هدف کلی :
آشنایی با مفاهیم حاکم بر ترازنامه
آشنایی با نحوه طبقه بندی ترازنامه
آشنایی با نحوه تهیه ترازنامه
تعریف حسابداری
حسابداری یک سیستم اطلاعاتی است که اطلاعات مالی مربوط به واحدهای اقتصادی را اندازه گیری،پردازش و گزارشگری می کند.
ترازنامه
صورتحسابی است که وضعیت مالی واحد تجاری را در یک مقطع زمانی مشخص نشان می دهد.
ترازنامه Balance sheet
ترازنامه، بیلان یا صورت وضعیت مالی یکی از صورتهای مالی اساسی است که وضعیت مالی یک شخصیت حسابداری (شخصیت گزارشگر) را در یک زمان مشخص نشان می دهد. ترازنامه معمولاً در پایان یک دوره مالی تهیه می گردد. در ترازنامه سه قلم اطلاعاتی دارایی، بدهی و سرمایه مشخص می گردد.
صورت سود و زیان Income Statement
صورت سود و زیان، یکی از صورتهای مالی اساسی است که چگونگی و نتیجه عملکرد مالی یک شخصیت حسابداری (واحد گزارشگر) را طی دوره مالی نشان میدهد.
به عبارتی صورت حساب سود و زیان، جهت تعیین سود یا زیان ویژه واحد مالی تهیه می شود و خلاصه ای از درآمدها و هزینه ها به صورت طبقه بندی،برای یک دوره زمانی معین را ارائه می نماید.
گردش سود (زیان) انباشته
گزارش گردش سود (زیان) انباشته، مکمل صورت های سود و زیان و ترازنامه است که ضمن افشای تغییرات انجام شده مرتبط با سنوات قبل، ارتباط منطقی بین صورت سود و زیان با ترازنامه و صورت سود و زیان جامع را فراهم می سازد.
صورت سود و زیان جامع ( Comprehensive Income Statement)
صورت سود و زیان جامع دربرگیرنده کلیه درآمدها و هزینه های شناسایی شده ، اعم از تحقق یافته و تحقق نیافته است . سود یا زیان خالص دوره مالی به عنوان اولین قلم در صورت سود و زیان جامع انعکاس می یابد. این بدان معنی است که مانده نهایی صورت سود و زیان دوره ، یکی از اقلام صورت سود و زیان جامع است و سایر درآمدها و هزینه های شناسایی شده ، به طور جداگانه در آن انعکاس می یابد.
Comprehensive Income Statement اصطلاح استاندارد بین المللی گزارش دهی مالی برای حساب سود و زیان.
صورت گردش وجوه نقد (Statement Of Cash Flow)
صورت جریان های نقدی، منابع عمده دریافت های نقدی و همچنین مصارف عمده پرداخت های نقدی یک واحد تجاری را برای یک دوره زمانی معین گزارش می نماید. این صورت می تواند اطلاعات مفیدی در رابطه با فعالیت های یک واحد تجاری در زمینه ایجاد وجه نقد حاصل از عملیات، حفظ و گسترش ظرفیت عملیاتی، توانایی واحد تجاری در ایفای تعهدات مالی خود و همچنین پرداخت سود سهام ارائه نماید.
یادداشت های توضیحی(Explanatory notes)
یادداشت های توضیحی شامل اطلاعات تشریحی و جزئیات بیشتری از اقلام منعکس شده در صورت های مالی اساسی است ضمن اینکه اطلاعات دیگری از قبیل بدهی های احتمالی و تعهدات را ارائه می کند. این یادداشت ها شامل موارد افشای الزامی یا توصیه شده بر اساس استانداردهای حسابداری یا سایر موارد افشاست که برای دستیابی به ارائه مطلوب ضرورت دارد.
ترازنامه
ترازنامه صورتی است که اطلاعات مربوط به منابع اقتصادی تعهدات اقتصادی و حق مالی صاحب سرمایه را از طریق گزارش دارایی ها ، بدهی ها و سرمایه واحد تجاری در یک زمان مشخص فراهم می کند.ترازنامه شکل بسط داده شده معادله اساسی حسابداری است .
از آنجا که ترازنامه معرف وضعیت مالی واحد تجاری در یک مقطع زمانی معین است آن را (( صورت وضعیت مالی )) نیز می نامند. ترازنامه به همراه سایر صورت های مالی اساسی در پایان دوره مالی تهیه می شود و همان طوری که قبلا نیز اشاره شد مربوط به یک مقطع زمانی معین است .لذا تاریخ گذاری ترازنامه برای یک مقطع زمانی مشخص مثلا 1300.12.29 می باشد.
اقلام ترازنامه غالبا براساس ویژگی های مشترک آن ها طبقه بندی می شوند.نوع طبقه بندی ، عناوین هر یک از طبقات و تعداد اقلام هر طبقه به اندازه واحد تجاری ، ماهیت عملیات آن و گستردگی و حدود استفاده از صورت های مالی بستگی دارد. در ترازنامه عموما دارایی ها گزارش می شوند.بنابراین دارایی ها به ترتیب سرعت تبدیل شدن به وجه نقد و بدهی ها براساس زمان سر رسید طبقه بندی و گزارش می شوند.بنابراین دارایی هایی که زودتر به وجه نقد تبدیلمی شوند ایتدا نوشته می شوند و پس از آن دارایی های دیگر که دیرتر به وجه نقد تبدیل می شوند گزارش می گردند.
همچنین بدهی هایی که موعد سر رسید آن ها زودتر است اول نوشته می شوند و بعد از آن ها بدهی هایی که سر رسیدشان دیرتر است آورده می شوند.
هدف از طبقه بندی اقلام ترازنامه
هدف اصلی از طبقه بندی اقلام ترازنامه ، تسهیل تجزیه و تحلیل اطلاعات مالی و ارائه مفید آن می باشد.
طبقه بندی اقلام ترازنامه
داراییها :
الف) داراییهای جاری
ب ) داراییهای بلند مدت شامل:
سرمایه گذاریهای بلند مدت
اموال، ماشین آلات و تجهیزات
داراییهای نامشهود
سایر داراییها
مخارج انتقالی به دوره های آتی
طبقه بندی اقلام ترازنامه
بدهیها :
الف) بدهی های جاری
ب ) بدهی های بلند مدت
حقوق صاحبان سهام
سرمایه
صرف (کسر) سهام
اندوخته ها
سود (زیان) انباشته
دارایی های جاری
دارایی جاری عبارت است از وجه نقد و یا داراییهای دیگری که به طور معقول انتظار می رود در طی چرخه عادی عملیات واحد تجاری یا دوره مالی، هر کدام که طولانی تر باشد مصرف شده یا به وجه نقد تبدیل شده و یا فروخته شود.
اقلام تشکیل دهنده داراییهای جاری
داراییهای جاری :
موجودی نقد
سرمایه گذاری کوتاه مدت
حسابها و اسناد دریافتنی تجاری
حسابها و اسناد دریافتنی غیر تجاری
موجودیها
سفارشات مواد و کالا
پیش پرداختها
موجودی نقد
یکی از مهمترین اقلام تشکیل دهنده دارایی های جاری وجه نقد می باشد.
موجودی نقد
وجه نقد شامل وجوهی است که واحد تجاری در صندوق، حساب جاری بانک، حسابهای ارزی و یا در قالب تنخواه نزد کارپرداز نگهداری می نماید.
سرمایه گذاری کوتاه مدت
سرمایه گذاری کوتاه مدت نوعی سرمایه گذاری است که بنا به ماهیت آن، به آسانی قابلیت نقد شوندگی دارد و به قصد نگهداری برای بیش از یکسال تحصیل نشده است.
سرمایه گذاری کوتاه مدت
سرمایه گذاری در سهام
سرمایه گذاری در اوراق قرضه
سپرده کوتاه مدت بانکی
حسابها و اسناد دریافتنی تجاری
شامل مطالبات کوتاه مدت واحد تجاری بابت فروش کالا و انجام خدمات می باشد که در ترازنامه معمولا تحت سرفصل واحدی نشان داده می شود.
حسابها و اسناد دریافتنی غیرتجاری
مبالغی که اشخاص حقیقی یا حقوقی به غیر از مشتریان به واحد تجاری بدهکار هستند.
شامل:
مطالبات از کارکنان بابت وام و مساعده
مطالبات از مدیران
سود سهام دریافتنی
و…..
موجودی ها
موجودیها شامل موجودی مواد اولیه، کالای در جریان ساخت، موجودی کالای ساخته شده ای که به قصد فروش در روال عادی عملیات نگهداری می گردد و قطعات مورد نیاز برای تعمیرات و نگهداشت می باشد.
سفارشات مواد و کالا
کلیه اقلام مربوط به کالای بین راهی و نیز کلیه هزینه هایی که در خصوص انجام سفارشات، ثبت سفارشات، کارمزد گشایش اعتبار و… انجام می شود معمولا در سرفصلی جدا از موجودیها، تحت عنوان سفارشات مواد و کالا ثبت می شود.
پیش پرداختها
شامل پیش پرداخت بیمه، بهره، اجاره، مالیات، تبلیغات و کلیه پیش پرداخت هایی که انتظار می رود طی یکسال از تاریخ ترازنامه تحقق یابند.
بدهیهای جاری
تعهداتی است که به طور معقول انتظار می رود در طی یکسال یا یک چرخه عادی عملیاتی هر کدام که طولانی تر باشد از محل داراییهای جاری یا ایجاد بدهیهای جاری بازپرداخت یا تسویه شود.
اقلام تشکیل دهنده بدهی های جاری
بدهی های جاری :
اضافه برداشت بانکی
حسابها و اسناد پرداختنی تجاری
حسابها و اسناد پرداختنی غیر تجاری
پیش دریافت از مشتریان
ذخیره مالیات
سود سهام پیشنهادی(پرداختنی)
وامهای پرداختنی
اضافه برداشت بانکی
اضافه برداشت بانکی به معنی مانده بستانکار حساب بانک می باشد که در نتیجه صدور چک به میزانی بیش از موجودی بانکی ایجاد می شود.
حسابها و اسناد پرداختنی تجاری
معرف تعهدات واحد تجاری ناشی از خرید مواد و کالا است که انتظار می رود در طی یکسال از تاریخ ترازنامه تسویه گردد.
حسابها و اسناد پرداختنی غیرتجاری
شامل آندسته از بدهی های کوتاه مدت می باشد که عمدتا ناشی از دریافت خدمت، عمل به احکام و قوانین و یا دریافت وجه در قالب سپرده می باشد.
حسابها و اسناد پرداختنی غیرتجاری
بیمه پرداختنی
مالیات پرداختنی
سپرده حسن انجام کار
و…..
پیش دریافت از مشتریان
نشانگر تعهداتی است که در نتیجه وصول مبالغی برای انجام خدماتی در آینده و یا ساخت و تحویل کالا ایجاد می شود.
ذخیره مالیات
به دلیل اختلاف بین قوانین مالیاتی و اصول حسابداری، بدهی مالیاتی تا زمان قطعی شدن آن ،ماهیتا یک بدهی برآوردی محسوب شده و معمولا تحت عنوان ذخیره مالیات ثبت و گزارش می گردد.
سود سهام پیشنهادی
توزیع سود سهام به هنگام پیشنهاد از سوی هیئت مدیره به مجمع عمومی صاحبان سهام تحت عنوان سود سهام پیشنهادی ثبت و جزء بدهی جاری نشان داده می شود.
وامهای پرداختنی
کلیه وامهای کوتاه مدت دریافتی و حصه جاری وامهای بلند مدت که سر رسید آن در سال مالی آتی می باشد تحت عنوان وامهای پرداختنی گزارش می گردد.
سرمایه در گردش
فزونی دارایی جاری نسبت به بدهی جاری را سرمایه در گردش می نامند.
دارایی های بلند مدت
داراییهای بلند مدت شامل کلیه داراییهای است که در سرفصل داراییهای جاری قابل انعکاس نمی باشد و شامل:
سرمایه گذاریهای بلند مدت
اموال، ماشین آلات و تجهیزات
داراییهای نامشهود
سایر داراییها
مخارج انتقالی به دوره های آتی
سرمایه گذاری بلند مدت
سرمایه گذاری که قابلیت فروش سریع نداشته باشد و یا برای ایجاد ارتباط و مناسبات عملیاتی و تجاری با واحدهای دیگر انجام شده باشد به عنوان سرمایه گذاری بلند مدت طبقه بندی می گردد.
اموال ، ماشین آلات و تجهیزات
به داراییهای مشهودی اطلاق می شود که دارای عمر مفید نسبتا طولانی بوده و به منظور استفاده در تولید یا عرضه کالا و خدمات و یا مقاصد اداری توسط واحد تجاری نگهداری می شود.
زمین و ساختمان
ساختمان
تاسیسات
ماشین آلات و ……
داراییهای نامشهود
به آن گروه از داراییهای بلند مدت اطلاق می شود که فاقد ماهیت عینی بوده و به منظور استفاده در تولید یا عرضه کالا و خدمت و یا اجاره به دیگران و برای مدتی بش از یک دوره مالی تحصیل شده باشد.
داراییهای نامشهود
الف) قابل شناسایی : مانند حق ختراع ، حق تالیف ، علائم و نامهای تجاری ، فرانشیز ، نرم افزارهای رایانه ای ، فرمولها و قالبها و ..
ب) غیرقابل شناسایی : سرقفلی
سایر داراییها
کلیه داراییهای بلند مدتی که نمی توان آنها را تحت عنوان سرمایه گذاری بلندمدت،اموال ماشین آلات و تجهیزات و دارایی نامشهود طبقه بندی کرد. مانند ودایع، حق انشعاب آب ،برق،گاز و…
مخارج انتقالی به دوره های آتی
مخارجی است که به دلیل داشتن منافع آتی و در راستای عمل به اصل تطابق به عنوان دارایی تلقی شده و در ترازنامه منعکس می گردد.
هزینه های تاسیس
هزینه انتشار سهام
هزینه تحقیق و توسعه
و ..
بدهیهای بلند مدت
بدهیهایی که مبتنی بر استقراض می باشد.
مانند اسناد پرداختنی بلند مدت ، وامها و اوراق قرضه.
سایر بدهی های بلند مدت که فاقد ویژگی استقراض می باشد.
مانند ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان
بدهیهای بلند مدت
درآمد انتقالی به دوره های آتی
مانند کمکهای بلاعوض دولت
بدهیهای بلند مدت
شامل کلیه تعهداتی که قابل طبقه بندی در سر فصل بدهیهای جاری نبوده و از محل داراییهای جاری و یا ایجاد بدهی های کوتاه مدت در طی سال مالی قابل پرداخت یا تسویه نمی باشد
حقوق صاحبان سهام
نشان دهنده حقوق مالی صاحبان یک واحد انتفاعی نسبت به دارایی های واحد است که مبلغ آن از طریق کسر جمع بدهیهای واحد تجاری از جمع داراییهای آن به دست می آید.
اقلام تشکیل دهنده حقوق صاحبان سهام
حقوق صاحبان سهام :
سرمایه قانونی (اسمی)
سرمایه پرداخت شده اضافی
اندوخته ها (محدودیت در سود انباشته)
سود(زیان) انباشته
سرمایهه تحقق نیافته
سرمایه قانونی
سرمایه قانونی می تواند شامل سهام عادی و سهام ممتاز باشد که هر کدام از آن باید به ارزش اسمی گزارش شوند.
سرمایه پرداخت شده اضافی
کلیه اقلامی که در سرفصلهای سرمایه قانونی، اندوخته و یا سود انباشته قابل طبقه بندی نباشد در این طبقه بندی قرار می گیرد.
سرمایه پرداخت شده اضافی
مبلغ مازادی که نسبت به ارزش اسمی دریافت می شود.
منافع اضافی ناشی از تحصیل یا فروش سهام خزانه و یا اهدای آن
مازاد حاصل بازخرید، ابطال و یا تجزیه سهام
صرف ناشی از تبدیل اوراق قرضه و یا سهام ممتاز یه سهام عادی
اندوخته ها
نوعی محدودیت در توزیع سود سهام می باشد که بر اثر الزامات قانونی، تصمیمات مدیریت یا مجمع عمومی صاحبان سهام ایجاد می شود.
اندوخته ها
اندوخته قانونی
اندوخته توسعه و تکمیل
اندوخته جایگزینی ماشین آلات
اندوخته احتیاطی
سود(زیان) انباشته
سود انباشته معرف آن بخش از سود سالجاری و سود انباشته سنواتی است که هیچگونه محدودیتی در توزیع آن بین صاحبان سهام وجود ندارد.
سرمایه تحقق نیافته
سرمایه تحقق نیافته شامل افزایش و یا کاهش در حقوق صاحبان سهام می باشد که در طبقات قبلی و سرفصلهای عنوان شده حقوق صاحبان سهام نمی گنجد.
اشکال تهیه ترازنامه
شکل حساب T
شکل وضعیت مالی
شکل گزارشی
منابع
حسابداری میانه 1، مهدی مشکی – عبدالکریم مقدم
انتشارات دانشگاه پیام نور
نبوی، عزیز، اصول حسابداری جلد اول، تهران، کتابخانه فروردین