ایجاد و نگهداری چمن های ورزشی (چمنهای طبیعی و مصنوعی)
* خصوصیات چمن (grass)
گیاهی است تک لپه ای ( مونوکوتیلدون ) از تیره گرامینه ها و جزء نباتات دائمی یک یا چند ساله محسوب می شود . این گیاه انتشار جهانی داشته و تحت شرایط آب و هوایی گوناگون از نواحی استوایی تا نواحی قطبی می روید. مرکز رویش چمن در قسمت طوقه ، نزدیک خاک است و این مرکز رویشی پایین به گونه ای است که کار چمن زنی را آسان می کند و نیز قدم زدن روی آن تقریباً بدون عارضه بوده و حتی در مقابل پاخوری ولگد کوب شدن نیز مقاومت نشان داده و آنچنان آسیبی به چمن وارد نمی شود .
این گیاه به دلیل داشتن بافت برگی متراکم و پوشاننده بهترین پوشش برای زمین های ورزشی بخصوص زمین فوتبال محسوب می گردد.
چمن طبیعی
ویژگیها و شرایط چمن خوب
قابلیت پا خوری و استقامت
سازگاری با شرایط آب و هوا و چهار فصل بودن
دوام ، طول عمر و قدرت تحمل چیده شدن در دفعات و رشد مناسب
ظرافت ، لطافت و سرسبزی برگها ، بافت و رنگ خوب در فصلهای مختلف
دارا بودن ساقه کوتاه با قدرت پنجه زنی زیاد و سرعت جوانه زدن
عاری بودن از کچلی ، علفهای هرز ، آفات و بیماریها
مقاوم به خشکی ، سرما و گرما و شوری خاک و سایه
چگونگی ایجاد سیستم زهکش فنی :
در خاکهایی که خاصیت زهکشی مناسب نداشته باشند بطور مصنوعی اقدام به ایجاد سیستم زهکشی می گردد برای اینکار:
* ابتدا عملیات خاکبرداری در منطقه مورد نظر صورت می گیرد . عمق خاکبرداری (بین 80-70 سانتیمتر)
زمین مربوطه پس از نجام خاکبرداری بایستی کاملاً از نظر پستی و بلندیها مسطح و یکنواخت باشد.
در این مرحله عملیات حفر کانالهای اصلی و فرعی صورت می گیرد، شیب لازم برای هدایت آب به بیرون از سیستم بایستی در نظر گرفته شود ،
معمولاً برای حصول نتیجه مطلوب در انتخاب جنس کانالها از بتن سیمانی یا لوله های پلی اتیلین استفاده می شود .
برای سهولت خروج آب از سیستم ، کانالهای اصلی و فرعی تعبیه شده به یک سیستم خروجی نهایی منتهی می گردند
و بدین ترتیب آب مورد نیاز گیاه پس از قرار گرفتن در دسترس سیستم ریشه ای و مشروب کردن ریشه ها ( مازاد آب بصورت زه آب) ازمنطقه ریشه ها به پایین نفوذ کرده ( طبقات زهکش ، آب را تدریجاً نفوذ داده و به پایین منتقل می کنند) و از سیستم به بیرون از محوطه زمین چمن منتقل می شود .
* مرحله بعدی در ایجاد سیستم ، استفاده از سنگهای رودخانه ای بصورت قلوه سنگها و ایجاد طبقه بلوکاژ است معمولاً ایجاد طبقه در 2 یا 3 ردیف صورت می گیرد و عمل آن نیز به 35-25 سانتیمتر می رسد . در ایجاد این طبقه برای حالت تثبیت زدن غلتک ضروری است .
* مرحله نهایی عملیات ، تشکیل طبقه فوقانی طبقه بلوکاژ ، یعنی استفاده از شن های ریز و درشت است که نقش فیلتر بین طبقات بلوکاژ و خاک بستر را دارند و از مسدود شدن فضاهای خالی بین طبقه بلوکاژ جلوگیری کرده و نفوذ آب به طبقه زیرین را تسهیل می نمایند . عمق این طبقه نیز 15-10 سانتیمتر خواهد .
نوع خاک
بعد از ایجاد سیستم زهکشی ، مهمترین قسمت زیرسازی بستر چمن ، انتخاب نوع خاک زیر بستر چمن و ایجاد این طبقه است .
در انتخاب خاک بستر از نوع خاکهای رسی ( قطر ذرات کمتراز 0/002میلی متر ) با ترکیب خاک – ماسه ( قطر ذرات 0/02تا 0/002میلی متر) استفاده می شود .
خاک انتخابی باید عاری از هر گونه آلودگی به مواد آهکی و مواد نمکی و بذر و علفهای هرز و عوامل بیماریزا و غیره باشد .
برای این منظور میتوان از طریق آزمایشگاههای تست خاک ، به میزان املاح محلول در خاک پی برد.
خاک انتخابی بایستی از نظر مواد آلی ـ معدنی غنی باشد .
عملیات غنی سازی ( حاصلخیز نمودن ) خاک بوسیله کودهای آلی (حیوانی ) خاک برگ ـ مواد هوموسی ، کمپوست و … صورت می گیرد تا شرایط مطلوب برای رشد و نمو گیاه را فراهم نماید.
عمق طبقه خاک زیر بستر معمولاً 25-20 سانتیمتر خواهد بود.
جدول گذاری
چمن را از اجزاء فضای سبز احاطه کننده آن جداکرده و نمای مجزایی از محیط اطراف را به چمن می دهد .
همچنین مانع از هجوم پوشش گیاهی محیط اطراف به بخش چمن کاری و بالعکس می شود .
عملیات بعدی در انجام مراحل آماده سازی بستر زیرین چمن شامل ، ماله کشی روی خاک مورد نظر ، تسطیح خاک حالت تراز بستر و همچنین شیب بندی و نهایتاً زدن غلتک برای کوبیدن خاک خواهد بود .
و هر چقدر این زیر ساخت محکم و سنگین باشد چمن عمر و دوام بیشتری خواهد داشت
کاشت چمن :
کاشت چمن به چهار طریق قابل اجرا است :
۱. توپی کاری plugging
قطعاتی به قطر ۵تا۷.۵سانتی متر وعمق ۴تا۵سانتی متر همراه با خاک زیرین آن به فواصل ۳۰الی۴۵ سانتی متر درون حفره هایی در زمین کاشته می شوند . این روش برای چمن هایی که بذر تولید نمی کنند از جمله برموداگراس مناسب اند وبه طور کلی برای اغلب چمن های گرمسیری که قابلیت تولید ریزوم واستولون بالایی دارنداستفاده می شود .برموداگراس با این روش حدود ۲-۳ماه درزمین به طور وسیع گسترش می یابد وپوششش خوبی ایجاد می کند .
2.چمن قطعه ای sodding
چمن قطعه ای چمنی است زنده همراه باریشه های متصل به آن به علاوه مقداری خاک که به مکان ثانویه ای انتقال می یابد .
ROLL:چمن فرشی است که عرضی استاندارد دارد (در برخی دستگاه ها عرض 39-41ودر دستگاه های بزرگتر عرض 60 سانتی متر دارد . اما طول آن دلخواه است که گاهی به 15 متر نیز میرسد که در این صورت به کمک ماشین های مخصوص چنگکی باید حمل شود .
SOD:چمنی است که قطعاتی کوچکتر دارد برای مثال قطعاتی به اندازه 35*30 سانتی متر
* نحوه استفاده دقیقا شبیه فرش کردن اتاق است وعمق برداشت حدود 2 تا2.5 س م می باشد. و درصورتی که ضخامت بیش از این مقدار باشد عمل استقرارچمن در زمین دشوارتر می گردد. این در حالی است که اگر ضخامت کم تر باشد ریشه تلاش بیشتری برای رشد وپراکنش می کند و بهتر مستقر می گردد .
3. نشاکاری Sprigging
روشی است که برای کاشت چمن ازقطعات ریزوم و استولون استفاده می شود واصولا مناسب گونه هایی است که توانایی تولید بذر زنده ندارند وریزوم واستولون قوی تولید می کنند .
همانند : زویسیا
برخلاف بهترین حسن آن که بسیارکم هزینه می باشد برای استقرار نیاز به زمان طولانی دارد. بهترین زمان کاشت آن اوایل بهار است که به میزان ۱۴۰ تا۲۰۰ نشائ برمودای هیبرید در هر۱۰۰متر مربع از زمین به فواصل ۱۵سانتی مترکاشته می شود . نشاکاری به سه صورت امکان پذیر است .
۱.سوراخ کاری زمین وقراردادن نشائ ها درآن که مناسب سطوح وسیع نمی باشد.
۲.پاشیدن بوته ها در زمین وسپس کولتیوار زدن وپساز آن غلتک زدن وآبیاری نمودن
۳.پاشیدن کود بر روی بوته ها که سبب افزایش تماس بوته ها با بستر زمین می شود واحتمال زنده ماندن بوته ها را افزایش می دهد
4. بذر کاری seeding
-بعد از آماده سازی زمین مثل حمل و پخش خاک و انجام عملیات ماله کشی و ایجاد تراز زمین و غلتک زنی ، بستر برای پاشیدن بذر چمن آماده شده و کاشت صورت می گیرد.
انتخاب نوع بذر با توجه به موقعیت محل چمن کاری (از لحاظ آب و هوا، سایه/آفتاب، بافت خاک و…)ونوع کاربری زمین(زمین بازی کودکان،زمین ورزشی و…)
کاشت بذر و چمن در روزهای بدون باد
بذرها به مقدار کافی در همه جای زمین افشانده شود با توجه به مقدار توصیه شده
برای بذر پاشی نخست تمام بذر را به دو قسمت مساوی تقسیم می کنیم قسمت اول را در جهت معینی پخش می کنیم و سپس قسمت دوم بذر را عمود بر حالت قبلی می افشانیم .
بعد از این مرحله برای تثبیت بذر غلتک زده می شود
برای حفظ رطوبت بذر می توان لایه ای از مواد آلی مالچ سبک و عاری از بذر علفهای هرز ( کود دامی پوسیده و خاک برگ الک شده ) به ضخامت 1/5-1 سانتیمتر بر سطح بستر کاشت گسترانید.
در هنگام آبیاری برای نخستین بار بهتر است مدت زمانی را که طول می کشد تا آب به عمق 30-20 سانتیمتری نفوذ کند یاداشت شود تا برای آبیاری های بعدی ، با همان زمان یادداشت شده اقدام گردد .
کیفیت بذر :
بذری که خریداری میشود باید دارای شرایط ذیل باشد:
فاقد تخم علف های هرز
باید کاملا رسیده بوده و نارس نباشد
نارس بدین معنی است که زودتر از موعد مقرر آن را از کرتهای بذر گیری برداشت نموده و در نتیجه قوه سبز شدن آن کم خواهد شد.
نظر ظاهری باید زرد رنگ ،توپر ،سنگین و حتی بدون بو باشد.
ضد عفونی شده و قابلیت جوانه زدن آن مناسب باشد.
بذر اگر مدتی طولانی در محلهای نامناسب و مرطوب نگهداری شود در این صورت قوه نامیه یا قابلیت جوانه زدن خود را از دست می دهد.
*هنگام خرید بذر باید به اطلاعات موجود روی پاکت بذر توجه
1)نوع گونه ها و ارقام موجود در پاکت
2)درصد هر یک از انواع بذور
3)منشا بذور
4)درصد خلوص
5)مواد خنثی
6)بذر علفهای هرز
7)تاریخ تولید و انقضا
8)شماره شناسایی
9)درصد جوانه زنی
10)وزن بذر هزار دانه
از مدتی که بذر کاشته می شود تا موقعی که سبز می شود 7 تا 45 روز طول می کشد(با توجه به نوع چمن). لذا باید پس از کاشت چمن کمی حوصله نمود تا بذرها سبز شوند.
مقدار بذری که در هر متر مربع باید در زمین پاشیده شود در انواع مختلف از 7 گرم تا 35 گرم در هر متر مربع تعیین گردیده و به نوع چمن و یا ریزی و درشتی آن بستگی دارد که برابر توصیه کارشناسان باید میزان مصرف آن در نظر گرفته شود. هر چه بذر ریزتر باشد مصرف آن در هر متر مربع کمتر خواهد بود، و برعکس اگر درشت تر باشد میزان آن بیشتر است.
زمان کاشت :
باتوجه به اینکه پس از آغاز جوانه زنی این عمل بایستی بدون وقفه ومزاحمت ادامه یابد، لازم است کمی جلوتر از بهترین فصل کاشت توصیه شده اقدام به بذر پاشی نمود تا چمن قادر به رشد ایده آل و رقابت با علفهای هرز باشد.
بهترین فصل برای کاشت چمنهای سردسیری اواخر تابستان یا اوایل پاییز توصیه می شود .
درمورد چمنهای گرمسیری هرچند بیشتر به روشهای رویشی تولید می شوند،اما بهترین زمان برای بذرپاشی چمن درصورتی که آب کافی دردسترس باشد اواخربهار یا اوایل تابستان است
انواع چمن
الف) چمن های فصل سرد
دمای بهینه برای رشد این دسته از چمن ها 15.5 تا 24 درجه سانتیگراد می باشد. اغلب چمن های فصل خنک، باریک برگ هستند.
چند نمونه از چمن های فصل سرد مناسب زمینهای ورزش :
بنت گرس خزنده Creeping Bent grass
باکیفیت ترین وظریف ترین نوع چمن مناسب برای زمینهای با مدیریت و مراقبت فراوان
مثل: گلف ، بولینگ ، تنیس روی چمن و …
مزایا : ایجاد پوشش مناسب ، مقاوم به گرما (تاحدی) قابلیت پاخوری متوسطی دارد
معایب : نیاز آبی بالا ، عدم مقاوم به خشکی ، مقاومت به بیماری پایین نیاز به آفتاب کامل
شیوه های کاشت: بذر، چمن قطعه ای (بذر ترجیح داده میشود)
رای گرس چند ساله Perennial Rey Grass
ریشه های کم عمق با برگهای سبز تیره و براق. این گونه بافت ریزتری نسبت به نوع یکساله دارد.
مزایا:قابلیت پاخوری بالا،جوانه زنی و رشد سریع، مقاومت زیادی به سرما ، تمایل به آفتاب کامل دارد اما نسبت به مقداری سایه نیز مقاوم است
معایب:برگهای فیبری برخی ارقام در موقع چمن زنی پاره میشوند،اما ارقام اصلاح شده این مشکل را ندارند.میتواند جوانه زنی سایر چمنها را به تاخیر بیندازد.نسبت به سرما و گرمای شدید نیز حساس است.
شیوه های کاشت:
بذر،چمن قطعه ای (بذر ترجیح داده میشود.
فستوکای بلند : Tall fescue
چمنی متراکم که در تمام فصول سبز است.جهت استفاده در زمینهای ورزشی و بازی معمولی بسیار عالی است. عرض پهنک این چمن از سایر چمنهای فصل سرد بیشتر است و بافت آن نیز درشت تر میباشد.
مزایا:در مقایسه با سایر چمنهای فصل سرد مقاومت بیشتری نسبت به گرما دارد.به آفات و بیماریها نیز تا حدی مقاوم میباشد. مقاومت متوسط نسبت به سایه ، قابلیت پاخوری آن زیاد است.
معایب:هنگامی که بخواهیم بذر انواع چمن را با هم مخلوط کنیم،نمیتوان چمن دارای بافت ریز و چمن بافت درشت را با هم مخلوط نمود.زیرا یکی بر دیگری غلبه میکند و جذابیتی نیز ندارد.بنابراین مخلوط شدن بذر این چمن با چمن بافت ریزباعث میشود مانند علف هرز به نظر برسد.
شیوه های کاشت:
بذر(راحت تر)،چمن قطعه ای
بنت گرس کپه ای: Colonia Bent Grass
با بافت ظریف است که پوششی با کیفیت خوب را به وجود می آورد. برای پوشش دهی مسیر های زمین بازی گلف عالی میباشد. ریشه های آن دارای عمق متوسط میباشد.
مزایا : نسبت به خاک های اسیدی و غیر حاصل خیز مقاوم است و نیاز به کود زیاد ندارد. همچنین در برابر خشکی نیز نسبتاً مقاوم است. قابلیت پاخوری متوسط دارد.
معایب: در گرمای طولانی مدت عملکرد خوب ندارد ، بستگی به رقم تاحدی نسبت به آفات و بیماری های قارچی حساس است.مقدار زیاد کاهبرگ تولید میکند.
شیوه کاشت: بذر
کنتاکی بلو گرس Kentaky Blue Grass
چمن مقاوم با بافت ریز تا متوسط سطح کشت بسیار زیاد ارقام اولیه رنگ سبز-آبی اکنون همگی سبز هستند. ساقه زیرزمینی بسیار قوی و با ریشه های سطحی گره خورده است .مشخص ترین ویژگی نوک برگ قایقی آن است.
مزایا : مقاومت زیاد به سرما ، مقاوم به برخی بیماری ها (لکه برگی وزنگ ها ) ، نقاط آسیب دیده را پر می کند . پاخوری درحد متوسط تا خوب ، سایه متوسط تا خوب
معایب :
مصرف آب زیاد ، عدم مقاومت به خشکی و شوری
نحوه کاشت :
بذر ، چمن قطعه ای
ب) چمن های فصل گرم دمای بهینه رشد این نوع چمن ها 26.5 تا 35 درجه سانتیگراد می باشد. چند نمونه از چمن های فصل گرم مناسب زمینهای ورزش درذیل آمده است.
برموداگرس Hybrid Bermuda grass
نام فارسی: مرغ، پنجه مرغی، چمن آفریقایی
چمن های اسپرت وجنوب کشور اصلاح شده این نوع اند
مزایا : بسیار مقاوم به دمای بالا ، خشکی ، شوری ،آفات وبیماری ها ، قابلیت پاخوری عالی دارد.
معایب : عدم مقاوم به دمای پایین و عدم مقاومت به سایه
نحوه کاشت: چمن قطعه ای،چمن نشائی(بسیارعالی) ، چمن تکه ای
زویسیا (چمن ژاپنی) Zoysiagrass & Zoysia japonica
بافت ریز ، برگها سفت، با ساقه های زیرزمینی و ساقه های رونده انتشار می یابد.در مناطق گرمسیری سطح خوبی را برای زمینهای بازی ایجاد می نماید. هم چنین این چمن کاهبرگ زیاد تولید میکند.
مزایا:مقاوم به خشکی، شوری،گرما وانواع افات و بیماریها ، مقاومت به سایه ، قابلیت پاخوری خوبی دارد.
معایب:از سایر چمن های گرمسیری زودتر به خواب میروند و برای مدت طولانی تر قهوه ای میمانند.خزان کردن درمناطق معتدله.تکثیرآن کند است به ویژه رقم های قدیم.
شیوه های کاشت: چمن قطعه ای،چمن نشایی،چمن تکه ای
باهیاگراس grass Bahia
نام فارسی:دانه ترنگ
گیاهی است علفی ،چند ساله، گیاهی مقاوم و و با ریشه های عمیق برای زمینهای شیب دار و خاک های نرم و غیرپایدار زمینهای بزرگ ورزشی مناسب می باشد .
مزایا : مقاومت به امراض وآفات- قابلیت پاخوری بسیار خوب دارد. استقرار مناسب ، مقاوم به شوری و خشکی ، مناسب مناطق گرم ومرطوب
معایب : عدم تشکیل یک چمن متراکم و نیاز زیاد به چمن زنی
طریقه تکثیر :
به هر سه شکل بذر ، ریزوم واستولون تکثیر می یابد.
آبیاری چمن
آبیاری معمولاً در طول شبانه روز ( بسته به نیاز آبی گیاه و شرایط خاص منطقه ) متفاوت خواهد بود . و ممکن است در اوایل و یا اواخر ساعات روز انجام گیرد . از آبیاری در زیر تابش آفتاب ( مخصوصاً تابش عمودی ) حتی الامکان باید خودداری کرد .
*میزان مصرف آب به چه عواملی بستگی دارد:
1-نوع خاک: خاک رسی دیرخیس شده و دیر آب از دست میدهد بنابراین بهترین استراتژی در این نوع خاک کاهش سرعت آبیاری و افزایش مدت زمان آن است تا آب در خاک نفوذ کند اما در خاک شنی سرعت نفوذ بالا و مدت زمان کم است تا آب از دسترس گیاه خارج نشود
2-خرد اقلیم Microclima :
اگر میکروکلیما جای گرمی باشد به آب بیشتری احتیاج داریم و اگر خنک باشد آب کمتر اگر وزش باد بالا باشد به آب بیشتر احتیاج داریم و آبیاری بارانی توصیه نمیشود
3-شیب :در مکان شیب دار روان آب بالایی داریم و تعداد دفعات آبیاری زیاد است و مقدار آبیاری کم تا روی زمین جاری نشود
4- نوع چمن :چمنی با ریشه ی عمیق مصرف آب کمی دارد مثل مرغ و فستوکا وقتی سربرداری با ارتفاع پایین انجام میشود و ریشه ی کم عمق داریم به آب سطحی بیشتری احتیاج داریم
*روش های کاهش مصرف آب:
1-استفاده از چمن مقاوم
2-آبیاری در زمان مناسب
3-هوادهی چمن
4-حذف کاهبرگ
5-آبیاری چمن تازه احداث شده
6-حذف علف هرز
سربرداری چمن Turfgrass Mowing
پیرایش چمن در فاصله های زمانی کوتاه دستاوردهای ارزشمندی داردکه از آن جمله :
1-ایجاد ظاهر خوب ومطلوب برای چمن
2-فراهم کردن فضای مناسب طراوت و شادابی گیاه
3- مقاومت در برابر پا خوردگی و همچنین افزایش خاصیت خودترمیمی چمن
4-افزایش دوره رشد و مقاومت آن نسبت به عوامل گوناگون که نهایتاً بر روی طول دوره عمر گیاه تاثیر فوق العاده ای خواهد گذاشت
ماشین های چمن زنی ۲دسته اند :
۱.چمن زن های دوار Rotary Mower
معمولا دارای ۱تیغه اند که با چرخش به دور خود و حرکت به سمت جلوچمن زنی را انجام می دهد.
2.چمن زن های سیلندریCylinder mowers
اغلب برای چمن هایی که در ارتفاع خیلی پایین کوتاه می شوند استفاده می شوند .مثل اگروستیس در گلف zoysia و برموداگرس . ودر کل برای چمن هایی که عادت رشد خزنده دارند مفید است . تیغه ها در این چمن زن به صورت مارپیچ اند وبا حرکت به سمت جلو عمل چمن زنی انجام می گیرد.
*زمان چمن زنی:
طبق یک قانون کلی وقتی چمن 2/1 یا 3/1 بیشتر از حد مطلوب شد باید کوتاه شود البته این کار به نوع گیاه و فصل بستگی دارد.
ما باید به عمق سربرداری توجه داشته باشیم یعنی کاهش عمق سربرداری باعث کاهش رشد ریشه میشود با کاهش فرایند فتوسنتز مواد مصرفی ریشه نیز کاهش یافته و با افزایش عمق سربرداری نوربیشتری به سطح خاک میرسد و میزان تبخییر و تعرق بالا میرود مصرف آب زیاد میشود و اگر سربرداری زیاد باشد تعرق به خاطر حجم زیاد اندام هوایی زیاد میشود
چمن زنی در عمق بالا باعث ضعف گیاه میشود و فتوسنتز کاهش میابد.
*تکنیک سر برداری:
در حالت کلی باید در هر بار سربرداری جهت عوض شود یعنی ابتدا شمال به جنوب بعد شرق به غرب بعد جنوب به شمال و مجددا غرب به شرق زیرا در غیر اینصورت پدیده ی خستگی چمن را خواهیم داشت یعنی بعد از مدتی آثار تیغه روی چمن باقی مانده و حالت راه راه ایجاد میکند
– بعد از بارش باران یا انجام آبیاری سربرداری انجام نمیشود زیرا چمن کنده میشود
مضرات تیغه ی کند:
1-زخمی شدن سر چمن و نفوذ بیماری
2-ریش ریش شدن سر چمن و زردی آن
3-بالا رفتن مصرف انرژی و استهلاک ماشین
*حاشیه زنی و پیرایش Treaming:
ماشین چمن زنی به خاطر برخورد با بلوک و سنگ ریزه ها برای این کار مناسب نیست پس از وسیله ای که دارای یک نخ پلاستیکی است برای انجام این کار استفاده میکنیم
استفاده از حاصل خیز کننده های خاک
این حاصلخیز کننده ها به صورت کودهای آلی و طبیعی (دامی ) و کودهای معدنی و مصنوعی ( شیمیایی) به زمین داده می شود. در مورد چمن های مختلف توصیه های کودی متفاوتی می شود و در تمام این فرمول ها مقدار نیتروژن معمولا بیشتر از مواد دیگر است.اما به طور کل و در زمین های بکر و کشت نشده به ازاء هر هزار متر مربع ۴۰ تا ۵۰ کیلوگرم کود شیمیایی (۱۵ درصد نیتروژن -۱۵ درصد فسفر-۱۵درصد پتاس)توصیه می شود.
تغذیه چمن
1-چمن فصل سرد: تغذیه اول فصل صرف مواد ذخیره ای بوته میشود زیرا با میزان بالایی نیتروژن رشد میکند و تمام مواد ذخیره ی گیاه را مصرف میکند با شروع تابستان و دوره ی رکود گیاه ذخیره ای ندارد
*روش درست:تغذیه ی تدریجی spoon feeding
در این روش مواد غذایی را در سه یا چهار نوبت استفاده میکنند 3/1 اول آن را اواخر اسفند یا اوایل فروردین 3/1 بعد را اواخر تابستان و 3/1 آخر را اوایل پاییز به گیاه میدهیم
پتاسیم مقاومت گیاه را در مقابل سرما بالا میبرد و فسفر رشد ریشه را زیاد میکند
2-چمن فصل گرم توصیه میشود غذا را سه یا چهار قسمت کرده و 4/1 اول را به محض سبز شدن و بقیه ی آنرا در مراحل بعدی اضافه میکنیم و در مرحله ی آخر نسبت پتاسیم را بالا میبریم.
عوامل موثر روی میزان مواد غذایی:
نوع گونه ی چمن
نوع خاک
فصل و شرایط محیطی
ضریب شوری
ضریب شوری عبارت است از سنجش ماده ی غذایی نسبت به نمک طعام و هرچه این فاکتور بیشتر باشد احتمال سوختگی بالا میرود نیترات پتاسیم (kno3 )شورترین ماده ی غذای است.
همچنین تغذیه چمن به دلایل زیر با سایر گیاهان متفاوت است :
*منابع محدود ومتقاضی بالا : دریک سطح کوچک تراکم چمن بالاست وباهم به رقابت می پردازند پس درصورت عدم تغذیه صحیح بامشکل مواجه می گردند .
* آبیاری پس از تغذیه وکود دهی :به دلیل خاصیت تراکم چمن احتمال تجمع کود دریک نقطه وهمچنین سوختگی گیاه بالا میرود.
کودهای مورد استفاده چمن براساس سرعت آزادشدن مواد درون آنها ازجمله نیتروژن به جهات مختلفی دسته بندی می شوند :
الف :کودهای تند رها Fast release
ب:کودهای کند رها Slow release
فشردگی خاک
فشردگی خاک زمانی ایجاد میشود که خاک دارای مقادیر بالای رس باشد،چنین خاکی بعد از مدتی که تحت ترافیک قرار گرفت فشرده(compact)میشود.
اثرات فشردگی خاک :
1)تبادلات گازی صورت نمیگیرد به عبارت دیگر اکسیژن وارد خاک نمیشود و دی اکسید کربن وارد آن نمیشود بنابراین تنفس ریشه و فعالیت میکروارگانیسم ها دچار اختلال میشود.
2)رشد ریشه کاهش می یابد
3)الگوی رشد ریشه تغییر میکند(به جای عمقی شدن سطحی میشود)
4)ظرفیت جذب آب و مواد غذایی توسط ریشه ها کاهش می یابد.
5 )نفوذ آب و کود به درون خاک نیز کاهش می یابد.
مقاومت به فشردگی بین گونه های مختلف چمن متفاوت است.
* اقداماتی که برای حل این مشکل انجام میشود شامل پیشگیری و مقابله است که در زیر به توضیح هر یک میپردازیم:
پیشگیری:کاهش ترافیک روی چمن، افزایش میزان ماسه خاک.
مقابله:راه حل اصلی هوادهی است.هوادهی با ایجاد یکسری منافذ و سوراخ داخل چمن کمک به نفوذ رطوبت،اکسیژن و مواد غذایی به داخل خاک میکند.
روش های هوادهی:
Spiker(1:میخهایی هستند که داخل زمن فرو میروند و سوراخ ایجاد میکنند.به این عمل سوراخ زنی (spiking)میگویند.عمق سوراخی که ایجد میشود بسیار اهمیت دارد.هر چه عمق آن بیشتر باشد بهتر است.البته در خاکهای رسی اگر عمق زیاد گرفته شود احتمال شکستن میخها وجود دارد.در اینگونه خاکها عمق سوراخها معمولا 5 – 8 سانتی متر است.علاوه بر عمق ، عرض میخ نیز مهم است.زمانی که چمن وارد دوره رکود میشود عرض میخها باید کم باشد(0.6 -1 سانتی متر ) و در اوایل بهار عرض میخها میتواند زیاد باشد.
Coring machine(2:این وسیله زمانی که کار میکند فیتیله هایی از داخل خاک بیرون می آورد بهترین زمان استفاده، در زمستان قبل از دادن خاک و کود Top-dressingاست.
Deep slicer(3:به کمک تیغه های شاخک دار و ثابت،شیارهایی به عمق 15تا 25 سانتیمتر ایجاد مینماید.این روش برای خرد کردن ونرم کردن صفحه رویی خاک به کار میرود.
خاک پوششی(Top-dressing):
بعد از هوادهی به طور معمول روخاکدهی انجام میشود و هدف اصلی آن بهبود بافت خاک میباشد. مواد موجود در خاک پوششی بستگی به هدف ما دارد.
نوسازی چمن
اغلب چمنها به ویژه چمنهایی که در نگهداری آنها دقت کافی به عمل نمی آید بعد از چند سال نیاز به نوسازی دارند.گاهی نیاز به بازسازی متوسط و گاهی بازسازی اساسی است.
بازسازی متوسط:شامل لکه گیری و باز کاشت نقاط کچل شده میباشد.اقداماتی که باید انجام شود عبارتند از:
1)هوادهی چمن 2)روکاری 3 )روخاکدهی
بهترین زمان در چمن سردسیری:اول بهار و اول پاییز
بهترین زمان در چمن گرمسیری:اول بهار
بازسازی اساسی: هنگامی باز سازی اساسی انجام میدهیم که در سطوح وسیع کچل شدگی رخ داده باشد(60%-70% ). اولین قدم به کارگیری علف کشها جهت از بین بردن علفهای هرز میباشد.مرحله بعد حذف کاهبرگ با به کار گیری ماشین آلات یا با استفاده از شن کش یا چنگک است.در صورت عدم دسترسی به دستگاه حذف کاهبرگ ،میتوان با سربرداری در ارتفاع پایین مقداری از کار حذف کاهبرگ را انجام داد.سپس با تسطیح خاک سنگ و کلوخه ها راحذف مینماییم و اگر لازم باشد از غلتک استفاده میکنیم؛و بعد از انجام هوادهی،بذر کاری، نشاکاری ،تکه کاری و… بسته به شرایط صورت میگیرد.
زدن غلتک
زدن غلتک نیمه سنگین در صورت احساس نیاز زمین کاملاً ضروری است . در نقاط خاصی که ممکن است چمن پف کرده و یا اینکه سطح ، در اثر کوبیدگی مداوم دچار پستی و بلندی شده باشد غلتک زده می شود این کار با نظر متخصص مربوط باید صورت گیرد.
اصولا غلطک زنی بعد از فصل زمستان نیز صورت می گیرد چون یخبندان در مناطق سردسیر باعث بالا آمدن چمن از خاک شده و ریشه های آن از خاک جدا می گردند. غلطک زدن باعث ایجاد تماس مجدد و تثبیت چمن می گردد.
مشکلات چمن Turfgrass Problems
به طور کلی مشکلات چمن 4 دسته اند:
علفهای هرز بیماریها آفات مشکلات فیزیولوژیک
علفهای هرز و آفات و بیماریها در صورتی میتوانند حمله کنند که گیاه دچار ضعف شود و این در صورتی است که سوء مدیریت رخ دهد.
مدیریت غلط، وجود کاهبرگ،استفاده کم یا زیاد کود نیز روی بروز بیماریها موثر است
مشکلات فیزیولوژیک نیز مربوط به تنشهای غیر زنده میباشند
از جمله:کمبود و بیشبود عناصر،گرما و سرمای زیاد و…
کاهبرگ :
کاهبرگ ساقه های رونده ،زیرزمینی ،ریشه هایی هستند که بین سطح خاک وپوشش چمن انباشته می شوند . ودر واقع بقایای چمنی هستند که پوسیده نشده اند لایه نمدی ایجاد میکنند.
Thachاگرارتفاع وعمق مناسبی داشته باشد مطلوب بوده اما ارتفاع زیاد آن مضر است .
اگر به هر دلیلی میکرو ارگانیسم نتواند بقایای چمن را تجزیه کند ارتفاع Thach بالا میرود
*معایب کاهبرگ :
1-باعث سطحی شدن ریشه ها میشود و مقاومت به خشکی کاهش می یابد و نیاز آبی بالا میرود .
2- تجمع سموم در این لایه باعث صدمه به ریشه میشود.
بیشترین کاه برگ مربوط به مرغ فستوکا و پوا میباشد
*زمان حذف کاه برگ :وقتی ارتفاع آن به 3 سانتی متر رسید آنرا حذف میکنیم
روش های کاهش کاه برگ Turf grass Dethaching
1-کاشت گونه و رقم مناسب
2-استفاده متعادل از ازت
3- حداقل استفاده از سموم
4- بهبود PH خاک
5- مدیریت صحیح آبیاری
6-استفاده از ماشین مخصوص حذف کاه برگ(Dethacher)
مبارزه با علفهای هرز و بیماریها
علف های هرز : به طور کلی بذور علف های هرز و خودرو، توسط آب، کودهای دامی، باد و آلوده بودن بذر چمن انتشار میابند و پس از مدت کوتاهی گاهی هم زمان با رشد بذور چمن موجب تخریب و نابودی چمن می شوند.
علف های هرز چمن بر دو نوع می باشند:
1. گیاهان هرزی که یک ساله بوده و اگر از دانه بستن آن ها جلوگیری می شد از بین می روند. چیدن مکرر چمن ها از دانه بستن علف های مزبور جلوگیری می نماید.
2. نباتات هرز دائمی بر دو نوع اند:
– نباتاتی با ریشه های عمقی مانند گل قاصد که حتماً باید با دست کنده شوند و یا به وسیله مواد شیمیایی از بین بروند.
– نوع دیگر، دارای ریشه های افشان هستند(مانند مینا چمنی) که با آن ها با علف کش های انتخابی مبارزه می نماییم.
علف های هرز باید قبل از به گل نشستن از زمین خارج و ریشه کن شوند. زیرا پس از گل و تخم بستن، تخم های رسیده مجدداً پراکنده شده و آلودگی مجدد را پدید می آورند.
آفات و بیماری های چمن
عمده ترین بیماری چمن نوعی قارچ به نام زنگ است که معمولاً در روزهای گرم تابستان و هنگامی که رطوبت خاک زیاد است بروز می نماید، بیماری مزبور موجب می شود چمن قطعه قطعه به رنگ زرد در آمده و سوخته جلوه نماید، همچنین برخی از بیماری های قارچی خاکزی در اثر رطوبت زیاد خاک ، آبیاری زیاده از حد، یا فقدان زه کشی موجب پوسیدگی و زردی و خشکیدگی چمن می گردند. برای مبارزه با زنگ چمن از علف کش استفاده می شود
زردی چمن نام علمی : Lawn Chlorosis در اثر کمبود مواد غذایی به خصوص نیتروژن و آهن برگ ها سبز کم رنگ متمایل به زرد میشوند .
در اغلب چمن های ورزشی این عمل به صورت عمدی و به شیوه کاملا دستی انجام میپذیرد . به عنوان مثال خط های راه راه چمن زمین فوتبال ، چند روز قبل از اغاز مسابقات نقاطی از زمین را به صورت کاملا از پیش تعیین شده با کاورهای مخصوص میپوشانند تا از رسیدن نور آفتاب به آن نقاط خودداری نمایند و در نهایت بعد از برداشتن کاورها . چمن زیر آنها به رنگ زرد درآمده و با محیط سبز اطرافش دارای جلوه خاصی میشود . اما در نوع بیماری آن . معمولا با استفاده از کودهای حاوی نیتروژن و آهن به خصوص آلی ترمیم میگردد البته طی یک دوره متوالی و کاملا برنامه ریزی شده .
*سایر آفات و بیماری های چمن:
لدر ژاکت نام علمی :Leather jackets عامل ان لارو هایی پابلند هستند که در صورت رشد کامل و بدون پیشگیری به چمن آسیب میرسانند و قسمتی از چمن را زرد یا قهوه ای مینمایند و در ان سوراخ ها و یا فرورفتگی هایی ایجاد مینمایند
کرم سایشگر . نام علمی : Chafer Grubs. باعث جدا شدن ریشه های چمن از هم میگردد .
کپک برفی .نام علمی : Snow Mould در این بیماری قطعه هایی از چمن قهوه ای شده و پس از ان چمن پوسیده و صورتی رنگ گردیده و با رشد قارچ کرکی میگردد .
مورچه ها . Ants مورچه ها باعث ایجاد توده های خاک بر روی سطح چمن میگردند
لکه چمن دلاری . نام علمی : Turf Dollar Spot قطعه هایی از چمن زرد کمرنگ شده و از بین میروند . عامل این نوع بیماری قارچ Sclerotinia Bomeocarpa میباشد .
قارچ میلیسیوم نام علمی : Turf Thatch قطعه ای از چمن زرد رنگ یا متمایل به قرمز گردیده و توده سفید رنگ از رشد قارچ در اطراف ریشه چمن ظاهر میگردد .
موش کور . نام علمی : Moles موش کور باعث ایجاد شبکه های تونل مانند در خاک زیرین چمن گردیده و وقتی این شبکه فرو بریزد یک سطح ناهمواری را در سطح چمن ایجاد می نماید .
گلسنگ . نام علمی : Dog Lichens گلسنگ یک افت یا بیماری نیست بلکه مشابه یک علف هرز رفتار کرده .
و . . .
در صورت مشاهده هر گونه آلودگی به بیماری یا امراض گوناگون سریعاً بایستی محل آلوده پاکسازی شده و از زمین خارج شود، تا از گسترش آن در سایر قسمتهای سطح پوشش جلوگیری به عمل آید .
نکته آخر :
این که در استفاده از زمین چمن بایستی کاملاً اصولی و عملی رفتار نمود ، چرا که چمن جزء نباتات بوده و یک موجود زنده به حساب می آید ، افراط در استفاده و آن هم غیر اصولی ، صدمات جبران ناپذیری را به آن وارد می کند . برای استفاده اصولی از زمین ، می توان با تنظیم برنامه زمانی مشخص با حداکثر 6ـ5 ساعت در 2 یا 3 مرحله بازی یا تمرین در طول هفته اقدام نمود.
چمن های ورزشی مصنوعی
در زمان وجهانی که زندگی می کنیم و با رشد جمعیت استفاده از تکنولوژی جهت افزایش بهره وری از ضروریات است بخصوص حال که رشد اماکن و فضاهای ورزشی همپا با رشد جمعیت توسعه نیافته ، بهره وری مطلوب از ظرفیت های موجود امری اجتناب ناپذیر است . به این جهت بکارگیری دستاوردهای توسعه تکنولوژیک جهت افزایش ظرفیتها ضروری است . این ضرورت در ورزش امری حیاتی به شمار می رود.
با توجه به توسعه امر ورزش به خصوص فوتبال و استفاده از تکنولوژی چمن مصنوعی نقش بسیار مهمی را در بهروری فضاهای ورزشی ایجاد نموده که این امر موجب پیشرفت و توسعه صنعت چمن مصنوعی شده، بطوریکه طی دهه گذشته چهار نسل پیشرفت خود را به بازار عرضه کرده است .
در مرحله نخست کشور های اروپای غربی خصوصا" آلمان و هلند و بلژیک که پیشتاز تولید چمن مصنوعی هستند نسل اول چمن را وارد بازار کردند . چمن مولتی نسل اول این تولید به کمک ورزش هاکی آمد و به چمن چند منظوره پایل کوتاه (شنی) معروف شد .
نسل دوم تولید چمن مصنوعی که با نام سند فیلد با پایل های متوسط به بازار آمد بیشترین کاربرد را در زمینهای تمرینی فوتبال و تنیس و ……… داشت .
سپس با پیشرفت بیشتر تکنولوژی در تولید چمن مصنوعی نسل سوم با نام رابراند سند فیلد (شنی و گرانولی)به بازار ارائه شد ، که این چمن توانست مورد استقبال صنعت فوتبال و در راس آن فیفا قرار بگیرد و پس از سالها آزمایش و برگزاری مسابقات رسمی در رده های جوانان و باشگاه های حرفه ای و اماکن ورزشی پر استفاده و…. توانست جایگاه خود را به اثبات رساند.
امروزه تکنولوژِی نون این فیلد (بدون نیاز به شن و گرانول) جدیدترین یا در واقع نسل چهارم تولید چمن مصنوعی می باشد که با بهره وری بالا و هزینه های پایین به راحتی قابل نصب و نگهداری می باشد.
مزیت ها و کیفیت چمن مصنوعی در مقابل چمن طبیعی اشاره کرد:
* این تکنولوژی نیاز به آبیاری ندارد و صرفا" جهت طراوت و شستشو می توان چمن را آبیاری کرد در حالیکه چمن طبیعی روزانه حجم وسیعی ازآب را صرف نگهداری خود میکند.
* استفاده از چمن مصنوعی نیاز به محدودیت زمانی ندارد و به صورت استاندارد بالغ بر 4000 ساعت در سال استفاده می شود در صورتیکه بهره برداری ازیک چمن طبیعی بطور استاندارد 2 بار در هفته می باشد. و زمان مفید آن حداکثر350 ساعت درسال است .
در صورتیکه با توجه به محدودیت زمانی در استفاده از چمن طبیعی امکان استفاده زمین بصورت گسترده در تمام فصول وجود ندارد لهذا سرمایه گذاری اولیه هرچند کمتر از چمن مصنوعی است اما اقتصادی نیست.
چمن های مصنوعی در زمین های فوتبال
فوتبال ورزشی است که در آن بازیکنان تماس های فیزیکی زیادی با سطح زمین دارند و تکل زدن و سر خوردن از جمله حرکات اجتناب ناپذیر در این ورزش می باشد. در بررسی ویژگی های مورد نظر برای یک چمن مصنوعی، علاوه بر عکس العمل میان سطح و توپ، بر هم کنش میان بازیکن و سطح، سایش پوست بازیکن و نیز دوام چمن مصنوعی معیارهای تعیین کننده ای هستند.
چمن های مصنوعی اولیه دارای خاب های کوتاهی بودند و به منظور ایجاد یک سطح محکم و فرش مانند، با تراکم بالایی تولید می شدند. از جمله معایب این نوع چمن ها می توان به لغزش زیاد و خواص سایشی نامناسب آنها اشاره کرد که هر دوی این عوامل موجب افزایش احتمال وارد آمدن آسیب به بازیکنان فوتبال می شد.
برای نسل دوم چمن های مصنوعی راه کار استفاده از پرکننده های شنی ارائه شد که موجب بهبود خواص لغزشی آنها گردید. با این حال پس از مدتی شن ها فشرده می شدند و اتصالات لایه ضعیف می شد، در نتیجه مجدداً احتمال آسیب رسیدن به بازیکنان افزایش می یافت.
نسل کنونی چمن های مصنوعی (نسل سوم) دارای خاب های بلندی هستند. ماده پر کننده در آنها ترکیبی از شن های سیلیسی و ذرات لاستیکی است که هرگز فشرده نمی شوند. انواع جدید نخ از جمله نخ های تشکیل شده از چندین مونوفیلامنت به همراه سیستم های لایه گذاری پیشرفته، ویژگی های بهینه ای به این چمن ها می دهد. ضریب اصطکاک پایین، اتصالات مناسب و خواص مربوط به انعکاس توپ در آنها با چمن های طبیعی برابری می کند و اینها همه سبب شده اند که امروزه از چمن های مصنوعی به عنوان یک پوشش مطلوب در زمین های فوتبال استفاده شود. در حال حاضر استادیوم های بزرگی در سالزبرگ، اتریش و برن (درسوئیس) با چمن های مصنوعی مجهز شده اند.
چمن های مصنوعی با خاب کوتاه از چمن های مصنوعی با خاب کوتاه در زمین های مخصوص ورزش هایی چون هاکی، تنیس، کریکت، بیس بال، گلف و … که در آنها بازیکن تماس مستقیم با سطح زمین ندارد، استفاده می شود. و از ویژگی های مربوط به انعکاس توپ و یکنواختی سطح از اهمیت بیشتری برخوردارند. اخیراً فدراسیون بین المللی هاکی (FIH)، زمین های دارای چمن های مصنوعی را تنها سطوح مورد تایید برای مسابقات هاکی اعلام نموده است. چمن های مصنوعی مورد مصرف در ورزش هاکی را می توان بدون استفاده از پرکننده های شنی سیلیکونی نیز تولید کرد. امروزه این گونه چمن ها به جای پلی آمید اغلب از نخ های خام و یا تکسچره شده PE و PP و بسیار شبیه چمن های مصنوعی با خاب بلند ساخته می شوند
مقاومت در برابر اشعه فرابنفش
در بعضی از کشورها مانند کشورهای اروپای شمالی، کمبود نور خورشید مانع از رشد چمن های طبیعی می شود، حال آن که در برخی مناطق مانند نواحی جنوب استوا، نور و گرمای شدید و آب و هوای خشک، رشد آنها را با مشکل مواجه می نماید. در هر کدام از این مناطق، چمن های مصنوعی می توانند جایگزین مناسبی برای چمن های طبیعی باشند. اما دوام این کفپوش ها به مقاومت نخ های موجود در ساختمان آنها در برابر اشعه ماوراء بنفش وابسته است. همچنین به دلیل این که نخ ها در معرض هوای آزاد قرار دارند، خواص فیزیکی شان ممکن است دچار تنزل شود. با استفاده از رنگدانه های با ثبات و مواد شیمیایی مقاوم کننده در تولید نخ های مورد مصرف در چمن های مصنوعی می توان بر این مشکلات غلبه نمود. امروزه با تولید چمن های مصنوعی ساخته شده از این نخ ها، حتی مناطقی مانند کشورهای عربی و استرالیا که دارای آفتاب شدید هستند، توانسته اند از این چمن ها استفاده نمایند.
زیرسازی زمین
کیفیت نهایی پروژه چمن مصنوعی منوط به حسن انجام عملیات زیر سازی و سطح سازی قبل از چمن بوده و طراحی زیر سازی و عملیات اجرایی آن دارای حسـاسیت و اهمیـت فوق العاده می باشد و لذا برای جلوگیری از صرف هزینه و وقت مضاعف ناشی از دوباره کاریهای مربوط به ترمیم و بازسازی معیوب که معمولاً به کوتاهی عمر چمن و هزینه های سربار می انجامد ، عملیات زیر سازی چمن مصنوعی میبایست با دید طویل العمر بودن بعنوان یک سازه مقاوم ، بررسی ، مطالعه و اجرا گردد . در بررسی و طراحی زیرسازی یک پروژه چمن مصنوعی ، بایستی پارامترهای گوناگونی مد نظر قرارداد از جمله این پارامترها اهمیت و استاندارد زمین پروژه مورد مطالعه می باشد . مطمئناً اهمیت زمین و اینکه چه کارایی و انتظاری از آن زمین می رود و یا از چه درجه حساسیتی برخوردار است در طراحی زیرسازی آن نقش حائز اهمیتی را دارا می باشد .
طراحی زیرسازی چمن مصنوعی به چندین عامل بستگی دارد که از آن جمله میتوان به میانگین شدت بارندگی سالانه و نیز متوسط بارندگی 5 ساله ، میانگین دبی سالانه و 5 ساله بارندگی ، عمق یخبندان ، ابعاد زمین ، نوع خاک و … اشاره نمود .
انواع زیر سازی
Unboundالف) زیرسازی استحکام نیافته یا
در این روش با توجه به مصالح در دسترس محلی زیرسازی را می توان طراحی نموده که بصورت استحکام نیافته باشد ، بدین معنی که در این زیرسازی از بتن یا آسفالت استـفاده نمی گردد . از مـزایای ایـن نـوع زیرسـازی ارزانی و قیمـت پاییـن آن می باشـد ولی اسـتفاده از آن محـدودیت هایی را ایجاد می نماید که از آن جمله محدودیت تردد وسایل سنگینی روی چمن و نیز امکان موج برداشتن آن در طولانی مدت می باشد . بدین لحاظ این زیرسازی در زمین های با اهمیت بالا توصیه نمی گردد .
ب) زیرسازی استحکام یافته یا Bound : در این روش سطح بالایی زیرسازی با بتن یا آسفالت استحکام می یابد .
*به طور کلی زیرسازی استحکام یافته به دو روش کلی طراحی و اجرا می گردد :
در روش اول هدایت و دفع آب بصورت روسطحی و با شیب بندی صورت می پذیرد ، این روش مخصوص زمینهای کوچک و چمن های Non sand filled است .
در روش دیگر بایستی با ایجاد زهکش مناسب زمین ، آب ناشی از بارندگی از طریق خود زمین دفع گردد .طراحی یک زهکش مناسب نیز همانند زیرسازی به پارامترهای اهمیت و استاندارد زمین ، نوع خاک ، شدت و دبی بارندگی ، عمق یخبندان و ابعاد زمین بستگی دارد . در سیستم زهکش بایستی بتن یا آسفالت مورد استفاده متخلل و قابل زهکش باشد . آسفالت مورد استفاده در این نوع بایستی از نوع آسفالت پلیمیری باشد ، چرا که آسفالت گرم خاصیت هدایت آب را دارا نمی باشد .
عدم هدایت و دفع سریع آب نیز موجب می گردد که در یخبندان ، با انجماد آبهای باقیمانده ، لایه های آسفالت ترک برداشته و منهدم گردند و این امر منجر به کاهش مقاومت مصالح و قدرت باربری رویه آسفالت در دراز مدت خواهد شد
زهکشی زمین ویژگیهای یک لایه زهکش خوب : 1. ضریب هدایت هیدرولیکی بالا 2. عدم تغییر شکل و نشست در حالت اشباع شدن و سپس خروج آب از آن 3. دسترسی آسان در تمام مناطق 4. قابلیت تحمل تنشهای فشاری و مقاومت مناسب در یخبندان بدون تغییر شکل محسوس
بررسی اجزای یک زمین چمن مصنوعی
هر نوع از چمن مصنوعی با توجه به کاربری آن ازقسمتهای مختلفی تشکیل شده است . اجزای تشکیل دهنده یک چمن مصنوعی در حالت کلی عبارتند از :
فلت های چمن
مهمترین جز چمن مصنوعی فلت آن می باشد که با توجه به اینکه چمن در معرض نور مستقیم خورشید و سایر عوامل جوی و همچنین عوامل فیزیکی ، مکانیکی و شیمیایی قرار میگیرد. کیفیت فلت مورد استفاده تاثیر بسیاری در کیفیت زمین چمن و طول عمر آن دارد .
مواد پلیمری مورد استفاده از تولید فلت به پنج نوع اصلی تقسیم می گردند :
1- پلی پروپیلن یا PP این فلت با توجه به حالت خشکی پلیمر PP تا حدودی زبر و طول عمر کم است و جزو نسل اول فلتهای چمن مصنوعی قرار می گیرد . 2- نایلون یا PA : الیاف پلی آمید با توجه به خاصیت کشندگی بالایی که دارند ، بصورت تک رشته ای در چمن مصنوعی مورد استفاده قرار می گیرند .
3- پلی اتیلن یا PE : پلیمیر PE این امکان را ایجاد کرد که الیاف با طول عمر بیشتر و مقاومتر و در عین حال نرمتری ایجاد گردد. 4- LSR: پلیمیر LSR (چمن با لغزش آسان) که پایه اصل آن PE می باشد و Patent شرکت تیولون هلند می باشد ، لطافت و نرمی بسیار خوبی و در عین حال طول عمر و دوام بالا و مقاومت بالا در مقابل عوامل فیزیکی ، مکانیکی ، شیمیایی و نور خورشید را ایجاد نموده است و به عنوان یکی از بهترین الیاف موجود می باشد.
دارای گواهینامه یک ستاره فیفا می باشد
5- XTREME ®نسل جدید پلیمرهای چمن مصنوعی است که توسط شرکت تیولون هلند اخیرا" اختراع و به ثبت انحصاری رسیده است. چمن مصنوعی ساخته شده از این نوع پلیمر، اولین چمن مصنوعی در جهان بوده که اواخر سال 2005 موفق به اخذ گواهینامه دوستاره فیفا گردیده است. از خصوصیات ویژه این نوع چمن مصنوعی جدید، لطافت بسیار بالا (نرمتر از چمن طبیعی) و درعین حال مقاومت و دوام طولانی مدت آن می باشد . Xtreme بالاترین امنیت و راحتی برای بازیکنان را تامین می کند.
زمینه بافت ( Backing)
زیره چمن مصنوعی یا زمینه بافت به عنوان نگهدارنده فلت های چمن مصنوعی از قسمتهای مهم چمن محسوب می شود. استفاده از زمینه بافت خوب تاثیر بسیار زیادی دراستحکام و عمر چمن دارد.
فیلرها (در صورت نیاز سیستم چمن)
1- شن سیلیس
بسته به نوع سیستم چمن یکی از مهمترین عناصر تشکیل دهنده یک زمین چمن مصنوعی دانه های شن پرکننده میباشد شن سیلیس به چمن ثبات می دهد بطوری که کیفیت و دوام زمین ورزشی بستگی به کیفیت آن دارد .
دانه بندی شن مورد استفاده بر اساس میزان فاکتورهای سرخوردن و ثبات مورد نیاز متفاوت خواهد بود . برای مثال زمینهای چمن مصنوعی فوتبال احتیاج به شن نرمتری نسبت به زمینهای هاکی دارند . ( دانه بندی لازم شن پر کننده برای فوتبال 0.3 – 0.63 mm و برای تنیس 0.4-0.8 mm و برای هاکی 0.71-1.25 mm ) باید حد اقل 50% از دانه های شن مورد استفاده ؛ گِرد باشند .
گردی یک مشخصه مهم دانه های شن است و اثر مستقیم بر روی میزان فرسودگی و پاره شدن الیاف چمن دارد . دانه شن با لبه های تیز باعث پاره گی و صدمه به فلت چمن میشود و حتی بهترین فلت چمن بر اثر حرکت شنِ تیز دانه صدمه می بیند .
2 – گرانول لاستیک : اندازه گرانولهای لاستیک برای زمین فوتبال بین 0/5 میلیمتر تا 1/5 میلیمتر ؛ به شکل چندوجهی ؛ از جنس بازیافت و یا : EPDM (Ethylene Propylene Diene Monomer) با دانه بندی ذیل مناسب است :
< 0.15 mm ( dust ) max 0.1% 0.15 – 0.5 mm max 1 % 0.5 – 1.0 mm 40 % 1.0 – 1.5 mm 55 % > 1.5 mm max 4 %
از لحاظ قیمت استفاده از نوع بازیافت صرفه جویی زیادی بهمراه دارد. اما با توجه به رنگ تیره جنس بازیافت برای کنترل دمای زمین درمناطقی که آفتاب شدید دارند نوعEPDM توصیه می شود.
( EPDM دارای رنگهای متنوع است )
سیستم های چمن مصنوعی
چمن مصنوعی دارای گونه های مختلف بوده که متخصصین چمن مصنوعی آنها را سیستمهای چمن (Grass System) نام گذارده اند. دلیل وجود سیستمهای مختلف چمن مصنوعی را می توان مربوط به تفاوت شاخصه های تکنیکی در هر ورزش دانست. از جمله : چگونگی حرکت توپ، بازگشت توپ ، زاویه انعکاس توپ، نیاز به سر خوردن ، تماس بازیکن با زمین ، شوت کردن ، ضربه زدن یا پرتاب کردن .
1. سیستم شنی و گرانول لاستیک (Sand&Rubber infill System)
این سیستم (چمن نسل سوم) که ترکیبی است از چمن مصنوعی با ارتفاع پایل خیلی بلند (50-56mm) که با تراکم کمتر بافت شده و مخلوطی از گرانول لاستیک و شن سیلیس یا گرانول لاستیک به تنهایی در آن پاشیده می شود تا ضمن بالا بردن دوام نخ چمن ، امکان بازی طبیعی را فراهم سازد.
ساختار باز ( تراکم پایین ) مشخصه این سیستم است. بهترین کنترل توپ و بهترین حرکت توپ در فوتبال( استفاده از پرکننده ) نمی شکند، سخت نمی شود و نمی پوسد بازی طبیعی و حداقل صدمات مقاومت کم در برابر سرخوردن (LSR)
این سیستم درحال حاضر مورد استفاده باشگاههای اروپائی جهت بازیهای باشگاهی و داخلی است. فدراسیون بین المللی فوتبال(FIFA) نیز مجوز استفاده از زمین چمن مصنوعی سیستم فوق را برای چندین باشگاه مشهور ازجمله باشگاه آژاکس آمستردام جهت بازیهای رسمی به تائید رسانده است. این سیستم برای نخستین بار در ایران در مجموعه ورزشی شهید کشوری و زمین آکادمی فوتبال متعلق به فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی ایران در مجموعه ورزشی آزادی اجراء شده است .
2. سیستم شنی (Sand-Filled System)
این سیستم مرکب از چمن مصنوعی با ارتفاع پایل متوسط (18-32mm) ، تراکم متوسط بافت و مخلوط شن سیلیس میباشد. الیاف چمن مورد استفاده در این سیستم متنوع بوده و از انواع LSR وPP آن ، بستگی به شرایط محیطی، جغرافیائی محل نصب استفاده میشود . زیر سازی زمین چمن مصنوعی این سیستم طوری طراحی و اجراء می گردد که آب باران حتی در شدیدترین رگبارها به سهولت دفع شده و بازی با آزادی کامل توپ و بازیکن ادامه می یابد .
تراکم نسبتاً کم الیاف در این سیستم از مشخصات آن است.
– برگشت عالی توپ – عالیترین سیستم چمن برای هاکی
از سیستم فوق در ورزشــهای فوتبال ، هاکی ، گلف ، بیسبال و زمینهای ورزشی چند منظوره استفاده می گردد .
این سیستم برای اولین بار در ایران در ورزشگاه شهدای جیحون و ورزشگاه شهید فهمیده اجراء شده است .
3. سیستم نیمه شنی (Semi-Sand Filled System)
سیستم نیمه شنی که چمن استاندارد مخصوص زمینهای بازی تنیس است، ترکیب چمن مصنوعی با نوع فلتهای LSR وPP و مخلوط شن سیلیس می باشد .
این سیستم با حرکت سریع توپ در برگشت ضربه به زمین و قدرت مانور بازیکن بهترین نتیجه را در زمینهای بازی ارائه داده است . سیستم نیمه شنی علاوه بر تنیس در هاکی و دیگر ورزشها مانند مینی فوتبال استفاده می شود . تراکم زیاد و یکسان در همه جا از خصوصیات این سیستم است.
4. سیستم بدون شن (Non-sand filled system)
سیستم چمن مصنوعی بدون شن (Water Based) که کاربردهای بسیار فراوان داشته و در زمینهای فوتبال ، تنیس، هاکی ، زمینهای ورزشی چند منظوره و فوتبال داخل سالن استفاده میشود از فلتهای SPF وLSR وPP با تراکم بافت بالا تولید می شود . امکان ورزش و تمرین با کفشهای معمولی به جز کفشهای استوک دار برای همه ورزشها وجود دارد.
نگهداری صحیح زمین چمن مصنوعی
دلایل نیاز به نگهداری زمین چمن مصنوعی :
زیبایی شناسی
برای اینکه زمین ظاهری زیبا داشته باشد، لازم است از آن نگهداری کنیم. یک مکان کثیف، مکان جذابی برای بازی هیچ ورزشی نیست و ممکن است بازیکن را از اصول اصلی بازی بازدارد.
امنیت
یک زمین نادیده گرفته شده اغلب زمین خطرناکی است. زمینی که از آن به درستی نگهداری نشود، بازیکن را در معرض شماری از خطرات قرار می دهد که منجر به صدمات گوناگونی می شود.
عملکرد بازی
اگر زمین به طور مناسب نگهداری نشده باشد ممکن است بعضی کیفیتهای بازی در دراز مدت از دست برود. توپ روی سطح می لغزد، چرخش توپ به درستی انجام نمی شود و در جهش توپ نیز مشکل ایجاد می شود. بازیکنان هنگام دویدن روی سطح ناهموار احساس راحتی نخواهند کرد و به خاطر ناتوانی در کنترل یک توپ غیر قابل پیش بینی احساس خستگی و ناامیدی خواهند کرد. سطح سفت خواهد شد و مشکلات به وجود آمده تا حدی پیش می روند که این سطح برای بازیکن یک خطر جدی محسوب می شود که صدمات و جراحات طولانی مدتی را به دنبال خواهد داشت.
طول عمر
عمر زمین چمن فوتبال به طور قابل توجهی به وسیله فقدان نگهداری کاهش خواهد یافت.
دستورالعمل نگهداری سیستمهای چمن مصنوعی
مورد یک: حفاظت های روزمره
1-1 فعالیتهای قابل انجام
زمین چمن برای فعالیتهای زیر در نظر گرفته شده است:
فوتبال حرفه ای- بیسبال- سافت بال- هاکی- لاکراس- راگبی- فعالیت های فیزیکی- آموزشهای بدنی- پیاده روی و تمرینات سبک
2-1 ممنوعیتهای زمین
زمین باید عاری از شیشه، سیگار، برگ، کاغذ، زباله ها و هر گونه شیء نوک تیزی باشد که امکان صدمه زدن به زمین و بازیکنان را دارد. ضروری است در زمین استعمال دخانیات ممنوع باشد.
3-1نوع کفشها
ترجیحاً از کفشهای میخ دار(استوک دار) مخصوص چمن مصنوعی استفاده شود.
کف کفشها باید میخی و از نوع پلاستیک مرغوب باشد. طول میخها نباید بیشتر از 5/1 اینچ باشد. کفشهای کاملاً صاف نیز توصیه نمی شود.
4-1 انتقال زباله ها
نخاله ها و زباله ها ی موجود در زمین باید هر چه سریعتر از زمین خارج شوند. از نظر اقتصادی استفاده از جاروهای معمولی می تواند برای تمیز کردن نخاله های سطحی، مقرون به صرفه باشد.
مورد دو: حفاظت از لحاظ علفهای هرز
1-2 از بین بردن علفهای هرز
موارد زیر سبب رشد علفهای هرز و حتی جلبکها در سطح چمن می شود:
چمن برای مدت طولانی شن کشی و آراسته نشود.
چمن کاملاً در سایه قرار گرفته و برای مدت طولانی به آن رسیدگی نشود.
اگر سطح چمن، با فرشهای پرز دار پوشیده باشد و برای مدت طولا نی تحت مراقبت قرار نگیرد.
وجود رطوبت کافی برای رشد علفها.
تمام این اتفاقات یعنی رشد علفها موقعی رخ می دهد که سطح زمین برای مدت طولانی رسیدگی نشود.
*در صورت رشد آنها باید از علف کشهای (Round Up) استفاده شود که اثر منفی روی چمن و رنگ آن نداشته باشد.
2-2 از بین بردن لکه ها
لکه های چربی
با جذب کننده های چربی از بین خواهند رفت. پاک کننده های غبار نیز در این مورد کمک کننده است. لکه های روغنی اگر به سرعت تمیز شوند با این پاک کننده ها از بین می روند.
صمغ(آدامس)
این نوع مواد چسبنده را به راحتی میتوان با استفاده از پاک کننده های صمغ برطرف کرد. (مانند یخ)
مایعات
آنزیمهای Kleen Kill را میتوان برای پاک کردن مایعاتی مانند خون یا استفراغ به کار برد. ساختار این آنزیمها متفاوت از میکروب کشهای موجود می باشد و بیشتر خاصیت آنتی باکتریایی دارند و محیط میزبانی باکتریها را از بین می برند. این آنزیمها ،کاملاً ایمن بوده و به محیط آسیب وارد نمی سازند، لذا فقط طبق دستور .مصرف استفاده شود و نه بیشتر
مورد سه: سطح زمین 1-3 هم سطح نگه داشتن زمین آرایش هر روزه زمین، شما را از هم سطح بودن آن مطمئن می سازد. استفاده زیاد از زمین هم سطحی آن را از بین می برد. این مساله بیشتر در قسمت پنالتی ، کرنر و مرکز زمین اتفاق می افتد. * قبل از انجام هم سطحی، از خشک بودن زمین مطمئن شوید . * استفاده از شن کش مناسب که روی چمن کشیده شود. * توسط یک شن کش سعی کنید چمن را افشان کنید. * روش دوم را تکرار کنید تا اطمینان حاصل کنید چمن به حالت اولیه بازگشته است. * استفاده از کمی آب می تواند الکتریسیته ایجاد شده را از بین ببرد. * وقتی مواد در قسمت لبه های زمین انباشته می شوند باید حتماً جمع آوری شده و دوباره به زمین برگردانده شوند و زمین نیز برس زده شود.
مورد چهار: آبیاری زمین
زمینهای چمن فوتبال در آب و هوای گرم، داغ می شوند که موضوع قابل توجهی برای بازیکنان است. به علاوه سطح داغ به ایجاد اصطکاک کمک می کند که نتیجه آن ایجاد سوختگی پوست بازیکن است. در یک روز داغ ترکیب دمای پوست با دمای سطح زمین به اضافه اصطکاک، به خصوص هنگامی که بازیکن روی سطح سر می خورد، ناگزیر سبب سوختگی بازیکن می شود.
این عمل موجب بهداشت محیط می شود
الیاف را نرم می کند
الکتریسیته ایجاد شده را از بین می برد
باعث شستن گرد و غبار از سطح نخهای چمن گردیده و موجب شادابی در رنگ چمن خواهد شد
در فصول گرم سال زمین را خنک می کند
مواد ریزشی را در جای خود تثبیت می کند و از جابه جایی آنها جلوگیری می کند
این کار موجب عملکرد بهتر زمین می شود
مورد پنج: شرایط آب و هوایی
1-5 زدودن برف
برف و یخ نمی تواند اثری روی سطح چمن داشته باشد. با این حال سطح چمن تحت شرایط اقلیمی مثل پائین بودن دما یخ می زند، لذا محصولات زیر میتواند در این خصوص به شما کمک کند:
کلورید کلسیم ضد فرسایش
این محصول را در کیسه های 20 تا 40 کیلو گرمی میتوان تهیه کرد. این محصول در اشکال گلوله ای یا پوسته ای نیز موجود است و برای از بین بردن یخ و برف در دمای زیر 20 درجه فارنهایت به کار می رود.
کلورید کلسیم 30%
استعمال اوره به دلیل آسیب رساندن به محیط زیست توصیه نمی شود.
استعمال کلورید منیزیم نیز توصیه نمی شود.
2-5 وسایل زدودن برف
زدودن برف میتواند توسط پاروهای معمولی که به سطح چمن آسیب نرساند صورت گیرد. البته کناره های آن باید با لاستیک مخصوصی پوشیده شود.
تذکر: استفاده از کاورهای سنگین همچون برزنت و الیاف مشابه که قابلیت جذب آب را نیز داشته باشند مطلقاً ممنوع، چرا که باعث شکستگی زودرس چمن می گردد.
مورد شش: ماشین آلات قابل استفاده روی زمین با توجه به طراحی زمین باید از ماشین آلاتی استفاده شود که آسیبی به آن وارد نشود. * وزن ماشین با توجه میزان تحمل زمین در هر متر مربع باشد . * تنها ماشین آلاتی که مجهز به لاستیکهای مخصوص چمن روی آن حرکت کنند. * از چرخشهای ناگهانی خودداری شود. * با سرعت پائین حرکت کنید. * از ترمزهای ناگهانی خودداری شود. * از سرعت ماشین آلات خودداری شود. * چرخها عاری از هر گونه آلودگیهایی مانند گل باشد. * قبل از استفاده ،ماشین آلات مخصوص باید از لحاظ هر گونه نشت روغن بررسی شوند. * ماشینهای مخصوص نباید روی زمین شیار ایجاد کنند. * بعد از هر بار استفاده از ماشین آلات مخصوص ، زمین را چک کنید.
مورد هفت: تمیز کردن زمین
کفشهای گلی و کثیف ،می تواند خاک و آلودگی را وارد چمن کند. به همین دلیل توصیه می شود بازیکنان قبل از ورود به چمن، کف کفش خود را تمیز کنند.
این کار با استفاده از برس های ویژه میسر می شود. این برسها کف کفش را از تمام جهات از خاک و گل پاک می کند.
جدول زمان بندی نگهداری
بازدید محل اتصالات روزانه
برس زدن و زدودن آشغال هر 30 تا 35 ساعت بازی
برس زدن و دوباره پخش کردن infill هر 30 تا 35 ساعت بازی
از بین بردن خزه و جلبک سالی یک بار
از بین بردن علفهای هرز در زمان نیاز
دور کردن برف از روی سطح در زمان نیاز
با تشکر از حسن توجه شما