عنوان: مفهوم تئوری عاملیت و تئوری ذی نفعان
تئوری عاملیت (کارگزاری)
مفهوم تئوری کارگزاری
تئوری کارگزاری به رابطه کارگزاری معطوف است. رابطه کارگزاری بیانگر آن است که یک طرف (کارفرما) کاری را به دیگری (کارگزار) ارجاع می دهد یا تفویض می کند. تئوری کارگزاری رابطه بین کارفرما و کارگزار را با استفاده از استعاره قرارداد کارگزاری توضیح می دهد و به دنبال تعیین بهترین نوع قرار واسط بین کارفرما- کارگزار است.
هدف تئوری کارگزاری
تئوری کارگزاری درصدد حل دو مشکل است:
– اولین مشکل وقتی ظهور می کند که:
1) تمایلات و هدف های کارفرما با تمایلات کارگزار تضاد پیدا می کند.
2) پی بردن به این که آیا کارگزار کاری را که می گوید انجام می دهد یا خیر.
– دومین مشکل
مشکل تسهیم ریسک است که زمانی رخ می دهد که کارفرما و کارگزار در مورد چگونگی تقسیم کردن ریسک اختلاف نظر پیدا می کنند.
تئوری عاملیت (کارگزاری)
کلیت تئوری کارگزاری
تئوری عاملیت (کارگزاری)
شاخه های تئوری عاملیت
1- تئوری عاملیت مبتنی بر یافت باوری
2- تحقیقات کارفرما- کارگزاری
تئوری عاملیت (کارگزاری)
شاخه های تئوری عاملیت
1- تئوری عاملیت مبتنی بر یافت باوری
تاکید بر شناسایی موقعیت هایی که در آنها احتمالاً کارفرما و کارگزار هدف هایی متناقض را دنبال می کنند.
پرداختن به تشریح سازوکارهای مالکیتی که مساله کارگزاری را حل کند.
استفاده از دو فرض برای نشان دادن سازوکارهای اعمال کنترل
1) هنگامی که قرارداد بین کارفرما و کارگزار بر نتیجه مبتنی باشد به احتمال زیاد کارگزار به شکلی که منافع کارفرما را تامین کند عمل خواهد کرد.
2) اگر کارفرما اطلاعات لازم برای تحت نظر قرار دادن رفتار کارگزار در اختیار داشته باشد به احتمال زیاد کارگزار در جهت تامین منافع کارفرما گام برخواهد داشت.
تئوری عاملیت (کارگزاری)
شاخه های تئوری عاملیت
2) تحقیقات کارفرما- کارگزاری
– تاکید بر تعیین بهترین قرارداد بین کارفرما و کارگزار و رفتار در برابر نتیجه
– پذیرش تعارض میان کارفرما و کارگزار و سنجش آن
تئوری عاملیت (کارگزاری)
رویکردهای نظریه کارفرما- کارگزاری
1) کارفرما کلیه اطلاعات موردنیاز را در اختیار دارد و می داند که کارگزار چه کرده است (یا چه می کند).
2) کارفرما به درستی نمی داند که کارگزار چه می کند.
1-2- کارفرما نمی تواند مطمئن باشد که آیا کارگزار به درستی رفتار کرده است یا خیر؟
2-2- کارفرما و کارگزار هدف های متفاوتی دارند.
تئوری عاملیت (کارگزاری)
رویکردهای نظریه کارفرما- کارگزاری
2) کارفرما به درستی نمی داند که کارگزار چه می کند.
1-2- کارفرما نمی تواند مطمئن باشد که آیا کارگزار به درستی رفتار کرده است یا خیر؟
در مورد رفتار غیر قابل مشاهده:
الف) رفتار کارگزار از طریق سرمایه گذاری در سامانه های اطلاعاتی کشف شود (فرض سوم: سامانه های اطلاعاتی با قراردادهای رفتار مدار رابطه ای مستقیم و با رابطه های نتیجه مدار رابطه ای معکوس دارند).
ب) بستن قرارداد بر اساس نتیجه رفتار کارگزار (فرض چهارم: ابهام در نتیجه با قراردادهای رفتار مدار رابطه ای مثبت و با قراردادهای نتیجه مدار رابطه ای منفی دارد)
هر قدر کارگزار ریسک پذیر باشد انتقال ریسک به کارگزار با استفاده از قرارداد نتیجه مدار بهتر جلوه خواهد کرد (فرض پنجم: ریسک گریزی کارگزار با قراردادهای رفتارمدار رابطه ای مثبت و با قراردادهای نتیجه مدار رابطه ای منفی دارد)
هر قدر کارفرما ریسک گریزتر باشد انتقال ریسک به کارگزار جالبتر خواهد بود (فرض ششم: ریسک پذیری کارفرما با قراردادهای رفتار مدار رابطه ای منفی و با قراردادهای نتیجه مدار رابطه ای مثبت دارد).
تئوری عاملیت (کارگزاری)
رویکردهای نظریه کارفرما- کارگزاری
2) کارفرما به درستی نمی داند که کارگزار چه می کند.
2-2- کارفرما و کارگزار هدف های متفاوتی دارند.
هر قدر زمینه تضاد و هدف محدودتر شود انگیزه برای بستن قرارداد نتیجه مدار بیشتر خواهد بود. (فرض هفتم: تضاد منافع کارفرما و کارگزار با قراردادهای رفتارمدار رابطه منفی و با قراردادهای نتیجه مدار رابطه ای مثبت دارد)
رفتار کارگزارانی که درگیر کارهای قابل برنامه ریزی هستند راحت تر قابل مشاهده و ارزشیابی است. (فرض هشتم: قابلیت برنامه ریزی وظیفه با قراردادهای رفتارمدار رابطه مثبت و با قراردادهای نتیجه مدار رابطه ای منفی دارند)
وقتی سنجش نتایج دشوار باشد قراردادهای نتیجه محور چندان جالب نخواهد بود. (فرض نهم: قابلیت سنجش نتایج با قراردادهای رفتار محور رابطه ای منفی و با قراردادهای نتیجه محور رابطه ای مثبت دارند)
تئوری عاملیت (کارگزاری)
مقایسه مفروضات نظریه کارگزاری با چند نظریه سازمانی دیگر
تئوری عاملیت (کارگزاری)
اثر تئوری کارگزاری
تئوری کارگزاری:
تئوری کارگزاری اهمیت انگیزه ها و منفعت طلبی را در تفکر سازمانی به کرسی اثبات می نشاند.
چگونگی برخورد این تئوری با اطلاعات بر روی بالندگی سازمانی تاثیر می گذارد.
تئوری کارگزاری پیامدهایی از نظر ریسک دارد.
تئوری عاملیت (کارگزاری)
نتایج تحقیقات:
1- نتایج شاخه یافت باور
رفتارهای مدیران و منافع مالکان را با هم هماهنگ می سازد.
شرکت های تحت کنترل مدیران بیشتر به ادغام های خوشه ای می پردازند (جنسن و مکلینگ، 1976)[1]
مدیرانی که بخش عمده سهام شرکت را در اختیار دارند در برابر پیشنهادهای تملیک کمتر مقاومت می کنند (والکینگ و لانگ، 1984)[2]
اگر مدیران صاحب سهام باشند منافعشان با منافع سهام داران هم سو خواهد بود (آرگاوال و مندلکر، 1987)[3]
سهام داری کارمند، منافع کارکنان را با منافع صاحبان سهام منطبق می سازد (جنسن و مکلینگ، 1976)
[1] – Jensen & Meckling, 1976.
[2] – Walking & Long, 1984
[3] – Argawal & Mandelker, 1987
تئوری عاملیت (کارگزاری)
نتایج تحقیقات
2) نتایج شاخه کارفرما- کارگزار:
شاخه کارفرما- کارگزار حاکی از ضرورت یافتن کارآمدترین شکل قرارداد برای هر موقعیتی است.
اثر پرداخت حقوق به جای کمیسیون را شدیداً تایید می کند. (آیزنهارت 1988- 1985)
سامانه های اطلاعاتی با پرداخت بر مبنای عملکرد (نتیجه مدار) رابطه ای منفی دارد. (کانلان و پارکس، 1978)[1]
برای فرضیه های کارفرما- کارگزاری که شکل قرارداد را با سامانه های اطلاعاتی، نامعلومی نتیجه، قابلیت سنجش نتیجه، زمان و قابلیت برنامه ریزی کار پیوند می دهد، تاییدات مشخصی وجود دارد. (اسکلز، 1985)[2]
[1] – Conlon & Parks, 1978.
[2] – Eccles, 1985
تئوری عاملیت (کارگزاری)
توصیه هایی برای تحقیقات کارگزاری
1) تمرکز بر سامانه های اطلاعاتی، نامعلومی نتیجه و ریسک
2) توجه به زمینه مربوط به تئوری
3) تعمیم موضوع در زمینه های غنی تری
4) استفاده از تئوری های گوناگون
5) نگرشی فراتر از علم اقتصاد
تئوری عاملیت (کارگزاری)
جمع بندی:
دیدگاه قابل قبول دیدگاهی است که در فاصله بین دو موضع یافت باوری و کارفرما- کارگزار موضع گیری نماید.
تصور اینکه رابطه کارفرما- کارگزار صرفاً حول ملاحظات مادی سامان می یابد اشتباه است.
روابط کارگزاری می تواند در ارتقاء عملکرد شرکت های بزرگ تحولی عظیم ایجاد نماید.
تئوری عاملیت (کارگزاری)
تاریخچه تئوری ذی نفعان
– انتشار کتاب استراتژیک فریمن[1]: رویکرد ذی نفعان 1984
– چاپ کتب متعدد و بیش از 100 مقاله با تاکید اولیه بر روی مفهوم ذی نفعان
[1] – Freeman
تئوری ذی نفعان سازمان
تعریف ذی نفعان
ذی نفعان افراد و گروه هایی هستند که شرکت بدون حمایت آن ها از ادامه حیات بازخواهد ماند.
ذی نفعان شامل سهامداران، کارکنان، فروشندگان، مشتریان، بستانکاران، شرکت های مجاور و عموم مردم می باشد.
افراطی ترین حامیان تئوری ذی نفعان بر این باورند که محیط زیست، گونه های جانوری و نسل های آینده نیز باید در زمره ذی نفعان گنجانده شوند.
تئوری ذی نفعان سازمان
ماهیت و هدف تئوری ذی نفعان
اساس تئوری ذی نفعان این است که شرکت ها بسیار بزرگ شده اند و تاثیر آنها بر جامعه آنچنان عمیق است که باید به جز سهامداران، به بخش های بیشتری از جامعه توجه کرده و پاسخگو باشند.
نه تنها ذی نفعان تحت تاثیر شرکت ها هستند بلکه آنها نیز بر شرکت ها تاثیر می گذارند.
تئوری ذی نفعان (1) به منظور بازشکافی طرز کار شرکت (2) به لحاظ پیش بینی رفتار سازمانی عرضه شده است (برنیر و کچران[1]، 1991)
[1] – Brenner & Cochran, 1991
تئوری ذی نفعان سازمان
نظریه های اصلی تئوری ذی نفعان
1) تئوری ذی نفعان یقیناً توصیفی است.
2) تئوری ذی نفعان جنبه افزاری نیز دارد.
مبنای اساسی تئوری ذی نفعان هنجاری است و مستلزم قبول موارد زیر است:
الف) ذی نفعان اشخاص یا گروه هایی هستند که در انجام فعالیت ها و یا در اعمال و عملکردهای شرکت منافع مشروع دارند.
ب) منافع هر یک از ذی نفعان مستقلاً ارزش ذاتی دارد.
4) تئوری ذی نفعان به معنی وسیع کلمه مدیریتی است.
تئوری ذی نفعان سازمان
در اقتصاد آزاد به تعبیر «آدام اسمیت» بخش اعظم سود به مشتریان می رسد.
از هر دو جنبه حقوقی و مدیریتی، از مهار مدیران خود خدمت عاجز مانده است.
تئوری ذی نفعان سازمان
مفهوم شرکت از دیدگاه سنتی و داده
مفهوم شرکت از دیدگاه ذی نفعان
تئوری ذی نفعان سازمان
تمامی افراد یا گروه های دارنده منافع مشروع در امور بنگاه سهیم می شوند.
هیچ فرد یا گروهی از ذی نفعان نسبت به فرد یا گروه های دیگر اولویت ندارد.
رفتار خود خدمتی مدیریت را به شدت محدود می سازد.
جنبه های مختلف تئوری ذی نفعان
1) توصیفی- تجربی
2) افزاری
3) هنجاری
تئوری ذی نفعان سازمان
جنبه های مختلف تئوری ذی نفعان
1) توصیفی- تجربی
این تئوری برای توصیفی و گاهی برای توضیح مشخصات و رفتارهای خاص شرکت به کار می رود. توصیف و توضیحاتی در مورد:
ماهیت شرکت
روشی که مدیران برای مدیریت به کار می برند.
نظر اعضای هیات مدیره در مورد منافع موسسین
چگونگی اداره برخی از بنگاه ها
همگی نمونه هایی از تئوری ذی نفعان بر مبنای توصیفی- تجربی می باشد.
تئوری ذی نفعان سازمان
جنبه های مختلف تئوری ذی نفعان
2) افزاری
این تئوری همراه با داده توصیفی و تجربی برای تعیین وجود یا عدم رابطه میان مدیریت ذی نفعان و دستیابی به هدف های سنتی شرکت به کار می رود.
تحقیقات صورت گرفته در این تئوری به این نتیجه ضمنی رسیده اند که استفاده از اصول و روش های مربوط به ذی نفعان حداقل در حد استفاده یا کمی بیش از حد استفاده از روش های سنتی منجر به دستیابی به نتایجی که به طور سنتی مطلوب شرکت هاست می شود.
تئوری ذی نفعان سازمان
جنبه های مختلف تئوری ذی نفعان
3) هنجاری
این تئوری برای تعبیر و تقسیم وظایف شرکت به کار می رود.
این وظایف تعیین رهنمودهای اخلاقی و فلسفی برای اعمال مدیریت شرکت ها را شامل می شود.
تئوری ذی نفعان سازمان
رویکردهای متناقض، تلفیقی
جنبه توصیفی تئوری ذی نفعان وضعیت گذشته، حال و آینده شرکت و ذی نفعش را منعکس و توصیف می کند ولی کاربردهای افزاری، ارتباطی مابین رویکردهای ذی نفعان و هدف های مطلوب معمول مانند سودآوری برقرار می کند.
کاربردهای افزاری از فقدان کاوش دقیق روابط خاص مابین علت (مدیریت ذی نفعان) و معلول (عملکرد سازمان) جلوگیری می کنند ولی در کاربردهای هنجاری موضوع تطابق تئوری و واقعیت های مشهود در حیات سازمانی از اهمیت برخوردار نیست.
تحلیل هنجاری و افزاری تجویزی است ولی مبانی کاملاً متمایزی دارند.
اولویت بالقوه منافع مدیران، تنها از نظر توصیفی درست می باشد.
دریافت ها یا سودهای بیشتر مدیران که از نظر توصیفی قابل توجیه می باشد به لحاظ هنجاری رد می شود.
تئوری ذی نفعان سازمان
مسئله توجیه پذیری
تئوری ذی نفعان سازمان
توصیفی
افزاری
هنجاری
قابلیت توصیف دقیق تر تئوری مادامی که مدیران قابل به
ارزش ذاتی کلیه ذی نفعان هستند.
تایید دقت توصیف تئوری با ارزش افزاری
و قابلیت پیش بینی آن
ارائه و توضیح روابط دنیای خارج
توجیه توصیفی نشان می دهد که مفاهیم نهفته در تئوری با واقعیت مشهود مطابقت دارند.
توجیه افزاری به وجود شواهدی بین مدیریت، ذی نفعان و عملکرد شرکت می پردازد.
توجیه هنجاری مفاهیمی زیربنایی همچون حقوق شخصی یا گروهی، قرارداد اجتماعی یا تئوری مانده جویی را آماج قرار می دهد.
دریافت های مدیریتی
1) ضرورت شناخت ذی نفعان خاص و منافع آن به وسیله مدیران و دیگر ذی نفعان
2) نقش مدیران و وظایف مدیریت به صورتی متمایز از اشخاص دیگر در الگوی ذی نفعان
تئوری ذی نفعان سازمان
جمع بندی
اگرچه هر سه نگرش تئوری ذی نفعان کاملاً از هم مجزا هستند، لیکن یکدیگر را متقابلاً تایید می کنند و پایه هنجاری به عنوان محور اصلی، دیگر جنبه های این تئوری را به هم پیوند می دهد. بنابراین مبنای تئوری ذی نفعان را باید در توجیه های هنجاری یافت.
تئوری ذی نفعان سازمان