بررسی معماری کارهای زاها حدید
بیوگرافی زاها حدید
زاها محمد حدید، متولد ۳۱ اکتبر ۱۹۵۰، معماری عراقی-انگلیسی و اولین بانویی بود که توانست جایزه ی معماری پریتزکر را دریافت کند. معتبرترین جایزه ی معماری بریتانیا یعنی جایزه ی استرلینگ و نشان شوالیه ای Dame از دیگر افتخارات او هستند.
روزنامه ی گاردین، زاها حدید را ملکه ی انحناها نامیده است. به بیان بسیاری از کارشناسان معماری، او هندسه ی معماری را دگرگون کرده و هویتی جدید و باشکوه به آن داده است. از بزرگ ترین آثار به یادماندنی این بانوی معمار می توان به مرکز ورزش های آبی لندن برای المپیک ۲۰۱۲، موزه ی هنر میشیگان در ایالات متحده ی آمریکا و سالن اپرای گوانگژو در چین اشاره کرد. برخی از طراحی های او پس از مرگش در سال ۲۰۱۶، ساخته شدند و برخی از آن ها مانند استادیوم ال وکره در قطر هنوز در حال ساخت هستند.
تولد و تحصیل
زاها حدید متولد ۳۱ اکتبر سال ۱۹۵۰ در بغداد، پایتخت کشور عراق است. خانواده ی او از متمولین شهر بغداد بودند. پدر او، محمد الحاج حسین حدید، یک صنعتگر معروف بود. او یکی از موسسان گروه سیاسی الاهالی نیز بود که در دهه های ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰ فعالیت های جدی داشت. فعالیت های سیاسی پدر زاها زیاد بود و این صنعتگر شناخته شده، در تاسیس حذب ناسیونال دموکرات عراق نیز مشارکت کرد و از سال ۱۹۵۸ و بعد از کودتای ضد سلطنتی عراق، به عنوان وزیر اقتصاد شروع به کار کرد. مادر زاها، هنرمندی از شهر موصل بود و وجیحه السبونی نام داشت. برادر زاها، فولاذ محمد حدید، نویسنده بود.
خانواده ی حدید که ثروت زیادی داشتند، دختر خود را در دهه ی ۱۹۶۰ برای ادامه ی تحصیل به مدارس شبانه روزی سوئیس و انگلستان اعزام کردند. زاها برای ادامه ی تحصیلات دانشگاهی در رشته ی ریاضیات به دانشگاه آمریکایی بیروت رفت و در سال ۱۹۷۲ وارد دانشکده ی معماری انجمن معماری لندن شد. او در این دانشگاه از دروس استادانی همچون رم کولهاس، الیا زنگلیس و برنارد شومی بهره بود.
استادان زاها حدید، نظر بسیار مثبتی نسبت به او دارند. کولهاس در مصاحبه ای با گاردین، او را «سیاره ای در مدار خودش» توصیف کرده است. زنگلیس در مورد او می گوید:
زاها حدید بهترین دانشجویی بود که من داشتم. ما به او معمار «۸۹ درجه ای» می گفتیم. هیچ چیز در طراحی های او ۹۰ درجه نبود. زاها چشم اندازی خاص به محیط داشت. تمام ساختمان های طراحی شده توسط او به قطعات بسیار کوچک تقسیم می شدند.
او علاقه ی زیادی به جزئیات نداشت. به عنوان مثال وقتی حدید یک راه پله می کشید، از شدت عصبانیت به حد انفجار می رسیدم. دید او روی تصاویر گسترده تر و نماهای بازتر متمرکز بود. وقتی کار به جزئیات می رسید، او می دانست که می توان بعدا آن ها را اصلاح کرد؛ و حق هم با زاها بود.
پروژه ی سال آخر زاها حدید در دانشگاه، نقاشی یک هتل با شباهت به یک پل بود. این طراحی از کارهای هنرمند سوپره ماتیست (والاگرا) روسی یعنی کازیمیر مالویچ الهام گرفته شده بود.
فعالیت کاری
حدید در سال ۱۹۷۷ از دانشگاه فارغ التحصیل شد و برای فعالیت شغلی نزد اساتید سابق خود یعنی کولهاس و زنگلیس رفت. دفتر آن ها با نام «دفتر معماری شهری» در روتردام هلند قرار داشت. همکاری با کولهاس باعث شد که زاها با مهندس معماری مشهور یعنی پیتر رایس ملاقات کند. رایس، نقش زیادی در تشویق حدید به ادامه ی طراحی داشت. زاها پس از مدتی مجوز شهروندی انگلستان را گرفت و در سال ۱۹۸۰، شرکت خود را با نام «دفتر معماری زاها حدید» تاسیس کرد.
پس از تاسیس شرکت، حدید به حرفه ی تدریس نیز وارد شد. او ابتدا در انجمن معماری لندن تدریس کرد و سپس دانشگاه های هاروارد، کمبریج، شیکاگو، هامبورگ، ایلی نوی و کلمبیا نیز میزبان او بودند. او از همان سال های ابتدایی ورود به بازار کار، نام خود را با طراحی های انقلابی مشهور کرد. طرح های حدید در ژورنال ها و مجلات متنوع معماری منتشر می شدند. اگرچه طراحی های اولیه ی او با استقبال بالایی مواجه می شد؛ اما هیچ کدام از آن ها ساخته نمی شدند.
زاها در سال های ابتدایی طراحی های بزرگ و بلندپروازانه ای انجام داد که ساخته نشدند. ساختمان Peak در هنگ کنگ یکی از این پروژه ها بود. پروژه ی معروف دیگر، طراحی ساختمان اوپرا در کاردیف بود. حدید در رقابت معماری این ساختمان پیروز شد؛ اما دولت ولز هیچ پولی به او پرداخت نکرد.
اعتبار اصلی زاها در این دوران از تدریس در دانشگاه کسب شد. اوج شهرت جهانی زاها حدید به سال ۱۹۸۸ بازمی گردد. او در این سال برای نمایش طراحی ها و نقاشی های خود در نمایشگاه طراحی های ساختارشکنانه در موزه ی هنر نیویورک انتخاب شد. این نمایشگاه توسط معمار مشهور، فیلیپ جانسون برگزار شده بود.
مشهورترین ساختمان های طراحی شده توسط زاها حدید
اولین طراحی های معمار مشهور عراقی-بریتانیایی، در سال های ۱۹۹۱ تا ۲۰۰۵ به مرحله ی ساخت رسیدند. در این سال ها، منحنی های زیبای طراحی شده توسط زاها حدید شکل واقعی به خود گرفتند و فعالان صنعت معماری متوجه ظرفیت بالای طراحی های او شدند. پروژه هایی که در این مدت ساخته شدند، ساختمان های بزرگ و مشهور نبودند؛ اما شروعی مستحکم برای روند کاری حدید محسوب می شدند.
ایستگاه آتش نشانی ویترا (۱۹۹۱ تا ۱۹۹۳)
پس از یک آتش سوزی بزرگ در سال 1981، ویترا به این نتیجه رسید که ساخت یک ایستگاه آتش نشانی می تواند ایده ی خوبی باشد. زاها حدید برای طراحی این ساختمان در سال 1993 انتخاب گردید.
زاها حدید این ایستگاه را برای یکی از اولین مشتریان رسمی اش یعنی رالف فلبام، صاحب شرکت تولید لوازم خانگی ویترا طراحی کرد. طراحی این ساختمان به گونه ای بود که خطوط تیز آن در مرکز به هم می رسیدند. استفاده از بتن و شیشه در نمای خارجی، طرحی باشکوه به این ساختمان داده بود. پس از اتمام ساخت ایستگاه، به دلیل تغییرات در قوانین آتش نشانی آلمان، این ساختمان به کاربری اصلی خود نرسید و به نمایشگاه تبدیل شد. طراحی و ساخت این ساختمان، سکوی پرتابی برای زاها حدید بود.
ایستگاه آتش نشانی ویترا، اولین مجموعه ی ساخته شده ی زاها حدید می باشد و شامل مکانی برای ماشین های آتش نشانی، دوش و رختکن برای آتش نشان ها و همچنین سالن کنفرانس و یک آشپزخانه است. این ساختمان مجسمه گون، که گویی از اثر یک انفجار یخ زده از بتن ساخته شده است در همسایگی سایر تجهیزات تولیدی قرار گرفته است. زاویه های تند و عدم استفاده از رنگ، تجربه ی فضایی غیرمعمول را برای بازدیدکنندگان فراهم می نماید.
سکوی پرش برجیزل (۱۹۹۹ تا ۲۰۰۲)
پروژه ی بعدی زاها حدید در کوه های اتریش ساخته شد. این پروژه بازسازی یک سکوی پرش اسکی به همراه کافی شاپ کنار آن بود. این سکو در سال ۱۹۲۶ ساخته شده و در المپیک های زمستانی ۱۹۶۴ و ۱۹۷۶ مورد استفاده قرار گرفته بود. ساختمان سکو باید در مدت یک سال و پیش از مسابقات بین المللی به پایان می رسید. در نهایت ساختمان با طرحی ترکیبی از پل و برج در ارتفاع ۴۸ متری به پایان رسید.
در این مجموعه دو آسانسور مجزا تعبیه شده است که یکی به گردشگران و بازدیدکنندگان تعلق داشته و دیگری نیز ویژه اسکی بازان است. این مجموعه در کل دارای ظرفیت پذیرائی از 28 هزار تماشاچی است. در طبقه اول این مجموعه سکوی شروع اسکی وجود دارد که می توان از روی آن پرش با اسکی را تجربه کرد. در طبقه دوم یک رستوران با دید 360 درجه به نام «کافه ایم تورم» (Café im Turm) وجود دارد که در ارتفاع 40 متری و بر فراز تپه ای که مجموعه روی آن احداث شده، قرار دارد. ورودی سوم تعبیه شده در این مجموعه، به یک بالکن دارای چشم انداز 360 درجه منتهی می شود. در بخش تحتانی طبقه اول و دوم نیز اتاق پشتیبانی فنی، انبار، بخش اداری و بخش ویژه آماده شدن ورزشکاران جهت پرش از روی سکو قرار دارد.
سازه و معماری مجموعه
سکوی پرش اسکی برگیسل از بخش های مختلفی مانند برج ساخته شده از بتون مسلح و سازه سه بعدی فلزی تشکیل می شود که با سطح شیب دار و رستوران ادغام شده است. برج ساخته شده از بتن مسلح، به صورت یکپارچه طراحی شده است و در هنگام ساخت، با استفاده از یک بالابر ویژه، مواد و مصالح مورد نیاز و مشابهی برای تمامی بخش های به کار رفته است. این مصالح عبارتند از سیمانی بسیار باکیفیت که در حجم بالا استفاده شده و در داخل آن از فولاد (جهت تقویت) سود برده اند و به این ترتیب بتن مسلح ایجاد شده است.
روکش سنگی استفاده شده در سطح سکوی شیب دارِ ویژه پرش سبب شده تا این بخش در برابر سرمازدگی به مرور زمان مقاوم شود و سیستم تخلیه ویژه ای نیز آب اضافی را از این بخش خارج کرده و از بروز یخ زدگی و نفوذ آب به سقف طبقات پائینی جلوگیری کند.
سکوی پرش تعبیه شده در این سازه دارای 98 متر طول بوده و دارای شیبی 35 درجه ای است. این سطح شیب دار به گونه ای طراحی شده که توانائی دریافت و تحمل برف، تابش نور و وزن اسکی بازان را داشته و شکل آن تداعی کننده ی یک آویز نواری شکل معلق بین اجزای ساختمان است. در این سکوها؛ صرفاً داشتن یک شیب مستقیم مناسب نبوده و به منظور دستیابی به یک منحنی ایده آل، فرم موردنظر دستکاری شده و انحنای پایانی به آن افزوده شده که البته با استفاده از یک پوشش فلزی، مقاومت در هر دو حالت عمودی و افقی سازه تامین شده است. در این مسیر همچنین نرده و جان پناهی در دو طرف قرار دارد که باد شدیدی که معمولاً از سمت سکوی پشتی می وزد را مهار می کند.
موزه ی هنرهای معاصر سین سیناتی (۱۹۹۷ – ۲۰۰۰)
در پایان دهه ی ۱۹۹۰، فعالیت های کاری حدید افزایش پیدا کرده بود. او برای طراحی ساختمان موزه ی هنرهای معاصر سین سیناتی وارد رقابت معماری شد. رقابتی که استاد خودش، رم کولهاس نیز در آن حضور داشت. حدید در این رقابت پیروز شد و نام خود را به عنوان اولین طراح زن موزه در ایالات متحده ی آمریکا ثبت کرد. ساختمان این موزه نسبت به موزه های دیگر متراژ بالایی نداشت؛ اما حدید توانست با طراحی های خاص خود بار دیگر کارشناسان و منتقدان را به وجد آورد. او در طراحی این پروژه، هنر طراحی داخلی خود را نیز به نمایش گذاشت.
فضای لابی در طبقه همکف به عنوان بخشی از فضای شهری طراحی شده است. این سرسرا جریان سیال سیرکولاسیون شهری را به درون فرا می خواند و از آنجا به سمت اولین بازوی رامپ-پله ای که طبقات را به هم متصل می کند و سیرکولاسیون عمودی اصلی مجموعه است، هدایت می کند. هنگام حرکت در میان این مسیر که به آرامی بالا می رود، دیدهای غیر منتظره به گالری ها ایجاد می گردد. تجربه گردش در این مرکز هنری همراه با پیچیدگی و جذابیت است. هنگام پایین آمدن، دیدهای مختلفی از خیابان و عابران مشاهده می شود. به نظر زاها حدید "گالری های موفق و موزه های هنری مستلزم فضاهای آرام و معمولی مانند جعبه های سفید نیست" و این بنا با مجموعه ای از ترکیب همزمان نشانه ها، کاربرد رنگ، تصویر، مصالح، اجرای فنی و ظرافت بالای تکنولوژی، اثری موفق در خلق فضا و هماهنگی بیان است
مرکز علوم فائنو (۲۰۰۰ – ۲۰۰۵)
حدید در مسابقه ی طراحی سال ۲۰۰۰ برای پروژه ی مرکز علوم فائنو در ولفسبورگ آلمان پیروز شد. ساختمان این موزه کمی بزرگ تر از موزه ی سین سیناتی بود و حدید در طراحی آن از المان های تیز استفاده کرد. طراحی خاص این ساختمان شبیه به ساختمان های Le Corbusier بود و تا ارتفاع هفت متری روی پیلوت های بتنی ساخته شد. طراحی خارجی این مرکز علوم شبیه به کشتی است و در نمای داخلی، استفاده از ستون های زاویه دار و سقف فلزی، تصور قدم زدن در یک آزمایشگاه یا کشتی را به بازدیدکننده می دهد.
ساختمان جانبی موزه ی اوردراپگارد (۲۰۰۱ تا ۲۰۰۵)
رقابت بعدی که حدید در آن پیروز شد، پروژه ی طراحی یک ساختمان جانبی برای موزه ی Ordrupgaard دانمارک بود. این پروژه در زمینی به طول ۸۷ و عرض ۲۰ متر طراحی و ساخته شد. در طراحی این ساختمان از دیوارهای کاملا شیشه ای استفاده شد که باغ پشت آن را به پس زمینه ای برای بازدیدکنندگان تبدیل می کند.
ساختمان مدیریتی بی ام و (۲۰۰۱-۲۰۰۵)
شرکت بی ام و در سال ۲۰۰۲ تصمیم به برگزاری مسابقه ای برای طراحی ساختمان مدیریتی گرفت. این ساختمان باید در شهر لایپزیگ آلمان ساخته می شد. زاها حدید در این مسابقه پیروز و به عنوان طراح انتخاب شد. در این پروژه سه ساختمان از پیش طراحی و ساخته شده بودند که ساختمان جدید به عنوان ورودی آن ها استفاده می شد. حدید از این ساختمان با عنوان «مرکز عصبی» پروژه یاد کرده بود.
زاها حدید در سال ۲۰۰۴ جایزه ی معماری پریتزکر را دریافت کرد. این جایزه، باارزش ترین و معتبرترین جایزه ی معماری در جهان است. نکته ی مهم در این اتفاق این است که حدید تنها با اجرای چهار طراحی به این جایزه رسید و توماس پریتزکر، رئیس هیئت داوران درباره ی او گفت: «اگرچه تعداد پروژه های او کم است؛ اما تحسین های بسیاری را برانگیخته است و کارهایش نشان دهنده ی آینده ی درخشان او هستند.»
پس از کسب این جایزه ی معتبر، پروژه های زاها حدید وارد فاز جدیدی شدند. او در خلال سال های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ پروژه های بزرگ با اعتبار و اهمیت ملی را در کشورهای مختلف طراحی کرد و ساخت.
پاویون پل زاراگوزا (۲۰۰۵ تا ۲۰۰۸)
حدید بین سال های ۱۹۹۷ تا ۲۰۱۰ وارد زمینه ی طراحی پل شد. او در این زمینه با فعالان مشهوری همچون نورمن فاستر و سانتیاگو کالاتراوا رقابت می کرد. او بین سال های ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۸، وظیفه ی طراحی پل پاویونی شهر زاراگوزا در اسپانیا را بر عهده گرفت. این طراحی برای رویداد اکسپو ۲۰۰۸ نهایی شد. طراحی حدید در این ساختمان باز هم متشکل از خطوط مورب و منحنی بود و هیچ زاویه ی قائمه ای در آن مشاهده نمی شد. سالن های نمایشگاهی و اجلاسی به خوبی در طراحی داخلی آن لحاظ شده است و نمای بیرونی نیز به زیبایی در انتهای پل با محیط طبیعی ارتباط برقرار می کند.
پل شیخ زاید (۱۹۹۷ تا ۲۰۱۰)
پل شیخ زاید، پروژه ی بلندپروازانه ی بعدی حدید بود که در امارات متحده ی عربی اجرا شد. این پل رابطی بین جزیره ی ابوظبی و شهر است که در نهایت به فرودگاه بین المللی می رسد. طراحی پل و نورپردازی آن به گونه ای انجام شده است که نمایی از حرکت را به عابران القا کند. شکل کلی پل به صورت موج است. طول پل شیخ زاید ۲۳۵ متر است و در ارتفاع ۶۰ متری از سطح آب ساخته شده است.
پل شیخ زاید با 842 متر طول به پایان رسید. این پل، بعد از معمار اصلی آن به نام رئیس جمهور سابق، شیخ زاید بن سلطان آل نهیان، مشهور است و به تقلید از سطوح مواج تپه های شن ساخته شد. پل جزایر ابوظبی با به مرکز شهر متصل می کند و برای تسریع رشد شهر در آینده نیز یاد می شود و چهار مسیر بزرگراهی را در خود جای داده است. نورپردازی پویای و جالب آن در شب جلوه ویژه ای به پل می بخشد. حداکثر ارتفاع کمان اصلی پل 63 متر و عرض پل 61 متر است. پل شیخ زاید به گونه ای ساخته شده که 120 سال عمر کند. این پل کمان شکل عنوان پیچیده ترین پل دنیا را از آن خود کرد و به یکی از جاذبه های توریستی امارات متحده تبدیل شده است.
موزه ی ملی هنرهای قرن ۲۱ (۱۹۹۸ تا ۲۰۱۰)
این موزه در شهر رم ایتالیا ساخته شده و به MAXXI معروف است. حدید در طراحی این ساختمان باز هم از تم حرکت استفاده کرده و با ترکیب رنگ های متضاد سیاه و سفید در نماهای خارجی و داخلی، جلوه ای خاص به این ساختمان بخشیده است. حدید در توصیف طراحی خود در این ساختمان از عبارت «ترکیبی از برخورد، تداخل و آشفتگی» استفاده کرده است.
سالن اپرای گوانگژو (۲۰۰۳ تا ۲۰۱۰)
زاها حدید در سال ۲۰۰۲ در مسابقه ی طراحی بین المللی پیروز شد و اولین پروژه ی خود در کشور چین را شروع کرد. ساختمان اپرای شهر گوانگژو در فضای تجاری جدید این شهر و در مساحتی حدود ۷۰ هزار متر مربع تاسیس شد. هزینه ی ساخت این بنا حدود ۳۰۰ میلیون دلار گزارش شده است. این ساختمان متشکل از یک سالن اجرا با ۱۸۰۰ صندلی، سالن تئاتر چندمنظوره و راهروی ویژه ی ورودی است. یک راهروی باشکوه که رستوران ها و فروشگاه های مختلف در اطراف آن هستند، این ساختمان را به دو بخش اصلی تقسیم کرده است. حدید در طراحی این ساختمان، مانند دیگر پروژه های آخرش از طبیعت الهام گرفت. او این پروژه را با عنوان «دو سنگ ریزه» معرفی کرد. طراحی ساختمان های پروژه شبیه دو سنگ بزرگ با نماهای صیقلی شیشه ای و گرانیتی است. کارشناسان و منتقدان معماری پس از مشاهده ی طرح و پایان یافتن ساخت این پروژه، نظرات بسیار مثبتی نسبت به آن داشتند. از دید آن ها، طراحی حدید تمامی معماری آن منطقه را تحت تاثیر قرار داده و نمایی کاملا خیره کننده به مرکز تجاری شهر گوانگژو داده است.
سالن کنسرت اصلی این خانه اپرا دارای ظرفیتی معادل 1800 نفر است و از آخرین فن آوری های صوتی دنیا در آن استفاده شده است. سالن چند منظوره ای نیز که کوچکتر است و دارای ظرفیت 400 صندلی می باشد برای نمایش های اجرایی، اپرا و کنسرت مورد استفاده قرار می گیرد. طراحی این مجموعه برگرفته از مفاهیم چشم اندازهای طبیعی و ارتباط متقابل و شگفت انگیز میان معماری و طبیعت است؛ این مفاهیم در ارتباط با اصول فرسایش، زمین شناسی و توپوگرافی هستند. خانه اپرای گوانگژو به طور ویژه براساس فرم جلگه رودخانه ها و شیوه تغییر شکل آن ها در نتیجه فرسایش، طراحی شده است.
موزه ساحلی گلاسگو
این موزه در ساحل رودخانه ی کلاید در شهر گلاسگو اسکاتلند ساخته شده است. موزه ی شهر گلاسگو برای نمایش تاریخچه ی صنعت اتومبیل طراحی و ساخته شد. حدید طراحی این ساختمان را به گونه ای انجام داده است که از نمای بالا، شکوهی غیر قابل وصف دارد. استفاده از ورقه های فلز روی و زاویه های خاص در سقف، این نما را ایجاد کرده است. مانند تمامی کارهای دیگر او، این ساختمان نیز جلوه ی حرکت را به بیننده القا می کند. ساختمان موزه در زمینی به مساحت ۱۰ هزار متر مربع ساخته شده و فضای نمایشگاهی آن هفت هزار متر مربع است. حدید در توصیف این طراحی خود گفته است: «این ساختمان موجی است که حرکت می کند. یک دهانه ی بزرگ با ساختاری تونلی که از یک طرف به شهر گلاسگو و از طرف دیگر به رودخانه ی کلاید می رسد.»
مرکز ورزش های آبی المپیک لندن (۲۰۰۵ تا ۲۰۱۱)
این شاهکار به یادماندنی زاها حدید، برای المپیک سال ۲۰۱۲ لندن طراحی و ساخته شد. ساخت این استخر عظیم پیش از تمامی ورزشگاه های المپیک شروع شد؛ اما دیرتر از همه به اتمام رسید. دلیل آن نیز طراحی خاص حدید در نماهای خارجی و داخلی و اصرار او به ایجاد تم حرکت و موج های آبی در آن بود. هزینه ی ۲۶۹ میلیون پوندی ساخت این ورزشگاه، سه برابر هزینه ی پیش بینی شده بود. سقف ورزشگاه با فولاد، آلومینیوم و چوب تزئین شده و تنها از سه ستون برای نگهداری آن استفاده شده است.
در طراحی مرکز ورزش های آبی لندن، یک سقف موجدار از روی زمین شروع به حرکت می کند، این امر برای به نمایش گذاشتن حرکت آب می باشد. مرکز ورزش های آبی لندن، برای افزایش ظرفیت بازی های المپیک 2012 لندن، طراحی شده است. همچنین این مرکز پس از بازی های المپیک 2012، ظرفیت مطلوبی را برای استفاده در حالت عادی فراهم کرده است.
مرکز ورزش های آبی لندن در محوری قرار گرفته است که عمود به پل شهر می باشد. در مجاورت این محور سه استخر واقع شده است. در زیر پل استخر آموزشی قرار گرفته است. یک سالن بزرگ برای برگزاری رقابت ها و استخرهای غواصی در مرکز مجموعه قرار دارد. استراتژی که برای طراحی تریبون وجود دارد، این است که از پایه سالن استخر برای ایجاد تریبون استفاده شود، با این حال با محاصره کردن تریبون و متصل شدن آن به پل، طراحی شده است.
سقف این ورزشگاه، با سه نقطه اصلی طراحی شده است، ساختمان مرکز ورزش های آبی لندن با این ساختار استوار است، به نحوی که یک نقطه ی تک به انتهای جنوب شرقی و دو نقطه در انتهای شمال غربی بر روی پل می باشد. این نحوه طراحی این اطمینان را به مرکز ورزش های آبی لندن می دهد تا 7500 صندلی موقت را برای تماشاگران در کنار استخر ایجاد کند. مجموع صندلی های موقت برای تماشاگران در این مرکز، به 15000 صندلی می رسد. این صندلی های موقت با تمام شدن بازی های المپیک و پارالمپیک 2012، حذف می شوند و جای خود را به پانل های شیشه ای طراحی شده می دهند. در برگزاری رویدادهای ملی و بین المللی ظرفیت این مرکز آبی 2500 صندلی می باشد.
موزه ی جامع هنر میشیگان (۲۰۰۷ تا ۲۰۱۲)
دومین پروژه ی حدید در ایالات متحده ی آمریکا، موزه ای برای نمایش هنرهای مدرن بود. این موزه در مساحت ۴۲۷۴ متری ساخته شد. طراحی حدید برای این ساختمان دارای زاویه های تیز است و مواد استفاده شده در نما، فضای اطراف را منعکس می کند. به همین دلیل رنگ نمای بیرونی این ساختمان بسته به آب و هوا و ساعت روز تغییر می کند. حدید در توصیف این طراحی گفته بود که این ساختمان بدون فاش کردن محتویات خود، حالتی زنده و بیدار دارد.
گلکسی سوهو پکن (۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲)
اکثر پروژه های آخر زاها حدید در آسیا ساخته شدند. پروژه گلکسی سوهو در پایتخت چین متشکل از چهار ساختمان وراهروهای متصل کننده ی آن ها است. این پروژه در مجموع مساحتی بالغ بر ۳۳۲۸۵۷ متر دارد. طراحی این ساختمان ها نیز به گونه ای است که گویی در حال حرکت هستند.
این مجموعه از ترکیب پنج حجم مرتبط تشکیل شده است که شبیه مجموعه ای ذوب شده اما متصلند و با پلهایی به یکدیگر کشیده شده اند. این احجام که در تمامی جهات و اندازه ها با هم منطبقند ، یک پانورامای معماری بدون گوشه و زوایا تشکیل داده اند
حیاط بزرگ داخلی در این پروژه بازتابی از معماری سنتی چینی است که در آن حیاط ، ایجاد یک جهان داخلی با فضاهای پیوسته باز است. در اینجا ، معماری دیگر از بخشها و ساختمان های سفت و سخت تشکیل نشده است ؛ بلکه به جای آن از ائتلاف احجامی ساخته شده است تا فضایی سیال و روان را مجسم کنند و سازگاری مداوم و حرکت متقابل بین هر ساختمان را نشان دهند. حرکت صفحه های بالایی در طراحی این بنا در هر بیننده ای یک حس عمیق غوطه وری و در حین حال حفاظت حریم را ایجاد می کند. با ورود به ساختمان ، فضاها را صمیمی و در عین حال تابع همان منطق منسجم خطوط منحنی پیوسته ی نماهای بیرونی می یابند.
مرکز حیدر علی اف باکو (۲۰۰۷ تا ۲۰۱۳)
این مرکز فرهنگی تجاری که در پایتخت کشور آذربایجان ساخته شده، متشکل از سه سالن اجلاس، یک کتابخانه و یک موزه است. مساحت زمین این پروژه ۱۵,۵۱۴ متر مربع است. هیچ خط مستقیمی در این پروژه استفاده نشده و ساختمان آن کاملا شبیه به موج است. به بیان دیگر، طراحی این ساختمان به معنای حقیقی پست مدرن است.
علی اف مرکز حیدر مرکزی فرهنگی در باکو است که یک کتابخانه، موزه و یک سالن 1000 نفره را در خود جای داده است. پروژه در سال 2013 ساخته شد و شکل موج دار و سیالش شبیه غاری است که به آرامی از پوسته زمین قبل از برگشت به زمین جریان می یابد. در این بنا سعی شده قواعد سفت و سخت معماری شوروی سابق کنار گذاشته شود و اثری با نگاهی به آینده خلق شود. محوطه سازی این پروژه هماهنگ با توپوگرافی، معابر، میدان، پارکینگ و منظر را به ساختمان اصلی متصل می کند.
مرکز هنری دانگدامون سئول (۲۰۰۷ تا ۲۰۱۳)
این پروژه در مساحت ۸۶۵۷۴ متر مربع در شهر سئول ساخته شد. معنای نام آن، «دروازه ی بزرگ شرق» است که به ساختمان های سنتی اطراف اشاره دارد. در این مرکز هنری، تعدادی موزه، اتاق کنفرانس و بازارچه ی هنری ساخته شده است. طول ساختمان ۲۸۰ متر و تعداد طبقات آن هفت عدد است. سه طبقه از ساختمان در زیر زمین ساخته شده است. نمای خارجی این ساختمان صاف و صیقلی است و بتن، آلومینیوم و سنگ در نمای خارجی آن استفاده شده است. نمای داخلی با کامپوزیت، کاشی های آکوستیک، فولاد ضد زنگ و سنگ صیقلی ساخته شده است. اهداف اصلی حدید در طراحی این ساختمان، نماهایی از شفافیت، تخلخل و دوام بوده است.
طراحی پلازا دانگ دایمون سازه ای فوق مدرن با استفاده از صفحه های آلومینیومی است، که وسط منطقه ای تاریخی در سئول اجرا شد. این منطقه برای کافه ها و مغازه های 24ساعته اش مشهور است. این سازه منحنی، که نامش به صورت لفظی به معنی دروازه بزرگ شرق معنی می دهد، مرکزی فرهنگی شامل فضاهای عمومی متنوعی مانند سالن نمایشگاه، موزه و آزمایشگاه طراحی، سالن آکادمی، و مرکز رسانه ها، در میان بسیاری از عملکردهای دیگر می باشد.
طراحی پلازا دانگ دایمون اولین پروژه عمومی در کره با بکارگیری مدلسازی اطلاعات ساختمان سه بعدی (BIM) است. این روش کارایی، مقرون به صرفه بودن و کیفیت را ارائه کرد. BIM طراحان را قادر به کنترل بسیار بالایی در مورد جزییات کرد و تجسم و شبیه سازی خروجی خیلی بهتر از روش طراحی دو بعدی رایج و سنتی بود
مرکز آموزش و کتابخانه ی وین (۲۰۰۸ تا ۲۰۱۳)
این کتابخانه و مرکز تحقیقاتی به عنوان مرکز دانشگاه اقتصاد شهر وین اتریش ساخته شده و زمینی به مساحت ۲۸ هزار متر مربع، ساختمان آن را پوشش داده است. دیوارهای این ساختمان با زاویه های تیز ۳۵ درجه طراحی شده است. حدید در توصیف این طراحی گفته است: «وقتی خطوط مستقیم خارج ساختمان به سمت داخل می آیند، از هم جدا می شوند. آن ها سپس به منحنی تبدیل می شوند و با یک جریان خاص، مرکز ساختمان را با فرمی آزاد تشکیل می دهند. این طراحی، ارتباط نرم بین بخش های مختلف و کریدورها را ممکن می سازد.»
در داخل پروژه نیز خطوط حجم های تشکیل دهنده این ساختمان داخل پروژه نیز دنبال شده و ماهیت فضا های داخلی را شکل می دهند. مسیر های حرکتی و دسترسی های عمودی و راه پله و دیگر بخش های داخلی ساختمان نیز تحت اثر این خطوط هستند. در این باره گروه معماری زاها حدید بیان کرده اند که لبه های بیرونی ساختمان به شکلی تیز و جدی برش خورده تا علاه بر القای اقتدار و عظمت بنا با لبه های سایت همخوانی و همگرایی داشته باشد و در همان حال به دلیل ماهیت آموزشی بنا، لبه ها در داخل پروژه به نرمی و فرمی سیال طراحی و اجرا شده است.
در طراحی این بنا یک آتریوم مرکزی وجود دارد که با نور مستقیم و طبیعی نورپردازی شده است. این آتریوم مرکزی توسط تمامی خطوط و دیواره های داخلی بنا مورد تاکید قرار گرفته و بیشتر توجهات و مسیر ها به آن ختم می شود و بازدید کنندگان می توانند از ورودی اصلی ساختمان به طور مستقیم به آتریوم مرکزی راه یابند. همچنین آتریوم مرکزی به وسیله رمپ مناسبی به درب ورودی کتابخانه مجموعه متصل می شود. علاوه بر رمپ ذکر شده، دانشجویان می توانند برای دسترسی به کتابخانه مرکزی و دفتر مدیریت مجموعه از راه پله دوار نیز استفاده نمایند.
دو نوع متریال متفاوت ورق های آلومینیوم با رنک خاکستری و دودی و شیشه های دو رنگ متفاوت چهره خارجی پروژه زاها حدید را شکل داده اند. در این طرح با استفاده از شیشه ها که به غیر از حالت دودی خود از سایه های بنا بر روی خود بهره میبرند، سعی شده که تمامی متریال ها با همنشینی و تضاد های بصری ایجاد شده ، ماهیت فضاهای داخلی و جدایی این فضا ها از یک دیگر را به بیننده القا کند.
برج نوآوری دانشگاه هنگ کنگ (۲۰۰۷ تا ۲۰۱۴)
این برج بخشی از دانشگاه پلی تکنیک هنگ کنگ است؛ ساختمانی متشکل از ۱۵ طبقه که در فضایی به وسعت ۱۵ هزار متر مربع ساخته شده است. طراحی این ساختمان به کمک نرم افزارهای حرفه ای معماری انجام شد و در طرح اولیه از کامپوزیت استفاده شد؛ اما در نهایت، حدید پنل های فلزی چندلایه را به کامپوزیت ترجیح داد. طبقات داخلی این برج از بیرون قابل مشاهده هستند و نمایی شبیه به لایه های زمین شناسی دارند.
کانسپت طرح این بود که “توپولوژی برج/ پودیوم را از حالت معمول خارج کرده و به یک ترکیب سیال برساند”. سطوح منحنی شکل به آرامی میان دیوارها، سقف و کف حرکت می کنند و حیاط ها و لابی ها در سرتاسر ساختمان پراکنده شده اند. برج که در دانشگاه پلی تکنیک هنگ کنگ قرار گرفته است، به گونه ای طراحی شده تا محیطی برای تعامل میان رشته ای با برقراری ارتباط بین برنامه های متنوع دانشکده طراحی به وجود آید و از این طریق امکان انجام تحقیقات جمعی و مشارکتی فراهم گردد. جایی که ابداعات در زمینه های متنوع می توانند بر پیشرفت یکدیگر تاثیر بگذارند.
اداره مدیریت بندری آنتورپ بلژیک (۲۰۱۶)
تنها ساختمان دولتی که حدید طراحی کرد، اداره مدیریت بندری شهر آنتورپ در بلژیک است. با اینکه تمامی ساختمان های مدرن دولتی از طراحی باصلابت و جدی برخوردار هستند، حدید در طراحی این ساختمان از شکلی شبیه به کشتی با نمایی از شیشه، فولاد و بتن سفید استفاده کرد. در طراحی این ساختمان از اشکال الماس نیز استفاده شد؛ چرا که شهر آنتورپ زمانی به مرکز تجارت الماس در اروپا مشهور بود.
فاز دوم برج میلاد
زاها حدید در مسابقه ی طراحی فاز دوم مجموعه ی میلاد پیروز شد. او برای این فاز، دو برج دوقلو در کنار برج میلاد طراحی کرده بود. البته پس از مرگ این معمار، مسئولان اعلام کردند که طرح او به خاطر ارتفاع زیاد و تحت تاثیر قرار دادن برج میلاد، رد شده است و برای فاز دوم به دنبال طراحی دیگری هستند.
زندگی شخصی و مرگ
زاها حدید در تاریخ ۳۱ مارس سال ۲۰۱۶ در بیمارستان میامی بر اثر حمله ی قلبی در گذشت. دلیل بستری شدن حدید در بیمارستان، بیماری برونشیت بود. استودیوی طراحی او در لندن پس از مرگ این استاد معماری بیانه ای صادر کرد و او را بزرگ ترین بانوی معمار جهان نامید.
زاها حدید در مقبره ی خانوادگی حدید در انگلستان دفن شده است. قبر او بین پدرش محمد حدید و برادرش فولاذ حدید قرار دارد. او در وصیتنامه ی خود ثروتی در حدود ۶۷ میلیون پوند برای شرکای تجاری و اعضای خانواده اش بر جای گذاشت.
تعدادی از پروژه های طراحی شده توسط این معمار مشهور، در زمان مرگش نیمه تمام ماندند و پس از مرگ پایان یافتند. یکی از این پروژه ها، ترمینال دریایی سالرنو در ایتالیا بود که ساخت آن در سال ۲۰۱۶ به پایان رسید. ساختمان دیگر، آسمان خراش بزرگراه ۶۶۶ در نیویورک بود که ساخت آن در سال ۲۰۱۷ تمام شد.
جوایز و افتخارات
معتبرترین افتخاری که زاها حدید در زندگی خود دریافت کرد، نشان امپراطوری CBE و DBE انگلستان بوده است. حدید عضو افتخاری آکادمی هنر آمریکا و موسسه ی معماری آمریکا بود. او یکی از اعضای هیائت معتمدین بنیاد معماری نیز بود. این بنیاد اولین مرکز معماری مستقل در بریتانیا است و با هدف بهبود علوم معماری تاسیس شده است.
معتبرترین جایزه ی زاها حدید در عمر کاری، جایزه ی معماری پریتزکر بوده است. این جایزه در سال ۲۰۰۴ به او اهدا شد و حدید، به عنوان اولین بانویی که پریتزکر را دریافت کرد، شناخته شد. این جایزه توسط بنیاد هایت هرسال به یک معمار زنده اهدا می شود. سابقه ی جایزه ی پریتزکر به سال ۱۹۷۹ بازمی گردد و اکنون، خانواده ی پریتزکر وظیفه ی اجرای مراسم و اهدای مدال آن را بر عهده دارند.
زاها حدید در سال ۲۰۰۸ در لیست ۱۰۰ بانوی قدرتمند مجله ی فوربز، جایگاه ۶۹ را تصاحب کرد. در سال ۲۰۱۰، مجله ی New Statesman او را در لیست ۵۰ فرد تاثیرگذار سال ۲۰۱۰ قرار داد. او معتبرترین جایزه ی معماری بریتانیا یعنی جایزه ی استرلینگ را نیز دو بار دریافت کرد.
در سال ۲۰۱۶، پس از اتمام ساخت پروژه ی آنتورپ در بلژیک، زاها حدید از دنیا رفت. مسئولان این شهر به پاس طراحی او، میدان روبه رویی این ساختمان را میدان زاها حدید نام نهادند.
https://etoood.com/NewsShow.aspx?nw=5073
https://www.zoomit.ir/2011/11/3/1295/sheikh-zayed-bridge-by-zaha-hadid/
https://www.arel.ir/fa/News-View-1102.html
https://www.soroorstudio.com/article/%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2-%D9%88%D8%B1%D8%B2%D8%B4-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D8%A8%DB%8C-%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%86/1095
https://www.soroorstudio.com/article/%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%AD%DB%8C%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A7%D9%81/82
https://pooyano.com/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%BE%D9%86%D8%AC-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B2%D8%A7%D9%87%D8%A7-%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AF/
https://parametric3d.com/fa/jockey-club-tower/
https://www.eavar.com/fa/blog/2017/2/28/129469/bersigel-ski-jump-austria/
https://pickcad.com/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B1%DA%A9/
https://etoood.com/NewsShow.aspx?nw=326
http://www.arganmemari.com/article/Rosenthal-Center-for-Contemporary-Art.html
https://etoood.com/NewsShow.aspx?nw=3856
http://archline.ir/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%88%DB%8C%D9%86%D8%8C-%D8%B2%D8%A7%D9%87%D8%A7-%D8%AD%D8%AF%DB%8C/
https://www.kojaro.com/2016/8/27/121498/glasgow-riverside-museum-transport/
http://iarchitect.me/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%A7%D9%BE%D8%B1%D8%A7-%DA%AF%D9%88%D8%A7%D9%86%DA%AF%DA%98%D9%88/