اهمیت آموزش به بیمار در حاکمیت خدمات بالینی
آموزش، فرآیندی است متقابل، که در طی آن یادگیری صورت میگیرد و یکی از نیازهای اساسی بشر محسوب میشود.
بیماران نیز از این قاعده مستثنی نبوده و نیازمند آموزش و دریافت اطلاعات روشن و کافی می باشند
آموزش به بیمار فرآیندی مبتنی بر نیازهای ابراز شده توسط بیمار و پزشک برای کمک به بیمار جهت تصمیم گیری مشارکتی و آگاهانه در مورد بیماری است که برای کنترل و کنار آمدن هر چه بهتر با بیماری اجرا می گردد.
آموزش سلامت به بیمار، از نظر تئوری و عملی، به طور عمده در سه دهه اخیر توسعه یافته است.
مفهوم آموزش سلامت به بیمار در ابتدا در مورد بیماران بستری در بیمارستان مطرح گردید.
مطالعات نشان داده اند که آموزش سلامت به بیمارموجب افزایش رضایتمندی بیمار و کاهش اضطراب و دوره بستری می شود
هدف از آموزش به بیمار
کمک به بهبود کیفیت زندگی
ارتقای سلامت جسمی
ارتقای سلامت روانی
و تقویت اعتماد به نفس وی میباشد
آموزش سلامت به بیمار در برگیرنده تمام فعالیت های آموزشی مربوط به بیمار شامل آموزش های درمانی، آموزش های بهداشتی و ارتقای سلامت بالینی است که برای کمک به بیمار به منظور تصمیم گیری آگاهانه در مورد بیماری خود و کسب مهارت خود مراقبتی صورت می گیرد
آموزش به بیمار، در جهت تشخیص زودرس بیماری، پیشگیری ، درمان و حفظ سلامتی اهمیت به سزایی دارد. از طرفی ، افراد مبتلا در صورت برخورداری از آموزش های لازم، توانایی سازگاری با بیماری خود را کسب می نمایند .
تعریف نظام حاکمیت خدمات بالینی
چارچوبی که در آن سازمان های ارایه کننده
خدمت در قبال بهبود دایمی کیفیت پاسخگو
بوده و با ایجاد محیطی که در آن تعالی در
خدمات بالینی شکوفا می شود به صیانت از
استانداردهای عالی خدمت می پردازند.
System Awareness
Team work
communication
ownership
leadership
در دو محور از هفت محور حاکمیت بالینی روی موضوع آموزش بیمار تمرکز وجود دارد.
مشارکت بیمار و جامعه
آموزش و مهارت آموزی
مشارکت بیماران و جامعه در امر سلامت از طریق آموزش بیماران و همراهان منجر به افزایش رضایتمندی وجلب اعتماد بیشتر مددجویان، کاهش اضطراب و هیجانات بیماران ، درک بیشتر نیازهای فردی ، ارتباط مثبت و بهتر متخصصان و اثرات پایا ومثبت بر سلامتی می شود
حاکمیت بالینی به عنوان مدل ارتقای کیفیت خدمات بالینی مطرح می باشد و موضوع آموزش به بیمار در محور تعامل با بیمار و جامعه به عنوان یکی از هفت محور حاکمیت بالینی و هم چنین در محور آموزش مورد توجه قرار می گیرد. اجرای برنامه های آموزش سلامت به بیماران ، علی رغم اینکه به ظاهر ساده می باشد ولی کاری بسیار مشکل و نیازمند دقت و صرف انرژی فراوان است
از جمله دلایل مشکل بودن این فعالیت
جریان عظیم و متنوع مراجعه کننده،(از جمله موارد مهم تنوع، مواجهه با افراد دارای نژاد قوم و فرهنگ های متفاوت می باشد)
عدم برنامه ریزی به منظور صرف زمان برای ارایه خدمات آموزشی و صرف تقریبا تمام زمان در اختیار، برای ارایه خدمات پزشکی؛
فقدان رسانه های مناسب آموزشی برای گروه های مختلف؛(اغلب محصولاتی که تولید می شوند نیز از نظر تطابق با سطح سواد بهداشتی مخاطبان مناسب نیستند.
عدم پیش بینی هیچ گونه حق الزحمه و دستمزدی در ازای ارایه خدمات آموزشی؛
عدم وجود پرسنل آموزش دیده که مهارت های مورد نیاز را برای انجام صحیح و موثر آموزش کسب نموده باشند
ملاک های ارزیابی حاکمیت خدمات بالینی در آموزش به بیمار
واحد پیشگیری و ارتقای سلامت و یا گروه آموزش به بیمار (زیرکمیته بهبود کیفیت) در بیمارستان وجود داشته باشد و وظیفه این واحد برنامه ریزی های ارتقای سلامت و مدیریت بیماری ها با گروه هدف بیماران و خانواده بیماران و کارکنان می باشد.
بیمارستان دارای برنامه مدون جهت آگاه سازی بیماران و همراهان در ارتباط با حقوق شان و همچنین خدمات درمانی و غیر درمانی قابل ارائه می باشد.
ارزیابی بدو ورود و ارزیابی مجدد حین بستری و وجود خط مشی و روش اجرایی و آموزش برای بررسی عوامل خطر عام مانند وضعیت استعمال دخانیات، وضعیت تغذیه و وضیعت روانی، اجتماعی، اقتصادی چاقی و…… و همچنین عوامل خطر خاص مانند بیماران دیابتی، آسمی و بیماران ریوی و ….و نیز آموزش های حین ترخیص انجام می شود.
بیمارستان دارای برنامه ای جهت ارائه مراقبت های پس از ترخیص می باشد
داشتن برنامه مدون آموزش به بیماران برای پنج بیماری شایع در هر بخش.
داشتن برنامه جامع آموزش به بیماران برای سه بیماری شایع در بیمارستان.
برگزاری برنامه آموزش به بیماران به صورت گروهی و برگزاری این کلاس ها بصورت منظم باشد
اختصاص بخشی از وب سایت بیمارستان برای امر آموزش به بیمار.
اطمینان یافتن از اینکه پزشک معالج به بیماران و خانواده آنها در مورد تشخیص بیماری و شرایط تایید شده، توضیح کافی ارائه نموده است. یعنی اینکه توصیه های لازم راجع به عوامل خطر عام (ترک سیگار، تغذیه، فعالیت فیزیکی) و یا خاص ( نوع بیماری، مراقبت، درمان و عوارض، آموزش نحوه استفاده ایمن و موثر از تمامی داروهای بیمار، تجهیزات پزشکی و وسایل کمک درمانی، اثرات احتمالی بین داروهای تجویزی و داروهای دیگر و تغذیه بیمار، تغذیه و رژیم غذایی مناسب برای بیمار، مدیریت درد، آموزش تکنیک های بازتوانی) دریافت نموده اند.
منابع
[1] Sluscarska B, Zarycka D, Wysokinski M, Sadurska A. Patient education in nursing –polish literature condition. Patient education and counseling. 2004; 53: 31-3.
]2[ سید رضا موسوی- ارزیابی میزان آموزش به بیماران بستری در بیمارستان حضرت ولی عصر(عج) شهرستان فسا- 1392
]3[دکتر شهرام رفیعی فر – دکتر مسعود احمدزاد اصل – دکتر میرمحسن شریفی و همکاران- پزشکی نظام جامع آموزش سلامت به بیماران درجمهوری اسلامی ایران اداره ارتباطات و آموزش سلامت ، معاونت سلامت وزارت بهداشت ، درمان و آموزش-1384
[4] -Welling MA, Maliski S, Bogorad A, Litwin SM. Assessment of content completeness and accuracy of prostate cancer. Patient education material. Patient education and counseling. 2004; 54: 337-43.
[5] Borhani F. Nurses and nurse-manager's opinions about the importance of patients' training barriers. The journal of Qazvin Univ. of Med Sc 2002; 20: 84-90. [Farsi]
]6[امین عادل- ارزیابی وضعیت حاکمیت بالینی در حوزه مشارکت بیمار و جامعه: بررسی مقطعی بیمارستان های منتخب تهران-1389
]7[وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، مصادیق حاکمیت خدمات بالینی- 1392