چمن :
در باغات و پارکهای زینتی جهت نمایاندن ارزش واقعی گلهای مختلف به الوان بس گوناگون و یا در بعضی از مواقع برای کم کردن زنندگی رنگ گلهای برخی از نباتات از نظر دید چشم ، لزوم ایجاد چمن با رنگ سبز واجب بوده و چیز دیگری جایگزین آن نخواهد بود . کشت چمن در تمام اراضی به شرطی که قبلا در صورت احتیاج با استعمال کودهای حیوانی و شیمیایی و مخصوصا انواع خاکهای مناسب اصلاح کننده حالت فیزیکی خاک ، زمین را آماده نمایند ، امکان پذیر می باشد .
هر گاه خاک رسی و مرطوب باشد بایستی قبل از اقدام به هر امری آن را زه گشی کنند و یا در صورت عدم امکان اقلا در عمق 20 الی 30 و به ضخامت 10 الی 15 سانتیمتر شن و یا خاکستر چوب در زمین دفن نمایند . بدین معنی که اول به عمق 20 الی 30 سانتیمتر سطح الارض را به کلی برداشته ،سپس شن و یا خاکستر را استعمال نموده و در آخر کار دوباره خاک رو را بجای خود قرار دهند . بدیهی است که انجام این عملیات بسیار گران تمام می شود ، ولی برای ایجاد چمن در میدانهای ورزشی که روی مراتع مرطوب تاسیس می گردند لازم می باشد . هر گاه عملیات فوق به شرحی که گذشت انجام نگیرد ، در عرض چند سال نباتات اراضی مرطوب مانند نی های مختلفه و غیره در این قبیل زمین ها رشد و نمو زیادی کرده و چمن را به کلی از بین خواهند برد . بویژه چمن قسمتهائی که هنگام بازی ، بیشتر لگدمال می شوند زودتر از بین رفته و خالی خواهند شد . در صورتی که زمین خیلی سبک و خشک باشد ، تا حدود امکان باید مقداری از خاکهای سنگین مانند رس و غیره را بدان اضافه نمایند . و یا لااقل قبل از کاشت آن را به کرات آبیاری نموده ، سپس از کودهای آلی پوسیده و شیمیائی استفاده کرده و به طور سطحی با خاک مخلوط کنند . در اراضی خشک ، بهترین طریق دفن نمودن پهن گاوی به عمق 50 سانتیمتر می باشد ، که در این صورت بذور کاشته شده ، اولا ریشه هایشان برای رسیدن به مواد غذائی بیشتر در خاک فرو رفته ، ثانیا در این عمق رشد و نمو زیادی کرده و به علاوه در مجاورت یک رطوبت ملایم دائمی قرار می گیرند .
در اراضی آهکی که مخصوصا هنگام تابستان بینهایت خشک می شوند ، رنگ سبز چمن عوض شده و مایل به زرد می گردد . در این نوع خاکها ، اولا باید در فصول گرم آنها را آبیاری زیادی نموده ، ثانیا برای نگهداری رنگ سبز چمن دو یا سه مرتبه از کودهای شیمیائی یل آلی ازته محلول ، به صورت آبپاشی استفاده نمایند .
بطور کلی بهترین اراضی برای چمن کاری ، زمین هائی است سبک و یا نیمه سنگین که اقلا به عمق 30 الی 40 سانتیمتر خاک زراعی مرغوب و تحت الارض قابل نفوذی داشته باشند . در صورتی که زمین های مورد استفاده از لحاظ خاک رو ضعیف باشند بهتر است به آنها خاک زراعی کاملا مرغوبی به ضخامت 8 الی 10 سانتیمتر اضافه نمایند . ولی اساس موفقیت در چمن کاری اراضی مختلف ، انتخاب صحیح بذور از انواع نباتات چمنی خانواده گندمیان (Graminees ) و در صورت لزوم از خانواده بقولات (Legumineuses ) بسته به نوع زمین و آب و هوای محل جهت بذرکاری می باشد . بنابر این برای چمن کاری ، اول باید زمین مورد نظر را از هر حیث آماده کرده و در صورت احتیاج ، اصلاح نموده و کود حیوانی و شیمیائی مکفی بدان اضافه نمایند . موقع تهیه نیز باید توجه بیشتری به خارج کردن ریشه نباتات هرز نموده و بهر وسیله ای که شده است حتی با دست آنها را یطور گامل از زمین کنده و خارج نمایند . سپس بذور مورد نیاز را بر حسب نوع خاک و رطوبت زمین و آب و هوای محل از بین نباتات چمنی خانواده گندمیان ، در صورت نیاز از خانواده بقولات انتخاب نموده ، به نسبت معینی با هم مخلوط کرده و اقدام به کاشت نمایند .
مشخصات چمن :
چمن گیاهی تک لپه است . مرکز رویشی آن در قسمت طوقه ، نزدیک خاک است . این مرکز رویشی پائین به گونه ای است که کار چمن زنی را آسان می کند و نیز قدم زدن بر روی آن تقریبا بدون عارضه است و چمن از این رهگذر آنچنان خسارتی نمی بیند . اغلب چمنها جزء گیاهان دائمی چند ساله اند ؛ البته چمن یکساله نیز وجود دارد . چمن را بیشتر از طریق کشت بذر تکثیر می کنند ؛ گونه هائی از چمن نیز به روش غیر بذری تکثیر می شوند .
از جمله مشخصات دیگر چمن تولید مستمر برگهای تازه از مرکز رویشی آن است که در تمام فصل رویشی انجام می شود . البته در مواردی هم مانند پیری ، برگها فرسوده و نابود می شوند . بهر حال اعم از شرایط طبیعی و زراعی ، چمن رشدی سریع دارد و مواره مقدار محصول آن بیشتر از مقدار بذر پاشیده شده است . همین خصوصیت چمن باعث شده که در فضاهای سبز کاربرد زیادی داشته باشد ؛ چرا که رشد آن یکنواخت ، مداوم و سریع است .
قابلیتهای کاربردی :
بعضی از چمنها در هر شرایطی قابلیت تطبیق دارند و بقاء و رشد خود را حفظ می کنند و بدان ادامه می دهند ؛ برخی دیگر از انواع چمنها نیز حساسند و با تغییرات محیطی سریعا از بین می روند . گونه هائی در برابر "پا خوردگی " مقاوم هستند و هر چند لگدکوب شوند باز هم حیاط و جلای خود را حفظ می کنند و برخی دیگر چنین مقاومتی ندارند . انواعی از چمنها توانائی ترمیم دارند و با سرعت بستر خود را پوشش می دهند در حالیکه انواعی دیگر این کار را بکندی انجام می دهند .
مقاومت چمن در شرایط مختلف آب و هوائی و خاک :
برای اکثر چمنها خاک نسبتا حاصلخیز کمی اسیدی یا خنثی با تهویه مناسب و زهکشی مطلوب ، محیطی کاملا ایده آل خواهد بود و در چنین شرایطی بخوبی رشد می کنند ؛ اما همواره زمینهائی که تمام این شرایط را یکجا دارا باشند یافت نمی شود . گونه هائی از چمنها در وضعیتهای مختلف خاکی قابلیت سازگاری عجیبی دارند ؛ و بعضی دیگر هم توانائی سازگاری اندکی از خود نشان می دهند و اصولا انعطاف پذیر نیستند . همچنین گونه هائی از چمنها نسبت به رطوبت بالا و نور کم مقاومت نشان می دهند و بعضی دیگر برعکس آنها عمل می کنند . برخی از آنها آب و هوای خشک را دوست دارند و بعضی دیگر در چنین شرایطی نمی توانند به حیات خود ادامه دهند .
چمنها را بر اساس نیاز دمائی منطقه رشدی به دو گروه عمده تقسیم می کنند :
1-چمنهای سردسیری ؛ که به 15 تا 21 درجه سانتی گراد دمای روزانه نیاز دارند .
2-چمنهای گرمسیری ؛ که دمای 27 تا 29 درجه را ترجیح می دهند .
بخاطر همین اختلاف درجه حرارت است که مثلا چمنهای سردسیری در دمای گرم حالت بخواب رفته می یابند و برنگ مایل به قهوه ای در می آیند و نیز چمنهای گرمسیری در مناطق سرد ، در اوایل بهار و اواخر پائیز از رشد باز می مانند و رنگ آنها نا خوشایند می شود.
اصلاح خاک :
خاک مناسب برای کاشت چمن باید بافتی مناسب با PH خوب داشته باشد . بیشتر چمن ها در خاک های لومی یا شنی _ لومی با PH خنثی یا کمی اسیدی (6.5 تا 7 ) رشد مطلوبی خواهند داشت .
برای دستیابی به خاک مناسب که بافتی مطلوب و زهکشی PH عالی داشته باشد در اغلب موارد ضرورت دارد که مقدار معینی از مواد افزودنی بدان اضافه شود . این مواد افزودنی را با دستگاه روتوتیلر (Rototiller ) و یا دیگر تجهیزات مکانیکی با خاک مخلوط می کنند .
دستگاه روتوتیلر همچنین می تواند سطح خاک را نرمتر سازد و کلوخها را به اجزاء ریزتر خرد کند . این دستگاه دو مزیت علمی دیگر نیز دارد : یکی ازبین بردن علفهای هرز موجود در خاک و دیگر آوردن سنگهای بزرگ به سطح خاک . همچنین می دانیم ،علفهای هرز و سنگهای درشت در خاک دو عامل منفی به شمار می آیند که با روتوتیلر می توان آنها را از سر راه برداشت . این سنگها اگر ریز باشند بستر چمن را خراب می کنند و اگر درشت باشند به تیغه های ماشین چمن زنی آسیب می رسانند . بنابراین ، پیش از کاشت چمن ، تمام سنگهای ریز و درشت را باید از خاک جمع آوری کرد . علفهای هرز نیز زیبایی و رشد و طراوت چمن را تحت الشعاع قرار می دهند . هر گاه این علفهای هرز از نوع خطرناک باشند ، در کار نگهداری دشواریهایی به بار می آورند . پس برای حل چنین مشکلاتی نیز بهتر است پیش از کاشت چمن اقدام شود و حتی الامکان تمام علفهای هرز از منطقه خارج گردند . در این مورد می توان از علفکش "غیر انتخابی " یا از مواد ضد عفونی کننده خاک که اثر آنها مقطعی و کوتاه مدت باشد استفاده کرد . مثلا متیل برماید برای این کار مناسب است . هر دو نوع مواد یاد شده گران قیمت اند ؛ اما با اسامی مختلف غالبا در دسترس قرار دارند . باری ، پس از آماده سازی کامل خاک می توان اقدام به کاشت چمن کرد .
انتخاب بذور :
عوامل زیادی از قبیل جنس خاک ، آب و هوای محل و منظوری که چمن جهت آن ایجاد می شود در انتخاب انواع بذور چمنی کمک خواهند کرد . مثلا در باغات زینتی بایستی بذور طوری انتخاب شوند که چمن حاصله ظریف و لطیف باشد . و در زمین های ورزشی مانند فوتبال و روگبی ( Rugby ) و یا میدان های اسب دوانی که بازیکنان با کفش و اسبان با سم چمن را خواهند کند ، باید بذوری انتخاب نمود که ریشه های قوی داشته و به علاوه بازیکنان و اسبها روی آن نلغزند . در انتخاب بذور نه نتها بایستی به این موضوع اهمیت داد که هر یک از بذور انتخابی به حالت طبیعی و وحشی چگونه رشد و نمو می کنند . بلکه این نکته را نیز باید در نظر گرفت که در چمن های مصنوعی در نتیجه چیدن و غلطک زدنهای متوالی ، این بذور به چه شکلی در می آیند ،زیرا این دو عامل ، پنجه زدن نباتات را به کلی تغییر داده و با حالت وحشی اولیه تفاوت زیادی خواهند داشت . به علاوه برخی از نباتات چمنی خوانواده گندمیان فقط در بهار سبز و زینتی بوده در صورتی که برخی دیگر تا زمستان سبز می مانند . بنابراین بهتر است بجای کشت یک نوع بذر ، مخلوطی از چند نوع را مورد استفاده قرار دهند . بعضی از این نباتات ، چمنی ایجاد می کنند به رنگ سبز روشن ، در صورتی که برخی دیگر چمنی با رنگ سبز مایل به آبی تند تولید می نمایند . در نتیجه توصیه می گردد که برای احداث چمن به منظورهای مختلف و مخصوصا در اراضی وسیع ، قبلا با کارشناسان و متخصصین کار آزموده مصلحت نموده و با راهنمائی و صلاح دید ایشان اقدام به عمل گردد . زیرا در غیر این صورت غالبا نتیجه امر منفی و رضایتبخش نخواهد بود .
در اغلب موارد به علت عدم اطلاعات و یا به منظور صرفه جوئی ، بذور نباتات چمنی زیر که از خانواده گندمیان می باشند به طور خالص مورد استفاده قرار می گیرند :
1. Ray – grass anglais (Lolium perenne L. ) :
چمنی است که فقط در اراضی نم دار و آب و هوای مرطوب مقاوم و تقریبا دائمی بوده ، در ضمن ، جوانه زدن و رشد سریع داشته ، چیدن را به خوبی تحمل می نماید .
2. Ray – grass de pacey ( L. P. Var : ramosum) :
واریته ای است که از نوع اصلی خود بیشتر دائمی و قوی بوده ، در عین حال نیز ظریف می باشد .
3. Ray – grass d Italie ( Lolium italicum A. Br. ):
نباتی است دو ساله ، سریع الرشد و فوق العاده قوی که برای ایجاد مراتع مصنوعی موقتی بکار رفته ولی در چمنهای زینتی مصرف چندانی ندارد .
به طوری که در بالا گفته شد نباتات نامبرده فقط در مناطق مرطوب و اراضی نمدار دائمی بوده ، رشد و نمو مناسبی کرده و نتیجه رضایت بخشی می دهند . و چون هنگام احداث چمن های زینتی و یا میادین ورزشی نه تنها بهاء بذر گران تمام می شود ، بلکه مخارج تهیه زمین ، قیمت کود و دستمزد کارگر نیز مبلغ هنگفتی بر می دارد . لذا بهتر و با صرفه تر خواهد بود که به جای Ray-grass های خالص از Lawn – grass ها که مخلوط چند نوع بذر نباتات چمنی می باشند با در نظر گرفتن شرایط آب و هوا و موقعیت محل استفاده گردد.
Lawn – grass چمنی است که قسمت اعظم آن را ( ری گرای انگلیسی ) تشکیل می دهد و چنان که قبلا نیز اشاره گردید ری گرا، نبات ظریف و پر پشتی بوده و به واسطه رشد و نمو سریعی که دارد در سال اول کشت چمن زیبائی ایجاد کرده ، به علاوه از رویش علفهای هرز نیز جلوگیری می نماید . اما در سالهای بعد به تدریج از بین رفته ، به جای آن سایر نباتات چمنی موجود در مخلوط بویژه Fetuques ها و Paturins ها که مدت زیادی برای رشد و نمو کامل خود احتیاج داشته و در عوض گیاهان قوی و مقاومی می باشند سبز می گردند .
در چمنهای ورزشی ، مخصوصا برای گلف (Golf ) که باید زمین مانند روی میز بازی بلیارد (Billard ) صاف و یکنواخت باشد ، نبایستی در مخلوط Lawn – grass ، دانه های (ری گرا ) داخل گردند .
انتخاب انواع نباتات چمنی:
نباتات چمنی خانواده گندمیان برای اراضی خشک .
I. Fetuque ovine (Festuca ovina L. )
II. Fetuque heterophylle (Festuca heterophylla Lamk. )
III. Fetuque rouge tracante (Festuca rubra Var: genuine )
IV. Paturin des pres (Poa pratensis L. )
V. Paturin comprime (Poa compressa L. )
نباتات چمنی خانواده گندمیان برای اراضی مرطوب .
I. Agrostis vulgaire ( Agrostis alba Var : vulgaris Thunb .)
II. Agrostis tracante ( Agrostis alba Var: stolonifera )
III. Cretelle des pres ( Cynosurus cristatus L.)
IV. Fetuque des pres (Festuca pratensis L. )
V. Paturin commun ( Poa rivialis L.)
نباتات چمنی خانواده گندمیان برای محلهای سایه دار .
I. Paturin des bois ( Poa nemoralis L. )
II. Flouve odorante ( Anthoxanthum odoratum L. )
III. Brome des pres ( Bromus erectus Huds.)
دو نوع اخیر با وجود این که به خوبی در سایه رشد و نمو می نمایند ، چون چمن خشنی می باشند لذا کمتر مصرف می گردند .
نباتات چمنی خانواده گندمیان برای اراضی کنار دریا .
I. Agrostis maritime( agrostis alba Var: maritime Mey.)
II. Fetuque rouge tracante( Festuca rubra Var: genuine )
III. Fetuque rouge de Nouvelle – Zelande (Festuca rubra Var : fallax )
اخیرا در کشور خودمان نیز بذر چمن مرغوبی به نام چمن مخملی نطنز که از خانواده گندمیان می باشد تهیه گردیده و به فروش می رسد . این بذر اگر خالص و بدون افت باشد برای اغلب استانهای سردسیر کشور و یا نقاطی که تابستان نسبتا گرمی دارند ، مانند تهران و اطراف آن بهتر و مناسب تر از بذور خارجی بوده و چمن حاصله نیز کاملا مقاوم و زیبا می باشد .
تمام نباتات چمنی مذکوره در بالا متعلق به خانواده گندمیان بوده و در بعضی موارد ، مخصوصا وقتی خاک بی اندازه خشک باشد بذر برخی از نباتات چمنی خانواده بقولات را بدانها اضافه می نمایند . نوعی که بیش از همه در تمام اراضی ، حتی بینهایت خشک نیز مصرف دارد عبارت از شبدر خزنده یا سفید (Trifolioum repens L. )می باشد که به فرانسه آن را Trefle rampant می گویند . ولی نباید بذر این شبدر را بیش از دو در صد وزن مجموع بذور گندمیانی که کاشته می شوند به مخلوط اضافه نمایند ، زیرا اگر مقدار آن زیاده از حد باشد در مدت کمی رشد و نمو زیادی نموده و تمامی چمن را فرا خواهد گرفت . برگهای شبدر خزنده در مواقع خشکی نیز بحالت سبز باقی می مانند ولی چون رطوبت را زیادتر از نباتات چمنی خانواده گندمیان در خود نگه می دارند ، بدین جهت در میدانهای ورزشی باعث لغزندگی زمین می گردند .
بذور انواع نباتات چمنی خانواده گندمیان که در مخلوطی از بذر چمن داخل می شوند همگی به یک اندازه و درشتی نیستند .
موقع خرید بذر چمن باید دقت شود ، که اولا تناسب اختلاط بذور مختلفه در آن متناسب با زمین و آب و هوای محل و منظور از ایجاد چمن باشد . ثانیا بذور کاملا تمیز و تقریبا بدون افت بوده ، عاری از هر گونه دانه های خارجی و مضره باشند .
مقدار بذر در واحد سطح :
معمولا سه کیلوگرم از بذر چمن مرغوب ( لاون گرای ) محتوی 80% ( ری گرای انگلیسی ) برای یک آر (30 گرم در متر مربع ) کافی خواهد بود . ولی اگر مخلوط به مقدار کمتری ( ری گرا ) داشته و یا سایر انواع مخلوط با (ری گرا ) ، دانه ریز باشند می توان میزان نامبرده در بالا را به نصف تقلیل داد . و هر گاه بذر بطور خالص ، (ری گرای انگلیسی ) بوده و یا بذر پاشی با دست انجام گیرد و بذرکار نیز کاملا آشنا به عمل نباشد ، بهتر است میزان بذر در آر به 6 کیلوگرم (60 گرم در متر مربع ) ترقی داده شود . اغلب مشاده می گردد که باغبانان ایرانی برای چمن کاری، میزان بذر را در متر مربع از 60 گرم زیادتر و تا حدود 100 گرم نیز مصرف می نمایند . دلیلی را که برای این کار می توان ذکر نمود ، اولا ناخالصی بذر و ثانیا عدم توجه کافی برای تهیه زمین جهت کشت می باشد .
نباتات چمنی در مناطق گرم و خشک :
در نواحی گرم و خشک که مدت زیادی از سال خشکی بوده و بارندگی کم است و از طرفی هم امکان آبیاریفراوان موجود نیست از کشت انواع نباتات چمنی که قبلا ذکر گردید صرف نظر نموده و بجایشان انواع دیگری را بشرح زیر بکار می برند :
1. در آفریقای شمالی و بویژه در الجزایر و مراکش از نباتی به اسم علمیCynodon Dactylon Pers. که از خانواده گندمیان می باشد و به فارسی آن را مرغ ، به فرانسه Chiendent pied de poule و به انگلیسی Bermuda – Grass می گویند ، در ایجاد چمن های زینتی و میدان های اسب دوانی استفاده زیادی می نمایند .
گیاهی است دائمی و معمولا جزء نباتات هرز . ریزمها دراز ؛ ساقه ها خوابیده و در مقابل خشکی و کم آبی بی اندازه مقاوم ؛ موقع بروز سرما رنگ سبز برگها زایل شده ، خرمائی رنگ گردیده و منظره بدی را پیدا می کنند .
2. گیاه Stenotaphrum americanum Schrank : از خانواده گندمیان و نباتی است دائمی و استولون دار که ریزمهای درشت خزنده و درازی را تولید می کند . در امریکا (فلوریدا ) و آفریقای شمالی برای ایجاد چمن ها زیاد به کار رفته و به کرات بایستی چیده شود . چمن حاصله خشن ولی به رنگ خوبی می باشد .
3. گیاهان.Zoysia tenuifolia Willd و Zoysia matrella Merr. : هر دو از خانواده گندمیان و نباتاتی هستند دائمی ، ریزمدار و دارای استولون که در اولی ریزمها و استولونها ظریف و در نوع دومی قوی و خشن می باشند . از این دو نبات در کالیفرنیا و آفریقای شمالی استفاده نموده و چمنهای قشنگی به رنگ سبز احداث می نمایند .
4. مدت زمانی است که در بعضی نواحی خشک و گرمسیر آمریکا از نوعی چمن به نام Ouganda – Grass که نباتی بومی Ouganda (ناحیه ای است در آفریقا واقع در شمال غربی دریاچه ویکتوریا ) بوده و به نظر می رسد یکی از انواع و یا واریته های اصلاح شده مرغ یعنی Cynodon Rich . باشد ، استفاده می نمایند . گیاهی است دائمی و ریزمدار و دارای استولون . چمن حاصله مخملی ، خیلی نرم و به رنگ سبز نسبتا روشن بوده ولی در نقاط سردسیر از اواسط پاییز رنگ آن به زردی گرائیده و منظره بدی را به خود می گیرد . این چمن در دشت مغان آذربایجان نیز مورد آزمایش قرار گرفته و نتیجه خوبی هم داده است .
طرز ازدیاد چهار نبات نامبرده در بالا ، بوسیله تقسیم ریزمهای خزنده و یا استولونهای آنها به قطعات کوچک بوده و جهت کشت باید این قطعات کوچک را به فواصل 10 الی 25 سانتیمتر از یکدیگر در خاک مخفی نمایند . تقریبا 1.5 الی 4 ماه وقت لازم است تا اینکه ریزمها پس از کشت رشد و نمو کافی کرده و سطح مورد نظر را بپوشانند .
5. گاهی اوقات در فرانسه برای چمن کاری اراضی خیلی خشک از یک نبات بومی به نام بومادران.L Achillea Millefolium که از خانواده مرکبه (Composees ) بوده و به فرانسه آن را Millefeuille می گویند استفاده می نمایند . این گیاه چیدن را به خوبی تحمل می کند .
کاشت و مواظبت :
بذر چمن را می توان در تمام فصول مناسب سال کاشت ولی بهتر است بنا به آب و هوای محل در بهار یا پائیز اقدام به عمل نمود . کشت بهاره بسته به درجه حرارت هوا از نیمه دوم اسفند تا اواخر اردیبهشت ماه بیشتر معمول و به صلاح و صرفه می باشد . بذر کاری پائیزه مخصوص اراضی سبک و سالم مناطقی با زمستان معتدل بوده و در شهریور و مهر ماه انجام می گیرد آنهم به شرطی که محل کشت زیر درختان واقع نگردیده و برگهای خزان شده روی نباتات جوان را نپوشانند . در هر صورت یکی از شرایط اساسی موفقیت در کشت چمن این است که بذور کاشته شده در اسرع وقت جوانه زده و از خاک خارج گردند .
در زمینهائی که چمن کاشته می شود خاکشان باید نرم و بهم چپسبیده ، و در اراضی سبک خیلی محکم بوده ، بعلاوه کاملا یکنواخت و مسطح باشند . بنابراین پس از شخم با وسایل موتوری و یا دستی ، و استعمال کود های حیوانی و شیمیائی مورد لزوم ، باید چندین بار متوالیا روی خاک را دندانه سبک و سپس غلطک کشیده و سنگریزه ها را به دقت از آن جدا نموده و بیرون بریزند تا بعدا موقع چیدن چمن با قیچی یا ماشین چمن بری ، تیغه های آنها خراب نشوند . و در ضمن ، مواظبت نمایند که هنگام اجرای عملیات بالا ، زمین به قدر کافی خشک باشد تا اینکه وسایل کار و مخصوصا غلطک به خاک نچسبد . یادآور می گردد که آخرین نوبت غلطک زدن بلافاصله قبل از بذر پاشی می با شد ، تا سطح خاک جهت کشت بذر کاملا صاف و هموار گردد .
برای بذرکار یک روز بدون باد و آرامی را انتخاب نموده ، بذر را با دست و به حد امکان از نزدیک سطح خاک روی زمین می پاشند تا باد آنها را با خود همراه نبرد . جهت اینکه بذور بطور مرتب و یکنواخت در سطح خاک پخش گردند ، زمین را با طناب به قطعاتی به عرض 2متر تقسیم نموده ، بذرکار از وسط هر قطعه عبور کرده و در دو طرف بذر را می پاشد . پس از خاتمه کار دوباره همان زمین را در جهت عمود به قطعات اولی به قسمتهای 2 متری دیگری تقسیم نموده و مثل قبلی بذر پاشی را تکرار می نمایند . بدیهی است در این طریق نصف بذر لازم برای واحد سطح در دفعه اول و نصف دیگر در دفعه دوم مصرف خواهد شد . معمولا کنارهای قطعه زمین موردعمل را بذر زیادتری می پاشند تا از اراضی هم جوار به وسیلهء چمن پرپشتی کاملا جدا گردند پس از پاشیدن بذر ، جهت مخفی نمودن ان در خاک و با ملاحظهء وضع زمین از لحاظ جنس رطوبت بروی بذور یکبار شن کش و یا چنگک فوق العاده سبکی کشیده و سپس غلطک می زنند . در اراضی کم وسعت روی بذور را به طور یکنواخت و حداکثر با 5 الی 10 میلیمتر پهن کاملا پوسیدهءالک شده پوشانده و بعدا برای خاتمهءکار غلطک سبکی بکار می برند . در صورت عدم دسترسی به پهن خالص ممکن است از مخلوط : پهن کهنهء پوسیده ، خاک برگ و خاک مرطوب ماسه دار نیز استفاده نمایند ، بشرطی که مخلوط کاملا الک شده و نرم باشد .
برای جلوگیری از خسارت پرندگان تا موقع روییدن بذور ، بلافاصله پس از بذر کاری باید آدمکهای چوبی یا وسایل دیگری را در اطراف زمین نصب کنند . وقتی بذور تازه روییده به بلندی 3 الی 4 سانتیمتر رسیدند غلطک سبکی میزنند تا این که نباتات جوان بیشتر با خاک تماس پیدا کرده ، قوی شده باشد و ریشه های زیادی تولید نمایند . پس ازآنکه نباتات تا اندازه ای رشد کرده و به ارتفاع 5 الی 6 سانتیمتر رسیدند در این موقع باید ان هارا برای اولین بار با دست قیچی نمود ( استعمال ماشین های چمن زنی در اولین چین باعث کنده شدن عده ی زیادی از نباتات جوان شده و در نتیجه چمنها خراب خواهند گردید ) . اگر در این فصل هوا گرم باشد برای حفاظت نباتات جوان از اشعه ءسوزان افتاب ، بهتر است چمن های چیده شده را بدون جمع کردن در همان محل چیده شده باقی گذاشت . پس از اولین چین ، در مواقع لازم بایستی بکرّات و ان هم کوتاه ، چمن را با قیچی های دستی و یا بهتر با ماشین های چمن بری چین نمایند . انجام این عمل نیز به طور شایسته و مناسب یکی دیگر از شرایط اساسی موفقیّت در چمن کاری می باشد .
در چمن های کم وسعت ، معمولا برای چیدن انها از قیچی های مخصوص و یا از ماشین های چمن بری دستی کوچک استفاده می نمایند . ولی در اراضی وسیع ، باید عمل به وسیله ء ماشین های چمن زنی موتوری که دارای انواع زیادی می باشند انجام گیرد . به تازگی ماشین های چمن بر موتوری ، باتیغه های دایروی زن ( Rotatif ) نیز به بازار عرضه شده است که اولا : بجای بریدن نباتات بحالت تقریبا عمودی ، آنها را بطور افقی و دایروی قطع کرده و ثانیا : سرعت چرخش تیغه ها خیلی زیاد و در حدود 2000 الی 3000 دور در دقیقه می باشد .
در جریان سال اول و دوم بعد از کاشت ، حتما بایستی نباتات هرز را با دست کنده و بیرون ریخت . در صورت غفلت ، نباتات وحشی خانواده گندمیان و سایر گیاهان هرز قوی گردیده و بر بذور کاشته شده فائق آمده ، چمن را بکلی از بین خواهند برد .
اوایل بهار که هنوز خاک بقدر کافی گرم نشده و رشد و نمو چمن نسبتا بطئی است . هر هفته یک بار چیدن چمن به بلندی 4 الی 5 سانتیمتر کافی خواهد بود . ولی بتدریج که هوا گرم می شود رشد و نمو چمن نیز زیاد شده و بایستی هر هفته 2 الی 3 مرتبه ، انهم به بلندی 2 الی 3 سانتی متر چیده شود . کوتاه بریدن چمن باعث خواهد شد که نباتات هرز و خشن نتوانند بر بذر و کاشته شده فائق امده و بزرگ شوند . از اوایل تابستان که هوا گرم و خشک میگردد رشد و نمو چمن نیز کم خواهد شد . در این موقع باید فواصل چیدن را از هم زیاد نموده و نباتات را به ارتفاع بیش از 4_5 سانتیمتر قطع نمایید ، تا اینکه از اشعه سوزان خورشید در امان باشند . با خنک شدن هوا در فصل پایز باید فواصل چیدن را نسبتا کم کرده و تا موقعی که دیگر بدان احتیاجی نباشد عمل را ادامه داد . پس از هر چین لازم است که بترتیب چمن را شن کش کشیده ف جارو کرده و غلطک زد . غلطک زدن چمن به شرحی که در پایین ذکر می شود اساس داشتن یک چمن خوب خواهد بود . در صورتیکه بر حسب اشتباه ، اغلب باغبانان چندان توجهی به این موضوع نمی کنند .
در اراضی سبک هر هشت روز یک بار با غلطک سنگین و در اراضی سنگین هر 15 الی 30 روز با غاطک سبک ، بایستی چمن را پس از چیدن غلطک زد . ولی در اراضی سنگین باید دقت کنید که غلطک سبک باشد والا ذرات رس زیاد فشرده شده و مانع دخول هوا و آب ، مخصوصا آب باران در زمین خواهد شد .بدیهی است در مواقع یخ بندان و همچنین هنگام تابستان ، در نواحی خیلی خشک باید عمل غلطک زدن را قطع نمود .
آبپاشی چمن یا باید با مقدار آب کم در فواصل کوتاه ، و یا با آب فراوان در فواصل زیاد صورت گیرد و بنظر میرسد که طریقه دوم بهتر باشد ، زیرا رطوبت تا انتهای ریشه نباتات نفوذ میکند . آبپاشی چمن در فصل تابستان و مواقع گرما ، هر روز هنگام غروب انجام میشود تا نباتات بتوانند قبل از طلوع آفتاب تمامی آب را جذب نمایند . امروزه برای آبپاشی چمن ها از انواع متعدد گردونه های آبی که با فشار آب لوله کشی شهر ها و یا نصب موتور پمپ های جداگانه بکار میافتند استفاده می نمایند .
روشهای کاشت :
با توجه به گونه چمن ، محل کاشت ، کیفیت محل و مدت زمان لازم تا بلوغ چمن ، یکی از روشهای چهار گانه زیر را می توان برگزید :
1. کاشت بذر : این روش مرسومترین و ارزانترین روش کاشت و توسعه چمن است . بذرها را می توان با دست یا با دستگاه چمن پاش در بستر کاشت پخش کرد . چنانچه محوطه کاشت مورد نظر وسیع باشد می توان از چمن پاش بزرگ و هیدروسیدر استفاده کرد .
2. استفاده از چمن آماده : هر گاه در منطقه ای نیاز سریع به چمن در کار باشد ، در بستر کاشت از چمنهای آماده استفاده می شود . چمن آماده را از محلی دیگر که چمن در آنجا کاشته شده و بستری مناسب داشته و بخوبی توسعه یافته است به محوطه مورد نظر انتقال می دهند . برای این کار از دستگاه مخصوصی به نام سادکاتر جهت بریدن چمن بصورت نواری بهره می گیرند ؛ پس از برش نوارهای قطع شده را مانند فرشی لوله می کنند و به مکان جدید می آورند و در آنجا دوباره آن را میگسترانند ؛ در مکان جدید پس از آماده سازی بستر خاک ، نوارهای چمن را به محل می آورند و بر بستر مورد نظر می گسترانند ؛ بدین ترتیب در مدت زمانی کوتاه زمین مورد نظر پوشیده از چمن می شود . این روش گرانترین اما مطمئنترین روشهای کاشت چمن است ؛ بویژه برای بسترهای شیب دار ( البته با شیب کم ) که بیم شسته شدن بذرها در کار است ، روشی بسیار مطلوب بشمار می آید .
3. کاشت کپه ای : روش کاشت کپه ای نیز بیشتر در مواردی به کار گرفته میشود که یا بذر تولید نمی کنند و یا تعداد بذر ها و کیفیت آنها پایین است . از جمله این گونه بذر ها ، میتوان بذر های Saint Augustine و Zoysias رانام برد . این روش ، بهترین طریق در پر کردن بسترهایی است که چمن در آنها نه انبوه ، بلکه تنک است . برای دستیابی به پوشش چمنی جدید ، می توان قطعاتی کپه ای از چمن را در فواصل مشخصی از یکدیگر در زمین آماده شده قرار داد ؛ چنانچه فرصت کافی برای رشد چمن وجود داشته باشد ، بعدها این کپه ها از عرض و طول رشد می کنند و به یکدیگر می پیوندند و سرانجام پوششی یکدست از چمن حاصل می آید .
روش کاشت کپه ای به زمان نیاز دارد تا به کمال مطلوب برسد . بنابراین ، چمن هایی که تولید بذر ضعیفی دارند یا اصلا تولید بذری ندارند برای این روش مناسب نخواهند بود و برای استفاده از این قبیل چمن ها باید به روشی دیگر متوصل شد روش کاشت کپه ای را در ابعاد وسیع می توان مکانیزه کرد .
4. روش استفاده از قطعات استولون و ریزوم و جوانه رویشی : استولون کاری و استفاده از قطعات ریزوم نیز مانند روش کاشت کپه ای در واقع ازدیاد غیر جنسی چمن است . در این روش از جوانه های رویشی یا استولون یا ریزوم استفاده می کنند . جوانه رویشی را بدون خاک در فواصل معینی از هم در بستر آماده شده می کارند ؛ برای این کار هم می توان با دست اقدام کرد و هم می توان از روش مکانیزه استفاده کرد .
ریزوم ها را در فواصل معینی از یکدیگر در خاک قرار میدهند و بعد لایه نازکی از خاک را روی استولون ها میریزند و سپس سطح این لایه را با غلطک صاف میکنند . سر انجام این استولون ها یا جوانه های رویشی خود بستری پوشیده از چمن ایجاد می کنند .
آبیاری :
در تمام روشهای کاشت ، پس از پخش کردن لایه مالچ ، برای جلوگیری از خشک شدن چمن باید آن را با احتیاط آبیاری کرد . تا زمان سبز شدن چمن به ارتفاع چند سانتیمتر آبیاری باید به طور مستمر انجام گیرد تا از خشک شدن خاک جلوگیری شود .
البته باید توجه داشت آبیاری به نحوی آرام و با احتیاط انجام گیرد که بذرها شسته نشوند ؛ همچنین افراط در آبیاری نشاها را می پوساند . بی دقتی در آبیاری همچنین ممکن است سبب بروز بیماری های قارچی شود . برای توسعه چمن و دستیابی به چشم اندازی یکنواخت و یکدست ، آبیاری را باید تا حداقل یک ماه و روزانه چند بار ادامه داد . بهترین روش آبیاری برای چمن ، آبیاری بارانی است ؛ چرا که با این روش آب به طور آرام و یکنواخت ، و بدون فشار ، به چمن می رسد .
عوامل موثر در تعین نیاز آبیاری چمن :
مهمترین عواملی که در نیاز آب آبیاری تاثیر گذار هستند عبارتند از : نوع خاک ، آب و هوا ، دما ، سرعت باد ، رطوبت ، دوره بارندگی ، نوع چمن و روش نگهداری که کلیه عوامل مذبور در ارتباط با تجربه شخصی تعیین کننده میزان نیاز آبی چمن می باشد .
روشهای تعیین میزان آب آبیاری :
1. تانسیومتر : از روی میزان فشار مکشی که در خاک خشک ایجاد می شود ، عمل اندازه گیری صورت می گیرد .
2. روش الکتریکی : هدایت الکتریکی خاک خشک و مرطوب تفاوت دارد . بدین نحو که هدایت الکتریکی خاک مرطوب بیشتر بوده و با استفاده از این روش میزان آب مورد نیاز بررسی می شود .
3. روش استفاده از آوگر : توسط آوگر عمق مرطوب شده را مشخص می کنند . معمولا باید تا عمق 15_ 30 سانتیمتر رطوبت داشته باشد .
واکاشت و ترمیم چمن :
اگر قطعاتی از چمن بر اثر عواملی چون بیماری ،آفت زدگی ، ادرار سگ و غیره نابود شده باشد ، نیاز به کاشت مجدد با روشهایی چون کاشت بذر ، کپه ، کاشت چمن آماده و یا کاشت اندامهای رویشی اجتناب ناپذیر است . هر گاه لایه ای از چمن در قسمتهایی نازک یا تنک شده باشد ، به کاشت چمن مجدد نیازی نیست ، بلکه این امر نشانه آن است که عواملی چون کمبود کود یا چمن زنی ناقص و غیر اصولی یا نارسایی دیگری بر آن تاثیر نهاده است . در این صورت بجای کاشت دوباره یا واکاری باید به فکر چاره بود .
چنانچه قطر قطعات از بین رفته حداقل به 30 سانتیمتر بالغ شده باشد ، چمن کاری دوباره ضرورت پیدا می کند . نوع چمن دوباره کاشت باید با نوع کل چمن سنخیت داشته باشد . پیش از کاشت باید نخست محل مورد نظر را از بقایای چمن قبلی و لایه خاک بالایی پاکسازی کرد و سپس لایه ای خاک جدید اصلاح شده را بجای آن ریخت و بعد چمن جدید را کاشت . امور دیگر نیز چون مالچ پاشی و تامین رطوبت کافی و غلتک زدن ، همچون مراحل قبلی باید انجام گیرد . دوباره کاری یا "واکاشت " چمن دقیقا باید از مراحل کاشت چمن معمولی پیروی کند .
تهویه چمن :
منظور از تهویه ، تامین اکسیژن و هوای ازم در خاک محل رشد ریشه ای چمن است . رشد مطلوب با تهویه مناسب میسر است . هر گاه خاک بستر کاشت بطور اصولی تهیه شده باشد و مواد لازمی چون شن و مواد آلی به اندازه کافی در آن افزوده شده باشد ، خاک کلا بافت خوبی خواهد داشت و چنین خاکی از هوا و اکسیزن لازم برخوردار خواهد بود . اما چنانچه خاک دارای بافت رسی باشد ، یا بر روی خاک رفت و آمد شود و لگدکوب گردد ، رفته رفته متراکم و فشرده و سنگین خواهد شد . در چنین شرایطی باید به فکر چاره بود . تا خاک سبکتر شود و هوا در آن جریان یابد . برای تهویه مصنوعی خاک و تزریق هوا در آن دستگاه هایی مخصوص در اندازه های مختلف وجود دارد .
نکات مورد توجه درچمن کاری :
با توجه به هدف چمن کاری ، نحوه انتخاب چمن و روش کاشت آن فرق میکند . بطور کلی کاشت چمن شش مرحله دارد ؛ انجام این مراحل شش گانه موفقیت کار را تضمین می کند :
1-کاشت چمن در زمان مناسب .
2-ایجاد شیب و زهکشی خوب در مکان کاشت .
3-انتخاب زمین .
4-تهیه بذر ، کپه ، نوارهای چمنی و استولون قوی و تازه .
5-تامین رطوبت کافی به منظور تحریک رشد سریع چمن .
6-چمن زنی در زمان مناسب از ارتفاع صحیح .
تازه کردن چمن ها :
هر سال اراضی چمنی و مخصوصا چمن هایی را که پوشیده از خزه (Mousse) شده اند ، و این حالت علامت رطوبت زیاد ویا فقر خاک می باشد ، بوسیلهء عملیاتی تازه کرده و قوت و قوت آنها را تجدید می نمایند . بدین شکل که ، بسته به آب و هوای محل در اسفند و یا اوایل فروردین ماه ابتداء چمن را چیده و سپس طور محکمی شن کش کشیده ، پس از آن به میزان 3 الی 4 کیلو در یکصد متر مربع سولفات دوفر ( Sulfate de fer neige ) روی آن می پاشند . هشت روز بعد ، موقعیکه چمن به نظر سوخته می رسد ، دوباره شن کش قوی کشیده و تمامی خزه ها را جمع آوری می کنند . در نتیجه این عمل ، هر چند تصور میرود که شن کش چمن را خراب کرده و از بین برده است ، در صورتیکه برعکس باعث تهویه زمین و تازه شدن چمن می گردد . پس از انجام عملیات نامبرده در بالا ، کودهای شیمیایی مورد لزوم را بشرحیکه بعدا بیان خواهد شد انتخاب نموده و مصرف می نمایند .
در اراضی رسی استعمال 6 الی 8 کیلو کود شیمیایی اسکوری دودفسفراسیون 8 الی 24 درصد اسید فسفریک و یا سوپر فسفات 16 درصد ، برای هر آر ( صد متر مربع ) ، خزه ها را از بین برده و خود نیز کودی برای چمن خواهد بود .
در فروردین ماه و حداقل 15 روز پس از پاشیدن سولفات دوفر و یا کودهای شیمیایی ، قطعاتی از چمن را که بر حسب اتفاق در زمستان خشک شده و از بین رفته اند با بذری که دارای همان ترکیبات چمن کاشته شده می باشد دوباره بذر پاشی نموده ، سپس به ضخامت یک سانتی متر تمامی چمن را از خاک برگ کاملا پوسیده ( عیبی که دارد محتوی مقداری از بذر نباتات هرز می باشد ) و یا بهتر کمپوستی ( compost ) که مدتها قبل تهیه شده باشد پوشانده ، در آخر کار نیز یکبار غلطک میزنند .
یکی دیگر از مواظبتهای هر ساله اراضی چمنی تهویه خاک می باشد . در چمنهای کم وسعت زینتی ، این عمل را دستی و به وسیله اسبابی به نام سوراخ کن (Perforateur) انجام می دهند که تقریبا به شکل و اندازه رکاب زین اسب بوده ، در قسمت بالای خود دسته ای از چوب و در قسمت پائین 6 – 4 میخ آهنی به طول 10 و به قطر 1 سانتیمتر دارد . ولی در چمن کاریهای وسیع از دستگاه های موتوری که میخها دور یک استوانه فلزی قرار گرفته اند استفاده می نمایند . هر سال این عمل در فصول مناسب 4 – 2 مرتبه به منظور هوا دادن خاک انجام می گیرد . گرچه بعضی از متخصصین اجراء آن را چندان ضروری نمی دانند .
کود :
قبل از احداث هر چمنی باید کود حیوانی و شیمیائی به قدر لازم و کافی با خاک مخلوط گردد . چه پس از کشت چمن جز کودی بصورت سطحی نمی توان مصرف نمود . بنابراین قبل از کاشت ، موقع شخم زمین یا اصلاح حالت فیزیکی آن ( اضافه نمودن شن در اراضی رسی، خاکهای سنگین در اراضی سبک و یا آهک در زمینهای غیر آهکی ) مقدار زیادی از کودهای آلی که بطور ملایم تجزیه می شوند ، از قبیل پهن گاوی و یا اسبی و بعلاوه کودهای شیمیائی نیز بعنوان کودهای اصلی باید در خاک دفن گردند . بدین شکل که :
در پائیز سال قبل از کشت ، زمین مورد نظر را به عمق 50 – 40 سانتیمتر شخم کرده و تقریبا 40 تن در هکتار پهن گاوی یا اسبی نیمه پوسیده در خاک دفن می کنند . در بهار نیز 2 الی 3 هفته قبل از پاشیدن بذر ، با یک شخم سطحی دیگر زمین را صاف و هموار نموده و در عین حال از کودهای شیمیائی زیر هم استفاده می نمایند :
سولفات آمونیم 21_20 درصد ازت 200 کیلوگرم در هکتار
سوپر فسفات 16درصد اسید فسفریک 600 کیلوگرم در هکتار
سولفات یا کلرور دو پتاس تقریبا 51 درصد پتاس 200 کیلوگرم در هکتار
ممکن است بجای کودهای شیمیایی نامبرده در بالا ، از کودهای شیمیایی کامل مخصوص چمن که تقریبادارای همان نسبت ترکیبی مواد اساسی می باشند به میزان 1000 کیلو در هکتار نیز استفاده می شود .
پس از کشت بذر و ایجاد چمن ، در طی سالهای بعد بتدریج خاک بواسطه چیدن های زیاد و نفوذ مواد مغذی محتوی در خاک بوسیله باران های شدید و ابپاشی های مکرر بطبقات تحت الارضی ، چمن ها بطبع ضعیف میگردد . بنابراین بایستی آنها را هر ساله تقویت کرده و مواد مغذی از بین رفته را جانشین نمود . بدین ترتیب که :
اولا در ابتدای زمستان هر سال مقداری پهن روی چمن پخش نمایید تا بوسیله برف و باران شسته شده ودر خاک نفوذ نماید . سپس در اوایل بهار چمن را جارو کرده و باقیمانده پهن را جمع آوری کنند .
ثانیا در اوایل بهار موقع تازه کردن چمن ها مقدار 4 الی 5 کیلو در 100 متر مربع از کودهای شیمیایی کامل روی نباتات بپاشند . بکار بردن 1 الی 5/1 کیلو نیترات دوسود 16 درصد ویا سولفات آمونیم 20 الی 21 درصد برای هر آر ( 10 الی 15 گرم در متر مربع ) رشد و نمو چمن را سریع نموده و نباتات رنگ سبز قشنگی بخود خواهند گرفت . در فصول خیلی گرم ، بهتر است از کودهای آلی مانند ادرار حیوانات که بمقدار 5 الی 10 برابر وزنشان بدانها آب اضافه شده باشد و یا کودهای شیمیایی محلول از قبیل نیترات دو سود 2 گرم در لیتر استفاده شود .
مبارزه با نباتات هرز :
مبارزه با نباتات هرز از هنگام تهیه زمین جهت احداث چمن آغاز می شود . بدین معنی که در این هنگام باید با دقت تمام کلیه ریشه های نباتات هرز زا هنگام شخم و سایر عملیات تهیه ، بهر ترتیبی که شده کاملا از خاک خارج نمایند . و سپس در اولین سال کشت بذر ، 2 الی 3 مرتبه چمن را وجین نموده و با دست نباتات هرز را کنده و بسوزانند . طور کلی نباتات هرز بر دو نوعند :
1. نباتات هرز یکساله که اگر از دانه بستن آنها جلوگیری شود از بین خواهند رفت . چیدن مکرر چمن از بذر دادن این نباتات جلوگیری نموده و از بین خواهد برد .
2. نباتات هرز دائمی که بر دو قسمند . اولا : با ریشه های عمودی از قبیل گل قاصد که باید با دست کنده شده و با یک اسیدی سوزانده شود . ثانیا : با ریشه های افشان مانند مینای چمنی که با بعضی از مواد شیمیایی مخصوص بنام علف کش های انتخابی مبارزه می شوند .
بعضی از نباتات خانواده گندمیان که زمخت و خشن بوده و در چمنها جزء نباتات هرز محسوب می شوند ، یا با چاقو آنها را ریشه کن نموده و یا چمن را کوتاه چین می نمایند تا مرکز نموی این نباتات زیر تیغه های ماشینهای چمن بر افتاده و قطع شوند که در نتیجه این عمل گیاهان مزبور از بین خواهند رفت . در چمنها ظهور ترشک که نباتی است آهک گریز و چند نبات دیگر ، علامت رطوبت بیش از حد و یا اسیدیته زیاد خاک می با شد ، که بوسیله زه کشی و کم کردن رطوبت و یا اضافه نمودن مواد آهکی به خاک و پائین آوردن اسیدیته زمین ممکن است با آنها مبارزه نمود .
برای از بین بردن خزه ها نیز بطوریکه قبلا گفته شد با سولفات دوفر به میزان 3 کیلو در آر مبارزه می نمایند .
ولی بطور کلی امروزه برای مبارزه با نباتات هرز غیر خانواده گندمیان ، از علف کشهای انتخابی که بطور عامیانه هورمون نامیده شده اند و می بایست بطور صحیح اکسین گفته شمند استفاده های زیادی می نمایند . اما بطوری که قبلا نیز تذکر داده شد بهتر است در سال اول کشت که نباتات جوان می باشند برای جلوگیری از خطرات احتمالی ، وجین چمنها را با دست انجام داده و در سالهای بعد که گیاهان پر پشت و قوی شدند این اکسینها را مورد مصرف قرار دهند . اخیرا انواع چندی از علف کشهای انتخابی برای چمنها در بازار به فروش می رسند . ولی فعلا از همه موثرتر و موطمئنتر اسید2 _ 4 D ( Acid 2_4 dichlorophenoxyacetique) می باشد ، که آن را معمولا در اواسط بهار هنگامیکه درجه حرارت هوا ملایم بوده و نباتات هرز به حداکثر رشد و نمو خود رسیده اند و ضمنا در این حالت حساسیتی نیز نسبت به این مواد دارند ، بکار می برند . بدین شکل که در دو دفعه و به فاصله 2 الی 3 هفته از هم و هر دفعه به میزان 20 گرم از 2_4 D را در 20 لیتر آب حل کرده و با سم پاش روی یکصد متر مربع چمن می پاشند . در هر صورت لازم است که موقع استعمال این اکسینها بدقت دستورات کاخانه سازنده را مطالعه کرده و طبق آن عمل نمایند .
حشرات و ناخوشیها :
علاوه بر عده ای از حشرات موذی تمام نباتات از قبیل کرمهای سفید و خاکستری ، آبدزدکها و مورچه ها ، که طرز مبارزه آنها در دفع آفات بطور مفصل ذکر می گردد، بعضی از حشرات و بویژه کرمهای خاکی (Lombric ) در چمنکاریها مبارزه بخصوصی را لازم دارند . بدین معنی که این کرمها با وجود اینکه خاک را هوادار می کنند ، ولی این عیب را دارند وقتی تعدادشان خیلی زیاد گردید مخصوصا در اراضی سنگین و یا زیاد آبیاری شده مقدار معتنابهی خاک را از طبقات پائین بروی چمن آورده و موجب خرابی و لغزندگی آنها می شوند . برای مبارزه با این کرمها از سموم شیمیائی مخصوصی به نام Lombricides) ) ها استفاده نموده و آنها را مجبور می نمایند از خاک خارج شده و در سطح زمین جمع شوند که بعدا بتوانند با دست جمع آوری نمایند . عمده ترین مرض قارچی چمن عبارت از زنگ ( Rouille ) است که معمولا در روزهای گرم و مرطوب تابستان ظاهر شده وچمن را قطعه به قطعه در نقاط مختلفه به رنگ زرد در می آورد . ظهور این مرض علامت رطوبت زیاد خاک و زه کشی غیر مکفی و یا آبیاری زیاد از حد چمن می با شد ، با استفاده از محلول ضعیف بردو که بر روی قطعات آلوده (بدون خیس کردن سطح خاک ) پاشیده می شود ، ممکن است بطور موقت تا اندازه ای با آن مبارزه نمود . تهویه زمین نیز بوسیله اسبابهای سوراخ کن در مبارزه با زنگ موثر می باشد ، بشرطیکه عمل را چندین بار تکرار نمایند .
پلاکاژ ( Placage ) :
در اراضی با شیب زیاد ، احداث چمن بوسیله کشت بذر بطریق معمول کار مشگلی است و ممکن است باران و آبپاشی بذور کاشته شده را شسته و از بین ببرند . بدین جهت در این قبیل زمینها برای ایجاد چمن بجای کشت بذر متوسل به پلاکاژ می شوند . پلاکاژ عبارت از کشت بذور در محلهای مخصوصی بنام خزانه چمن (Gazonniere ) می باشد ، که پس از رشد و نمو ، چمن را به شکل قطعاتی شبیه آجرهای خیلی بزرگ و یا نوارهای طویلی بریده ، بعدا در محل مورد نیاز پهلوی هم روی خاک تهیه شده کاملا صافی قرار داده ، آنها را به همدیگر چسبانده و آبپاشی می نمایند . اغلب موسسات ورزشی جهت تعمیر فوری چمن میدانهای خود که در نتیجه لگدمالی بازیکنان و یا اسبها خراب می شوند ، خزانه های بزرگی دارند . ولی بنا به عقیده متخصصین در فصول خیلی گرم و خشک باید از اجرای عمل پلاکاژ خودداری گردد .
خلاصه
چمن یکی از بهترین گیاهان زینتی است که با آن می توان چهره خشک و بی روح زمین را تغییر داد و گستره ای سبز و با طراوت را جایگزین خاک کرد . از این گیاه می توان در مناطق مسکونی ، دانشگاهی ، اداری ، محیطهای تجاری و ورزشی و پارکها و غیره استفاده کرد . با توجه به عواملی از قبیل نوع خاک ، آب و هوای منطقه ، طول وعرض جغرافیایی و شرایط محیطی و علم گیاه شناسی و نیز بسته به اینکه چه هدفی از کاشت چمن در کار باشد ، می توان گونه خاصی از انواع گونه های متنوع چمنها را انتخاب کرد .
عادت رشدی ، بافت ، رنگ ، تراکم ، اندازه بذر ، خاک و آب و هوای مورد علاقه ، مقاومت در برابر آفات و بیماریها و نیازهای نگهداری چمنها با هم فرق می کند . بذرهای چمن در دو شکل مخلوطی و ترکیبی عرضه می شوند . هر یک از این دو نوع ارزش و ویژگیهای خاص خود را دارند . کاشت بذر ، یکی از روشهای کاشت چمن است . روشهای دیگر عبارتند از : کاشت چمن آماده ، کپه کاری ، و نیز کاشت اعضای رویشی ( جوانه ها ).
زمان کاشت چمنهای گرمسیری با چمنهای سردسیری فرق می کند . چمنهای گرمسیری را بهتر است قبل از شروع تابستان کاشت ؛ اما چمنهای سردسیری را در اوایل پاییز یا اوایل بهار می کارند . برای شروع چمن کاری روشمند باید ابتدا شیبی ملایم ایجاد کرد . این شیب بعدها سبب می شود که به هنگام آبیاری ، آب در کل سطح چمن جریان یابد . زه کشی خوب به رشد چمن کمک می کند . اصلاح خاک خود شامل زه کشی خوب ، بافت مطلوب و PH مناسب است . پس از کاشت ، مالچ پاشی و آبیاری عمیق و مداوم اصولی ، ضامن موفقیت در نگهداری چمن خواهد بود .
برای تحریک چمن به رشد افقی بهتر است در اولین نوبت پیرایش ، چمن را قدری کوتاهتر از اندازه اختیار شده هرس کرد .
نگهداری چمن کار ساده ای نیست ، بلکه بسیار وقت گیر است و حوصله و ذوق و سلیقه می خواهد . کار چمن زنی در سراسر فصل رویشی باید بی وقفه اجرا شود . د اوایل بهار ، عملیات بهاره چمن آغاز می شود : زدودن اثرات منفی زمستانی یکی از آنهاست . عملیات تابستانه ، بسته به نوع چمن ، هدف از کاشت ، برنامه پیرایش و غیره متنوع است .
برای پیرایش چمن می توان از وسایل مختلف مانند چمن زنی چرخی ، دوار ، شلاقی، و موتوری استفاده کرد . هریک از این وسایل برای نوع و اندازه خاصی از چمن( ارتفاع باقی ) به کار می آید .
کنترل علفهای هرز با استفاده از علف کشهای قبل از کاشت و بعد از کاشت امکان پذیر است . آفات چمن را نیز می توان با کمک واریته های مقاوم و ایجاد شرایط محیطی مطلوب و بعدا با استفاده از مواد شیمیایی ویژه ( آفت کش ، حشره کش ، نماتد کش و جونده کش ) از یان بر داشت .
نتیجه
برای اینکه چندین سال متوالی از چمنها بدون از دست دادن طراوت و زیبایی اولیه استفاده گردد ، باید :
1- چمن را به کرات و کوتاه چین نمایند .
2- به دفعات زیاد چمن را غلتک زنند .
3- با نباتات هرز مبارزه کاملی کنند .
کارشناسان مراعات دقیق این سه نکته اساسی را ، سر داشتن یک چمن زیبا و سرسبز و خرم می دانند .
منابع :
باغبانی تزئینی : نوشته JACK . E . INGELS
چمن : نوشته مهندس افشین فلاحیان
کتابهای : گلکاری خصوصی : نوشته مهندس ابراهیم کمپانی .
موضوع:
چمن