کشف تئوری از داده ها
یکی از استراتژیهای پژوهش کیفی، استراتژی تئوری مفهوم سازی بنیادی است .
تئوری مفهوم سازی بنیادی نوعی تئوری است که به صورت استقرایی از مطالعه پدیده ی مورد بررسی استخراج می شود. یعنی، این تئوری از طریق گردآوری و تحلیل نظام مند داده های مرتبط با آن پدیده کشف، ظهور و موقتاً تایید می گردد. بنابراین گرد آوری داده ها تحلیل و تئوری، ریشه در رابطه متقابل با یکدیگر دارند .
هر تئوری مفهوم سازی بنیادی ممکن است تابع عوامل تاثیرگذار زمینه ای نظیر زمان و فرهنگ باشد.
پژوهش تئوری مفهوم سازی بنیادی نه تنها به ارزشهای پژوهشگر بلکه به ارزشهای بستر یا محیطی که پدیده در آن فعالیت می کند،پرداخته می شود
پژوهشگران باید توجهی ویژه به "حساسیت نظری" یا مناسب بودن طبقه ها به
موازات ظهور آنها از مقایسه های داده ها معطوف کنند .
به علاوه، رویکرد مناسب برای پژوهشگر آن است که در ابتدای پژوهش پیشینه ی مرتبط و تئوریهای موجود را نادیده گیرد تا احتمال آلودگی داده ها با مفاهیم موجود یا مفاهیم سوگیرانه کاهش یابد.
مراقبت های بهداشتی نمونه جالبی در ارتباط با رشد پژوهش مفهوم سازی بنیادی است.
فرآیند پژوهش تئوری مفهوم سازی
پژوهش تئوری مفهوم سازی بنیادی کلی نگر، طبیعی گرا و استقرایی است.
مشابه با تئوری سنتی و بر خلاف بیشتر شیوه های طبیعت گرایانه پژوهش، شکل گیری تئوری از طریق پژوهش تئوری مفهوم سازی به عنوان نوعی تئوری دارای ظرفیت پیش بینی تصور می شود.
گامهای فرآیند پژوهش تئوری مفهوم سازی بنیادی
آغاز پژوهش
انتخاب داده ها
ورود به مکان پژوهش و گردآوری مستمر داده ها
تحلیل داده ها
نتیجه گیری پژوهش
آغاز پژوهش
آغاز پژوهش تئوری بنیادی مستلزم انتخاب حوزه ی بررسی از جانب محقق و انتخاب یک مکان مناسب برای مطالعه است .
رعایت این نکته حائز اهمیت است که پژوهشگر از ادبیات و پیشینه قبلی در مورد پدیده اجتناب کند. برای مثال، پژوهشگری ممکن است در پی موشکافی و بررسی تاثیر تعلیق های کاری (اخراج موقت) روی تیم های کاری باشد.
در ابتدا پژوهشگر باید زمانی را صرف جمله بندی و تنظیم روشن سوال پژوهش، برگزاری جلسه طوفان مغزی درباره انواع داده هایی که می تواند برای کمک به بررسی پدیده، گردآوری شود و همین طور شناسایی و تماس با مکانهای پژوهشی مورد نظر برای آغاز پژوهش کند. پژوهشگر باید زمان دقیقی را صرف تعیین هدف یا نیت محقق از انجام تحقیق و همینطور چگونگی چارچوب دهی آن کند. مضافاً محقق باید کار را با آگاهی از بستر پژوهش از طریق ملاحظه عواملی نظیر عوامل تاثیرگذار فرهنگی، اجتماعی، سازمانی و میان فردی آغاز کند. صرف نظر از نقطه شروع، پژوهشگر باید آمادگی مواجهه با تغییر مستمر مکانها یا مشارکت کنندگان در مطالعه داشته باشد.
انتخاب داده ها
نمونه گیری نظری فرآیند گردآوری داده ها برای ایجاد تئوری است که بدان طریق تحلیلگر به طور همزمان داده های خود را گردآوری، کدگذاری و تحلیل می کند و تعیین می کند که به منظور شکل دهی تئوری خود که در گذر زمان ظهور می کند چه داده هایی باید بعدها گردآوری و در چه جاهایی به جستجوی آنها بپردازد. این فرآیند گردآوری داده ها به وسیله تئوری در حال ظهور کنترل می شود.
ورود به مکان پژوهش و گردآوری پژوهش
پژوهش تئوری مفهوم سازی بنیادی از طریق ترکیبی از شیوه ها از جمله مشاهده و منابع اسنادی و مشاهده انجام می شود.
پژوهشگران بر اساس مقیاسی گسترده اما بر مبنای رویکردهای غیر ساختارمند داده ها را گردآوری می کنند.
در مثال تعلیق کاری و کار تیمی، بعد از گردآوری اولیه داده ها، پژوهشگر ممکن است نیاز به مراجعه به مصاحبه شوندگان برای روشن سازی موضوع ، مقایسه مستندات مرتبط یا اسناد رویدادهای مرتبط با بررسی اولیه یا حتی تماس با افراد یا مکانهای دیگر برای تامل و بازاندیشی بیشتر احساس کند.
تحلیل داده ها
تحلیل داده ها در پژوهش تئوری مفهوم سازی بنیادی مستلزم نوعی شیوه تطبیقی مستمر برای خلق و تحلیل داده هاست.
کدگذاری مجموعه داده ها
به کاربندی مستمر کدها و تغییرات بالقوه در مکانها و پاسخ دهندگان
مقایسه و بازنگری کدها
بازبینی طبقه های ظهور یافته
شکل دهی مجموعه های طبقه
به کاربندی و اصلاح طبقه ها و خواص آنها
ارزیابی سطح تامل مورد نیاز بر طبقه ها و خواص آنها
تشریح مبنای مفهومی یا روشن سازی مفاهیم شکل گرفته
توصیف و روشن سازی خردمایه تحلیلی برای فرآیند پژوهش.
مراحل تحلیل داده ها
کدگذاری مستلزم سه عنصر فرعی زیر است:
نام گذاری
مقایسه
یادداشت برداری
نام گذاری مستلزم تلاشهای پژوهشگران برای مفهوم سازی و شکل دهی معنای انتزاعی رویدادها یا مشاهدات ثبت شده در مستندسازی داده های آنها است که از طریق مشخص کردن آنچه آنها تصور می کنند در آن رویدادها رخ می دهد یا متجلی می گردد، انجام می شود.
مقایسه کردن مستلزم شکل دهی یک نام یا طبقه ی مشترک برای چندین رویداد یا مشاهده در داده هاست که منجر به شکل گیری طبقه های کلی تر می شود. مقایسه برای خلق طبقه های مفهومی حیاتی است و متمایزسازی نام گذاری طبقه ها را مورد حمایت قرار می دهد.
بازبینی طبقه ها:
شکل دهی، به کاربندی، اصلاح و تامل در مورد مجموعه های طبقه؛ روشن کردن مفاهیم؛ و توصیف فرآیند پژوهش.
فرآیند تحلیل داده ها
نوعی ترکیب یا آمیخته را در خود داده ها نشان می دهد که به علت نمونه گیری تئوریک رخ می دهد نتیجه، آشکار شدن تفاوتها و شباهتهای معنی دار میان و بین طبقه هاست. احتمال ایجاد فرضیه ها در مورد روابط بین طبقه ها همیشه وجود دارد. در عین حال تاکید شده است، تحمیل چنین روابطی بدون حمایت روشن از داده ها نامناسب است.
نتیجه گیری پژوهش
زمانی پژوهش تئوری مفهوم سازی پایان می پذیرد که پژوهشگر نقطه اشباع داده ها را مشاهده کند و نوعی تئوری با کفایت از داده ها ظهور کرده باشد.
تعیین کفایت فرآیند تئوری پردازی در اختیار محقق است.
وقتی اشباع داده ها آشکار شد، مستندسازی به تنها کانون تمرکز پژوهشگر تبدیل می شود.
پس مقایسه مستمر فرآیندی است که کشف طبقه های مهم توسط محقق، شناسایی خواص آن طبقه ها و روابط بین طبقه ها، بسط طبقه های کشف شده به سطوح بالاتر مفهوم سازی یا انتزاع سازی و چیدمان آن طبقه ها در رابطه با یکدیگر را حمایت می کند .
استفاده از تئوری مفهوم سازی بنیادی برای تئوری پردازی
نوعی جدایی اساسی بین تفکر در مورد پژوهش تئوری مفهوم سازی بنیادی و دیدگاه ساختارمند از پژوهش تئوری پردازی در بسیاری از رشته های کاربردی وجود دارد.
برای بسیاری از صاحبنظران، تایید یک تئوری باید فراتر از اشباع تئوریک درون یک بستر محدود که در بیشتر پژوهشهای تئوری مفهوم سازی بنیادی متداول است بسط داده شود.
چهار حوزه ی کلیدی برای ارزیابی پژوهشهای تئوری مفهوم سازی بنیادی تعیین کردند:
قضاوت در مورد پایایی، روایی و اعتبار داده ها؛
قضاوت در مورد خود تئوری
تصمیم در مورد کفایت فرآیند پژوهش که از آن طریق تئوری ایجاد، مورد تامل یا آزمون قرار می گیرد؛
نتیجه گیری ها در مورد مبنای تجربی پژوهش.
در تبیین رویکرد خود به تئوری مفهوم سازی بنیادی، هفت معیار زیر را برای ارزیابی فرآیند پژوهش پیشنهاد کردند:
خردمایه انتخاب نمونه اصلی؛
میزان سنجیده بودن طبقه های اصلی ظهور کرده؛
رویدادها، رخدادها یا اقدام های تشکیل دهنده طبقه های اصلی؛
تبیین چگونگی تاثیرگذاری فرمول بندیهای تئوریک بر گردآوری داده ها و راهنمایی آنها؛
سنجیده بودن فرضیه ها و توجیه هایی ایجاد روابط بین طبقه ها و رویکرد اعتبار بخشی؛
چالش ها و محدودیت ها
هدف پژوهش تئوری "مفهوم سازی بنیادی" تبیین این نکته است که چگونه شرایط اجتماعی می توانند علت رفتارها و تعاملات افراد مورد مطالعه باشند.
پژوهش تئوری مفهوم سازی بنیادی نامعین و غیرقابل دسترس است زیرا داده های خام مورد استفاده واقعیات برگرفته شده از درون چارچوب برخی از تئوریهای دیگر یا تئوریهای مورد استفاده، هستند و به وسیله محقق درک نمی شوند و به طور نامناسب تجمیع می شوند.
باتشکر از توجه شما پایان