بیماریهای مشترک
بیماریهای مشترک، بیماریها یا عفونت هائی هستند که بین انسان و
سایر حیوانات مهره دار در شرایط طبیعی منتقل می شوند.
تقسیم بندی بیماریهای مشترک
تقسیم بندی بر اساس عامل بیماری
تقسیم بندی بر اساس سیر تکاملی عامل بیماریزا
تقسیم بندی بر اساس مخازن طبیعی بیماری ها
تقسیم بندی بر اساس گروه حیوانات مخزن
تقسیم بندی بر اساس عامل بیماریزا
باکتریائی
ویروسی
قارچی
ریکتزیائی
انگلی
تک یاخته ای
بند پایان
تقسیم بندی بر اساس سیر تکاملی عامل
زئونوزهای مستقیم Direct Zoonoses
زئونوزهای چرخه ای Cyclo Zoonoses
متازئونوزها Meta Zoonoses
ساپروزئونوزها Sapro Zoonoses
تقسیم بندی براساس مخازن طبیعی بیماریها
آنتروپوزئونوزها Anthropo Zoonoses
زئوآنتروپونوزها Zoo – Anthroponoses
آمفیکسونوزیس Amphixonosis
تقسیم بندی بر اساس گروه حیوانات مخزن
عفونتهای مشترک بین حیوانات وحشی و انسان
Wild animal – man Shared infection
عفونتهای مشترک بین حیوانات اهلی شده و انسان
Domesticated animal – man Shared infection
عفونتهای مشترک بین حیوانات اهلی و انسان
Domestic animal – man Shared infection
زئونوزهای مستقیم
به گروهی از بیماریهای مشترک بین انسان و دام اطلاق می شود که
دارای انتقال مستقیم می باشند، بدین شکل که عامل بیماریزا از یک
میزبان مهره دار مبتلا به یک میزبان مهره دار حساس از طریق تماس
مستقیم یا ناقل مکانیکی منتقل می شود
هاری، تریشینوز ، بروسلوز
زئونوزهای چرخه ای
به گروهی از بیماریهای مشترک اطلاق می شود که در مسیر انتقالی
آنها دو یا چند میزبان مهره دار نقش دارد و عامل بیماری در بدن یکی
از میزبانهای مهره دار تغییراتی پیدا می کند تا بتواند برای میزبان
مهره دار دیگر بیماریزا باشد
کیست هیداتیک و تنیازیس
متازئونوزها
عامل بیماری در این گروه از بیماریها برای تداوم حیات ، علاوه بر
میزبان مهره دار، حداقل به یک میزبان بی مهره نیاز دارد
عفونتهای ناشی از آربو ویروس ها ، تریپانوزوم ها، طاعون،
شیستوزوما، لیشمانیوز
ساپروزئونوزها
به گروهی از بیماریهای مشترک اطلاق می شود که عامل بیماری،
مرحله ای از رشد و سیر تکاملی خود را در ( خاک ، اغذیه و گیاهان )
طی می کند
هیستوپلاسموزیس و لاروهای مهاجر
آنتروپونوزها
در این گروه از بیماریهای مشترک ، حیوانات مهره دار مخزن عفونت
بوده و برای انسان منشاء آلودگی می باشند، در تمام این گروه از
بیماری ها انسان میزبانی بن بست بوده و نمی تواند مخزن عفونت
برای سایر میزبان ها قرار بگیرد
هاری، شاربن، بروسلوز، آکتینوکوکوز
زئوآنتروپونوزها
در این گروه از بیماری ها ، انسان مخزن عفونت برای حیوانات مهره دار
است بیماریهائی از قبیل :
ابتلاء سگ به اسهال خونی آمیبی انسان Entamoeba Histolytica
انتقال سل از انسان به سگ
انتقال سرخک از اطفال به میمون
آمفیکسونوزیس
در این گروه از بیماری های مشترک، هم انسان و هم حیوانات مهره
دار دیگر می توانند مخزن عفونت واقع شوند و انتقال دو طرفه از هر
دو قطب می تواند صورت پذیرد
استافیلوکوک های کوآگولاز مثبت
1.سیاه زخم یا بیماری شاربن
سیاه زخم یا بیماری شاربن که عامل آن باسیلوس آنتراسیس می باشد
دامهای حساس
تمام علفخواران ( گاو، گوسفند، بز و اسب ) حتی گوزن، شتر و فیل نیز به این بیماری حساس هستند
گوشتخواران ( سگ ، گربه و روباه ) و همه چیزخواران ( خوک) حساسیت کمتری دارند
پرندگان عموماً حساسیت چندانی ندارند.
برخی از جوندگان وحشی از قبیل موش صحرائی ( رت ) کمتر و جربیل ها نیز ممکن است آلوده شوند.
خوکچه هندی حساس ترین حیوان آزمایشگاهی می باشد
عامل بیماری
باسیلوس آنتراسیس، باسیل هوازی غیرمتحرک مولد اسپوری است که
متعلق به خانواده باسیلاسه آ Bacillaceae می باشد که به دو فرم دیده
می شود
فرم رویشی Vegetative
فرم هاگ یا اسپور
کپسول باسیلوس آنتراسیس به رنگ بنفش
انتشار بیماری
بطور مستقیم از حیوان آلوده به حیوان سالم منتقل نمی شود
در بافت های حیوانات مبتلا وجود دارد
کمی قبل از مرگ از راه ترشحات مختلف به خارج دفع می شود
کالبد گشائی لاشه حیوانات تلف شده
مصرف لاشه حیوانات تلف شده توسط پرندگان و یا حیوانات شکاری
( در کل به هیچ عنوان لاشه های شاربنی نبایستی کالبد گشائی شوند )
انتقال بیماری
گوارش ( در دامها بیشتر و در انسان کمتر مطرح می باشد )
تنفس ( در انسان بیشتر و در دامها کمتر مطرح می باشد )
خراشهای پوستی ( در انسان بیشتر مطرح می باشد )
پاتوژنز بیماری
کپسول
کپسول باکتری ها را در برابر فاگوسیت ها و سایر عوامل دفاع غیر اختصاصی بدن حفظ می کند
توکسین
فاگوسیتها را می کشد و مانع عمل ضد میکروبی سرم می شود و
قابلیت نفوذ مویرگها را افزایش داده و مکانیسم انعقاد خون را کاهش
داده و در نتیجه پلاسما به خارج عروق نشت می کند و فشار خون
کاهش یافته و از حجم خون کاسته می شود و حیوان در نتیجه شوک
تلف می شود.
هنگام مرگ دام 80% باکتری در خون و 20% در طحال می باشد
علائم بالینی در حیوانات
بیماری در حیوانات به سه فرم دیده می شود
فرم فوق حاد
فرم حاد
فرم موضعی
فرم فوق حاد
این فرم بیشتر در گوسفند و بز اتفاق می افتد و با ظهور ناگهانی و
مرگ سریع همراه می باشد ( ظرف 1 تا 2 ساعت مرگ اتفاق می افتد)
فرم حاد
این فرم از بیماری بیشتر در گاو و اسب دیده می شود و با علائم زیر
همراه می باشد
تب شدید
تاکی پنه و تاکی کاردی
پرخونی مخاطات
گاهی دفع خون از طریق ادرار و مدفوع ( عمدتاً در اواخر بیماری )
دل درد شدید ( کولیک ) در اسب
مرگ
فرم موضعی
این فرم در اسب دیده می شود و در اثر گزش مگس و سایرحشرات آلوده اتفاق می افتد و با علائم آماس گردن، شانه و دل درد همراه می باشد
گوشتخواران بیشتر به فرم گوارشی مبتلا می شوند و با علائمی همچون فارنژیت ، تورم لوزه ها و گاستروآنتریت شدید همراه
می باشد.
علائم بالینی در انسان
بیماری در انسان بیشتر بصورت فرم جلدی و تنفسی
( استنشاق اسپوردر کارگران پشم چینی ) دیده می شود و فرم گوارشی
کمتر است.
فرم جلدی
متداولترین شکل جلدی بیماری بیشتر روی صورت، گردن، دست ها و ساعد اتفاق می افتد
عارضه بصورت یک برجستگی خارش دار ظاهر شده که بتدریج بزرگ می شود و به شکل زخمی مرطوب با مرکزی تیره و نکروزه بوده و اطراف آن متورم می باشد
به دنبال خشک شدن این زخم ها دلمه ای سیاه و ضخیم بر روی زخم ایجاد می شود که از این رو سیاه زخم نامیده می شود.
فرم ریوی
آثاری شبیه سرماخوردگی داشته و به زودی به فرم ریوی تبدیل می شود
این حالت به دنبال مصرف گوشت حیوان آلوده اتفاق می افتد و وقوع این فرم در انسان بسیار نادر می باشد و با علائم زیر همراه است :
تب شدید
نفخ
دل درد شدید
اسهال خونی
در صورت عدم درمان سریع ، مرگ اتفاق می افتد
پیشگیری در حیوانات
بهترین روش پیشگیری واکسیناسیون دامها می باشد برای این منظور از واکسن تخفیف حدت یافته میکروب استفاده می کنند و برای تقویت افزایش اثر ایمنی به نسبت 1/1000به آن ساپونین اضافه می کنند و واکسیناسیون دامها با این واکسن سالی یک بار در اوائل فصل بهار و قبل از فرستادن دامها به چراگاه انجام می پذیرد.
روش واکسیناسیون بصورت زیر جلدی بوده و در گوسفند و بز به میزان 0.5cc در گوساله 1 و در گاو بالغ، اسب ، شتر و قاطر2cc تزریق می شود.
پیشگیری در انسان
واکسیناسیون افراد شاغل در مشاغل پر خطر توسط واکسن تهیه شده از رسوب آنتی ژن باسیلوس آنتراسیس با آلوم بصورت تزریق عضلانی به میزان 0.5ccسه دوره به فاصله 6 هفته و تکرار مجدد یک سال بعد.
آموزش روستائیان و دامداران
جلوگیری از ذبح دام به غیر از مراکز مجاز کشتارگاهی
رعایت اصول بهداشتی در کشتارگاه ها با استفاده از آخرین تکنولوژی
کنترل دقیق بهداشتی واردات پشم ، مو، پوست و جلد.
ضدعفونی پشم با کربنات سدیم – فرمالدیئد
ضدعفونی پودر استخوان با حرارت 115 درجه سانتیگراد بمدت 3 ساعت