصاصی دولت (خزانه) تامین می شود.
منابع مالی حساب مستقل وجوه عمومی دولت شامل درآمدهای مالیاتی، واگذاری دارایی های سرمایه ای، درآمدحاصل از انحصارات و مالکیت دولت و درآمد فروش کالا یا خدمات می باشد. بنابراین به همه ی درآمدهایی که دستگاه های اجرایی وصول و به خزانه انتقال می دهند پس از تمرکز در حساب های خزانه، براساس اعتبارات مصوب تخصیص یافته، مجدداً بین دستگاه های اجرایی توزیع می شوند. علی رغم این موضوع هیچ ارتباط مستقیمی بین منابع مالی مورد نیاز دستگاه اجرایی و درآمدهای عمومی وصول شده توسط آن وجود ندارد.
حساب های مستقل مورد استفاده در دستگاه اجرایی ایران
حساب های مستقل وجوه مورد استفاده در وزارت خانه های ایران و موسسات دولتی ایران به دو دسته زیر تقسیم می شوند:
الف)حساب های مستقل وجوه دولتی
1- حساب مستقل وجوه اعتبارات هزینه ای (جاری)
منابع مالی این حساب مستقل که از محل درآمدهای عمومی کشور تامین می شود و برای تامین هزینه های جاری و عمومی دستگاه های دولتی به مصرف می رسد.
2- حساب مستقل وجوه تملک دارایی های سرمایه ای
منابع مالی این حساب مستقل که از محل درآمدهای عمومی و سایر منابع مالی تامین می شود برای احداث، ایجاد و اجرای طرح ها و پروژه های عمرانی و یا به طورکلی برای تحصیل دارایی های سرمایه ای به مصرف می رسد.
3- حساب مستقل وجوه اختصاصی
منابع مالی این حساب مستقل که از محل درآمدهای خاص تامین می شود، جهت انجام هزینه های اختصاصی دولتی به مصرف می رسد.
ب) حساب های مستقل وجوه امانی
1- حساب مستقل وجوه سپرده
وجوه مربوط به این حساب مستقل توسط دستگاه های دولتی، به عنوان تضمین از اشخاص حقیقی یا حقوقی دریافت و در حساب های خزانه متمرکز می شود وجوه مذکور به عنوان امانت نزد خزانه داری باقی می ماند و درصورت رعایت شرایط مندرج در قراردادها و یا انجام صحیح معامله، وجوه سپرده از خزانه دریافت و به صاحبان آنها مسترد می شود.
2- حساب مستقل وجوه هدایا و کمک های مردمی
وجوه مربوط به این حساب مستقل که از دسته وجوه امانی قابل مصرف محسوب می شود از طریق اشخاص حقیقی یا حقوقی به حساب وزارت خانه یا موسسه دولتی واریز می شود تا از طریق دستگاه های دولتی گیرنده وجه و به نمایندگی از سوی اهداکنندگان به مصرف هزینه های معینی برسد.
مراحل انجام خرج (هزینه)
استفاده از اعتبارات مصوب سالانه تابع مراحل و تشریفات قانونی خاص است، در قانون محاسبات عمومی ایران مصوب سال 1366 مراحل انجام خرج (هزینه) به ترتیب مواد 17 تا 23 به شرح زیر پیش بینی شده است:
1- تشخیص 2- تامین اعتبار 3- تعهد 4-تسجیل 5- صدور حواله 6- نظارت مالی 7- پرداخت
مرحله اول: تشخیص
به موجب ماده 17 قانون محاسبات عمومی: تشخیص عبارت است از تعیین و انتخاب کالا، خدمات و سایر پرداخت هایی که تحصیل یا انجام آنها برای نیل به اجرای برنامه های دستگاه های اجرایی ضروری است.
مرحله تشخیص به عهده ی بالاترین مقام دستگاه اجرایی یا کسانی از طرف آنها مجاز به این قبیل امور هستند مرحله تشخیص به این ترتیب است که واحد تدارکات یا کارپردازی یا واحدهای مشابه آنها در دستگاه های دولتی که مسئولیت خرید کالاها و خدمات را بر عهده دارند تقاضای خرید واحدهای درخواست کننده کالا یا خدمات را دریافت می نمایند و پس از برآورد قیمت تقریبی آنها درخواست خرید کالا یا انجام خدمت را تنظیم نموده و به بالاترین مقام دستگاه های اجرایی و یا افراد مجاز ازطرف آنها تسلیم می نمایند مقامات مذکور برگ درخواست خرید را مورد بررسی قرار داد و در صورت خرید کالا یا خدمات پیشنهادی برای اجرای برنامه های مصوب و تحقق اهداف دستگاه های اجرایی ضروری باشد با خریدکالا و خدمت درخواست شده موافقت می نمایند. انجام صحیح مرحله تشخیص از آنجا اهمیت داردکه در این مرحله در مورد نوع و میزان کالا یا خدماتی که باید خریداری گردد تصمیم گیری می شود. ازآنجا که مرحله تشخیص از مراحل اداری انجام هزینه است در سیستم حسابداری منعکس نمی شود.
مرحله دوم: تامین اعتبار
طبق ماده 18 قانون محاسبات عمومی تامین اعتبار عبارت است از اختصاص تمام یا قسمتی از اعتبار مصوب برای هزینه ی معین.
مسئولیت تامین اعتبار به عهده ذیحساب دستگاه اجرایی است. ذیحساب پس از دریافت فرم درخواست خرید کالا یا خدمات براساس مبلغ برآوردی که در فرم مذکور توسط واحد بازرگانی درج شده است اقدام به تامین اعتبار فرم درخواست خرید می نمایند.
در صورتی که خریدکالا یا خدمت مورد درخواست قانونی بوده و اعتبار لازم هم برای آن موجود باشد با دستور ذیحساب دستگاه دولتی قسمتی از اعتبار برای خرید آن کالا یا خدمت اندوخته می گردد و ثبت زیر انجام می شود:
اعتبار تعهد نشده **
اندوخته اعتبار تعهدات احتمالی **
مرحله سوم: تعهد
طبق ماده 19 قانون محاسبات عمومی؛ تعهد عبارتند از ایجاد دین بر ذمه دولت ناشی از:
الف) تحلیل کالا یا انجام دادن خدمت
ب) اجرای قراردادهای منعقده که با رعایت مقررات منعقد شده است.
ج) احکام صادره از مراجع ذیصلاح
د)پیوستن به قراردادهای بین المللی و عضویت در سازمان ها و مجامع بین المللی با اجازه قانون
پس از انجام مراحل تشخیص و تامین اعتبار واحد تدارکات اقدام به خرید کالا و خدمات مورد درخواست می نماید با تحویل کالا یا انجام شدن خدمت که با تایید و مسئولیت مقام خرج همراه است مرحله تعهد تحقق پیدا می کند.
لازم به ذکر است که مطابق با تعریف قانونی تعهد:
1- شرط اصلی ایجاد تعهد همیشه تحویل کالا یا انجام خدمت نمی باشد، عضویت در مجامع بین المللی در صورتی که به موجب قانون صورت گیرد و احکامی که توسط مراجع قانونی صادر می شود و دولت «دستگاه های اجرایی» را مکلف به پرداخت وجه می نمایند تعهد محسوب می گردد.
2- انعقاد قرارداد برای خرید کالا یا انجام خدمت و یا انجام طرح ها و پروژه های عمرانی به خودی خود برای موسسه ایجاد بدهی نمی کند مگر اینکه مفاد قرارداد توسط اشخاص اجرا شود بنابراین اجرای قرارداد برای دولت ایجاد تعهد می نماید نه انعقاد قرارداد.
در دستگاه های اجرایی برای اثبات مرحله تعهد از فرم های نظیر رسید انبار، صورت جلسه تحویل کالا، صورت مقادیرکارهای انجام شده و فرم تایید انجام خدمات استفاده می کنند.
مرحله چهارم: تسجیل
طبق ماده 20 قانون محاسبات عمومی کشور تسجیل عبارت است از تعیین میزان بدهی قابل پرداخت به موجب اسناد و مدارک اثبات کننده بدهی.
در این مرحله مقام مجاز دستگاه اجرایی ضمن اسناد و مدارکی از قبیل فاکتور یا صورت حساب، صورت وضعیت و غیره میزان وجوه قابل پرداخت بابت کالاهای تحویل گرفته شده یا خدمات ارائه شده را تعیین جهت تنظیم سند هزینه قطعی به ذیحسابی ارجاع می دهد.
مرحله پنجم: صدور حواله
طبق ماده 21 قانون محاسبات عمومی حواله اجازه ای است که کتباً به وسیله مقامات مجاز دستگاه های اجرایی برای تادیه تعهدات و بدهی های قابل پرداخت از محل اعتبارات مربوط به عهده ذیحساب در وجه ذینفع صادر می شود. به عبارت دیگر حواله دستور پرداخت مقام مجاز موسسه دولتی است که به صورت کتبی برای پرداخت بدهی های ناشی ازخریدکالا یا تحویل خدمات (ایجاد تعهد) تنظیم می گردد که به همراه سایر مدارک مربوط به انجام خرج ضمیمه سند هزینه قطعی می گردد
مرحله ششم: نظارت مالی
نظارت مالی به معنی تطبیق پرداخت ها با قوانین و مقررات حاکم بر مصرف وجوه دولتی می باشد نظارت مالی، نظارت قبل از خرج است که مسئولیت آن طبق ماده 90 قانون محاسبات عمومی به عهده وزارت امور اقتصادی و دارایی بوده و عمدتاً از طریق ذیحسابان مستقر در دستگاه های دولتی انجام می شود و از آنجا که وزارت امور اقتصادی و دارایی زیر نظر قوه مجریه است نظارت قبل از خرج را می توان نوعی حسابرسی داخلی محسوب نمود که به صورت مداوم توسط ذیحسابان انجام می گیرد. در صورتی که در حسابداری هزینه ها از مبنای تعهدی استفاده شود در هنگام تحقق هزینه (تحویل کالا یا انجام خدمت) پس از تایید مقام مجاز خرج و تطبیق آن با قوانین توسط ذیحساب ثبت های زیر انجام می شود:
ثبت بودجه ای ثبت مالی
اندوخته اعتبارات تعهدات احتمالی ** هزینه سال جاری **
اعتبارات مصرف شده ** اسناد هزینه پرداختی **
لازم به ذکر است در صورتی که مبنای حسابداری هزینه های نقدی تعدیل شده باشد در این مرحله ثبتی در دفاتر انجام نمی شود.
مرحله هفتم: پرداخت
طبق ماده 23 محاسبات عمومی هزینه عبارت است از پرداخت هایی که به طور قطعی به ذینفع در قبال تعهد یا تحت عنوان کمک یا عناوین مشابه با رعایت قوانین و مقررات مربوط صورت می گیرد.
ماده 65 قانون محاسبات عمومی کلیه دستگاه های اجرایی تابع نظام بودجه ای را مکلف نموده است که پرداخت های خود را منحصراً از طریق حساب بانکی مجاز انجام دهند و گواهی بانک مبنی بر:
– انتقال وجه به ذینفع
– پرداخت وجه به ذینفع یا قائم مقام قانونی او
– حواله در وجه ذینفع یا قائم مقام قانونی او
نوعی پرداخت محسوب می شود.
انعکاس مرحله پرداخت در دفاتر حساب های مستقل به مبنای حسابداری بستگی دارد و به شرح ذیل می باشد:
الف) در صورتی که در حسابداری هزینه ها از مبنای تعهدی استفاده شود به هنگام پرداخت ثبت های مالی زیر انجام می شود:
اسناد هزینه ی پرداختنی **
بانک پرداخت جاری **
ب) در صورتی که درحسابداری هزینه ها از مبنای نقدی یا نقدی تعدیل شده استفاده شود از آنجا که در مراحل تعهد تسجیل، صدور حواله و اعمال نظارت مالی وجهی پرداخت نمی شود لذا وقایع مذکور در دفاتر انعکاس نمی یابند و در مرحله پرداخت ثبت ذیل انجام می شود:
ثبت بودجه ای ثبت مالی
اندوخته اعتبار تعهدات اعتباری ** هزینه سال جاری **
اعتبارات مصرف شده ** بانک پرداخت **
مبنای حسابداری حساب مستقل وجوه اعتبارات هزینه ای:
در قانون محاسبات عمومی ایران مبنای حسابداری در شناسایی و ثبت هزینه ها، نقدی تعدیل شده و در مورد شناسایی و ثبت درآمدها، نقدی کامل می باشد، لیکن بر اساس استاندارهای پذیرفته شده حسابداری دولتی، حسابداری حساب مستقل وجوه اعتبارات هزینه ای براساس مبنای تعهدی تعدیل شده می باشد
معادله حسابداری
معادله حسابداری حساب مستقل وجوه اعتبارات هزینه ای بر حسب اختیارات دستگاه اجرایی برای انتقال مانده وجوه حذف نشده به سال بعد و مبنای حسابداری دارای حالات ذیل می باشد.
الف)درصورتی که دستگاه دولتی مجاز به انتقال مانده وجوه مصرف نشده به سال مالی بعد باشد و مبنای حسابداری در شناسایی و ثبت هزینه های مبتنی بر مبنای تعهدی باشد معادله حسابداری عبارتند از:
دارایی جاری=بدهی جاری+ اندوخته ها+ مازاد تخصیص نیافته
در معادله فوق مازاد تخصیص نیافته بیانگر وجوه مصرف نشده یا سنوات قبل می باشد، در ایران دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی طبق ماده 4 قانون مالی و معاملاتی ذیربط مجازند مانده وجوه مصرف نشده هر سال مالی خود را به سال مالی بعد انتقال داده و همراه اعتبارات سال بعد مصرف نمایند، این قبیل دستگاه های اجرایی تابع دستور العمل حسابداری خاص می باشند که بر مبنای حسابداری نیمه تعهدی طراحی شده است و در شناسایی و ثبت هزینه ها از مبنای تعهدی استفاده می نمایند.
ب) در صورتی که دستگاه های اجرایی مجاز به انتقال مانده وجه مصرف نشده به خود به سال مالی بعد نباشند و مبنای حسابداری در شناسایی و ثبت هزینه ها تعهدی باشد معادله حسابداری عبارتند از:
دارایی های جاری=بدهی های جاری+ اندوخته ها
دستگاه های دولتی که بر طبق مقررات مانده وجوه مصرف نشده خود را به حساب خزانه برگشت می دهند دارای مازاد تخصیص نیافته صفر می باشند.
ج) در صورتی که دستگاه های دولتی مجاز به انتقال مانده وجوه مصرف نشده به سال بعد نباشند و مبنای حسابداری هزینه های نقدی تعدیل شده باشند معادله حسابداری به شرح ذیل می باشند:
دارایی های جاری = اندوخته ها
منظور از اندوخته ها در معادلات فوق اندوخته پیش پرداخت و علی الحساب سنواتی است که قابل انتقال به سال یا سنوات بعد می باشد.
در حسابداری وزارتخانه ها و موسسات دولتی ایران(به استثنای دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی)هزینه ها بر مبنای نقدی تعدیل شده شناسایی و در دفاتر ثبت می شوند، لذا بدهی ناشی از تحویل کالا یا خدمت که بهای پرداخت نشده باشد در دفاتر حسابداری حساب مستقل ثبت نمی شوند.
حسابداری حساب مستقل وجوه اعتبارات هزینه ای (جاری)
فعالیت های مالی سال 1×13 حساب مستقل وجوه اعتبارات هزینه ای یک موسسه دولتی که از مبنای نقدی تعدیل شده استفاده می کند به شرح زیر است:
1-بودجه مصوب مستقل وجوه اعتبارات هزینه ای به مبلغ 70.400.000 ریال ابلاغ گردیده است. ثبت بودجه ای رویداد فوق به شرح زیر می باشد:
حساب بودجه 70.400.000
اعتبارات مصوب 70.400.000
2-اعتبارات مصوب دستگاه دولتی به مبلغ 60.400.000 ریال کاهش یافته است، ثبت بودجه ای این رویداد به شرح زیر است:
اعتبارات مصوب 60.400.000
حساب بودجه 60.400.000
3- طی سال مالی 1×13 مبلغ 60.800.000 ریال از اعتبارات مصوب دستگاه اجرایی تخصیص یافته است، ثبت بودجه ای این رویداد به شرح زیر می باشد:
جاری با خزانه 60.800.000
اعتبارات تخصیص یافته 60.800.000
منابع مالی قابل دریافت 60.800.000
اعتبارات تعهدنشده 60.800.000
4- در ابتدای سال، دستگاه اجرایی از خزانه داری کل مبلغ 4.800.000 تنخواه گردان حسابداری دریافت می نماید.
ثبت بودجه ای ثبت مالی
درخواست وجه 4.800.000 بانک پرداخت 4.800.000
منابع مالی قابل دریافت 4.800.000 نخواه گردان حسابداری 4.800.000
تنخواه گردان حسابداری عبارت از وجهی است که خزانه یا نمایندگی خزانه در استان در ابتدای سال مالی، برای انجام هزینه و سایر پرداختها در اختیار ذیحسابان دستگاه های اجرایی قرار می دهد، تا هزینه ها و سایر پرداختهای خود را انجام دهند، بنابراین تنخواه گردان حسابداری به منزله بدهی دستگاه اجرایی به خزانه بوده و تا پایان سال بایستی تسویه گردد.
5- دستگاه اجرایی برای انجام هزینه های واحدهای تابعه مبلغ 1.600.000ریال به عنوان تنخواه گردان پرداخت به عاملین ذیحساب پرداخت می نماید. ثبت این رویداد به شرح زیر است:
ثبت بودجه ای ثبت مالی
اعتبارات تعهد نشده 1.600.000 تنخواه گردان پرداخت 1.600.000
اندوخته اعتبارات پرداختهای غیر قطعی 1.600.000 بانک پرداخت 1.600.000
طبق ماده 27 قانون محاسبات عمومی کشور تنخواه گردان پرداخت عبارت است از وجهی که از محل تنخواه گردان حسابداری از طرف ذیحساب با تایید وزیر یا رئیس موسسه دولتی یا مقامات مجاز به منظور ایجاد تسهیلات لازم برای انجام پرداختهای جزئی و متوسط در اختیار عامل ذیحساب، واحد تدارکات وکارپردازان قرار می دهد.
براساس آیین نامه موضوع ماده 54 قانون محاسبات عمومی کشور تنخواه گردان پرداخت که در اختیار دارندگان تنخواه قرار داده می شود تا پایان سال مالی باید تسویه گردد.
6- دستگاه اجرایی در طی سال (تا 30 بهمن ) مبلغ 55.328.000 ریال بابت درخواست های صادره از خزانه دریافت نموده است. ثبت این رویداد به شرح زیر است
ثبت بودجه ای ثبت مالی
درخواست وجه 55.328.000 بانک پرداخت 55.328.000
منابع مالی قابل پرداخت 55.328.000 دریافتی از خزانه 55.328.000
7- دستگاه اجرایی در طی سال مبلغ 18.208.000 ریال بابت خرید کالا و خدمات تامین اعتبار می نماید. ثبت بودجه ای این رویداد به شرح زیر است:
اعتبارات تعهد نشده 18.208.000
اندوخته اعتبار تعهدات احتمالی 18.208.000
8-دستگاه اجرایی در طی سال برای خریدکالا و خدماتی که قبلاً برای آنها تامین اعتبار شده بود مبلغ 5.120.000 ریال به عنوان پیش پرداخت، پرداخت می نماید. ثبت این رویداد به شرح زیر است:
ثبت بودجه ای ثبت مالی
اندوخته اعتبار تعهدات مالی 5.120.000 پیش پرداخت سال جاری 5.120.000
اندوخته اعتبار پرداختهای غیر قطعی 5.120.000 بانک پرداخت 5.120.000
طبق ماده 28 قانون محاسبات عمومی کشور، پیش پرداخت عبارت است از پرداختی که از محل اعتبارات مربوط بر اساس احکام و قرار دادها طبق مقررات پیش از انجام تعهد صورت می گیرد.
هزینه معمولاً هنگامی ایجاد می شود که کالایی تحویل و یا خدمتی انجام می شود، در حالی که پیش پرداخت قبل ازآنکه کالایی تحویل و یا خدمتی انجام شود پرداخت گردد. بنابراین وجوهی که بابت پیش پرداخت پرداخت می شود تا زمان تحویل کالا یا انجام خدمت جزء اقلام دارایی جاری دستگاه اجرایی محسوب می شود.
9- دستگاه اجرایی در طی سال مالی معادل 6.944.000 ریال کالا و خدماتی که قبلاً برای آن اعتبار لازم تامین و مبلغ 3.456.000ریال آن نیز پرداخت شده بود تحویل می گیرد. در ضمن مبلغ 3.488.000ریال (باقیمانده) نقداً پرداخت می شود. ثبت این رویداد به شرح زیر می باشد:
ثبت بودجه ای ثبت مالی
اندوخته اعتبار تعهدات احتمالی 3.488.000 هزینه سال جاری 6.944.000
اندوخته اعتبار پرداختهای غیر قطعی 3.456.000 بانک پرداخت 3.488.000
اعتبارات مصرف شده 6.944.000 پیش پرداخت سال جاری 3.456.000
10- دستگاه اجرایی از خرید مقداری کالا به ارزش 160.000ریال که قبلاً وجه آن پرداخت شده بود، انصراف می دهد و پیش پرداخت به صورت نقد از فروشنده دریافت می شود. ثبت این رویداد به شرح زیر است:
ثبت بودجه ای ثبت مالی
اندوخته اعتبار پرداختهای غیر قطعی 160.000 بانک پرداخت 160.000
اعتبارات تعهد نشده 160.000 پیش پرداخت سال جاری 160.000
11- دستگاه اجرایی در طی سال مالی جمعاً مبلغ 4.480.000 ریال بابت خرید کالا و خدمات به صورت علی الحساب پرداخت می نماید. ثبت این رویداد به شرح زیر است:
ثبت بودجه ای ثبت مالی
اعتبارات تعهد نشده 4.480.000 علی الحساب سال جاری 4.480.000
اندوخته اعتبار پرداخت های غیر قطعی 4.480.000 بانک پرداخت 4.480.000
طبق ماده 29 قانون محاسبات عمومی، علی الحساب عبارت است از پرداختی که به منظور ادای قسمتی از تعهد با رعایت مقررات صورت می گیرد. بنابراین علی الحساب به پرداخت هایی گفته می شود که بابت بهای قسمتی از کالای دریافتی یا خدمات انجام شده صورت می گیرد.
12- دستگاه اجرایی در طی سال مالی جمعاً مبلغ 4.160.000 ریال بابت کالا و خدمات صورت حساب دریافت می نماید که 3.840.000 ریال آن قبلاً به عنوان علی الحساب پرداخت شده است. ثبت این رویداد به شرح زیر می باشد:
ثبت بودجه ای ثبت مالی
اندوخته اعتبار پرداخت های غیر قطعی 3.840.000 هزینه سال جاری 4.160.000
اعتبارات تعهد نشده 320.000 علی الحساب سال جاری 3.840.000
اعتبارات مصرف شده 4.160.000 بانک پرداخت 320.000
13- دستگاه اجرایی در طول سال مالی چکهایی جمعاً به مبلغ 28.800.000 ریال بابت خالص حقوق کارکنان به همراه لیست های حقوق و مزایای کارکنان برای بانک پرداخت کننده حقوق ارسال نموده است. (ناخالص حقوق پرسنل جمعاً 35.200.000ریال بوده که 6.400.000 ریال آن کسور قانونی شامل بیمه و مالیات است). ثبت این رویداد به شرح زیر است:
ثبت بودجه ای ثبت مالی
اعتبارات تعهد نشده 35.200.000 بانک پرداخت حقوق 28.800.000
اندوخته اعتبار تعهدات احتمالی 35.200.000 بانک پرداخت 28.800.000
بر اساس قوانین و مقررات مالی، دستگاه های دولتی حقوق و مزایای کارکنان خود را از طریق سیستم بانکی پرداخت می نمایند. ذیحسابان دولتی برای هر یک از کارکنان دستگاه یک حساب جاری قابل برداشت در یک شعبه بانکی مشخص اقتتاح می نمایند. در اواخر هر ماه لیست حقوق و مزایای کارکنان به همراه چکی معادل خالص حقوق و مزایای کارکنان (جمع حقوق و مزایای کسورات مربوطه) در اختیار بانک قرار می گیرد تا بانک نسبت به واریز خالص حقوق کارکنان اقدام نماید.
14- لیست حقوق و مزایا کارکنان پس از تایید بانک به حساب هزینه قطعی منظور می شود. ثبت این رویداد به شرح زیر است:
ثبت بودجه ای ثبت مالی
اندوخته اعتبا ر تعهدات احتمالی 35.200.000 هزینه سال جاری 35.200.000
اعتبارات مصرف شده 35.200.000 بدهی به سایر سازمانها (بیمه و مالیات) 6.400.000
بانک پرداخت حقوق 28.800.000
15- کل کسور قانونی به سایر سازمانهای مربوط پرداخت می شود. ثبت این رویداد به شرح زیر است:
بدهی به سایر سازمانها ( بیمه و مالیات ) 6.400.000
بانک پرداخت 6.400.000
16- کالا و خدماتی که قبلاً اعتبار لازم برای آن به میزان 9.600.000 ریال تامین شده (منظور بخشی از تامین اعتبار مندرج در بند7 می باشد) با ارائه صورتحسابهایی به مبلغ 9.408.000ریال تحویل (یا انجام شده) و وجه آن نیز پرداخت گردیده است. ثبت این رویداد به شرح زیر است:
ثبت بودجه ای ثبت مالی
اندوخته اعتبار تعهدات احتمالی 9.600.000 هزینه سال جاری 9.408.000
اعتبارات مصرف شده 9.408.000 بانک پرداخت 9.408.000
اعتبارات تعهد نشده 192.000
حسابداری در آمدها
در آمدهای دولت ازطریق وزارتخانه ها و مروسسات دولتی و بر اساس قوانین و مقررات، تشخیص و وصل می شوند. درآمدهایی که توسط دستگاه های دولتی تشخیص و وصل می شوند، به حسابهای خزانه داری کل انتقال می یابد. درآمدهای دولت به دو دسته کلی درآمدهای عمومی و درآمدهای اختصاصی تقسیم می شوند.
درآمدهای عمومی: به درآمدهایی اطلاق می گردد که مصرف آن جنبه عمومی داشته و محدود به تامین مالی هزینه خاصی نباشد.
درآمدهای اختصاصی: به درآمدهایی اطلاق می گردد که برای تامین مالی هزینه خاص اختصاص یافته و تنها برای همان منظور هزینه می شود.
در حسابداری درآمدهای عمومی و اختصاصی ایران مبنای نقدی مورد استفاده قرار می گیرد. بنابراین چنانچه در بودجه کل کشور مبلغی درآمد برای دستگاه اجرایی پیش بینی شده باشد از آنجا که وصول درآمدها موکول به پیش بینی نبوده و محدود به میزان پیش بینی در بودجه سالانه نمی باشد (بر خلاف هزینه ها)؛ بنابراین اهمیت کنترل درآمدهای پیش بینی شده قابل مقایسه با کنترل اعتبارات مصوب نبوده و نیازی به ثباتهای بودجه ای ندارد.
17- دستگاه اجرایی در طی سال مالی 73.600.000 ریال درآمد شناسایی می کند.
چون مبنای شناسایی درآمدها در این حساب مستقل نقدی است، پس درآمد در هنگام وصول شناسایی و ثبت می شود.
18-دستگاه اجرایی درطی سال مالی مبلغ 91.424.000ریال درآمد عمومی وصول می نماید. ازاین مبلغ 72.000.000 ریال مربوط به درآمد تشخیصی (مندرج در بند 17)می باشد و مبلغ 19.424.000 ریال مربوط به درآمدهایی بوده که صرفاً در زمان وصول قابل تشخیص می باشند. ثبت مالی این رویداد به شرح زیر است:
بانک تمرکز وجوه درآمد عمومی 91.424.000
در آمد عمومی 91.424.000
19- دستگاه اجرایی موجودی حسابهای بانک تمرکز وجوه درآمد عمومی را در طول سال مالی به حسابهای خزانه انتقال داده است. ثبت مالی این رویداد به شرح زیر است:
درآمد عمومی انتقالی 91.424.000
بانک تمرکز وجوه در آمد عمومی 91.424.000
نکته قابل ذکر آن است که، وجوه مربوط به درآمدهای عمومی که در حسابهای بانکی متمرکز است حداکثر باید در پایان هر ماه به حسابهای خزانه انتقال یابد.
تسویه تنخواه گردان پرداخت:
برای تسویه تنخواه گردان پرداخت می توان سه حالت به شرح زیر متصور بود:
الف)تنخواه گردان پرداخت با ارائه اسناد هزینه توسط عاملین ذیحساب تسویه شود:
ثبت بودجه ای ثبت مالی
اندوخته اعتبار پرداختهای غیر قطعی ** هزینه سال جاری **
اعتبارات مصرف شده ** تنخواه گردان پرداخت **
ب)تنخواه گردان به شکل نقدی واریز گردد:
ثبت بودجه ای ثبت مالی
اندوخته اعتبار پرداختهای غیر قطعی** بانک پرداخت **
ا عتبارات تعهد نشده ** تنخواه گردان پرداخت **
ج) بعضی از تنخواه گردان پرداخت با ارائه اسناد هزینه و ما بقی به طور نقد تسویه شود:
ثبت بودجه ای ثبت مالی
اندوخته اعتبار پرداختهای غیر قطعی ** هزینه سال جاری **
اعتبارات مصرف شده ** بانک پرداخت **
اعتباراتعهد نشده ** تنخواه گردان پرداخت **
20- دارنده تنخواه گردان پرداخت در پایان سال مبلغ 1.600.000ریال تنخواه گردان دریافتی را با ارائه 1.472.000ریال اسناد هزینه و مبلغ 128.000ریال وجه نقد تسویه می کند. ثبت این رویداد به شرح زیر است:
ثبت بودجه ای ثبت مالی
اندوخته اعتبار پرداختهای غیر قطعی 1.600.000 هزینه سال جاری 1.472.000
اعتبارات مصرف شده 1.472.000 بانک پرداخت 128.000 . اعتبارات تعهد نشده 128.000 تنخواه گردان پرداخت 1.600.000
با توجه به اینکه دانشگاه ها و موسسات آموزشی مجوز انتقال مانده وجوه مصرف نشده هر سال مالی را به سال مالی بعد دارا می باشند، نیازی به تسویه تنخواه گردان در پایان سال ندارند و از این رو حساب تنخواه گردان پرداخت به عنوان یک دارایی جاری به سال بعد منتقل می شود.
تسویه تنخواه گردان حسابداری:
برای تسویه تنخواه گردان حسابداری می توان سه حالت به شرح زیر متصور بود:
الف) واریز نقدی تنخواه گردان حسابداری به حساب خزانه:
ثبت بودجه ای ثبت مالی
منابع مالی قابل دریافت ** تنخواه گردان حسابداری **
درخواست وجه ** بانک پرداخت **
ب) انجام پایاپایی تنخواه گردان حسابداری با درخواست وجه:
ثبت بودجه ای ثبت مالی
ثبتی ندارد تنخواه گردان حسابداری **
دریافتی از خزانه **
*چون هنگام دریافت تنخواه گردان ثبت بودجه ای در دفاتر انجام شده، از این رو بابت درخواست وجه ثبت بودجه ای تکرار نمی شود.
ج) بخشی از تنخواه گردان به شکل نقد واریز و بخش دیگر پایاپای گردد
ثبت بودجه ای ثبت مالی
منابع مالی قابل دریافت (معادل واریز نقدی) ** تنخواه گردان حسابداری **
درخواست وجه (معادل واریز نقدی) **د دریافتی از خزانه **
بانک پرداخت **
21 – دستگاه اجرایی در پایان سال درخواست وجهی به مبلغ 2.112.000 ریال بابت هزینه های اسفند ماه و درخواست وجه دیگری بابت مانده پیش پرداختها و علی الحسابها به مبلغ 2.144.000 ریال صادر و از خزانه تقاضا می نمود که وجه درخواستهای مذکور را به پای واریز قسمتی از تنخواه گردان حسابداری (که کلاً 4.800.000ریال است) منظور نماید. ضمن آنکه مابقی تنخواه حسابداری تسویه می گردد. ثبت این رویداد به شرح زیر است:
ثبت بودجه ای ثبت مالی
544.000=(2.144.000+2.112.000)-4.800.000 تنخواه گردان حسابداری 4.800.000
منابع مالی قابل دریافت 5.444.000 دریافتی از خزانه 4.256.000
درخواست وجه 5.444.000 بانک پرداخت 544.000
22- فرض کنید در پایان سال دستگاه اجرایی مذکور فاقد مجوز برای انتقال مانده وجوه مصرف نشده به سال بعد است، از این رو مانده وجوه مصرف نشده را به حساب خزانه واریز می کند. اطلاعات زیر از مانده حسابهای دستگاه اجرایی در پایان سال قابل استخراج است:
دریافتی از خزانه 59.584.000 ریال
هزینه سال جاری 57.184.000 ریال
پیش پرداخت سال جاری 1.504.000 ریال
علی الحساب سال جاری 640.000 ریال
مانده وجوه مصرف نشده به شرح زیر به دست می آید:
صورت دریافت و پرداخت و مانده وجوه مصرف نشده
دریافتی از خزانه 59.584.000
کسر می شود پرداختهای طی سال مالی:
هزینه سال جاری 57.184.000
پیش پرداخت سال جاری 1.504.000
علی الحساب سال جاری 640.000
جمع کسورات (59.328.000)
مانده وجوه مصرف نشده 256.000
ثبت واریز وجوه مصرف نشده، به حساب خزانه به شرح زیر است:
ثبت بودجه ای ثبت مالی
منابع مالی قابل دریافت 256.000 دریافتی از خزانه 256.000
درخواست وجه 256.000 بانک پرداخت 256.000
تعهدات پرداخت نشده و اندوخته تعهدات پرداخت نشده:
همانگونه که قبلاً بیان گردید در سیستم حسابداری نقدی و یا نقدی تعدیل شده، شناسایی و ثبت هزینه ها موکول به پرداخت وجه آنها می باشد، لذا در این سیستم شناسایی و ثبت تعهدات پرداخت نشده امکان پذیر نخواهد بود. برای رفع این مشکل و انعکاس اطلاعات مربوط به تعهدات پرداخت نشده دستگاه های اجرایی، مقررگردید که از دو حساب تعهدات پرداخت نشده جاری و اندوخته تعهدات پرداخت نشده جاری استفاده شود، مشروط برآنکه در هنگام پرداخت وجه علاوه بر شناسایی و ثبت هزینه ، حسابهای مذکور نیز حذف شوند. به منظور نگهداری حساب تعهدات پرداخت نشده هر سال مالی حسابهای تعهدات پرداخت نشده سنواتی و اندوخته تعهدات پرداخت نشده سنواتی انتقال یابد.
– فرض کنید مانده تعهدات پرداخت نشده در پایان سال مالی از محل اعتبارات جاری بالغ بر 80.000 ریال باشد. ثبت مالی رویداد فوق به شرح زیر است:
تعهدات پرداخت نشده جاری 80.000
اندوخته تعهدات پرداخت نشده جاری 80.000
بستن حسابها
الف) تبدیل مانده های قابل انتقال به سنواتی:
1-انتقال مانده حساب پرداختهای غیر قطعی سال جاری به حساب پرداختهای غیر قطعی سنواتی
ثبت بودجه ای ثبت مالی
اندوخته اعتبار پرداختهای غیر قطعی 2.144.000 پیش پرداخت سنواتی 1.504.000
اندوخته اعتبار پرداختهای غیر قطعی سنواتی 2.144.000 علی الحساب سنواتی 640.000
درخواست وجه سنواتی 2.144.000 پیش پرداخت سال جاری 1.504.000
درخواست وجه 2.144.000 علی الحساب سال جاری 640.000
دریافتی از خزانه 2.144.000
اندوخته پیش پرداخت و علی الحساب سنواتی 2.144.000
انجام ثبت های فوق از یک سو عناوین حسابهای پیش پرداخت و علی الحساب سال جاری را به پیش پرداخت و علی الحساب سنواتی تغییر می دهد و از سوی دیگر اندوخته لازم را از محل اعتبار و وجوه دریافتی سال 1×13که معادل مانده پیش پرداختها و علی الحسابهای انتقالی می باشد ایجاد می نماید. مانده حسابهای مالی و بودجه ای مربوط به پیش پرداختها و علی الحسابها به سال بعد انتقال یافته و عناوین سنواتی، از حسابهای جاری تفکیک می شوند.
2- انتقال مانده تعهدات پرداخت نشده سنواتی 80.000
تعهدات پرداخت نشده جاری 80.000
اندوخته تعهدات پرداخت نشده جاری 80.000
اندوخته تعهدات پرداخت نشده سنواتی 80.000
ب) بستن حسابهای موقت:
پس از انجام تعدیلات و اصلاحات، بستن حسابهای بودجه ای و موقت امکان پذیر می گردد. بستن حسابهای موقت در دو مرحله انجام می شود، بدین معنی که ابتدا حسابهای موقت بودجه ای و سپس حسابهای موقت مالی را می بندیم.
1-بستن حسابهای موقت بودجه ای
اعتبارات مصوب 64.000.000
اعتبارات تخصیص یافته 60.800.000
اعتبارات مصرف شده 57.184.000
اعتبارات تعهد نشده 1.472.000
حساب بودجه ای 64.000.000
حساب با خزانه 60.800.000
درخواست وجه 57.184.000
منابع مالی قابل دریافت 1.472.000
2- بستن حسابهای موقت مالی
دریافتی از خزانه (2.144.000 – 59.328.000) 57.184.000
درآمد عمومی 91.424.000
هزینه سال جاری 57.184.000
در آمد عمومی انتقالی 91.424.000
دستگاه اجرایی ….
حساب مستقل وجوه اعتبارات هزینه ای (جاری)
تراز آزمایشی به تاریخ 1/12/29 x13 (بعد از بستن حسابهای موقت)
بستن و انتقال حسابهای دائمی
حسابهای دایمی قابل انتقال حساب مستقل وجوه اعتبارات هزینه ای شامل پیش پرداخت و علی الحساب سنواتی، اندوخته و پیش پرداخت و علی الحساب سنواتی و… می باشند که در پایان سال مالی 1×13به شرح زیر بسته می شوند و در ابتدای سال بعد در دفاتر افتتاح می شوند.
ثبت بودجه ای ثبت مالی
اندوخته اعتبار پرداختهای غیر قطعی سنواتی 2.144.000 اندوخته تعهدات پرداخت نشده سنواتی 80.000 . درخواست وجه سنواتی 2.144.000 اندوخته پیش پرداخت و علی الحساب سنواتی2.144.000 پیش پرداخت سنواتی 1.504.000 علی الحساب سنواتی 640.000
تعهدات پرداخت نشده سنواتی 80.000
تنظیم صورتهای مالی اساسی
صورتهای مالی اساسی حساب مستقل وجوه اعتبارات هزینه ای شامل ترازنامه، صورت دریافت، پرداخت و موجودی و صورتحساب عملکرد سالانه بودجه می باشد
.
الف) ترازنامه حساب مستقل وجوه اعتبارات هزینه ای (جاری)
دستگاه اجرایی…
حساب مستقل وجوه اعتبارات هزینه ای (جاری)
تزارنامه به تاریخ 1/12/29×13
ب) صورت دریافت و پرداخت و موجودی
دستگاه اجرایی…
حساب مستقل وجوه اعتبارات هزینه ای (جاری)
صورت دریافت و پرداخت و موجودی برای دوره مالی منتهی به 1/12/29×13
موجودی اول سال مالی
اضافه می شود دریافتها و درآمدهای وصولی:
دریافتنی از خزانه 59.584.000
درآمد عمومی 91.424.000
جمع دریافتها و درآمدهای وصولی سال مالی 151.008.000
کسر می شود هزینه ها و درآمدهای انتقالی:
هزینه سال جاری 57.184.000
درآمد عمومی انتقالی 91.424.000
انتقال وجوه مصرف نشده به خزانه 256.000
جمع هزینه و وجوه انتقالی به خزانه در سال مالی ( 148.864.000)
موجودی پایان سال مالی 2.144.000
ج)صورت حساب عملکرد سالانه بودجه
صورتحساب عملکرد سالانه بودجه، صورتحسابی است که در آن درآمدهای واقعی با درآمدهای پیش بینی شده از یک سو و هزینه ها و سایر پرداختها با اعتبارات پیش بینی شده از سوی دیگر مقایسه می شود. این صورت حساب می تواند مبنای مناسبی را برای ارزیابی عملکرد یک وزارتخانه یا دستگاه اجرایی فراهم نماید. صورتحساب عملکرد سالانه بودجه دستگاه های اجرایی شامل دو صورتحساب است که یکی عملکرد هزینه ها را نشان می شود و دیگری عملکرد درآمدها را منعکس می نماید.
دستگاه اجرایی ….
حساب مستقل وجوه اعتبارات هزینه ای (جاری)
صورتحساب عملکرد سالانه بودجه بر حسب برنامه
برای دوره مالی منتهی به 1/12/29×13
دستگاه اجرایی ….
حساب مستقل وجوه اعتبارات هزینه ای (جاری)
صورتحساب مقایسه درآمدهای واقعی پیش بینی شده
برای دوره مالی منتهی به 1/12/29×13
افتتاح مانده حساب های دایمی (2/1/1×13)
ثبت بودجه ای ثبت مالی
درخواست وجه سنواتی 2.144.000 پیش پرداخت سنواتی 1.504.000
اندوخته اعتبار پرداختهای غیر قطعی سنواتی 2.144.000 علی الحساب سنواتی 640.000
تعهدات پرداخت نشده سنواتی 80.000
اندوخته پیش پرداخت و علی الحساب سنواتی 2.144.000
اندوخته تعهدات پرداخت نشده سنواتی 80.000
نحوه برخورد با پیش پرداختها و علی الحساب سنواتی (در طی سال 2×13)
الف) فرض کنید مبلغ 1.000.000 ریال از پیش پرداختهای سنواتی به مرحله تعهد رسیده وکلیه علی الحساب سنواتی تسویه و به هزینه قطعی منظور شده است. ثبت این رویداد به شرح زیر است:
ثبت بودجه ای ثبت مالی
اندوخته اعتبار پرداختهای غیر قطعی سنواتی 1.640.000 هزینه از محل اعتبارات سنواتی 1.640.000
اعتبار مصرف شده سنواتی 1.640.000 پیش پرداختهای سنوانی 1.000.000
علی الحساب سنواتی 640.000
ب) فرض کنید مبلغ 204.000ریال از پیش پرداختهای سنواتی به علت فسخ قرار داد نقداً به حساب دستگاه اجرایی واریز می شود. قبت این رویداد به شرح زیر است:
ثبت بودجه ای ثبت مالی
اندوخته اعتبار پرداختهای غیر قطعی سنواتی 20.4000 بانک پرداخت 20.4000
اعتبار تعهد نشده سنواتی 204.000 پیش پرداخت سنواتی 204.000
طبق ماده 63 قانون محاسبات عمومی کشور وجوهی که به علت فسخ قرار داد به حساب دستگاه اجرایی واریز شده وجوه قابل مصرف نمی باشد و باید به حساب خزانه برگشت داده شوند. ثبت انتقال وجوه واریزی از محل پیش پرداخت سنواتی به حساب خزانه به شرح زیر است:
ثبت بودجه ای ثبت مالی
اعتبارات تعهد نشده سنواتی 204.000 اندوخته پیش پرداخت و علی الحساب سنواتی 204.000
درخواست وجه سنواتی 204.000 بانک پرداخت 204.000
بستن حسابهای سنواتی (پایان سال 2×13)
ثبت بودجه ای ثبت مالی
اعتبارات مصرف شده سنواتی 1.640.000 اندوخته پیش پرداخت و علی الحساب سنواتی 1.640.000
درخواست وجه سنواتی 1.640.000 هزینه از محل اعتبارات سنواتی 1.640.000