1
تاریخ تحلیلی صدر اسلام
2
بخش اول
کلیات
3
بخش اول فصل اول
مباحث پایه در تاریخ صدراسلام
4
تعریف تاریخ
تاریخ در لغت به معنای شناساندن وقت است و علم تاریخ علمی است که حاوی ذکر وقایع و حوادث است.
در اصطلاح: علم به وقایع و حوادث و اوضاع و احوال زندگی انسانها و ملتها در گذشته و تدوین آنها.
5
قرآن منبع تاریخ تا صدر اسلام
قرآن یکی از منابع اصلی تاریخ است. ولی قرآن تاریخ محض نیست، بلکه کتاب جامع الاطرافی در زمینه های مختلف اعتقادی، تربیتی، تاریخی، علمی، نظامی، سیاسی است.
سوره یوسف آیه 111:
به تحقیق در سرگذشت آنان برای صاحبان عقل عبرتی است
6
عوامل تحرک تاریخ (از دیدگاه اندیشمندان)
مارکسیسم: عامل عمده را اقتصاد و تکامل ابزار تولید دانسته است.
زیگموند فروید: غریزه جنسی را عامل تحرک می داند.
آدلر و نیچه: عامل حرکت را در برتری جویی و قدرت طلبی خلاصه میکند.
فرانسیس بیکن: مراحل مختلف رشد علم را سرآغاز تحول و عامل اساسی حرکت تاریخ می داند.
7
تقسیمات تاریخ
1-تاریخ نقلی: تحریر و بیان وقایع و حوادث و اوضاع و احوال انسانها در گذشته.
2-تاریخ تحلیلی: علم به قواعد و سنن حاکم بر زندگی انسانهای پیشین که از مطالعه و بررسی حوادث و وقایع گذشته به دست آمده باشد.
3-فلسفه ی تاریخ: علم به تحولات و تطورات تاریخ و جامعه از مرحله ای به مرحله ی دیگر و علم به قوانین حاکم بر آنها.
8
خصوصیات تاریخ نقلی:
1- جزیی نگر و فردی است، نه کلی نگر و عمومی.
2- علم به نقلیات است، نه تحلیل آنها.
3- علم به بودنهاست، نه شدنها.
4- به گذشته تعلق دارد، نه به حال و آینده.
9
خصوصیات تاریخ تحلیلی:
1- علم به کلیات ا ست.
2- بررسی مسائل عقلی و تحلیلی است.
3-علم به شدنهاست.
4- علم به روش احتراز از عوامل شکستها و روش کاربرد نکات قوت و تجربیات مفید برای پیروزی است و به آینده مربوط میشود.
10
روش تاریخی قرآن:
از مطالعه قرآن سه حقیقت و نکته مهم به دست می آید:
1- تاریخ قانونمند است.
2- تاریخ همواره دو سو دارد: یکی خدا و یکی انسان
3- تاکید بر اراده و اختیار انسان و اینکه همواره تلاش انسان در سعادت و انتخاب او موثر است.
11
فواید عمومی تاریخ اسلام:
1- انتقال هزاران تجربه از فرهنگ و آداب سنن به نسلهای بعدی
2- آگاهی از عوامل شکستها، پیروزیها و رشد تمدن ها و مرگ آنها
3- شناخت بهترین انسانها به عنوان اسوه و تقلید از رفتار آنان
4- آگاهی از عوامل پیدایش عقیده ها و بررسی های تاریخی و ویژگیهای آنها.
12
فواید دیگر تاریخ که تاثیر در شناخت ما دارد:
1- شناخت حقانیت اسلام
2- شناخت آیات قران و مراحل مختلف نزول آن
3- شناخت مراحل حرکت پیامبر برای اجرای اسلام و برقراری حکومت اسلامی
4- شناخت روشهای مختلف تبلیغی و تربیتی پیامبر اسلام.
13
فواید دیگر تاریخ که تاثیر در شناخت ما دارد:
5- شناخت خصوصیات فردی و اخلاقی رسول خدا و سیره ی علمی او
6- شناخت عوامل پیروزیها و شکستها، بررسی جنگهای پیامبر اسلام.
7- شناخت احکام شرعی و مراحل چگونگی وجوب و مشروعیت آنها.
8- شناخت ریشه های عقیدتی اسلام در سیره و سنت و غیره.
14
بخش اول فصل دوم
عوامل انحراف در نگارش تاریخ اسلام
15
علل و انگیزه های تحریف در تاریخ اسلام:
1- شیوه نگارش
2- اختلاف امت اسلام و گرایش های فرقه ای
3- انگیزه ها و گرایش های غیر واقعی.
4- تقرب به خلفا و حکام.
5- جلوگیری حکام از نگارش حقایق.
16
علل و انگیزه های تحریف در تاریخ اسلام :
6- تاثیرپذیری مسلمانان از روش علمای اهل کتاب
7- تعصبات قومی و مذهبی
8- دشمنی و انتقام از اسلام
17
بخش اول فصل سوم
جغرافیا و فرهنگ جزیره العرب در آستانه ظهور اسلام
18
از نظر جغرافیایی به سه بخش عمده و اصلی تقسیم می شود:
1- بخش مرکزی: وسیعترین قسمت شبه جزیره است و به صحرای عرب معروف می باشد.
2- بخش شمالی: سرزمین حجاز را شامل می شود. دو شهر قدیمی و اسلامی این سرزمین مدینه و مکه را می توان نام برد.
جغرافیا و فرهنگ جزیره العرب در آستانه ظهور اسلام
19
از نظر جغرافیایی به سه بخش عمده و اصلی تقسیم می شود:
3- بخش جنوبی: شامل سرزمین یمن می شود و از نظر حاصلخیزی زمین و شرایط آب و هوایی با حجاز و صحرای عرب قابل مقایسه نیست.
جغرافیا و فرهنگ جزیره العرب در آستانه ظهور اسلام
20
از نظر اعراب، شبه جزیره عربستان به چهار قسمت تقسیم
می شود:
1- حجاز و یمن
2- تهامه: سرزمین پست و ساحلی که در امتداد دریای سرخ از جده تا مدینه در شمال کشیده شده است.
3- نجد: برجستگی های مرکز عربستان را شامل می شود (ریاض).
4- عروض: دنباله ی نجد است و در شرق عربستان و سواحل خلیج فارس امتداد یافته است.(امارات، ابوظبی، دبی، قطر، بحرین و کویت)
جغرافیا و فرهنگ جزیره العرب در آستانه ظهور اسلام
21
1- اخلاق و آداب
2- مقام و حقوق زن در خانواده
3- ماههای حرام
4- احترام به خانه کعبه
5- حفر چاه زمزم
فرهنگ عمومی جزیره العرب در آستانه ظهور اسلام
22
بخش اول فصل چهارم
حکومت و دین جزیره العرب در آستانه ظهور اسلام
23
حکومت های مشهور در جزیره العرب در آستانه حضور
24
دین جزیره العرب در آستانه حضور
1- دین توحیدی
2- بت پرستی
3- یهود در جزیره العرب
4- مسیحیت
25
بخش اول فصل پنجم
تاریخ جهان در آستانه ی ظهور اسلام
26
1- ایران ساسانی
نوع حکومت ایران، شاهنشاهی، سلطنتی و استبدادی بود.
نا برابری و تبعیض و نظام طبقاتی بر همه جا حاکم بود و حتی تحصیل، مخصوص طبقه ی ممتاز بود.
هنگام ظهور اسلام، دین رسمی ایران زرتشتی بود، ولی ادیان دیگری چون : نصرانیت، مانوی و مزدکی نیز در ایران پیروانی داشتند.
27
مردم در نظام ساسانی به پنج دسته طبقه بندی می شدند:
28
2- امپراطوری روم شرقی
روم مرکز این امپراطوری و صحنه ی مبارزات و تهاجم های مختلف بود. قسطنطنیه از مجلل ترین و عظیم ترین شهرهای جهان و مرکز روم شرقی بود.
سرزمین های تحت سلطه روم: کشورهای غربی اروپا تا اسپانیا و یونان و ترکیه ی فعلی، شام، فلسطین، مصر، و قسمت هایی از آفریقا.
29
2- امپراطوری روم شرقی
دین رسمی رومی ها نخست بت پرستی بود. به طوری که خدایان رومی ضرب المثل شده بود.
شاهزادگان و روحانیان بزرگ روم برای تسلط بر مردم با برگزاری مراسمی تو خالی و تشریفاتی از یک سو و ایجاد رعب و وحشت از سوی دیگر، به حکومت خود ادامه می دادند.
استبداد، خفقان، کشتار مردم بی گناه خود نمایانگر وضع دینی روم شرقی در این زمان می باشد.
30
2- امپراطوری روم شرقی
استبداد، خفقان، کشتار مردم بی گناه خود نمایانگر وضع دینی روم شرقی در این زمان می باشد.
ویل دورانت می نویسد:
((وقتی اعراب مسلمان وارد اسپانیا شدند، بینوایان و جهودان از سقوط سلطنت و کلیسا که فقر آنان را نادیده گرفته و ایمانشان را درهم کوبیده بودند، هیچ افسوسی نخوردند.))
31
3- اوضاع آشفته جهان از دیدگاه امام علی (ع)
حضرت جهان عصر بعثت را چنین توصیف می کند:
(( خداوند پیامبر اسلام را وقتی فرستاد که از دیرباز پیامبری نیامده بود، ملتها در خوابی طولانی فرو رفته بودند، سر رشته کارها از هم گسیخته و آتش جنگها در همه جا شعله ور بود، دنیا را تاریکی و جهل و گناه تیره کرده بود،
ادامه صفحه بعد
32
3- اوضاع آشفته جهان از دیدگاه امام علی (ع)
.. برگهای درخت زندگی بشر پژمرده و زرد شده و امید ثمری از آن نبود. آبها فرو رفته، و فروغ هدایت خاموش شده بود، بدبختی به بشر هجوم آورده بود و چهره کریه خود را نمایان کرده بود. ترس دلهای مردم را فرا گرفته بود و تنها پناهگاهشان شمشیر بود.))
33
بخش دوم
تاریخ و سیره ی رسول اکرم
34
بخش دوم فصل اول
تاریخ و سیره ی رسول تا بعثت
35
سلسله انساب عرب
1-عرب بائده
2- عرب عاریه یا عرب اصیل
3- عرب مستعربه
36
دلایل نامگذاری قریش
1- تقرش به معنای تجارت و اکتساب
2- تفتیش از نیاز مردم و رفع حاجات آنها
3- دارای بازوان محکم بودن
4- به دلیل تجمیع قبایل پراکنده ی عرب در اطراف مکه بوسیله جد چهارم پیامبر (قریش به معنی تجمع و شهری است در مقابل بدوی)
37
دلایل ازدواج حضرت خدیجه با حضرت محمد(ص)
1- گزارشات میسره از اخلاق پیامبر
2- حضور دانشمند یهودی در منزل خدیجه(س) و رویت سیمای نبوت در چهره حضرت (ص)
3- گفته پسر عموی خدیجه درباره ازدواج مردی از قریش، با زنی ثروتمند از قریش
38
دلایل ازدواج حضرت خدیجه با حضرت محمد(ص)
4- خواب حضرت خدیجه(س)
5- عفت و نجابت و پاکی خدیجه(س)
39
40
1- پدیده ی بعثت
2- اولین مومن(حضرت علی علیه السلام و سپس حضرت خدیجه)
3- آغاز دعوت علنی
4- دعوت عمومی و همگانی
5- فشار و شکنجه
6- آغاز هجرت به حبشه که در دو مرحله انجام شد.
7- از هم پاشیده شدن نظام قبیلگی
آغاز بعثت و مبارزات اعتقادی
41
8- جا افتادن اسلام به عنوان یک مکتب واحد
9- دوران ساختن عقاید و اصول اسلامی
10- آغاز مبارزات علیه قرآن توسط کفار قریش
الف: مراحل مبارزه با قرآن در سه مرحله (1- مقابله به مثل، 2- تهمت به سحر و جادو بودن قرآن، 3- تحریم استماع قرآن)
ب: پیشنهاد تازه برای مصالحه
ج: صحیفه ی ملعونه
آغاز بعثت و مبارزات اعتقادی
42
موارد پیمان صحیفه ی ملعونه:
1- تحریم همه گونه خرید و فروش به بنی هاشم
2- قطع ارتباط و معاشرت با آنان
3- عدم تزویج و ارتباط زناشویی با آنها
4- لزوم طرفداری در تمام موارد و حوادث از مخالفان محمد(ص)
43
11- سفر به طائف
12- دعوت قبایل در ایام حج:
الف: بیعت النساء
ب: بیعت الحرب
13- توطئه قریش در دارالندوه:
الف: لیله المبیت
ب: تعقیب همه جانبه
ج: از غار ثور تا قباء
د: کارهای مهم پیامبر در قباء
آغاز بعثت و مبارزات اعتقادی
44
موارد بیعت عقبه اولی یا بیعت النساء:
1- به وظایف خود عمل می کنیم و جهاد در راه خدا را واجب بدانیم.
2- به خداوند شرک نورزیم.
3- دزدی نکنیم
4- مرتکب زنا نشویم.
5- فرزندان خود را نکشیم.
6- به یکدیگر تهمت نزنیم.
7- در هیچ کار نیکی ، معصیت و نافرمانی از خداوند نکنیم.
45
دلایل نامگذاری بیعت النساء:
1- این بیعت همانند بیعتی بود که رسول خدا بعدها با زنان مکه، پس از فتح مکه گرفت.
2- عفرا در آنجا حضور داشت و او نخستین زنی بود که پس از پایان مراسم حج با پیامبر بیعت کرده بود.
3- چون این بیعت اخلاقی و اعتقادی بود نه نظامی و جنگی.
46
دلایل نامگذاری بیعت النساء:
4- مرتکب زنا نشویم.
5- فرزندان خود را نکشیم.
6- به یکدیگر تهمت نزنیم.
7- در هیچ کار نیکی ، معصیت و نافرمانی از خداوند نکنیم.
47
دو اقدام مهم توسط حضرت محمد(ص) پس از آگاهی از نقشه ی قتل:
1- استفاده از تاریکی شب و ورود به کعبه و جمع آوری و شکستن بت های داخل خانه خدا
2- خوابیدن حضرت علی در بستر پیامبر
48
کارهای مهم پیامبر در قباء:
1- پیامبر از آغاز ورود اقدام به تاسیس مسجد قبا کرد.
2- شکستن بت های قباء و انهدام بتخانه کوچکی که در آنجا وجود داشت.
3- استقبال از حضرت علی(ع) به هنگام ورود او
4- انتظار رسیدن قافله حضرت علی با زنان همراه (قافله فواطم)
49
بخش دوم فصل سوم
حوادث دوران هجرت
50
1- ساخت مسجدالنبی در مدینه
2- ساخت صفه
3- ایجاد پیمان برادری و عقد اخوت بین دو قبیله از انصار
4- معرفی علی (ع) به عنوان برادر خود
5- نخستین سند سیاسی اسلام، پیمان عمومی با مردم مدینه
1- اقدامات پیامبر در سال اول هجرت به مدینه
51
6- بستن پیمان هشت ماده ای با یهود
7- ازدواج حضرت علی (ع) با حضرت زهرا (س) را محقق نمود
8- نمازهای یومیه پنجگانه و چهار رکعتی را مقرر نمود.
1- اقدامات پیامبر در سال اول هجرت به مدینه
52
1- سریه عبدالله ابن جحش
2- سریه زید ابن حارثه
3- سریه ابی سلمه
4- سریه عبدالله ابن انیس
5- غزوه ودان
6- غزوه بواط
7- غزوات ذات عشیره
8- غزوه بدر اول
9- غزوه بزرگ بدر
2- رویدادهای سال دوم هجرت
53
10- غزوه بنی قینقاع
11- غزوه بنی سلیم
12- غزوه السویق
13- تعقیب کاروان قریش
14- پیمان صلح با قبیله بنی ضمره
15- پیمان صلح با بنی مدلج
16- مقرر شدن وجوب روزه و اتمام نماز و احکام قصر
17- تغییر قبله
2- رویدادهای سال دوم هجرت
54
1- سریه محمد بن سلمه
2- غزوه احد
3- تولد امام حسین(ع)
4- غزوه ذی امر
5- غزوه حمراء الاسد
3- رویدادهای سال سوم هجرت به مدینه
55
1- سریه ی رجیع
2- سریه ی بئر معونه
3- غزوه ی بنی نضیر
4- غزوه ذات الرقاع
5- غزوه بدر دوم
4- رویدادهای سال چهارم هجرت
56
1- غزوه ی دومه الجندل
2- غزوه ی خندق
3- غزوه ی غزوه ی بنی قریظه
4- مبارزه با سنت های غلط
5- رویدادهای سال پنجم هجرت
57
1- غزوه بنی لحیان
2- غزوه ذی قرد
3- شورش بنی مصطلق
4- درگیری میان مهاجران و انصار
5- صلح حدیبیه
6- مهاجرت زنان مکه
6- رویدادهای سال ششم هجرت
58
سال هفتم هجرت:
1- نامه پیامبر به خسرو پرویز 2- سفیر پیامبر در سرزمین روم
3- فتح خیبر
سال هشتم هجرت:
1- جنگ موته 2- فتح مکه 3- غزوه ی حنین 4- غزوه طائف
سال نهم هجرت:
1- بت شکنی علی (ع) 2- غزوه ی تبوک 3- ویران کردن مسجد ضرار
4- نزول آیات سوره برائت (توبه) 5- سنه الوفود
7- رویدادهای سال هفتم و هشتم و نهم هجرت
59
1- گریستن در سوگ فرزند پیامبر
2- دعوت به مباهله با نمایندگان مسیحی نجران در مدینه
3- حجه الوداع
4- واقعه ی غدیر
5- پیامبران دروغی
6- اعزام لشگر
7- طلب نمودن دوات و صحیفه
8- بیان حدیث ثقلین
9- رفتن به بقیع
8- رویدادهای سال دهم هجرت
60
1- پس از رحلت پیامبر بازی های سیاسی شدت گرفتک.
2- ابوبکر به عنوان خلیفه انتخاب شد.
3- لحاظ نگردیدن حقانیت حضرت علی (ع).
4- انتصاب عمر در 13 هجری و فتوحات زیاد مسلمانان
5- تشکیل شورای شش نفره در سال 33 هجری جهت تایین خلافت
9- حوادث پس از رحلت رسول خدا (ص)
61
6- انتصاب عمر و جذب بنی امیه و مطرودان پیامبر به دستگاه خلافت
7- شورش مردم و قتل عثمان و بیعت با حضرت علی (ع)
8- روبرو شدن حکومت علی (ع) با مشکلات متعددی از قبیل: احیاء کردن عدالت محمدی، رفع تبعیض ها، جنگ با تشنگان قدرت و …
9- حوادث پس از رحلت رسول خدا (ص)
62
بخش دوم فصل چهارم
پیمانهای رسول الله و احکام دینی
63
1- عقد پیمان سیاسی، اقتصادی و اجتماعی با مردم مدینه
2- پیمان عدم تجاوز با یهود یثرب
3- عقد اخوت
4- نمازهای متعدد
5- وجوب روزه
6- تحریم شراب
64
1- عقد پیمان سیاسی، اقتصادی و اجتماعی با مردم مدینه
پیامبر به دلیل ایجاد وحدت بین قبائل متخاصم و مردم مدینه و یهودیان یثرب قرارداد مهمی شامل 4 بند و 37 ماده امضاءکرد.
بند اول :
1- امضاء کنندگان این پیمان، ملت واحدی را تشکیل می دهند و مهاجران قریش نیز به رسم سابق قبل از اسلام در پرداختن خونبها باقی هستند.
2- بنی عوف بسان مهاجران قریش می توانند رسوم زندگی خود را حفظ کنند.
65
1- عقد پیمان سیاسی، اقتصادی و اجتماعی با مردم مدینه
بند اول :
3- مسلمانان باید به افراد از پای در آمده کمک کنند.
4- مومنان پرهیزکار باید نسبت به مبارزه با سرکشان خود متحد شوند.
5- هیچ فرد با ایمانی حق ندارد مومنی را بخاطر کشتن فرد کافری بکشد.
6- پیمان و عهد خداوند با تمام مسلمانان یکی است.
7- مسلمانان دوستان و پشتیبان یکدیگرند.
66
1- عقد پیمان سیاسی، اقتصادی و اجتماعی با مردم مدینه
بند اول :
8- هر فردی از یهودیان از ما پیروی کند و اسلام بیاورد از پشتیبانی ما برخوردار خواهد بود.
9- در انعقاد صلح با لحاظ عدل و مساوات باید همه مسلمانان با یکدیگر متحد شوند.
10- گروههای مسلمان به تناوب به جهاد میروند.
11- مسلمانان بهترین آیین و مسلک را دارند.
12- هیچ یک از مشرکان مدینه حق ندارد از جان و مال مشرکان قریش حمایت کند و مسلمانی را از دست یافتن بر آنها منع کند.
67
1- عقد پیمان سیاسی، اقتصادی و اجتماعی با مردم مدینه
بند اول :
13- هر گاه مسلمانی با دلیل غیر شرعی مسلمانی را بکشد باید قصاص شود.
14- هر فردی که به مندرجات این پیمان اعتراف کند حق ندارد بدعت گذار یا جنایتکاری را یاری کند یه به او پناه دهد.
15- مرجع حل اختلاف همیشه خدا و پیامبر است.
68
1- عقد پیمان سیاسی، اقتصادی و اجتماعی با مردم مدینه
بند دوم :
16- تا آنجا که مسلمانان برای حفظ مدینه می جنگند، یهودیان نیز به سهم خود هزینه جنگی را بپردازند.
17- یهودیان بنی عوف با مسلمانان متحد بوده، و در حکم یک ملتند…
18- یهودیان دیگر همانند یهودیان بنی عوف (از نظر حقوق و مزایا) هستند.
19- امضاکنندگان این پیمان، باید خونبهایشان بر گناه و بدی پیروز شود.
69
1- عقد پیمان سیاسی، اقتصادی و اجتماعی با مردم مدینه
بند دوم :
20- همپیمانان تیره بنی ثعلبه حکم آنها را دارند.
21- کسانی که با یهودیان هم سر و همرازند، حکم خود آنها را دارند.
22- هیچ کس حق ندارد بدون اجازه محمد (ص) از این اتحادیه خارج شود.
23- خون هر مجروحی از این افراد محترم است و هر کس خون کسی را بریزد قصاص دامنگیر او می شود…
70
1- عقد پیمان سیاسی، اقتصادی و اجتماعی با مردم مدینه
بند دوم :
24- در جنگهایی که یهودیان و مسلمانان دوشادوش هم می جنگند، هزینه ی هر کدام بر عهده خود آنهاست.
25- مناسبات هم پیمانان، بر اساس نیکی و خوبی است و باید از بدی دور باشند.
26- هیچ کس نباید در حق هم پیمان خود ستم کند…
27- داخل یثرب برای امضاکنندگان این پیمان، حرام اعلام می شود.
71
1- عقد پیمان سیاسی، اقتصادی و اجتماعی با مردم مدینه
بند دوم :
28- جان همسایگان کسانی که پناه داده شده اند بسان جان ماست و نباید به آنان آسیب برسانند.
29- هیچ زنی جز با اجازه کسانش پناه داده نمی شود.
30- مرجع اختلاف برای امضاء کنندگان این پیمان اعم از مومن و غیرمومن محمد (ص) است…
31- قریش و هم پیمانان قریش پناه داده نمی شوند.
72
1- عقد پیمان سیاسی، اقتصادی و اجتماعی با مردم مدینه
بند سوم :
32- امضاء کنندگان این پیمان، دفاع مشترک از یثرب را به عهده دارند.
33- هرگاه مسلمانان، یهودیان را برای صلح با دشمن دعوت کنند، باید بپذیرند و بالعکس مگر اینکه دشمن با نشر و آیین اسلام مخالف باشد.
34- یهودیان اوس، اعم از غلام و کنیز مشمول این قرارداد می باشند.
73
1- عقد پیمان سیاسی، اقتصادی و اجتماعی با مردم مدینه
بند چهارم :
35- این قرارداد از ظالم و مجرم حمایت نمی کند.
36- هر کس در مدینه بماند در امان و هر کس از آنجا برود در امان است مگر اینکه ظالم و گناهکار باشد.
37- پیمان با این جمله ختم شود: به درستی که خداوند پناه دهنده نیکوکاران و پرهیزکاران است و محمد پیامبر خدا است.
74
بخش دوم فصل پنجم
نگاهی به جنگ های رسول الله
75
1- سرایای قبل از جنگ بدر:
1- سریه حمزه بن عبدالمطلب
2- سریه سعد ابن ابی وقاص
3- غزوه ی ودان
4- غزوه ی بواط
5- سریه عبیده بن حارث
6- غزو.ه ی بدر اولی
7- غزوه العشیره
سریه ی عبدالله بن جحش
76
2- جنگ بدر
دلیل پیروزی سپاه اسلام:
1- ایمان راسخ به خدا و قیامت، فداکاری و ایثار و آمادگی برای شهادت. 2- پیروی و اطاعت از فرماندهی پیامبر (ص) 3- رهبری واحد و فرماندهی آگاهانه توسط پیامبر (ص)
77
2- جنگ بدر
دلیل پیروزی سپاه اسلام:
4- مرکز و ستاد مطمئن و مشرف و مسلط بر میدان جنگ و نظارت مستقیم بر عملیات توسط پیامبر (ص) به نام العریش 5- برقراری نظم و مقررات در سپاه و لزوم پیروی از آن
78
2- جنگ بدر
دلیل پیروزی سپاه اسلام: 6- برخورداری فرمانده از آرامش کامل و قدرت تصمیم گیری سریع و فوری در شرایط حساس و خطرناک جنگ. 7- برخورداری از مشورت و احترام به آرای اصحاب در مواقع لزوم 8- شرکت مستقیم فرماندهی کل قوا در جنگ و در خط مقدم 9- داشتن هدف عالی و مقدس که تنها به خاطر خدا و بزرگداشت توحید و اعتلای اسلام
79
3- جنگ احد
علل شکست مسلمانان:
1- غرور ناشی از پیروزی در بدر
2- نافرمانی از دستور فرمانده، به خصوص ماجرای جبل عنین و تپه ی تیراندازان
3- توجه به مادیات و غنایم جنگی
4- شایعه ی شهادت پیامبر
5- تزلزل روحیه ی برخی از مسلمانان ضعیف از بازگشت عبدالله ابن ابی
6- داشتن تجربه و تاکتیک بیشتر و پیش بینی لازم توسط قریش
80
دو درس مهم مسلمانان از جنگ احد :
1- عواقب سوء تخلف از دستورات رهبری
2- شناخته شدن چهره منافقان و کارشکنی های یهود
4- غزوه حمراءالاسود:
فردای روز احد سپاهیان پیامبر به تعقیب دشمن حرکت کردند.
در این حرکت سه انگیزه وجود داشت:
1- اینکه قریش مغرور نشوند و بدانند که نیروهای مسلمانان باقی مانده و قوی هستند.
2- خود این کار، پاسخ دندان شکنی به منافقان و یهودیان بود که مبادا قصد حمله کنند.
3- موجب تقویت روحیه ی مسلمانان شد و آثار شکست احد را از ذهن آنان زدود.
81
5- جنگ احزاب یا خندق
6- صلح حدیبیه
مفاد پیمان حدیبیه :
1- قریش و مسلمانان متعهد شدند که تا ده سال با هم جنگ نکنند.
2- مسلمانان و قریش می توانند با هر قبیله ای که خواستند پیمان ببندند.
3- اگر فردی بدون اجازه از مکه به مدینه فرار کند، پیامبر در صورت تقاضای قریش او را به مکه بازگرداند.
82
5- جنگ احزاب یا خندق
6- صلح حدیبیه
مفاد پیمان حدیبیه :
4- محمد و یارانش می توانند از همین جا بازگردند و سال بعد به زیارت خانه خدا بیایند…
5- مسلمانان مکه در انجام وظایف مذهبی خود آزادند…
6- طرفین متعهدند که اموال یکدیگر را محترم بشمارند.
7- مال و جان مسلمانانی که از مدینه وارد مکه شده اند، محترم است.
83
7- جنگ خیبر
تبعید بنی قینقاع و تحریک سران آنها، جنگ احد را راه انداخت و کوچ بنی نضیر و تحریکات آنها، تشویق و کمک مالی یهود خیبر، سبب جنگ خندق شد و بقایای یهودیان بنی نضیر در دژهای مستحکم خیبر موضع گرفته بودند و آذوقه ی یکساله را ذخیره کرده بودند تا بطور کامل بتوانند با کمک قریش و غطفان مدینه را محاصره کنند. که در هفتم هجرت خیبر با دژهایش فتح شد.
84
8- غزوه ی وادی القری
یهودیان منطقه وادی القری آخرین گروه از یهودیان بودند که تسلیم نشده بودند، ولی پس از چند روز آنها نیز به محاصره، آنها نیز تسلیم شدند.
85
9- جنگ ذات سلاسل یا وادی الرمل
اتحاد 1000 نفر از قبایل بنی سلیم و قضاعه برای حمله شبانگاه به مدینه که پیامبر اکرم از این توطئه اطلاع یافتند. علت نام گذاری آن، محل وادی الرمل (شن زار) بود که محل توطئه بود.
فرمانده سپاه پیامبر حضرت علی (ع) بود و سوره والعادیات نیز در این باره نازل شده است.
86
10- فتح مکه
بعد نقض پیمان قریش و به نفع همپیمان خود (بنی بکر) علیه همپیمان مسلمان (بنی خزاعه) وارد جنگ شدند و آنان قتل عام و اموالشان را غارت کردند. سپس پیامبر دستور حمله به مکه را دادند. دشمن به هنگام عظمت لشگر اسلام تسلیم شد و سپس پیامبر دستور عفو عمومی دادند.
87
11- جنگ حنین
این جنگ با دو تاکتیک نظامی مالک بن عوف آغاز شد، او همه ی اموال و زنان و کودکان را پشت جبهه متمرکز کرده بود تا لشگریان قادر به فرار نباشند و دیگر آنکه در سحرگاه همان روز به گردنه های باریک حنین شبیخون زد و همه ی یاران پیامبر به جز 10 نفر فرار کردند. این جنگ با دلاوری پیامبر و علی (ع) و بنی هاشم مبدل به پیروزی شد.
در سوره توبه به این جنگ اشاره شده است.
88
جنگ های دیگر پیامبر
12- غزوه ی طائف
13- جنگ موته
14- جنگ تبوک
این جنگ در ماه رجب سال نهم هجری رخ داد. منافقان با همدستی مشرکان، یهودیان، امپراطوری روم شرقی، و سایر عناصر ناراضی، کودتای خزنده ای را طرح ریزی کردند.
89
ویژگی های جنگ تبوک:
1- تبلیغ منافقان برای کوچ نکردن در تابستان
2- بهانه تراشی منافقان برای ماندن
3- دلباخته گی گروهی از مومنان و شرکت در بسیج عمومی
4- اصرار گروهی از مومنان فقیر برای شرکت در جنگ.
90
ویژگی های جنگ تبوک:
5- توبه متخلفان و پشیمانی آنها
6- خنثی شدن توطئه کودتا در مدینه به دست علی (ع)
7- نابود شدن مسجد ضرار
8- سوء قصد ناموفق
91
بخش دوم فصل ششم
زمینه های گسترش و انتشار اسلام
92
1- نقش شخص پیامبر
ویژگیهای روحی و اخلاقی او دخالت مستقیم در پیشرفت اسلام داشت. این ویژگی ها عبارتند از:
الف- شرافت نسبی پیامبر (ص)
ب- سوابق روشن زندگی پیامبر (ص)
ج- سمبل اخلاق بود.
د- خداپرست و یکتا پرست بود.
ه- امی بود و استادی جز وحی نداشت.
و- صبور بود.
93
2- نقش قرآن
ویژگی ها ی قرآن عبارتند از:
الف- الفاظ جالب و گیرا
ب- معانی رسا و محتوای دلنشین
ج- جاذبه عمومی و آهنگ صوت و تلاوت قرآن
د- نزول تدریجی قرآن
94
3- محیط دعوت پیامبر (ص)
ویژگی ها ی این محیط عبارتند از:
الف- مکه مورد احترام همه اعراب بود.
ب- محل رفت و آمد زیارتی قبایل مختلف بود.
ج- محل تجارت بود.
د- مکه تقریباً وسط دنیای متمدن آن روز (بین ایران و روم) بود.
95
4- وجود قبایل مختلف
5- بکر بودن منطقه
6- خصلتهای عربی
7- آمادگی فطری
8- زندگی سخت در محیطی سخت
9- وجود حنفاء و بقایای دین حنیف
10- بشارت یهود و نصاری
96
11- ماهیت اسلام
الف- فطری بودن احکام و قوانین و تعالیم آن.
ب- آسان بودن شریعت اسلام.
ج- ضد ظلم و ستم بودن.
د- طرفدار عدل و قسط بودن.
ه- دفاع از محرومان و مستضعفان.
و- مبارزه علیه ملاء و مترف و مستکبران.
97
12- نقش خویشاوندان و نزدیکان
13- وجود زمینه ی مساعد اجتماعی
14- خلاء فکری
15- نبودن دینی جامع
98
بخش سوم
تاریخ امامت و خلافت
99
بخش سوم فصل اول
بررسی امامت و خلافت در سیره ی رسول (ص)
100
رهنمودهای پیامبر (ص) در سیره
مهمترین حرف علمای سنت آن است که پیامبر در سیره و حیاتش کسی را برای جانشینی و خلافت، امامت، وزارت، یا وصی تعیین نکرده است که این با سیره پیامبر سازگاری ندارد. زیرا پیامبر حتی اگر دو یا سه روز به جایی می رفت، کسی را جانشین خود قرار می داد.
101
فرازهایی از رهنمودهای پیامبر (ص) در سیره
1- در نخستین لحظه وحی و در آغاز بعثت پیامبر به علی فرمود بدرستی آنچه که من می بینم و می شنوم تو نیز میبینی و می شنوی…..
2- دعوت پیامبر از اقربین و خویشاوندان در آغاز بعثت (شعراء 214)
3- مخالفت پیامبر با قبیله بنی عامر در در سهیم بودن امر خلافت
4- حدیث منزلت که در جنگ تبوک در حق علی (ع) فرمود.
5- پیامبر در جنگ تبوک علی را جانشین خود قرار داد.
102
فرازهایی از رهنمودهای پیامبر (ص) در سیره
.
6- نزول سوره برائت و ماموریت ابلاغ آن به دست علی (ع) در مراسم حج سال نهم هجری
7- به هنگام نزول آیه مباهله، علی (ع)، جان پیامبر (ص) معرفی شده است.
8- نزول آیه 33 سوره احزاب و جمع کردن 5 تن آل عبا در زیر کساء توسط پیامبر در روز مباهله
9- نزول آیه ولایت (مائده، آیه 55) که به طور کلی منظور این آیه حضرت علی (ع) است.
103
فرازهایی از رهنمودهای پیامبر (ص) در سیره
.
10- بحث غدیر خم و آیه تبلیغ امامت و ولایت (مائده، آیه 67)
11- معرفی اهل بیت به عنوان عامل نجات امت از غرقاب حوادث و طوفانهای سیاسی در حدیث سفینه.
12- حدیث ثقلین توسط پیامبر در روزهای واپسین عمرشان
104
فرازهایی از رهنمودهای پیامبر (ص) در سیره
.
13- تقاضای پیامبر در لحظات واپسین عمرش جهت نوشتن نامه
14- ترتیب دادن اردویی برای سرکوبی شام و روم به رهبری فردی 20 ساله به منظور تثبیت خلافت و جلوگیری از بهانه جویی بر سر سن خلافت علی (ع)
15- در طائف پیامبر (ص) مدت طولانی ای با علی (ع) نجوا کرد.
105
بخش سوم فصل دوم
تاریخ خلافت خلفاء
106
علت تشکیل سقیفه از طرف انصار
.
1- آنان می خواستند پیش دستی کنند و رو دست نخورند.
2- آگاهی از جریانات پشت پرده و در صدد برآمدن کنار زدن علی توسط قریش
3- تاخیر افتادن جیش اسامه، رفت و آمد های مشکوک و تخلفات علنی ابوبکر و عمر و … از دستور پیامبر (ص)
4- وحشت از انتقام قریش و مهاجران
5-ناخشنودی قریش و کینه ای که از نجات پیامبر از توطئه های خویش بوسیله انصار داشتند.
107
علل سکوت امیرالمومنین از لسان ایشان
” هنگامی که دیدم یاوری جز اهل بیتم ندارم از مرگشان بخل ورزیدم و در حالی که خاشاک در چشم، مرا می آزرد، چشم پوشیدم و با شدت ناراحتی از زخم گلو آن را نوشیدم و در نهایت خشم صبر کردم ، صبر در نهایت تلخی و تلخ تر از علقم“
.
108
اعتراف خلفاء بر حقانیت و اولویت علی (ع)
.
1- عمر در چند مورد علی (ع) را شایسته ترین مرد برای خلافت و لایق ترین فرد برای رهبری دانسته است.
گفته عمر به ابن عباس: ((علی شایسته ترین فرد برای خلافت بود، ولی من از دو چیز می ترسیدم، اول اینکه جوان بود، دوم اینکه محبت او نسبت به بنی عبدالمطلب زیاد بود.))
109
شواهد دیگری دال بر تایید سقیفه
.
الف- تاریخ ابن اثیر: برخی انصار در سقیفه گفتند:
((جز با علی بیعت نمی کنیم.))
ب- خباب بن منذر انصاری در پاسخ به عمر و ابوبکر و… گفت:
((ما ترس داریم کسانی از شما به خلافت برسند که پدرانشان را کشته ایم، و آنها بخواهند انتقام بگیرند.))
110
شواهد دیگری دال بر تایید سقیفه
.
ج- یعقوبی در تاریخش می نویسد که در سقیفه گفتند: ((اگر علی در اینجا بود حتی دو نفر هم بر سر خلافت او اختلاف نمی کردند.))
د- بعدها اوس و خزرج پشیمان شدند و یکدیگر را متهم کردند که شما زودتر بیعت کردید.
111
شواهد دیگری دال بر تایید سقیفه
.
ه- پیامبر در روزهای آخر عمرش در سخنرانی وداع، هم سفارش اهل بیت و هم سفارش انصار را کرد.
ح- پیامبر در جنگ حنین فرمود: (( اگر انصار به سوی وادی یا دره ای برود من آن وادی و راه انصار را می پیمایم.))
112
اعتراف خلفاء بر حقانیت و اولویت علی (ع)
.
2-ابوبکر نیز در مواردی به فضایل و برتری علی (ع) اعتراف می کند.
در پاسخ خطبه ی تاریخی و حقوقی کم نظیر حضرت زهرا (س) با لحن ملایم و سیاستمدارانه ای می گوید:(( رسول خدا (ص) را برادر شوهر می یابیم نه برادران دوستان دیگر.
ادامه صفحه بعد
113
اعتراف خلفاء بر حقانیت و اولویت علی (ع)
.
او شوهرت را دوست می داشت و او را بر هر دوستی، برتری می داد و او نیز رسول خدا (ص) را در هر کار مهمی یاری می داد، پس شما را دوست ندارند، مگر هر انسان سعادتمند و مومنی و دشمن ندارد، مگر شقی و بدبختی)) .
114
اعتراف خلفاء بر حقانیت و اولویت علی (ع)
.
همچنین ابوبکر درباره ی اعزام امام علی (ع) برای سرکوبی ارتداد قبایل حضر موت، می گوید: (( من در نظر دارم علی (ع) را بفرستم…))، عمر در پاسخ به او می گوید: ((آنچه درباره علی (ع) گفتی درست است و علی (ع) بالاتر از آن است که تو گفتی و توصیف نمودی، ولی می ترسم علی (ع) برای جنگ با آنها نرود و بعد هم دیگر کسی را نیابی که جرات کند به جنگ با آنها برود. مگر با اکراه و اجبار …))
115
نظرات دیگران درباره خلافت علی (ع)
واقدی صاحب مغازی:
((علی (ع) معجزه ی پیامبر بود. همچنان که عصا معجزه ی حضرت موسی و احیاء موتی (زنده کردن مرده ها) معجزه ی عیسی (ع) بود.))
عایشه:
به تواتر از او نقل شده ((علی داناترین مردم به سنت پیامبر (ص) بود.))
.
116
بخش سوم فصل سوم
تاریخ خلافت امام علی (ع)
117
1- گروههای بیعت کننده با امام علی (ع)
1- گروه مهاجر:
مقداد، عمار، بریده الاسمی و عمروبن حَمق.
2- گروه انصار:
از جمله ابو ایوب انصاری، خالدبن زید، خذیمه بن ثابت، ابوالهثیم، سهل و عثمان پسران حنیف.
3- گروه بنی هاشم:
شامل دوستان وشیعیان آن حضرت: مالک اشتر، اویس قرنی، محمدبن ابی بکر، صعصعه، عبدالله ابن ارقم، سلیمان بن صرد ….
4- گروههایی از مکه و اطراف مدینه و عراق و مصر (برای اعتراض به عثمان)
.
118
2- دلایل استنکاف امام علی (ع)
1- فاصله گرفتن مردم از سنت واقعی پیامبر و تقسیم بی حساب و کتاب بیت المال و پست ها
2- با توجه شناخت روحیه مردم خواست که اتمام حجت کند.
3- حضرت با علم و درایت و صبر و حوصله و شجاعت و قاطعیت، در راستای حفظ و حراست اسلام حرکت می کرد.
از جمله ابو ایوب انصاری، خالدبن زید، خذیمه بن ثابت، ابوالهثیم، سهل و عثمان پسران حنیف.
.
119
3- دلایل مخالفت امام علی (ع) با قتل عثمان
امام علی به دو دلیل با قتل عثمان مخالف بود:
1- حضرت نمی خواستند خلیفه کشی را باب کنند.
2- حضرت نمی خواستند که با کشته شدن عثمان افرادی همچون معاویه که منتظر فرصتی برای سوء استفاده به قدرت بودند، به قدرت برسند.
120
3- دلایل مخالفت امام علی (ع) با قتل عثمان
مشکلات قتل عثمان:
حضرت حتی حسنین (ع) را برای جلوگیری از این امر فرستادند. لیکن حوادث یه طریقی طی شد که بعدها به غلط حضرت را مسئول قتل عثمان دانسته و بعغی از تشنگان قدرت بر علیه امام قیام کردند. (جنگ جمل و صفین)
121
4- مشکل اجرای عدالت اقتصادی و مسئله قبیله و نژاد
خصوصیات امام در این خصوص به گفته یاران و مردم آن دوره:
1- در تقسیم اموال ملاحظه اشراف و غیر اشراف، عجم یا فارس را نمی کرد و همه برابر بودند. (محمد بن عبدالله بن عثمان)
2- دو عامل سبب حمایت نکردن از علی شد یکی تقسیم اموال به طور مساوی و دیگری مقدم نداشتن اشراف بر مومنان و عرب بر موالی. (فضل بن جنید)
در خصوص برتری ندادن اشراف بر دیگران طلحه و زبیر و عبدالرحمن السلمی نیز با امام مخالف بودند.
122
4- مشکل اجرای عدالت اقتصادی و مسئله قبیله و نژاد
در زمان خلفا شیوه تقسیم اموال غیر شرعی بود و امام با آن روش مخالفت کردند. این اقدام سبب شد که عده ای از بیعت کنندگان، پیمان خود را بشکنند.
123
5- مشکل برخورد با غارتگران بیت المال
غارتگران بیت المال که عمدتاً از نفوذ زیادی برخوردار بودند، پس از مواجه شدن با روش امام علی (ع) در تقسیم بیت المال علم مخالفت برداشته و درمقابل امام قرار گرفتند.
این عده غالباً حاکمان ولایات و بنی امیه تشکیل می دادند.
در کتاب مرحوم شیخ مفید (الجُمَل) به این معضل و دسیسه منافقان و تحریک مستقیم و غیر مستقیم مردم توسط آنان اشاره شده است.
124
6- گونه شناسی مخالفان امام علی (ع)
مخالفان امام علی (ع) را به چند دسته می توان تقسیم کرد:
1- سران بنی امیه
2- حسودان و رقیبان علی (ع) مانند طلحه و زبیر و عبدالله بن عمر و ….
3- کسانی که از جنگ های بدر و احد نسبت به علی (ع) کینه در دل داشتند.
4- خرده گیران و عیب جویانی که از برنامه های اصلاحی امام ناراضی بودند.
125
6- گونه شناسی مخالفان امام علی (ع)
5- غارتگران بیت المال و آنان که در زمان عثمان اموال عمومی را به جیب می زدند.
6- فتنه جویان که جز فتنه انگیزی کار دیگری نداشتند.
7- خائنین به اسلام که فرصت را مغتنم شمردند و این مقطع را بهترین زمان برای خیانت دانستند.
8- منافقان که در دل به اسلام ایمان نداشتند، ولی خود را مسلمان جا زده بودند.
126
7- مشکل عزل حاکمان فاسد و ظالم
عزل حاکمانی که بیش از 15 تا بیست سال ریشه ی مادی و نظامی و قبیله ای داشته اند، نقطه ی شروع و کارشکنی ها و مبارزات علی (ع) است. امام برخی از کاگزاران فاسد عثمان را در اولین قدم برکنار کرد.
127
7- مشکل عزل حاکمان فاسد و ظالم
از جمله این افراد معاویه بود که امام طی نامه ای از او بیعت خواست که معاویه در حضور نامه رسان به بالای منبر رفته و علی (ع) را متهم به قتل عثمان می نماید و مردم را بر علیه امام تحریک کرده و از آنان بیعت می گیرد.
128
8- علل انحراف از دین و سنت
1- اعلان ضمنی ترک عترت و سنت پیامبر پس از مرگ ایشان توسط عمر و ابوبکر (هر کس پیامبر را می پرستید، او مرده است…)
2- انحراف خلافت و اجتهاد و مصلحت اندیشی عامیانه و ایجاد بدعت ها، بی حرمتی به حضرت زهرا (س)، جنایت و کشتار ، بیعتهای تحمیلی و …
3- منع شدید از نوشتن حدیث پیامبر به بهانه ای که با وحی و قرآن آمیخته نشود.
129
بخش سوم فصل چهارم
تاریخ جنگ های امام علی (ع)
130
1- فلسفه جهاد علیه قاسطین، ناکثین و مارقین
امام علی (ع) در طول خلافت پنج ساله خود با سه گروه ناکثین (پیمان شکنان)، قاسطین (ظالمین) و مارقین (خارج شدگان از دین) جنگید.
حضرت درباره این سه گروه می فرمایند:
((از جانب پیامبر (ص) به جنگ با این گروه ها وعده داده شده است و حتی نام این گروه ها در احادیث نبوی از زبان پیامبر (ص) آمده است.))
131
1- فلسفه جهاد علیه قاسطین، ناکثین و مارقین
دلایل جنگ های امام علی (ع) را در دو مورد می توان خلاصه کرد:
1- جلوگیری از انحراف اساسی در دین و نشان دادن چهره باطنی این سه گروه
2- بر اساس دستور پیامبر، جلوگیری از تاویل قرآن نابجا .
در روایات اهل تسنن نیز به این مطلب اشاره شده که این جنگ ها برای
جلوگیری از تاویل قرآن بوده است.
132
1- فلسفه جهاد علیه قاسطین، ناکثین و مارقین
در کنزالعمال، نوشته متقی هندی چند روایت از پیامبر (ص) نقل شده است:
1- من بر تنزیل قرآن می جنگم و علی (ع) بر تاویل قرآن خواهد جنگید.
2- به درستی که از میان شما کسی است که بر تاویل قرآن خواهد جنگید، همچنان که من برای تنزیل آن جنگیدم. گفته شد که این فرد ابوبکر است یا عمر؟ حضرت فرمود: نه، بلکه کسی است که کفشش را وصله می کند.
3- قسم به کسی که جانم در دست اوست، میان شما مردی است که مقاتله می کند، بعد از من با مردم بر تاویل قرآن، همچنان که من در تنزیلش با مشرکان جنگیدم.
133
1- فلسفه جهاد علیه قاسطین، ناکثین و مارقین
در کنزالعمال، نوشته متقی هندی چند روایت از پیامبر (ص) نقل شده است:
4- یا علی! به زودی می جنگند با تو گروهی ستمگر، حال آنکه تو بر حقی و هر که تو را در این جنگ یاری نکند از ما نیست.
5- ای ابورافع! بعد از من قومی می آیند که با علی (ع) می جنگند. واجب است با آنها بجنگید. هر کس با دست خود نتوانست بجنگد، با زبان خود بجنگد و هر کس با زبان نتوانست، قلباً از آنها متنفر باشد.
134
2- جنگ جمل
جنگ جمل به فاصله پنج ماه و بیست و یک روز پس از مرگ عثمان به وقوع پیوست.
طرفهای شاخص در جنگ با امام، عایشه، طلحه بن عبیدالله، زبیر و عوام بودند.
عایشه سر سخت ترین دشمن عثمان بود و همیشه مردم را بر علیه او می شوراند. او بود که عثمان را به نعثل یهودی تشبیه می کرد.
135
دشمنی عایشه با عثمان به طور عمده بر سر مسائل مادی و دنیا طلبی و حسادت بود زیرا عمر برای او دو برابر همسران دیگر پیامبر مقرری قرار داده بود ولی در زمان عثمان به عایشه همانند همسران دیگر پیامبر مقرری داده می شد.
136
عایشه به هنگام محاصره منزل عثمان برای بی تقصیر نشان دادن خود عازم مکه شد.
هنگامی که خبر خلافت امام علی (ع) را شنید لحنش کاملا تغییر کرد و مسئله خونخواهی عثمان و کشته شدن مظلومانه او را مطرح می کرد.
137
الف- طلحه و زبیر
این دو جزو کسانی بودند که تحت عنایات خلیفه ی دوم ثروت زیادی اندوخته و شهرت و امتیازی ویژه داشتند. هنگامی که مخالفت با عثمان آغاز شد به طمع خلافت دست به تحریک مردم زدند. هنگام خلافت امام علی (ع) اولین کسانی بودند که بیعت کردند.
138
2- جنگ جمل
ب- نامه معاویه به زبیر
هنگام حضور عایشه در مکه، معاویه نامه ای را برای زبیر نوشت که در آن نوشته بود من برای تو از اهل شام بیعت گرفتم و برای طلحه نیز پس از تو بیعت گرفتم، طلحه و زبیر نزد امام آمدند و تقاضای خروج برای مکه جهت عمره را کردند. امام به یکی از یاران فرمودند:
((سوگند به خدا اینها قصد خیانت و بیعت شکنی دارند.))
139
2- جنگ جمل
ج- کشتن عثمان بن حنیف
عایشه (تئورسین کودتای خلافت) و همراهان او (طلحه و زبیر) به نزدیکی بصره رفتند و در آنجا اقامت کردند.
ام سلمه با رفتن عایشه بسار مخالفت کرد ولی او از دیگر همسران پیامبر می خواست تا او را همراهی کنند.
پس از چند نامه و درگیری با والی علی (ع) در بصره، عثمان بن حنیف، قراردادی به امضاء رساندند.
ادامه صفحه بعد
140
2- جنگ جمل
ج- کشتن عثمان بن حنیف
تا بیت المال و قصر دارالاماره در اختیار والی علی (ع) قرار گیرد تا خود از راه برسد و تکلیف آنها را روشن کند.
اما اصحاب جمل بر خلاف قرارداد خود شبانه به محل استقرار عثمان بن حنیف حمله کردند و تعداد زیادی نگهبان را کشتند و سر و موی او را تراشیدند و او را از شهر اخراج و حاکمیت بیت المال و شهر را بر عهده گرفتند.
141
2- جنگ جمل
د- حرکت به سوی بصره
امام از کار زشت اصحاب جمل آگاه شد و مالک اشتر و عبدالله بن عباس را برای تجمیع نیرو به کوفه فرستاد که با ممانعت ابوموسی اشعری در کوفه مواجه شدند. سپس حسن بن علی (ع) عمار بن یاسر را فرستاد که بسیار حضور آنان برای تحریک مردم موثر بود.
19 هزار نفر در ذی قار جمع شدند تا راهی بصره شوند.
142
2- جنگ جمل
ه- برخورد فرهنگی امام با اصحاب جمل
امام طی نامه ای به عایشه فرمود که دست از تحریک مردم بردارد و نوشت که در قتل عثمان هیچ دخالتی نداشته است…
امام برای طلحه و زبیر نیز نامه ای به همین مضمون فرستاد. آنان خون عثمان را بهانه کرده بودند. فرمود: ((سبحان الله خون عثمان از شمشیر شما می چکد… و از من مطالبه می کنید!))
143
2- جنگ جمل
ه- برخورد فرهنگی امام با اصحاب جمل
امام هنگامی که دید آنها جنگ را شروع کردند فرمود:
((این همان فتنه ای است که شما را از آن بیم می دادم. فتنه به سرعت گسترش می یابد وقتی نصایح موثر نشد، به ناچار می جنگیم که آخرین درمان داغ است.))
144
2- جنگ جمل
و- نبرد عملی
امام آن چنان سهمناک به سپاه دشمن حمله ور شد که کسی تاب مبارزه با او را نداشت. می فرمود: ((جمل را بزنید.))
زیرا عایشه بر بالای جمل نشسته بود و جنگ را رهبری می کرد.
در پایان امام پیروز شد و عایشه را به خانه ای در بصره منتقل کرد.
145
2- جنگ جمل
و- نبرد عملی
در جنگ جمل 13 هزار نفر از اصحاب جمل و هزار نفر از اصحاب امام کشته شدند.
جنگ در روز 12 جمادی الاخر سال 36 هجری پایان گرفت و حرکت عایشه در روز اول رجب و با مشایعت علی (ع) انجام پذیرفت.
مرحوم مفید می نویسد:
((40 زن با لباس مردان همراه عایشه بودند و او را محافظت می کردند.))
146
3- جنگ صفین
این جنگ با قاسطین و مصداق آیه 15 سوره جن بود.
معاویه و عمروبن عاص طرف جنگ با امام علی (ع) بودند.
الف- جمع آوری نیرو:
معاویه با تکیه بر خونخواهی عثمان سپاهی بالغ بر 120 هزار نفر برای جنگ با علی تجهیز کرد.
امام با توضیح جنگ برای مردم و یاران خود سپاهی بالغ بر نود هزار نفر را تجهیز کرد.
147
3- جنگ صفین
ب- کیفیت جنگ
این جنگ صد و ده روز به طول انجامید که در مجموع 70 هزار نفر کشته شدند.
در این جنگ یارانی همچون عمار و اویس قرنی و هشام بن عتیبه، ذوالشهادتین، انس بن مالک شهید شدند.
در اینجا دسیسه دشمن آغاز گردید و به عمروبن عاص قرآن ها را بر سر نیزه کردند و سپاه امام را به حکمیت قرآن دعوت کردند.
148
3- جنگ صفین
ب- کیفیت جنگ
مردم ساده لوح چنان تحت تاثیر قرار گرفتند و به سخنان امام گوش ندادند و به امام گفتند:
((ما به روی قرآن شمشیر نمی کشیم، شما نیز دعوت به قرآن را بپذیر.))
حتی برخی گفتند:
((اگر دعوت را نپذیرد، شما را تسلیم سپاه شام می کنیم تا به دلیل انتقام خون عثمان شما را بکشند.))
149
3- جنگ صفین
ج- پذیرش حکمیت
در تعیین نماینده گفتند کسی جز ابوموسی اشعری را نمی پذیرند. ابوموسی شخصی ساده لوح و فاقد بینش سیاسی بود.
قرار بود عمروبن عاص و ابوموسی معاویه و علی را از خلافت عزل و انتخاب را به عهده مردم بگذارند.
ابوموسی در بالای منبر علی را عزل کرد ولی ابوموسی با زیرکی معاویه را به عنوان خلیفه معرفی نمود.
150
4- مبارزه با خوارج
الف – مفهوم خوارج و مارقین
در اصطلاح شیعه خوارج و مارقین به کسانی اطلاق می شود
که بر امام عادلی که منصوص پیامبر (ص) و منصوب از طرف خدا است، خروج کند و اولین بار این عنوان بر خروج کنندگان بر امام علی اطلاق شد. مارقین لقبی بود که پیامبر به این گروه از اصحاب ذوالخویصره داده بود.
151
4- مبارزه با خوارج
ب- دیدگاه رسول الله (ص)
1- در جنگ حنین هنگام تفسیم اموال یک نفر به نام ذوالخویصره به پیامبر گفت عدالت را رعایت کن که یکی از یاران اجازه خواست تا او را بکشد ولی حضرت فرمود:
((وی را رها کن، از او اقوامی بر می خیزند که از دین خارج می شوند. همانگونه که تیر از کمان خارج می شود.))
152
4- مبارزه با خوارج
ب- دیدگاه رسول الله (ص)
2- در جایی دیگر حضرت می فرماید:
((اینها کسانی هستند که اولشان ذوالخویصره می باشد و آخرشان هم ذوالثدیه که همان حرقوص بن زهیر سعد و رئیس گروه خوارج بود.))
3- ((آنها بدترین مردمند که بهترین مردم و نزدیکترین افراد به خدا آنان را خواهد کشت.))
153
4- مبارزه با خوارج
ب- دیدگاه رسول الله (ص)
4- ((خوارج، سگهای اهل دوزخ هستند.))
5- حضرت به امام علی (ع) فرمود:
((امت من درباره تو به سه دسته تقسیم می شوند: دسته ای پیرو و دوستدار تو می باشند که مومنانند، دسته ای هم دشمن تواند که همان ناکثین، مارقین و قاسطین می باشند که گمراهانند.))
154
4- مبارزه با خوارج
ج- تغییر موضع خوارج
موعظه امام بر آنها کارساز نشد و امام را به دلیل پذیرش حکمیت متهم به کفر کردند. خود را از بیعت امام خارج کردند و حدود 10 هزار نفر منشعب شدند و در نهایت در محلی به نام حروراء تجمع کردند.
155
4- مبارزه با خوارج
د – مذاکره با خوارج
امام ابن عباس را برای مذاکره فرستاد و آنان سه ایراد مطرح کردند:
1- حاکمیت از آن خداست و او باید حکومت کند نه علی (ع)
2- چرا در جنگ جمل که راه انداخت اموال را بین تقسیم کرد ولی زنان و اسرا را بین ما تقسیم نکرد؟
156
4- مبارزه با خوارج
د – مذاکره با خوارج
امام ابن عباس را برای مذاکره فرستاد و آنان سه ایراد مطرح کردند:
3- چگونه راضی گردید که لقب امیرالمومنین را در معاهده بین خود و معاویه بردارد، هنگامی که او خود را امیرالمومنین نداند، چگونه ما او را امیر خود بدانیم.
157
4- مبارزه با خوارج
د- مذاکره با خوارج
پاسخ امام به آنها:
1- حکم از آن خداست ولی جامعه حاکم می خواهد.
2- من بر اهل بصره منت نهادم و زنان و اسرا را آزاد کردم. از آن گذشته کدام یک از شما حاضر بودید که عایشه ام المومنین را به کنیزی و اسیری ببرد؟
158
4- مبارزه با خوارج
د- مذاکره با خوارج
پاسخ امام به آنها:
3- من به هنگام صلح حدیبیه با پیامبر بودم و صورت قرارداد صلح میان پیامبر و ابوسفیان را نوشتم.
159
4- مبارزه با خوارج
ه- انشعاب خوارج
پس گفتگو با امام بسیاری منطقه حروراء ترک، و به کوفه بازگشتند و برخی در همانجا جهت اقدامات پنهانی و آشکارا بر علیه امیرالمونین (ع) ماندند.
ولی امام برعکس آنها با آنان با گذشت و فداکاری برخورد می نمود.
160
4- مبارزه با خوارج
و- اقدامات خوارج در کوفه
آنها با تاویل غلط قرآن و فهم سطحی، ضایعات فراوانی بر اسلام وارد کردند.
نمونه ای از اقدامات آنان:
اهانت به امام در انظار عمومی
ایجاد اخلال در نماز جماعت امام
جو سازی و برهم زدن سخنرانیهای امام
اظهار حسادت و کینه نسبت به امام
161
4- مبارزه با خوارج
و- اقدامات خوارج در کوفه
اظهار حسادت و کینه نسبت به امام
تهدید امام به قتل
تشکیل جلسات مخفی علیه حکومت
ترور و کشتار افراد بیگناه مانند: کشتن عبدالله بن خباب و همسر آبستن خود و کشتن فرزندی که در رحم او بود به جرم این که عبدالله از طرفداران امام علی است.
162
4- مبارزه با خوارج
ز- خروج از کوفه به نهروان
خوارج طی جلسات و محافل شبانه به صورت پراکنده و مخفی خود کوفه را به قصد نهروان ترک و دوستان خود را در شهرهای مختلف فراخواندند.
امام هنگامی که با خبر شدند ضمن نفرین آنان، شکست و نابودیشان را پیش بینی کرد و این حرکت تفرقه آمیز را نتیجه تسلط شیطان بر آنان دانست.
163
4- مبارزه با خوارج
ح- جنگ با معاویه یا خوارج؟
امام بسیار مصمم بود که دوباره با معویه وارد جنگ شود ولی به اصرار شدید مردم مجبور شد که اول مشکل خوارج حل کرده سپس با فراغت بیشتری به مبارزه با معاویه بپردازد.
164
4- مبارزه با خوارج
ط- کیفیت جنگ نهروان
امام در نهروان با عناوین مختلف حجت را تمام کرد.به ایوب انصاری دستور داد تا پرچم امان در گوشه میدان جنگ برافراشته گردد. حضرت قبلا ابن عباس را برای هدایت آنان فرستاده بود و این اقدام باعث شده بود بسیاری از خوارج منصرف شوند. در این جنگ بیشتر کسانی که امام پیش بینی کرده بودند کشته شدند و فتنه ی خوارج به ظاهر پایان یافت.
165
4- مبارزه با خوارج
ی – فلسفه نهی امام از کشتن خوارج
1- بعد از امام خوارج همچون خاری در چشم امیان بودند. لذا جنگیدن با خوارج معنایش بازگذاردن دست حکام ظالم اموی و تایید آنها بود.
2- در آن زمان تعداد شیعیان اندک بود.
3- درگیری خوارج با بنی امیه با توجه به خصوصیات آنان از نظر امام بعث تخفیف ظلمهای بنی امیه بر سر مردم بود.
166
4- مبارزه با خوارج
ی – فلسفه نهی امام از کشتن خوارج
4- درگیری مداوم و پیوسته ای که بنی امیه با خوارج داشتند، یکی از دلایل سقوط بنی امیه گردید.
5- خوارج افرادی به ظاهر مقدس بودند و کسی جرات جهاد را با این افراد حق به جانب نداشت.
6- ماجرای خوارج در آن زمان خطر عمده ای را برای عالم اسلام پیش نمی آورد.
167
بخش چهارم
تاریخ زندگی حسنین (ع)
168
بخش چهارم فصل اول
تاریخ زندگی امام حسن (ع)
169
1- ویژگیهای شخصی امام حسن مجتبی
الف- تولد، اسماء و القاب
امام حسن کنیه اش ابومحمد و القابش مجتبی، ریحانه الرسول، سبطی النبی و السیدالزکی است. نامهای حسن و حسین از اسامی شُبر و شبیر نام فرزندان هارون و وصی موسی گرفته شده است.
امام حسن در نیمه ماه رمضان سال سوم هجرت در مدینه به دنیا آمد.
170
1- ویژگیهای شخصی امام حسن مجتبی
الف- تولد، اسماء و القاب
امام حسن هفت سال در کنار جدش رسول گرامی اسلام و هفت سال چند ماه در کنار مادر گرامیش حضرت زهرا و تا چهلم هجرت در کنار پدر بزرگوارش حضرت علی (ع) بود.
امام حسن (ع) دومین امام معصوم و چهارمین نفر از اهل بیت و اصحاب کساء و شبیه ترین فرد به پیامبر اکرم بود.
171
1- ویژگیهای شخصی امام حسن مجتبی
الف- تولد، اسماء و القاب
ام فضل همسر دوم پیامبر، که پرستاری امام را به عهده داشت در خواب دید که تکه ای از بدن رسول اکرم جدا شده و و در دامن او افتاد. رسول خدا در تعبیر این خواب فرمودند:
((خداوند فرزندی به من از دخترم فاطمه (س) خواهد داد که تو عهده دار پرورش او خواهی شد.))
172
1- ویژگیهای شخصی امام حسن مجتبی
ب- امام مجتبی در نگاه رسول خدا (ص)
امام مجتبی نزد پیامبر اکرم (ص) بسیار محبوب بود و پیامبر در باره او می فرمودند:
هر کس مرا دوست دارد او را نیز دوست بدارد و این سخن را حاضران به غائبین برسانند.
خدایا من حسن را دوست دارم پس تو هم او را دوست بدار.
خدایا من آن دو را دوست دارم تو نیز آن دو را دوست بدار.
173
1- ویژگیهای شخصی امام حسن مجتبی
ب- امام مجتبی در نگاه رسول خدا (ص)
هر کس این دو فرزندم و پدر و مادر آنها را دوست بدارد ، با من در بهشت است.
حسن از من است و حسین از امام علی (ع) است.
174
1- ویژگیهای شخصی امام حسن مجتبی
ج- شجاعت امام حسن مجتبی (ع)
امام بسیار شجاع و مبارز در راه اعتلای دین خدا از ایثار و شهامت فوق العاده ای برخوردار بودند.
حضرت علی (ع) در جنگ صفین از مردم خواست که امام حسن و امام حسین را نگه دارند تا مبادا با این شجاعت و حملات مکرر به قلب دشمن کشته شوند و نسل پیامبر از بین برود.
175
1- ویژگیهای شخصی امام حسن مجتبی
د- مبارزات امام حسن مجتبی (ع)
امام در جنگ ها همواره حضور داشت در رکاب به عنوان فرمانده در خط مقدم می جنگید.
حضرت در جنگ جمل فرمانده میسره یا میمنه لشگر امام علی (ع) بود.
امام حسن در جنگ صفین در جلوی صفوف ایستاد و رهنمودهایی به یاران و لشگریان امام علی (ع) کرد.
176
1- ویژگیهای شخصی امام حسن مجتبی
د- مبارزات امام حسن مجتبی (ع)
او در جنگ صفین به یاران امام علی (ع) فرمود:
((در جنگ با معاویه دست به دست هم و در صفوف فشرده بجنگید و هرگز سستی نکنید چون سستی رگ و ریشه های دل را قطع می کند.))
177
1- ویژگیهای شخصی امام حسن مجتبی
د- مبارزات امام حسن مجتبی (ع)
مبارزات و مناظرات کوبنده ی امام با معاویه و طرفداران او، همچون عمروعاص، مغیره بن شعبه، مروان بن حکم، عقبه ابن سفیان، ولید بن عقبه در کتابهای تاریخی همچون احتجاج، صلح الحسن، بحارالانوار شاهدی بر این مدعی است.
178
1- ویژگیهای شخصی امام حسن مجتبی
د- مبارزات امام حسن مجتبی (ع)
در یکی از نامه ها حضرت به معاویه نوشت:
((اگر بنا بود با فردی از اهل قبله (و به ظاهر مسلمان) جنگ کنم نخست با تو می جنگیدم.))
اسامه می گوید که امام حسن (ع) وارد مسجد پیامبر شد و به سوی ابوبکر که بر روی منبر رسول خدا (ص) نشسته بود رفت و گفت: ((از منبر پدرم پایین بیا.))
179
1- ویژگیهای شخصی امام حسن مجتبی
د- مبارزات امام حسن مجتبی (ع)
معاویه در بالای منبر مطالبی درباره امام علی (ع) گفت و امام حسن (ع) به پا خاست و فرمود:
((خدا لعنت کند آن کسی که در حسب و نسب، پست تر و در کفر و نفاق، شدیدتر باشد.))
این عمل امام حسن(ع) سبب شد که معاویه سخنرانی خود را در مسجدالنبی ناتمام بگذارد.
180
1- ویژگیهای شخصی امام حسن مجتبی
د- علم امام مجتبی (ع)
پیامبر درباره امام فرمود:
((اگر بنا بود عقل یه صورت انسانی تجسم شود، آن انسان امام حسن (ع) بود.))
امام در کودکی در مجالس پیامبر حاضر مشد و مطالب را حفظ می کرد و برای مادرش تقریر می نمود. این امر باعث تعجب حضرت علی (ع) و حضرت زهرا (س) شده بود.
181
1- ویژگیهای شخصی امام حسن مجتبی
د- علم امام مجتبی (ع)
اما حسن به بسیاری از سوالاتی که ابوبکر، معاویه از پاسخ به آن در می ماندند، پاسخ می دادند.
همچنین او در پاسخگویی به مشکلات قضاوت در زمان پدرش نیز کوشا بودند.
سوالات و مشکلاتی که از طرف علمای مذاهب مختلف مطرح می شد، پس از ارجاع به امام حسن (ع) جواب مناسب دریافت می شد.
182
1- ویژگیهای شخصی امام حسن مجتبی
و- زهد و تقوای امام مجتبی (ع)
امام دهها بار پیاده به حج رفتند و می فرمودند:
(( از خدا حیا می کنم، که پای پیاده به خانه اش نرفته باشم.))
به نقلی امام 20 الی 25 مرتبه با پای پیاده به حج رفته اند.
183
1- ویژگیهای شخصی امام حسن مجتبی
و- زهد و تقوای امام مجتبی (ع)
سیوطی می نویسد:
(( او سه مرتبه همه اموالش را میان فقرا تقسیم کرد حتی کفشهایش را. ویک مرتبه همه ی اموالش را در راه خدا انفاق کرد. عبادتش فوق العاده بود، به طوری که هنگام وضو گرفتن رنگ رخسارش تغییر می کرد و در حج موقع گفتن لبیک می لرزید …))
184
1- ویژگیهای شخصی امام حسن مجتبی
و- زهد و تقوای امام مجتبی (ع)
واصل بن عطاء، شیخ معتزله، درباره امام حسن (ع) می گوید:
((او سیمای انبیاء و هیبت سلاطین را داشت.))
عبدالله بن زبیر نیز می گوید:
((زنان از زاییدن همانند امام حسن (ع) در ابهت و منزلت بلند، عاجزند.))
185
2- امامت امام مجتبی (ع)
رسول خدا (ص) فرمودند:
((حسن و حسین هر دو امام هستند، چه قیام کنند و چه صلح نمایند.))
امام علی (ع) آن حضرت را وصی و جانشین خود تعیین کردند.
بیعت گروهی از سران کوفه با امام مجتبی تصریح شده و آنان به هنگام بیعت گفتند:
((تو جانشین پدرت هستی و وصی او و ما تبعیت می کنیم از تو.))
186
2- امامت امام مجتبی (ع)
در تواریخ اهل سنت مانند: انساب الاشراف، بلاذری، الامامه و السیاسیه، ابن قتیبه، تذکره الخواص، ابن جوزی، تاریخ الخلفا، سیوطی به عنوان خلیفه و امام از امام مجتبی (ع) بحث شده است.
محب الدین طبری :
((بعد از قتل علی (ع) بیعت کردند با امام مجتبی (ع) بیش از چهل هزار نفر که جملگی تا پایان مرگ با پدرش بیعت کرده بودند.))
187
3- صلح امام مجتبی (ع)
زندگانی امام مجتبی (ع) و حکومت او، خالی از جنگ و درگیری و صلح و سازش نبود. امام به حفظ مصالح اسلام صلح را پذیرفت.
الف – بررسی علل صلح امام مجتبی (ع)
کند وکاو در صلح امام حسن (ع) ما را به علل و عوامل درونی و برونی و اوضاع نابسامان آن عصر آشنا می کند.
188
3- صلح امام مجتبی (ع)
الف – بررسی علل صلح امام مجتبی (ع)
1- معاویه برای پیروزی به هرکاری تن می داد و اسلام برایش مطرح نبود.
در خطابه ای پس از صلح در مسجد کوفه گفت:
((من حکومت می خواستم و به آن رسیدم و با شما نجنگیدم که نماز بخوانید و روزه بگیرید.))
189
3- صلح امام مجتبی (ع)
الف – بررسی علل صلح امام مجتبی (ع)
2- خطر تهاجم روم به جهان اسلام
یعقوبی در تاریخش می نویسد:
((معاویه پس از بازگشت به شام مطلع شد که روم با تهاجم وسیع آماده جنگ با اسلام است و چون قدرت مقابله را در خود نمی دید، حاضر شد جزیه بپردازد! حتی طی صلح نامه ای مقرر داشت صد هزار دینار به امپراطوری روم باج بدهد.))
190
3- صلح امام مجتبی (ع)
الف – بررسی علل صلح امام مجتبی (ع)
3- خستگی مردم به سبب سه جنگ داخلی به مدت پنج سال
4- زمزمه ی برادرکشی برخی از مسلمانان در داخل
5- تلفات بسیار در جنگ های جمل و صفین و نهروان (در مجموع 23 هزار نفر)
191
3- صلح امام مجتبی (ع)
الف – بررسی علل صلح امام مجتبی (ع)
6- کارشکنی منافقین پس از حکمیت و نتایج سوء در زمان امام علی (ع)
طه حسین در کتاب آئینه اسلام می نویسد:
((منافقان امام علی را به کوفه برگرداندند و سپس با کارشکنی و سهل انگاری نگذاشتند امام از کوفه خارج شود تا اینکه حضرت به شهادت رسید.))
192
3- صلح امام مجتبی (ع)
الف – بررسی علل صلح امام مجتبی (ع)
7- رفاه زدگی و سستی فرماندهان لشکر امام علی (ع) که با تطمیع و تهدید معاویه خریداری می شدند.
8- تعصبات قومی و نژادی که احیاء آنها، موجب شهادت امام علی (ع) و حسنین (ع) گردید.
9- مالداران و زرمندان و امیران معزول از حکومت امام علی (ع) و اشراف قوم که منافع ناحق خود را در گرایش به حکومت ناحق امثال معاویه می دیدند.
193
3- صلح امام مجتبی (ع)
الف – بررسی علل صلح امام مجتبی (ع)
10- تشکل و همبستگی سپاه معاویه، که در سایه ی بخشش های بی حساب از بیت المال و تبلیغات سوء علیه امام مجتبی (ع) بود.
11- رفاه طلبی و گرایش مردم به مال و مقام و علاقه به دنیا
امام (ع) می فرمایند:
((هنگام حرکت به سوی صفین، دین شما رهبری شما را بر عهده داشت و مقدم بر دنیای شما بود، ولی امروز دنیا را مقدم بر دین می دارید.))
194
3- صلح امام مجتبی (ع)
ب- تحلیل صلح از دیدگاه نقلی
بهترین تحلیل به زبان خود امام است که می فرمایند:
دیدم میل بیشتر مردم در صلح است و از جنگ کراهت دارند، پس میل نداشتم که آنچه را اکراه دارند بر آنان تحمیل کنم، زیرا جنگ چیزی نیست که با بی میلی و ناباوری سپاه قابل دوام باشد و پیروزی حاصل گردد.
195
3- صلح امام مجتبی (ع)
ب- تحلیل صلح از دیدگاه نقلی
بهترین تحلیل به زبان خود امام است که می فرمایند:
به خدا قسم، من خلافت را به این سبب تسلیم کردم که یاور و انصاری نیافتم و اگر یاورانی داشتم شب و روز با معاویه می جنگیدم تا خداوند بین ما و آنها حکم کند.
اگر یاورانی داشتم، خلافت را واگذار نمی کردم. چون خلافت بر بنی امیه حرام است.
196
3- صلح امام مجتبی (ع)
ب- تحلیل صلح از دیدگاه نقلی
بهترین تحلیل به زبان خود امام است که می فرمایند:
با صلح و آتش بس با معاویه می خواستم کشتار را از شما دفع نمایم. در حالی که سستی اصحاب و یارانم را از جنگ و درگیری مشاهده نمودم.
امام حسن (ع) با صلح خویش از نابودی اسلام و مسلمانان پاک و یاران ویژه و تربیت شده مکتب علی (ع) جلوگیری کرد.
197
3- صلح امام مجتبی (ع)
ب- تحلیل صلح از دیدگاه نقلی
امام صادق (ع) به نقل از امام مجتبی (ع) نقل می کند:
(( به آن حضرت گفته شد ای خوار کننده ی مومنین. حضرت جواب دادند: من خوارکننده ی مومنین نیستم، بلکه با این کارم به آنان عزت دادم، چون دیدم شما از نظر نظامی بر آنها غالب نمی شوید، امر خلافت را واگذار کردم تا هم شما و هم من باقی بمانیم…))
198
3- صلح امام مجتبی (ع)
ج- متن پیمان صلح
1- حکومت به معاویه واگذار می شود، ولی به شرطی که وی طبق دستور قرآن و سنت پیامبر (ص) عمل کند.
2- بعد از معاویه خلافت از آن حسن بن علی (ع) خواهد بود و اگر برای او حادثه ای پیش آید، حسین بن علی (ع) خلیفه و زمامدار می باشد.
199
3- صلح امام مجتبی (ع)
ج- متن پیمان صلح
3- بدعت، ناسزا و سب و لعن امیرالمومنین (ع) در حال نماز متوقف شود و نباید جز به نیکی از او یاد شود.
4- مبلغ پنج میلیون درهم، موجودی بیت المال کوفه از تسلیم به حکومت مستثنی است و باید زیر نظر امام مجتبی (ع) مصرف شود.
200
3- صلح امام مجتبی (ع)
ج- متن پیمان صلح
5- معاویه باید در بذل و تعیین مقرری، بنی هاشم را به بنی امیه ترجیح دهد.
6- معاویه موظف است همواره از خراج دارابگرد یک میلیون درهم تسلیم امام حسن (ع) نماید، تا میان بازماندگان شهدای جنگ جمل و صفین که در رکاب امام علی (ع) کشته شدند، تقسیم شوند.
201
3- صلح امام مجتبی (ع)
ج- متن پیمان صلح
7- معاویه متعهد می شود که تمام شیعیان و مسلمانان و مردم، از هر نژاد که باشند از تعقیب و آزار، در امان باشند و آنها را به علت فعالیتشان بر ضد حکومت معاویه تعقیب نکند.
8- هیچ خطری از ناحیه ی معاویه متوجه امام حسن (ع) نشود و نیز برای امام حسین (ع) و سایر خاندان پیامبر (ص) خوف و خطری فراهم نشود.
202
3- صلح امام مجتبی (ع)
ج- متن پیمان صلح
9- معاویه تمام یاران امام علی (ع) را در هر کجا که باشند
امان می دهد و تعهد می کند که هیچ یک از آنان را نیازارد و تعقیب نکند و کوچکترین ناراحتی برای آنان فراهم نکند و حق هر کس به او برسد و اموالی از بیت المال که در دست شیعیان علی (ع) است، پس گرفته نشود.
203
4- اخلاق و سخنان امام مجتبی (ع)
1- امام مجتبی بسیار رئوف و مهربان و حلیم بود.
روزی مردی به دیدار امام رفت و گفت از شیعیان شما هستم.
امام فرمود:
((اگر در اوامر و نواهی از ما اطاعت می کنی پس راست می گویی، وگرنه ادعای تو راست نمی باشد و با این ادعا مرتبه ای بر گناهانت می افزایی که در تو نیست
ادامه صفحه بعد
204
4- اخلاق و سخنان امام مجتبی (ع)
پس شیعه ی ما نیستی، لیکن بگو من از موالی شمایم و دشمنان شما را دوست ندارم. با این ادعا، هم دروغ نگفته ای و هم در خیر هستی و به سوی خیر می روی.))
2- امام با دشمنان خود نیز برخورد بسیار دوستانه و مهربانی داشت طوری که کسی که اولین بار امام را ملاقات می کرد شیفته او می شد.
205
4- اخلاق و سخنان امام مجتبی (ع)
3- امام با کمال ادب و احترام مردم را امر به معروف و نهی از منکر می کردند
4- همت والای امام به قدری بود که راضی نمی شد کسی نا امید در خانه او بازگردد. او مشکل گشای بینوایان بود.
206
4- اخلاق و سخنان امام مجتبی (ع)
.
6- به فرموده پیامبر اکرم (ص) ” کسی مرا پس از مرگ زیارت کند، پاداشش بهشت است و اگر پدرت علی (ع) را پس از مرگ زیارت کند، به بهشت می رود و اگر تو را پس از مرگ زیارت کند، به بهشت می رود.“
207
5- شهادت امام مجتبی (ع)
معاویه برای اجرای نقشه های شوم خود و زمینه سازی ولایت عهدی یزید، فقط امام مجتبی را مانع می دید. لذا با تحریک عوامل خود و حتی درون خانواده ی امام حسن نقشه ی زیرکانه قتل امام را طرح ریزی کرد.امام مجتبی توسط جعده دختر اشعث در 28 صفر سال 50 هجری قمری به شهادت رسید.
208
5- شهادت امام مجتبی (ع)
بلاذری می گوید:
” که معاویه به دختر سهیل بن عمرو گفت: صد هزار دینار به تو می دهم که به امام سم بخورانی.“
ابن خلدون می نویسد:
((یزید با وعده ی ازدواج به جعده سبب شهادت امام شد.))
209
5- شهادت امام مجتبی (ع)
محب الدین طبری می نویسد:
”امام موقعی که مسموم شد و امام حسین (ع) بر بالین او آمد به او گفت: ((تاکنون سه مرتبه مرا مسموم کرده اند…))
حضرت پرسید: ((چه کسی تو را مسموم کرده است؟)) فرمود: ((می خواهی او را بکشی؟ من او را به خدا واگذار کردم.))
210
5- شهادت امام مجتبی (ع)
محل دفن امام مجتبی (ع)
به هنگام دفن پیکر مطهر امام مجتبی (ع) دار و دسته مروان و عثمان و بنی امیه و عایشه مانع دفن امام نزدیک قبر پیامبر اکرم شدند و امام حسین (ع) نیز برای جلوگیری از خونریزی جنازه را به بقیع حرکت دادند و سرانجام امام را در کنار مادربزرگ خود فاطمه بنت اسد دفن کردند.
211
بخش چهارم فصل دوم
تاریخ زندگی امام حسین (ع)
212
1- ویژگیهای شخصی
الف- مشخصات امام حسین (ع)
امام حسین (ع) پدرش امام علی (ع) و مادرش فاطمه زهرا(س) است. شهرت و کنیه اش ابوعبدالله است و دارای القاب بسیاری است از جمله سیدالشهداء، سبط اصغر،…
در سال چهارم هجری و بعد از ده ماه و بیست روز از میلاد امام حسن (ع) در سوم شعبان در مدینه به دنیا آمد.
213
1- ویژگیهای شخصی
الف- مشخصات امام حسین (ع)
به قولی امام حسین (ع) شش ماهه زاده شده و به همین جهت ولادتش همانند حضرت یحیی بوده است.
امام (ع) حدود هفت سال با جدش و هفت سال و چند ماه با مادرش و حدود 37 سال با پدرش علی (ع) زندگی کرده است.
عمر آن حضرت 57 تا 58 سال بوده است و در 61 هجری قمری در روز دهم محرم د رکربلا به دست عمال یزید و ابن زیاد به شهادت رسید.
214
1- ویژگیهای شخصی
ب- امام حسین (ع) در قرآن و روایات
سیمای والای آن حضرت را در آیینه وحی و قرآن و روایات چنین آمده است:
1- مصداق آیه ی ذی القربی است که به دوستی و مودت و ولایت امری آنان توصیه شده است.
2- مصداق جمله ی اَََََََََََََََََبنائنا در آیه ی مباهله می باشد.
215
1- ویژگیهای شخصی
ب- امام حسین (ع) در قرآن و روایات
3- مصداق آیه ی تطهیر و اهل بیت است.
4- نزول سوره ی هل اتی و سوره ی کوثر در شان اوست.
5- پیامبر (ص) او را سید جوانان بهشت، سبطی از اسباط و ریحانه خواند.
216
1- ویژگیهای شخصی
ب- امام حسین (ع) در قرآن و روایات
6- او با پیامبر (ص) و پدر و مادر و برادرش در یک مکان در بهشت اند.
7- مهدی امت از نسل اوست.
8- پیامبر (ص) فرمودند: ((طاقت شنیدن گریه ی او را ندارم.))
9- حسین از من است و من از حسینم.
10- هر کس مرا دوست دارد، باید او را دوست بدارد.
217
2- امام حسین (ع) در دوران حیات پدر
1- از مدافعان امامت و خلافت بود. در کودکی هنگامی به مسجد می آمد و می دید عمر یا ابوبکر بالای منبر پیامبر (ص) نشسته است، جلو می آمد و با تندی می گفت:
((از منبر پدرم پایین بیا. این منبر پدرم است نه منبر پدر تو))
218
2- امام حسین (ع) در دوران حیات پدر
2- همراه پدر و پا به پای مومنان بر ضد پیمان شکنان ناکثین، قاسطین و مارقین می جنگد.
او در پس گرفتن آب از سپاه معاویه در صفین نقش مهمی داشت.
امام علی (ع) فرمود:((این اولین فتح به برکت حسین (ع) است.
3- ایشان پاسخگوی سوالات علمی بودند.
219
3- سیمای امام حسین (ع) در دوران امام مجتبی (ع)
امام حسین (ع) پیرو خط برادر بودند. عده ای ازشیعیان تندرو به خاطر مصالح امام مجتبی با معاویه نزد وی آمدند و تمایل خود را برای جنگ اعلام کردند. ایشان فرمودند:
(( برادرم با معاویه عهدی کرده است که آن نزد من محترم است.))
220
3- سیمای امام حسین (ع) در دوران امام مجتبی (ع)
سلیمان بن صرد خزاعی در زمان امام حسین (ع) نزد ایشان شرفیاب شد و درخواست قیام بر ضد حکومت معاویه کرد،
امام فرمود:
((مادامی که معاویه زنده است، باید هر یک از شما شیعیان ملازم خانه ی خود باشید.
ادامه صفحه بعد
221
3- سیمای امام حسین (ع) در دوران امام مجتبی (ع)
سوگند به خدا من به این راضی نبودم، ولی تا معاویه زنده است به هر حال باید آن عهد را رعایت کنیم، اگر معاویه بمیرد آنگاه رای و نظر خود را ابراز می کنم.))
در جای دیگر به حاتم طایی می فرماید:
((ما پیمان و معاهده ای بستیم، نمی توانیم آن را نقض کنیم.))
222
3- سیمای امام حسین (ع) در دوران امام مجتبی (ع)
1- امام خود را مطیع حجت خدا می داند.
2- اگر چه امام حسین (ع) به صلح راضی نبود چنانچه او به جای برادرش بود همین کار را می کرد.
3- امام حسین (ع) پیوسته اصرار داشت نشان دهد در قراردادی که برادرش بسته با او اتفاق نظر دارد.
223
4- اقدامات امام حسین (ع)
الف – روشنگری
روشنگری های امام در موارد خاص از جمله در ایام حج و و در اجتماع انبوه صالحان صحابه و تابعین و مهاجران و انصار و بنی هاشم (700 تا 1000 نفر) فرمودند:
((مطالبی که می گویم، بنویسید و حفظ کنید و پس از بازگشت به شهرهایتان برای مردم بازگو کنید، چون از نابودی و کهنه شدن و اندراس سنت پیامبر (ص) می هراسم.))
224
4- اقدامات امام حسین (ع)
ب- مبارزه با مروان بن حکم
مروان در امارتش در مدینه مطالبی در لعن امام علی (ع) گفت. امام حسین (ع) فرمود:
((پسر زن بدنام و خورنده ی شپش))
و او را چنان شرمنده کرد که جرات پاسخ نداشت و این داستان در زمان امام حسن (ع) رخ داد.
225
4- اقدامات امام حسین (ع)
ج- استیضاح معاویه
مروان طی نامه ای به معاویه نوشت هر چند حسین فعلا قصد قیام ندارد، ولی مطمئن نیستم که در آینده نیز قصدی نداشته باشد…
معاویه نیز نامه به امام نوشت و ضمن تهدید به او هشدار داد.
امام برای او نامه تند و دندان شکنی نوشت که معاویه قادر به پاسخگویی نبود.
226
4- اقدامات امام حسین (ع)
د- اقدام فرهنگی در دوران معاویه
در اواخر عمر معاویه، امام تمام ساکنان شهرها و 200 تن از صحابه و پ تابعان را در منا جمع کرد و فرمود:
((می بینید بر ما و شیعیان از این طاغوت طغیانگر چه می گذرد؟ آنچه در این مجلس گفته می شود، اگر دروغ است تکذیبم کنید و اگر راست است تصدیقم نمایید و یادداشت کنید و در شهرهای خود برای هموطنانتان توضیح دهید.))
227
4- اقدامات امام حسین (ع)
ه- موانع ولیعهدی یزید
1- بی حیایی و میگساری و عدم لیاقت باطنی و ظاهری یزید
2- عهدنامه و مواد و شروط صلح با امام حسن (ع)
3- وجود شخص امام حسن(ع)
4- آخرین مانع امام حسین (ع) بود. که معاویه دستور داد با او و چند نفر دیگر که با بیعت با یزید مخالف بودند کج دار و مریض رفتار شود.
228
5- قیام حسینی
الف- رفع موانع
با مرگ معاویه موانع قیام امام (ع) بر طرف و زمینه آن فراهم شد:
1- مواد پیمان صلح معاویه با امام حسن (ع) به پایان رسید
2- نفوذ و قدرت معاویه تمام شد.
3- پایان یافتن سیاست و عوام فریبی معاویه
229
5- قیام حسینی
ب- نامه یزید به حاکم مدینه
نامه تند و محرمانه یزید به حاکم مدینه و تهدید امام حسین (ع) که اگر بیعت نکرد گردنش را بزن، شتاب بیشتری به این قیام داد.
که امام در همان مجلسی که والی مدینه جهت اجرای دستور یزید شبانه برگزار کرده بود با سخنرانی گیرایی علاوه بر بیعت نکردن، تصمیم گیری را موکول به صبح کردند.
230
5- قیام حسینی
ج- حرکت امام به سوی مکه
امام همه خانواده خود به جز یک نفر(محمد بن حنیفه) به همراه خود برد. د ر آخر رجب سال شصت هجری قمری به مکه رفتند. و تا هشتم ذیحجه در مکه ماند.
نامه های پی در پی و حضور کوفیان جهت بیعت و دعوت امام به کوفه انجام می شد.
231
6- اعزام مسلم
امام برای اتمام حجت با مردم کوفه مسلم را به کوفه فرستاد.
طی نامه ای مسلم را چنین معرفی کرد:
((برادرم وپسرعمویم و مورد اعتمادم در خانواده ام را به سوی شما اعزام کردم.))
آنگاه به مسلم گفت:
((برو و اوضاع را بررسی کن، اگر دیدی مردم بر بیعت با من استوارند، هر چه زودتر نتیجه را اعلام و اخبار را به من گزارش نما تا بر آن اقدام کنم.))
به نقلی 18 هزار نفر با مسلم بیعت کردند.
232
7- حرکت امام از مکه
امام در هشتم ذیحجه و با حدود 80 نفر حرکت کردند.
حضرت هنگام حرکت خطبه مهمی را خواندند که گویای شهادت آنحضرت بود:
((مرگ بر گردن فرزند آدم چون گلوبند بر گردن دختران جوان کشیده شده است و هر کس آماده شهادت و ملاقات با خداست با حرکت کند که سحرگاه حرکت خواهیم کرد.))
233
8- برخورد ها و حوادث میان راه
در بین راه امام کاروانی که از یمن هدایایی برای یزید می بردند را مصادره کرد.
برخی ها جلوی امام را می خواستند بگیرند تا به کوفه نرود ولی امام در پاسخ می فرمود:
((جدم را در خواب دیدم که مرا به این سفر امر کرده است.))
در این راه مسلم و قاصد دیگر امام را به شهادت رساندند که امام بسیار متاثر گردید.
234
9- کربلا
طی دستوالعمل تندی درباره تسلیم امام یا استقرار او در بیابان بدون آب و گیاه که به حر تسلیم گردیده بود، حر به امام فرمودند: نمی خواهم آغازگر جنگ باشم.
امام در پاسخ به او فرمود:
((مرا از مرگ می ترسانی مرگ به تو نزدیکتر است از تسلیم من.)) از اسب پایین آمد و آن سرزمین نینوا بود.
235
10- شب عاشورا
در شب جمعه سپاه دشمن حمله را آغاز کرد امام به خاطر دعا و مناجات از آنها مهلت خواست تا فردا نبرد آغاز شود.
گروهی از سپاه عمرسعد در تاریکی شب به امام پیوستند.
گفتگوی خالصانه یاران امام در آن شب بسیار جالب است.
گفتند:
((اگر هزار بار کشته شویم یا اگر برای همیشه مخلد بودیم باز قیام و شهادت را در کنار شما مقدم می داشتیم بر بودن در دنیا.))
236
11- آغاز نبرد عاشورا
اولین کسی که حمله آغاز کرد و تیر به سوی اردوی امام حسین(ع) رها کرد عمربن سعد بود.
روز عاشورا حر به اشتباه خود پی برد و به امام ملحق شد.
پس کشته شدن یاران امام، امام شجاعانه جنگید و جراحات زیادی برداشت. هنگامی که با سنگ و تیر او را از پا در آوردند امام با خدایش زمزمه میکرد و می فرمود:
((الهی رضاً برضائک و صبراً علی بلائک لا معبودٌ سواک یا غیاث المستغیثین))
237
11- آغاز نبرد عاشورا
هنوز دشمن می هراسید به امام نزدیک شود، برای آزمایش توان آن حضرت به سوی خیام حمله ور شدند، امام با تکیه بر شمشیر به زانو نشست و این شعار تاریخی را به همه مزدوران تاریخ و سپاه ابن سعد رسانید:
((ای پیروان آل ابی سفیان! اگر دین ندارید و از قیامت نمی هراسید لااقل آزاده باشید.))
238
12- آگاهیهای غیبی امام حسین از وقایع
شبی به سوی مکه هجرت می کرد، سر قبر پیامبر رفته و آنجا خوابش می برد و در خواب می بیند که پیامبر او را در آغوش می گیرد و می فرماید:
((به زودی تو را مقتول و مذبوح و شهید توسط گروهی از امتم در سرزمین کربلا می بینم، در حالی که عطشانی و پدر و مادر تو نزد من آمده اند و مشتاق ملاقات تو در بهشتند، جایگاهی برای توست که به آن نمی رسی مگر با شهادت.))
239
12- آگاهیهای غیبی امام حسین از وقایع
امام در صبح عاشورا به خواهرش فرمود:
((جدم پیامبر (ص) و پدرم علی (ع) و مادرم فاطمه (س) و برادرم امام حسن (ع) را در خواب دیدم. گفتند به سوی ما خوانده شدی و به زودی به ما ملحق می شوی و این تقدیر الهی و وفا به امر اوست که شکی در آن نیست.))
در الفتوح آمده که امام در شب عاشورا به خواهرش فرموده:
((پیامبر فرموده افطار نزد ما هستی.))
240
13- فلسفه قیام از دیدگاه امام (ع)
1- فلسفه ی وجود امام پاسداری و حراست دین و دستاوردهای رسالت است.
جابر می گوید که هنگام حرکت به امام حسین (ع) گفتم: تو یادگار پیامبری برادرت مصالحه کرد تو هم با اینان کنار بیا. امام فرمود: ((او به وظیفه اش عمل کرد من نیز به وظیفه ام عمل می کنم.))
241
13- فلسفه ی قیام از دیدگاه امام (ع)
2- اتمام حجت توسط نامه های زیاد و پیکهای متعدد.
3- تهدید و خشونت یزید یا بیعت یا کشتن
4- ترور و کشتن ناجوانمردانه ی امام (ع) در مکه، در حج، در لباس احرام و لوث شدن این خون با شایعه.
242
13- فلسفه ی قیام از دیدگاه امام (ع)
5- امر به معروف و نهی از منکرکه وظیفه همه مردم به ویژه ولی امر مسلمین است.
6- افشای چهره ضد دینی بنی امیه که نام اسلام و تحت عنوان خلیفه رسول خدا و امام علی (ع) و حتی ذوی القربی پیامبر خود را پنهان ساخته بودند و اسلام را وارونه و مسخ شده و اسلام اموی را به جای اسلام ناب محمدی قالب نمایند.
243
13- فلسفه ی قیام از دیدگاه امام (ع)
7- نشان دادن چهره اصیل خلافت و ارائه صحیح امامت راستین و چهره واقعی امام (ع)
8- اصلاح امور مسلمانان
9- احیاء حق و کتاب سنت پیامبر که توسط بنی امیه مرده بود.
10- زدودن بدعت هایی که در طول دوران خلافت به ویژه در عصر معاویه زنده شده بود.
244
13- فلسفه ی قیام از دیدگاه امام (ع)
11- نجات توده مسلمانان از جهالت و ضلالت و سرگردانی که اثر انحراف و بدعت های حکومت های فاسد پدید آمده بود.
12- یزید از ناکثین و نقض کنندگان عهد الهی بود و امام حسین مبارزه کرد .
13- اجرای سیره پیامبر (ص) و امام علی (ص)
245
14- تحلیل رابطه مردم با امام (ع) و بنی امیه
علل عدم همراهی مردم با امام حسین (ع) را چنین می توان بر شمرد:
الف- تاویل نابجا و سوء استفاده از حقایق اصیل بشری و اسلامی
ب- حفظ وحدت و لزوم بود با جماعت و اجتناب از تفرقه
ج- حرمت نقض عهد
د- اعتقاد به جبر و تفسیر غلط از قضا و قدر
246
15- نتایج قیام امام حسین (ع)
1- افشای چهره پنهانی و ضد اسلامی بنی امیه و اینکه آنها همان بقایای جاهلیت هستند و در باطن دین دارند.
2- درهم کوبیدن نظام دینی ساختگی اموی که به نام اسلام محمدی عرضه شده بود.
3- نامشروع جلوه دادن خلافت اموی و سلطنت موروثی آنان به نام خلافت اسلامی
247
15- نتایج قیام امام حسین (ع)
4- ایجاد روح شرمساری و احساس گناه در مردم مسلمان به علت عدم حمایت از امام (ع)
5- احیاء روح ایثار و شهادت طلبی در راه خدا و قرآن در مسلمانان
6- احیاء روحیه قیام و مبارزه علیه بنی امیه، بدعت و انحراف دینی
248
15- نتایج قیام امام حسین (ع)
7- افشای یک دروغ بزرگ تاریخی بنی امیه که خود را از ذی القربی و خویشاوند پیامبر (ص) و مصداق منحصر آن جا زده بودند.
8- بیداری جامعه و جرات بر قیام در توده ها علیه بیداد در جامعه اسلامی.
249
15- نتایج قیام امام حسین (ع)
این قیام ها عبارتند از:
قیام عبدالله بن عفیف ازدی در کوفه
قیام مردم حلب، برای پس گیری اسراء
قیام مدینه در واقعه حره یکسال پس از عاشورا
قیام توابین
قیام مسعود بن ابی زینب عیدی در بحرین
قیام مسعود بن محمد الوالبی
250
15- نتایج قیام امام حسین (ع)
این قیام ها عبارتند از:
قیام عبدالله الرعینی در سال 108 هجری در یمن
قیام بهلول بن بشر در 119 هجری
قیام عمرو یشکری
قیام البختری صاحب الاشهب
251
15- نتایج قیام امام حسین (ع)
قیام های دیگری که به نام خوارج در سال 138 هجری بودند که سرکوب شدند:قیام عبدالله بن یحیی کندی ،عطیه السفیری، سعید ابن بهتل شیبانی حدودی که نامش را شرات نهاده بودند.
ابوحمزه مختار عوف ازدی از اباضیه، در سال 128 هجری قمری.
قیام ملت مسلمان ایران علیه شاه در سال 1357
قیام ملت لبنان علیه تجاوز اسرائیل در سال 1358
252
نتیجه گیری
253
نتیجه گیری
تاریخ آیینه تمام نمای زیست بشر به شمار می رود و با آگاهی از کنش و واکنشهای ثبت شده در آن، با آزمون و خطای زندگی آدمی آشنا ساخته و جستجو در این اقیانوس بیکران ما را به گوهرهایی می رساند که راه پر فراز و نشیب آینده را روشن می کند و تجربه گذشتگان را ره توشه انسان می سازد.
254
نتیجه گیری
بی تردید اگاهی از تاریخ اسلام و سیره نبوی اعم از رفتار و گفتار و اندیشه های پیامبر اسلام سبب پایداری و استواری عقیده دانشجو می شود و نیرو و نشاط ویژه ای برای حفظ میراث و فرهنگ و ارزشهای اسلامی بدست خواهد آورد.
255
نتیجه گیری
آنچه در این اثر به رشته تحریر در آمده است بدلیل اینکه اولا تحلیلی و عقلانی است و ثانیا مستند است می تواند به بسیاری از شبهات و دغدغه های دانشجویان در زمینه سیره نبوی و جنگها و صلحها و سیره خلفا و ائمه اطهار پایان دهد.
256
پایان