تاثیر مواد اعتیادآور روی مغز
مقدمه:
گفتیم که کوچکترین جزء هر جسم ، سلول است. اگر بخواهیم بگوییم که سلول چه کار می کند ، باید بگویم که سلول مثل شهری است و هر کدام مشغول به کاری هستند. سلول ها برای خودشان نیروگاه دارند ، برنامه ریزی دارند ، یک واحد فعال ، آگاه و هوشمند هستند ؛ بنابراین سلول ها به غذا ، سوخت و انرژی نیاز دارند ، غذا و سوخت و انرژی را کی به این ها می رساند؟ خـــون ؛ خون وقتی که از قلب حرکت می کند با آن دو شریان قوی این مواد را به تمام نقاط بدن می رساند. یک موقع می بینید که ویروس ، میکروب ها ، باکتری هم وارد جریان خون می شود ؛ وقتی که خون آلوده یا میکروب وارد بدن شد ، بدن با همان سیستم ایمنی به آن ها حمله می کند و آن ویروس را از بین می برد ، سلول از بین می رود ولی باز سیستم های بدن شروع به ساختن می کنند. در این قضیه مغز یک فرقی دارد مثل همان قلعه ی عقل ، در وهله ی اول سلول های مغز ساخته نمی شوند ، ممکن است در شرایط خاص و به ندرت ساخته بشوند.
سلول های مغز دارای قسمت هایی هستند:
نرون ها ( نورون ها ) کارشان انتقال اطلاعات و بررسی است یعنی مدیریت دارند . یک سری سلول هم داریم که به آن ها گالیا می گویند. گالیا مواد اولیه را می آورند. این بحث ، بحث جالبی است و تئوری های ما را توجیه می کند. میکروب وارد بدن می شود و بدن هم سیستم دفاعی اش کار می کند ، سلول آلوده کشته می شود ولی اگر در مغز این اتفاق رخ بدهد چه می شود ؟ دندان آبسه می کند و دندان خراب را می کشند ولی اگر در مغز بیاید و آبسه کند آن وقت چه اتفاقی رخ می دهد ؟ آن قسمت از کار می افتد ، یعنی چشم نمی بیند ، راه نمی توانی بروی و گوش ها دیگر نمی شنوند. پس در مغز نباید ارازل و اوباش وارد بشوند ، اگر وارد شد کنترلش سخت است. در بدن هر قسمتی مریض بشود اشکالی ندارد ولی در مغز قضیه فرق می کند. در سیستم طبیعی بدن سدی است که به آن سد خونی می گویند ، خونی که می خواهد وارد مغز بشود باید از سد خونی عبور کند. اکثر دارو هایی که ما استفاده می کنیم ، وارد مغز نمی شوند مثل : پنی سیلین ؛چون از سد خونی نمی تواند عبور کند. داروهای شیمی درمانی برای درمان سلول های سرطانی است ، آن ها هم نمی توانند خود را به سلول های سرطانی مغز برسانند.
سد خونی یک غشایی است در مغز مهره داران که از ورود اغلب مواد شیمیایی به داخل مغز جلوگیری می کند. این جلوگیری به این دلیل است که مواد شیمیایی داخل مغز نشوند مگر در شرایطی خاص.
کلیه داروهای روان گردان و مواد مخدر ، مستقیم وارد مغز می شوند. تریاک ، هروئین ، حشیش ، الکل را که مصرف کردیم ، این ها وارد جریان خون می شوند و از سد مغزی عبور می کنند و وارد قسمت مغز می شوند و اثرات خودشان را می گذارند درواقع جانشین می شوند.
سد خونی مغز چگونه کار می کند ؟
یک مویرگ را در نظر بگیرید ، باید از داخل این مویرگ ها اطلاعات یا مواد به بدن برسد. در داخل جداره ی این مویرگ ها یک ساچمه هایی وجود دارد. اگر بدون دستگاه نگاه کنید چسبیده به هم هستند اما با دستگاه یک فاصله هایی دارد.
آشنایی با مغز و عملکرد آن
مغز مهم ترین و پیچیده ترین عضو بدن انسان است. این عضو یک و نیم کیلویی مرکز همه فعالیت های انسان است. در هر تصمیمی که می گیرد یا هر کاری که انجام می دهد مانند لذت بردن از غذا، نفس کشیدن، خلق اثر هنری و … این مغز است که فرمان لازم را می دهد.
همچنین مغز فعالیت های انسان را تنطیم و عملکردش را ارزیابی می کند و از طرفی به احساسات و افکارش شکل می دهد. این عضو پیچیده اجزای مختلفی دارد که در ادامه با مهم ترین آنها آشنا می شویم.
ریشه نخاع:
مسئول فعالیت هایی اصلی و حیاتی بدن مانند تنفس، خواب و ضربان قلب است.
سیستم لیمبیک:
مسئول کنترل لذت جویی مغز است. در حقیقت قسمت های مختلف مغز که باعث می شود انسان احساس لذت کند را کنترل می کند، احساس لذت انسان را قادر می سازد تا فعالیت هایی که برای بقا و ادامه حیات مانند غذا خوردن نیاز دارد را تنظیم کند.
قسمت لیمبیک احساسات منفی و مثبت ما را ارزیابی می کند و حتی همین ناحیه از مغز است که بعد از مصرف مواد اعتیادآور فعال می شود و خاصیت روان گردان بودن بسیاری از این مواد را نشان می دهد.
قشر مغز یا کورتکس:
کورتکس مرکز تفکر و اندیشه است، قشر مغز به انسان امکان تفکر، پیدا کردن راه حل برای مشکلات و قدرت تصمیم گیری را می دهد. در حقیقت با پردازش اطلاعاتی که از حس های مختلف دریافت کرده انسان را قادر به شنیدن، تشخیص و طعم های مختلف میکند.
این سه قسمت مهم ترین اجزای مغز هستند که انسان به کمک آنها فعالیت های روزانه را انجام می دهد. مصرف مواد اعتیادآور تاثیر زیادی روی این اجزای مغز دارد و حتی می تواند آسیب های جبران ناپذیری به مغز انسان وارد کند و فعالیت های روزمره را تحت تاثیر قرار دهد.
مواد اعتیادآور چگونه بر مغز تاثیر می گذارد؟
مواد اعتیادآور بعد از مصرف و ورود به سیستم ارتباطی در عملکرد عادی مغز که دریافت اطلاعات از سلول های عصبی و پردازش آنها است اختلال ایجاد می کند. ساختار شیمیایی بعضی از این مواد مانند ماری جوانا و هروئین شباهت زیادی به نورون های فرستنده مغز دارد که باعث می شود سلول های گیرنده مغز فریب خورده و اجازه می دهند این مواد شیمیایی غیر طبیعی وارد سلول عصبی شوند و آن را تحریک کنند.
علی رقم شباهت ساختار شیمیایی این مواد با ساختار شیمیایی مغز، سلول های عصبی به طور طبیعی تحریک نمی شوند و پیام های غیر عادی در شبکه عصبی مغز جریان پیدا می کند. مواد محرکی مثل کوکائین و شیشه باعث می شوند تا مغز به میزان زیادی نوررون های فرستنده طبیعی تولید کند تا از گردش عادی این مواد شیمیایی در مغز جلوگیری کند. این موضوع باعث می شود تا پیامی بسیار قوی در مغز تولید و کانال های ارتباطی مغز مختل شوند. تفاوتی که پیام طبیعی و پیامی که مواد اعتیادآور ایجاد می کنند مانند تفاوت صدای زمزمه در گوش است با صدای فریاد کشیدن پشت میکروفون یا صدای زیاد رادیو.
مواد اعتیادآور آسیب های جدی به سیستم عصبی و مغز وارد می کند حتی یک بار مصرف ماده ای مانند شیشه می تواند صدمات جدی و مادام العمری به بدن و مغز فرد وارد کند، بهترین روش پیشگیری عدم مصرف و در صورت وابستگی ترک اعتیاد در یک مرکز ترک اعتیاد معتبر و متعهد است.
مواد اعتیادآور چگونه در مغز انسان احساس سرخوشی و نشئگی ایجاد می کند؟
مخدرها و الکل چه به صورت مستقیم و چه غیرمستقیم با جاری کردن میزان زیادی دوپامین ، مدار احساس لذت در مغز را هدف قرار می دهند. دوپامین نوعی فرستنده عصبی است و مهم ترین نقش را در ایجاد لذت و پاداش دارد.
تحریک زیاد این سیستم باعث می شود تا انسان از رفتارهای عادی نیز احساس لذت کند. نشئگی که مصرف کنندگان به دنبالش هستند به همین صورت در مغز ایجاد می شود و مصرف کننده برای تجربه دوباره این احساس این مواد را مصرف می کند.
هر زمان که این چرخه لذت و احساس سرخوشی در مغز شکل بگیرد مغز متوجه می شود که رویداد مهمی در حال اتفاق افتادن است که بدون توجه و فکر کردن این عمل را نیز باید مانند دیگر فعالیت های مهم و ضروری تکرار کند.در نهایت این چرخه فاسد است باعث اعتیاد مصرف کننده می شود،
ترشح دوپامین در مغز
2-تدخین: بین 5 تا 8 ثانیه
1-ریختن در چشم: بین 3 تا 5 دقیقه
سرعت تحریک مغز با روش های مختلف مصرف: با توجه به روش مصرف مواد اعتیادآور مدت زمان اثرگذاری روی مغز نیز متفاوت است
4-تزریق کردن در ماهیچه: بین 3 تا 5 دقیقه
3-تزریق کردن در رگ: بین 15 تا 30 دقیقه
5-خوردن: بین 20 تا 30 دقیقه
هرکدام از مواد اعتیادآور چه تاثیری بر مغز می گذارد؟
کوکائین:
این ماده به هر صورت که مصرف شود وارد جریان خون شده و سپس به مغز می رسد که باعث می شود مقدار قابل توجهی دوپامین در مغز جریان پیدا می کند و باعث سرخوشی و احساس سرخوشی درمصرف کننده می شود. این ماده بخش اصلی حافظه را تحت تاثیر قرار می دهد.
در آزمایشی که روی موش ها انجام شده بود مشخص شد مصرف مداوم کوکائین سلول های بخشی از مغز که در تصمیم گیری موثر هستند را دچار تغییر کرده بود.
ماری جوانا:
وقتی THC موجود در این ماده به مغز برسد، هورمون دوپامین آزاد می شود و احساس لذت و سر خوشی به مصرف کننده دست می دهد. دوپامین همان ماده ای است که بعد از انجام فعالیت های لذت بخش مانند غذا خوردن یا گوش دادن به موسیقی دلخواه در بدن ما ترشح می شود. مصرف کننده بعد از استفاده طولانی مدت و اعتیاد به این ماده احساسات خوب را کمتر حس می کند، ضمناً مصرف این ماده باعث آهسته شدن عملکرد مغز می شود.
الکل:
این ماده انتقال دهنده های عصبی کنترل فکر را تغییر می دهد. الکل با متوقف کردن پیام رسان های محرک، قدرت تفکر را از انسان می گیرد و سرعت تنفس و نرخ ضربان قلب را نیز کاهش می دهد.
هروئین
در مغز انسان به مورفین تبدیل می شود که آرامش زیادی برای مصرف کننده به همراه دارد و درک انسان از درد را تغییر می دهد. مصرف کننده بعد از مصرف یا تزریق این ماده احساس سرخوشی زیادی می کند. مصرف این ماده صدمات جبران ناپذیری به مغز وارد می کند.
اکستازی:
مصرف این ماده دوپامین، نوراپی نفرین و سروتونین را تقویت می کند که نقش مهمی در کنترل رفتار دارند. افزایش بیش از حد سروتونین باعث رفتارهای عجیب در مصرف کننده می شود.
متاسفانه مصرف این ماده بین جوانان رو به افزایش است،متخصصین درباره خطرات مصرف این ماده هشدار می دهد زیرا مصرف این ماده چه کم و چه زیاد به مغز آسیب می زند و مصرف کنندگان این ماده در یادگیری و حافظه دچار مشکل می شوند و بهتر است از مصرف چنین موادی پرهیز کنند
قارچ:
قارچ نیز مانند روان گردان ها عمل می کند. ارتباطات جدیدی بین قسمت های مختلف برقرار می کند و فعالیت همیشگی مغز را تغییر می دهد. این تغییرات و اتصالات موجب ترکیب حس های مختلفی باهم می شود که می تواند باعث توهمات خطرناک و یا اضطراب بیش ازحد شود.
ادامه مصرف مواد مخدر و الکل چه تاثیری روی مغز دارد؟
همان طور که در شروع مقاله اشاره شد تفاوت بین پاداش طبیعی و پاداش در اثر مصرف مواد مخدر و محرک ها تفاوت بین زمزمه در گوش و فریاد زدن در میکروفن یا صدای زیاد رادیو است.
وقتی صدایی زیاد رادیو را کم می کنیم دیگر این میزان صدا را به خوبی نمی شنویم، باوجود مواد شیمیایی غیرطبیعی که با مصرف مواد اعتیاد آور وارد سیستم عصبی شدند مغز با ترشح کمتر دوپامین و یا با کاهش گیرنده هایی که سیگنال ها را دریافت می کنند، با مقدار زیاد دوپامین غیرطبیعی سازگار می شود و به تدریج از میزان دوپامین طبیعی در مغز فردی که مواد مخدر استفاده می کند کاسته می شود و فرد توانایی تجربه لذت را از دست می دهد.
به همین دلیل افرادی از این از مواد استفاده می کنند بعد از مدتی دیگر از فعالیت های سابق که باعث خوشحالی شان می شد لذت نمی برند و احساس افسردگی و سرخوردگی می کنند.
در چنین شرایطی فرد نیاز دارد مرتب از این مواد استفاده کند تا سطح دوپامین مغز را افزایش دهد و حتی بعد از مدتی شخص مجبور است دوز مصرف را نیز بیشتر کند این یک چرخه اشتباه و فاسد است که نتیجه آن اعتیاد به این مواد است.
در این مقاله تاثیر مواد مخدر و محرک و روان گردان ها روی مغز را بررسی کردیم. مهم تاثیری که این مواد در سیستم عصبی و مغز دارند برهم زدن نظم پاداش یا همان سطح دوپامین است. مغز مصرف کننده دوپامین کمتری ترشح می کند و فرد برای اینکه به احساس لذت برسد مجبور به مصرف بیشتر این مواد می شود و به تدریج به این مواد اعتیاد پیدا می کند، بهترین راه رهایی از این چرخه معیوب ترک این مواد است.
سخن آخر: