بسم الله الرحمن الرحیم
بیماریهای مشترک بین انسان و دام
بیماری های
قابل انتقال
بروسلوز
هاری
تب خونریزی دهنده کریمه کنگو
Brucellosis
تب مالت
نام های بیماری
تب مواج
تب مالت
تب مدیترانه
سقط جنین مسری یا سقط جنین واگیر گاوان
مقدمه
این بیماری از بیماریهای مشترک بین انسان و دام است.طیف وسیعی از پستانداران اهلی و وحشی را مبتلا می سازد. مانند: گاو، گوسفند، بز، اسب، سگ و…
این بیماری انتشار جهانی دارد و بدون شک بعلت انتشار تقریباً جهانی گاو بروسلا ابورتوس منتشرترین عضو از خانواده بروسلاها و باعث خسارات اقتصادی زیاد به دامداران و تهدید سلامتی جوامع انسانی می باشد.
شایان ذکر است که این روز ها که بحث جنگ بیولوژیک (Bioterrorism) ، بسیار قوت گرفته است از بروسلا ها و مخصوصا گونه های ملیتنسیس و سوئیس، به عنوان جنگ افزار های بیولوژیک (Biowarfare) بالقوه، یاد میشود. ولی اینکه آیا عملا چنین سلاحی تا به حال علیه انسان ها استفاده شده است یا خیر، مشخص نمی باشد.
عامل بیماری :
1- بروسلا ملی تنسیس (مهمترین عامل بروسلوز ) گوسفند یا بز
2- بروسلا آبورتوس گاو
3- بروسلا سوئیس خوک
4- بروسلا کنیس سگ
حساسیت عامل بیماری
نسبت به نور مستقیم خورشید بسیار حساسند
ولیکن در بافتهای بدن حیوان و در شرایط طبیعی بخوبی زنده می مانند
در بافتهای جفت و جنین برای مدت 6 ماه زنده می ماند
در خاک خشک و دور از نور خورشید 2-3 ماه زنده می ماند
این میکروب در آب، شیر، ادرار و دیگر ترشحاتی که بطور یخ زده نگهداری شوند قادر است تا دو سال و یا بیشتر زنده بماند.
زیان های اقتصادی
1 ) در اثر سقط برّه ها و گوساله ها از جمعیت این حیوانات کاسته می شود و نهایتا، موجب کاهش شیر و گوشت مورد نیاز جامعه می گردد.
2 ) گوساله ها و برّه های نارسی که زنده متولد می شوند در آینده، حیوانات ضعیف، کم شیر و کم گوشتی را تشکیل خواهند داد.
3 ) دام های آلوده، دچار کاهش وزن و کاهش شیر می گردند و از این طریق نیز بر اقتصاد جامعه زیان هائی وارد میشود.
4 ) هرچه شیوع بیماری در بین دام ها بیشتر باشد انسان های بیشتری را آلوده نموده و از طریق تحمیل مخارج درمان، و از کار انداختن نیرو و توان دامداران و کشاورزان ، زیان های فراوانی را به بار می آورد.
5 ) بدون شک زیان های اقتصادی برای کشورهای در حال پیشرفت، زیان های سیاسی و وابستگی به کشورهای استثمارگر و فرصت طلب، را در پی خواهد داشت
راههای سرایت بیماری
1.تماس مستقیم از راه ملتحمه چشم کونژنکتیو یا ازطریق تماس خراش ها و جراحات پوست با ترشحات،مواد دفعی، یا بافتهای حیوانات آلوده یا اشیاء آغشته به ترشحات عفونی.
2.مصرف بافتها، مواد غذایی یا مایعات حاوی باکتری بروسلا مانند: شیرخام و فرآورد ه های لبنی آلوده خصوصاً پنیر تازه، خامه و سرشیر، موارد بروسلوز انسانی ناشی از گوشت و فرآورده های آن کمتر از استفاده از فرآورد ه های لبنی آلوده میباشد. با این وجود گوشت،اعضاء و خون تمامی انواع حیوانات ممکن است حاوی بروسلا باشد.
3.انتقال تنفسی از طریق استنشاق ذرات عفونی معلق در آغل، اصطبل و آزمایشگاه
انتقال بروسلوز از انسان به انسان بسیار نادر است.
تلقیح مصنوعی، واکسیناسیون و نمونه برداری از خون دربرنامه های خون گیری از گاو به موارد متعدد بروسلوز در بین دامپزشکان و تکنسینها منجرشده است.
در شیرخواران و کودکان روستائی
1 ) تغذیه با شیر خام در دوران شیرخوارگی و بعد از آن.
2 ) مصرف لبنیات خام، نظیر پنیر و خامه روستایی.
3 ) خوردن دنبلان آلوده ای که خوب پخته نشده باشد.
4 ) تماس مستقیم با نوزادان تازه متولد شده حیوانات (گوساله، بزغاله، بره) 0
5 ) تماس مستقیم با نسوج حیوانی آلوده، نظیر مثانه حیوانات ذبح شده.
6 ) از طریق افشانه های (آئروسل) موجود در هوای آغل و اصطبل .
7 ) به هنگام بازی با وسایل کشاورزی، از طریق پوست آسیب دیده.
8 ) از طریق پاها و دست های ترک خورده کودکان روستایی.
9 ) تغذیه با شیر آلوده مادر و انتقال داخل رحمی را نیز در بروسلوز مادرزادی (Congenital)، دخیل دانسته اند.
دوره کمون :
دوره نهفتگی اغلب بین 1 تا 3 هفته می باشد . دوره کمون متغیر بوده و نسبت معکوس با سیر تکاملی جنین دارد. هر چند آبستنی پیشرفته تر باشد، دوره کمون کوتاهتر است.
البته بین 6 تا 17 ماه نیز گزارش شده است .
علائم بیماری در حیوانات
نشانی اصلی در تمامی حیوانات (به ویژه نشخوار کنندگان)، سقط جنین یا زایش زود رس است.
عموماً سقط جنین در نیمه دوم دوره آبستنی اتفاق افتاده و غالباً با جفت ماندگی و بدنبال آن متریت همراه بوده که ممکن است به عقیمی منجر شود.
علائم بیماری در گاو
مهمترین علامت بیماری بروسلوز در گاو ماده سقط جنین در ماههای پنجم آبستنی به بعد است
اکثراً سقط جنین همراه جفت ماندگی خواهد بود
جنین سقط شده و ترشحات رحمی حاوی تعداد زیادی میکروب می باشد که از این طریق سایر دامهای دامداری را آلوده می کند .
ممکن است چند گوساله نیز زنده متولد شوند ولی این گوساله ها خیلی ضعیف هستند و ممکن است بعداً به اسهال سفید مبتلا شوند .
به هر حال دام ماده بیمار بندرت بیش از یکبار سقط می کند و در آبستنی بعدی معمولاً گوساله ظاهراً سالمی را متولد خواهد کرد؛
ولی باید توجه داشت که دامهای مبتلا به بروسلوز حتماً به بیماری «ورم پستان» ناشی از بروسلا مبتلا خواهند شد و در سرتاسر دوره شیردهی بطور متناوب یا دائم تعداد زیادی میکروب را از راه شیر دفع می نمایند و شیر آنها نیز سالم به نظر می رسد و اگر این شیر به صورت خام توسط انسان مصرف شود یا برای تغذیه گوساله ها استفاده شود باعث بیماری خواهد شد.
جفت معمولاً متورم بوده و از حالت طبیعی کمی تیره تر به نظر می رسد و ظاهری شبیه چرم پیدا می کند.
بیماری بروسلوز در گاو نر باعث تورم قسمتهایی از دستگاه تناسلی مانند اپیدیدیم (مخزن جمع آوری منی در بیضه) می شود که می تواند به وسیله جفتگیری دام ماده را نیز آلوده کند.
راههای دچار شدن گاو به بیماری
اکثراً از طریق دهانی یعنی در اثر تغذیه مواد غذایی و آب آلوده به میکروب و یا لیسیدن جنین سقط شده و یا جفت آلوده و تشریحات تناسلی آلوده گاوهای بیماری که در عمل وجود دارند به گاوهای سالم منتقل می شود .
البته بدلیل اینکه این میکروب قدرت تهاجمی بالایی دارد قادر است از طریق نفوذ به پرده های مخاطی بینی و گلو، چشم، دستگاه تناسلی و ادراری، مجرای سر پستان، بافت پستانی، پوست خراشیده و یا زخم شده و حتی پوست سالم باعث بیماری دام شود
بیماری بروسلوز در سگ
باکتری بروسلا آبورتوس که در گاو بیماری ایجاد می کند می تواند باعث بیماری در سگها نیز بشود.
بیماری در سگ از طریق مصرف شیر، پرده های جفت یا جنین دامهای آلوده به میکروب بروسلوز ایجاد می شود
سگ مبتلا به بروسلوز می تواند بیماری را به سایر دامها منتقل کند
خیلی بندرت علائم بیماری بروسلوز در سگ تظاهر میابد ولیکن در برخی از سگها ممکن است سقط جنین اتفاق بیفتد
معمولاً سگهای ماده آبستن حساستر از سگهای نر می باشند و می توانند میکروب را از طریق ادرار، مدفوع و ترشحات رحمی منتشر کنند و باعث آلودگی سایر دامها بشود.
بیماری بروسلوز در گوسفند و بز
باکتری بروسلا ملیتنسیس باعث بیماری در گوسفند و بز ماده می شود و بروسلا اوویس قوچها را بیمار می کند که اگر این میکروبها به انسانها منتقل شود باعث بیماری شدید (شدیدترین حالت تب مالت) شد که می تواند ماهها و سالها ادامه داشته باشد،
در هر منطقه ای از جهان که پرورش گوسفند و بز رایج است بیماری ناشی از بروسلا ملیتنسیس در انسان و حیوان متداول است و بویژه در کشورهای در حال توسعه این بیماری شیوع بیشتری دارد
بیماری حاصل از بروسلا ملیتنسیس بسیار خطرناکتر و کشنده تر از بروسلا آبورتوس است
اکثر عفونتها از طریق مصرف شیرخام یا پنیر تهیه شده از شیر غیرپاستوریزه گوسفند و بز ایجاد می گردد
ولی در بسیاری از نواحی که گوسفند و بز در کنار گاو پرورش داده می شوند یا از مراتع و چراگاههای مشترک استفاده می کنند انتقال این میکروب توسط گاو نیز ممکن است صورت بگیرد .
انتقال بیماری در گوسفند و بز
معمولاً بروسلا از طریق دهانی بز و گوسفند را آلوده می سازد
حیوانات بیمار نیز میکروب را از طریق شیر، ادرار و ترشحات رحمی خود دفع می کنند.
قطرات معلق میکروب در هوا متغیر به ایجاد بیماری از طریق تنفسی یا چشمی می شود.
انتقال بیماری از گوسفند به بز از طریق دستهای آلوده شخص شیردوش ممکن است اتفاق بیفتد. بزهای ماده قادرند میکروب را از طریق داخل رحم یا مصرف شیر پس از تولد به بزغاله منتقل نمایند .
معمولاً عفونت در دستگاه تناسلی حیوانات نر جای گرفته و می تواند از طریق جفتگیری به سایر دامها منتقل شود.
این بیماری قادر است در موارد نادری حیوان را از پای درآورد ولی اگر حیوان از بیماری جان سالم به در ببرد میکروب در طحال، کبد، رحم و غدد لنفاوی برای مدت چندین سال جای گرفته و به بروسلوز مزمن تبدیل خواهد شد، در طی عفونت مزمن ممکن است میکروب به مدت چندین سال از طریق ادرار، شیر و ترشحات رحمی دفع گردد و باعث گسترش آلودگی شود.
بعد از شیوع و گسترش عفونت بروسلا در گله بز یا گوسفند، سقط جنین های متعدد و کاهش میزان باروری ایجاد می شود.
سقط جنین شاید فقط یکبار برای گوسفند یا بز اتفاق بیفتد ولیکن ممکن است بیماری مزمن شده و به مدت چندین سال با یا بدون علامت دوام داشته باشد و از این طریق سایر دامهای گله را نیز آلوده کند
سقط جنین ها و تورم پستان با علائمی دیگر که در همه حیوانات متفاوت است همراهی می شود التهاب مفاصل، کاهش وزن، ضعف و سستی، التهاب زیر همراه سرفه های خشک و کوتاه متداولترین نشانیهای بیماری به حساب می آیند. اکثر سقط جنین ها در چهارمین ماه آبستنی اتفاق می افتد ولی این موضوع عمومیت نداشته و ممکن است سقط جنین در هر زمانی در طول دوره آبستنی اتفاق بیفتد، برخی از حیوانات آلوده چندین بار سقط می کنند درحالیکه برخی دیگر هرگز سقط نمی کنند.
پیشگیری
1 ) شناسائی حیوانات آلوده، با استفاده از آزمایشات سرمی و جداسازی آنها از سایر حیوانات
2 ) واکسیناسیون حیوانات واجد شرایط
3 ) آموزش کلیاتی در باره بیماری و راه های پیشگیری از آن به افراد در معرض خطر و در مناطق بومی، به عامه مردم
4 ) پاستوریزه کردن لبنیات
5 ) خود داری از مصرف محصولات دامی خام، خودداری از دست زدن به لاشه های آلوده، استفاده از وسایلی نظیر دستکش و عینک حفاظتی در تماس های شغلی
6 ) آموزش روحانیون و معلمین محلی و اخذ کمک از آنها به منظور ارتقاء آگاهی های افراد بومی، نسبت به بیماری، و راه های پیشگیری آن
7 ) رعایت مقررات بهداشتی و قرنطینه ای
8 ) بیمه کردن دام های روستائیان و دامداران و تحویل دام های سالم در مقابل اخذ دام های آلوده آنها یا پرداخت غرامت مناسب به آنان
مبارزه با بروسلوز در بز و گوسفند
جفت ماندگی و مشکلات دستگاه تناسلی بدنبال سقط جنین
موضعی شدن میکروب در بیضه ها
تورم مفاصل وموضعی شدن میکروب در درکیسه های مفصلی گوساله
افراد در معرض خطر
کشاورزان و دامپروران، دامپزشکان، دامداران، کارکنان کشتارگاه و بسته بندی گوشت و فراورده های حیوانی و صنایع تولید و تحویل شیر در معرض خطر ابتلای بیشتری هستند.
دامپزشکانی که به درمان گاو اشتغال دارند بیش از سایر دامپزشکان در معرض خطر هستند(تماس نزدیک با گاو به خصوص هنگام زایمان).در ایران دو گونه بروسلاآبورتوس در گاو و بروسلا ملیتنسیس در گوسفند و بز شایع بوده که قابلیت انتقال متقاطع و انتقال به دیگر حیوانات را دارد.
مقدمه و تعریف بیماری هاری
هاری یک بیماری عفونی حاد ( آنسفالیت ) و کشنده ویروسی است که به دوشکل تحریکی(هاری خشمگین ) و ساکت (هاری فلجی) ظاهر می شود . این بیماری مخصوص گوشت خواران اهلی و وحشی بوده ، انسان و سایر حیوانات خونگرم پستاندار، بطور تصادفی و اغلب ازطریق حیوان گزیدگی به آن مبتلا می شوند .
وضعیت بیماری هاری در ایران :
بررسی های انجام گرفته در نقاط مختلف کشور نشان میدهد که سگ ، روباه ، و شغال از مهم ترین مخازن این بیماری می باشند. در طی بررسی های انجام گرفته مشخص گردیده است که همه استان های کشور کم و بیش به این بیماری آلوده هستند و بیشترین موارد آلودگی در نواحی شمال ، شمال شرقی و غربی ، استانهای کرمان ، فارس ، اصفهان و لرستان مشاهده شده است . در ایران 85 % گاز گرفتگی توسط سگ ها ، 4 % توسط گربه ها و باقیمانده آنها توسط حیوانات دیگر رخ داده است . بیشتر نمونه های مثبت ثابت شده در حیوانات مربوط به گاوها بوده است .
1- میزان کشندگی بالا (100 % ) به طوریکه پس از ظهور علائم بالینی چه در انسان و چه در حیوان درمان پذیر نبوده و بیمار محکوم به مرگ خواهد بود
2- افزایش روند موارد حیوان گزیدگی انسانی
3- تلفات و خسارات اقتصادی که بیماری در دام ها ایجاد می کنند .
اهمیت بیماری هاری :
1- گاز گرفتن :
اصلی ترین راه سرایت بیماری گازگرفتن به وسیله حیوان هار است . البته از طریق کشیده شدن پنجه آغشته به بزاق حاوی ویروس نیز منتقل می شود .
2- پوست :
از طریق پوست سالم ،هاری سرایت پذیر نیست ، ولی از راه کوچک ترین خراش یا زخم درپوست این بیماری منتقل می شود .
راههای سرایت بیماری :
3- تنفس :
سرایت هاری از طریق تنفس،به ویژه درغارهای محل زندگی خفاش های آلوده ، امکان پذیر است.
4- دستگاه گوارش :
انتقال ازاین راه بعید است.ولی حیوان گوشتخوار ممکن اسن بندرت از طریق خوردن لاشه حیوانات مرده دراثر ابتلا به هاری به این بیماری مبتلا شوند.
5- جفت :
ازآنجا که دریک بررسی ، ویروس هاری را ازجنین، رحم وتخمدان های یک حیوان ماده جدا کرده اند، انتقال بیماری ازطریق جفت نیز بعید نیست .
6- وسایل آلوده :
ویروس هاری بسیار حساس بوده در مقابل نور و خشکی به سرعت از بین می رود لذا این طریقه انتقال ممکن است در موارد استثنایی صورت پذیرد .
7- انسان به انسان :
تا به حال موارد معدودی انتقال هاری از انسان به انسان از طریق پیوند اعضا در دنیا گزارش شده است .
معمولا 15 روز تا 3 ماه و بطور متوسط 1تا2 ماه
* درکودکان طول دوره کمون کوتاه تر از بزرگسالان است.
دوره کمون :
اقدامات پیشگیری در موقع لزوم :
1- خارج کردن ویروس از زخم
2- خارج کردن کف صابون از زخم
3- بریدن قسمت های له شده
4- ضدعفونی محل گزش با بتادین یا الکل
5- خودداری از بخیه زخم
6- تزریق سرم ضد هاری
تب خونریزی دهنده کریمه کنگو (CCHF)
مـقدمه
تب خونریزی دهنده کریمه کنگو (CCHF) از بیماری های ویروسی مشترک بین انسان و دام است عامل بیماری ویروسی از خانواده بانیاویریدا ((Bunyavardae و جنس نایروویروس (Nairovirus)است
مقاومت ویروس در برابر حرارت کم است و در دمای 56 درجه سانتی گراد به مدت 30 دقیقه از بین می ورد در خون به مدت 10 روز در دمای 40 درجه مقاومت میکند
ویروس در برابر ضد عفونی کنندها خصوصآ ترکیبات اسیدی مقاومت ندارد بنابراین در محیط اسیدی ایجاد شده پس از جمود نعشی در گوشت از بین می رود
تـاریخچه بیـماری
اولین بار درسال1944- 1945ابتلای 200 نفر در شبه جزیره کریمه در اوکراین(اتحاد جماهیر شوروی سابق)
1956 کشف علائم مشابه در کشور کنگو (زئیرZair) در قاره آفریقا
درایران،اولین بار در سال 1978 در مطالعه بر روی کنه های جدا شده از دام ها
امروزه در اکثر کشور های همسایه ایران مثل عراق، پاکستان،افغانستان،ترکیه،کشورهای عربی و…بیماری شایع می باشد
درایران طی چند سال اخیردراستانهای خوزستان،بوشهر،چهارمحال بختیاری، سیستان و بلوچستان،آذربایجان غربی،یزد،کرمان،تهران،اصفهان و فارس گزارش شده است
انتقال به دام
انتقال از طریق گزش کنه ای از گونه هیالوما (هرکنه ماده در هر دوره تخم گذاری 2تا 8 هزار تخم تولید می کند)
انتقال ازطریق نیش حشرات
انتقال ازطریق تماس باخون یا ترشحات مبتلایان
انتقال به انسان
انتقال از طریق گزش کنه آلوده
ازطریق له کردن کنه
تماس مستقیم با لاشه گوشت ،خون،ترشحات وبافتهای آلوده
تماس باترشحات ،خون وتنفس افراد مبتلا
تنفس در تماس با دامهای آلوده
مخزن بیماری
مهرداران کوچک:موش،خرگوش،سنجاب،جوجه تیغی و …….
دامهایی که دارای عامل بیماری cchf هستند
پرندگانی که حامل کنه میباشند
حشرات نیز با تغذیه از خون آلوده به cchf
چرخه بیماری
گروههای در معرض خطر
همه افراد جامعه احتمال ابتلا به بیماری را دارند.
گروه پر خطر شامل:
دامداران ،چوبداران
دامپزشکان وکارکنان دامپزشکی
سلاخان ، قصابان وکارکنان کشتارگاه
پزشکان ،پرستاران،بهیاران وکارکنان بیمارستان
کارکنان رستورانها وکبابی ها
دوره کمون بیماری
در دام 3تا 12 روز
درانسان 3 تا 9روز
علائم بیماری در دام
دامها بندرت علائم کلینیکی نشان می دهند
در اثر عفونت خونی تب به مدت یک هفته در دام دوام می یابد و پس از آن دام به عنوان ناقل بیماری ویروس را از خود دفع میکند
گهگاهی در حالت حاد در مخاطات پر خونی یا خون ریزی دیده می شود.
علائم بیماری در انسان
تب ناگهانی، بدن درد، کوفتگی، ضعف، سردرد، درد شدید عضلات، بی اشتهایی، درد پشت حدقه چشم، ترس از نور، تهوع، استفراغ، گلودرد، دل درد
تغییرات خلقی مثل بیقراری و افسردگی
علائم خونریزی از روز 3تا 6 شروع میشود
خونریزی در مخاط ،خط زیر بغل،محل های تزریق
خونریزی از اعضای مختلف بدن مثل بینی، لثه، مجاری ادراری، روده، رحم و…
پیشگیری ازبیماری در دام
بهسازی جایگاه دام جهت جلوگیری از تخمگذاری و تکثیر کنه ها
سمپاشی بدن و جایگاه دام بخصوص در فصل فعالیت کنه ها
جمع آوری کود و فضولات دامی و خارج نمودن از دامداری
پاکسازی دامداری از اشیاء متفرقه جهت جلوگیری از تخمگذاری کنه
عدم خرید دام از کانونهای بیماری و دامداریهایی که موازین بهداشتی را رعایت نمی کنند
سم پاشی بدن دامهای خریداری شده و قرنطینه به مدت 14 روز
پیشگیری بیماری در انسان
جدا نگاه داشتن جایگاه دام از محل زندگی
خودداری از له کردن کنه با دست یا روی بدن دام
خودداری از تماس بدن با ترشحات و خون دام
خودداری از کشتار دام در محلهای غیر مجاز
تهیه گوشت مورد نیاز از محلهای مطمئن و تحت نظارت دامپزشکی
نگهداری گوشت تازه به مدت 24 ساعت در یخچال وسپس استفاده
رعایت اصول ایمنی درموقع تماس باگوشت تازه،جگروسایرآلایش دام
پیشگیری از بیماری در انسان
روشهای حفاظت شخصی در تماس با ترشحات و خون حیوان (پوشیدت دستکش ، لباس بلند ، چکمه ، ماسک و عینک)
روشهای حفاظت شخصی از گزش کنه و حشرات
خودداری از رفت و آمد در محلهای کشتار غیر مجاز
اجتناب از خوردن جگر خام ونیم پخته ، نگهداری جگر ، قلب ، کلیه به مدت 48 ساعت در یخچال و سپس استفاده از آن
آموزش افراد در معرض خطرواطلاع رسانی عمومی
آموزش دامداران و افراد مرتبط
سمپاشی بدن و جایگاه دام
انتقال از طریق کشتار غیر مجاز
با تشکر از توجه شما