آموزش کتاب مطالعات اجتماعی پایه چهارم ابتدایی
درس یازدهم :سفری به شهر باستانی همدان
حدود دو سال پیش، آقای امیری و خانواده اش به همدان رفتند تا در آنجا زندگی کنند.
همدان شهری بسیار زیبا و خوش آب و هوا در دامنه ی کوه های الوند است.
در تابستان مردم از شهرهای مختلف ایران برای دیدن مناظر زیبا و آثار تاریخی و نیز استفاده از هوای خنک و مطبوع به این شهر سفر می کنند.
در تعطیلات تابستان، آقای امیری برادرش را دعوت کرد تا به همراه خانواده به همدان سفر کنند. علیرضا که به مسافرت و دیدن مکان های جدید بسیار علاقه داشت، از خوشحالی در پوست خود نمی گنجید.
وقتی آنها به همدان رسیدند، پس از یک روز استراحت با عمو و خانواده اش به دیدن «منطقه ی تاریخی تپه ی هِگمتانه » رفتند.
آقای امیری برای همه بلیت خرید و همگی وارد محوطه ی تپه ی باستانی هِگمتانه شدند.
علیرضا از عمویش که کارمند سازمان میراث فرهنگی بود و اطّلاعات زیادی درباره ی آثار تاریخی داشت، پرسید: عموجان، تپه ی هِگمتانه از کدام دوران به جا مانده است؟ آقای امیری گفت: این تپه از حدود سه هزار سال پیش به جا مانده و مربوط به دوران مادهاست.
علیرضا با تعجّب پرسید: سه هزار سال خیلی دور است! مادها که بودند؟
آقای امیری پاسخ داد: گروهی از آریایی ها بودند. آیا می دانید چرا کشور ما ایران نام گرفته است؟
ایران یعنی سرزمین یا محلّ آریایی ها، آریایی هم یعنی نجیب و شریف.
بعد هم ادامه داد:
مورّخان معتقدند که حدود چهار هزار سال پیش اقوام آریایی از دو طرف دریای خزر به این سرزمین مهاجرت کردند و به تدریج در دشت های سبز و حاصلخیز آن ساکن شدند.
آریایی ها سه گروه بودند: مادها، پارس ها و پارت ها.
مسیر ورود آریایی ها
مادها در غرب ایران ساکن شدند. آنها با آشوری ها همسایه بودند.
آشوری ها قومی جنگجو بودند و بیشتر اوقات به سرزمین مادها حمله ور می شدند و آنها را غارت می کردند.
مادها نمی توانستند جلوی حمله ی آشوری ها را بگیرند؛ زیرا با هم متّحد نبودند و سپاه منظّمی نداشتند امّا سرانجام به ضعف خود پی بردند. با هم متّحد شدند و به رهبری دیااِکو حکومت ماد را به وجود آوردند و آشوری ها را شکست دادند.
مادها در دامنه ی کوه الوند شهری ساختند و نام آن را هِگمتانه گذاشتند. به عقیده ی برخی از مورّخان، محلّ اصلی شهر باستانی هگمتانه همین جا بوده است که ما از آن دیدن می کنیم. این شهر پایتخت مادها بوده و نام آن بعدها به همدان تغییر پیدا کرده است.
علیرضا که کنجکاو شده بود پرسید: چگونه فهمیده اند که اینجا شهر مادها بوده است؟
آقای امیری جواب داد: باستان شناسان با حفّاری هایی که در این منطقه انجام داده اند، اشیا و وسایلی را که مربوط به آن زمان است، کشف کرده اند. آنها پی برده اند که دور این شهر دیواری محکم و بلند بوده و در گوشه های مختلف آن ستون های عظیمی قرار داشته است.
او سپس رو به بچّه ها کرد و گفت: بیایید به موزه ی هگمتانه که در کنار این تپه است، برویم.
علیرضا که تا آن زمان به موزه نرفته بود، با خوشحالی گفت: من موزه را فقط در تلویزیون دیده ام.
موزه هگمتانه
محسن گفت:
من قبلاً با پدرم به این موزه آمده ام و اشیاء آن را دیده ام ولی باز هم دلم می خواهد آنها را ببینم.
در موزه آثار سنگی، سفالی و فلزّی از گذشته های دور به نمایش گذاشته شده بود.
آقای امیری توضیح داد: پس از مادها حکومت هخامنشیان به وجود آمد.
در زمان هخامنشیان نیز هگمتانه مورد توجّه بود. پادشاهان هخامنشی آنجا را به عنوان پایتخت تابستانی انتخاب کرده بودند.
بنابراین، آثار و اشیاء این موزه فقط مربوط به دوره ی مادها نیست و آثاری از دوره های بعد نیز در اینجا وجود دارد.
بچّه ها در موزه ی هگمتانه از مجسّمه ها، ظرف ها، زیورآلات، خمره های آب و غذا و پایه های باقی مانده از ستون های کاخ هخامنشیان دیدن کردند.
خمره های آب و غذا
پایه های به جا مانده از ستون های کاخ ها
بازدید از موزه تازه تمام شده بود که صدای اذان از بلندگوها به گوش رسید. سپس همگی به نمازخانه ای که در نزدیکی موزه بود، رفتند و در آنجا نماز خواندند.
پس از نماز، آقای امیری گفت: حالا به سمت جادّه ی عباس آباد می رویم تا گنج نامه را به شما نشان بدهم. در این مسیر یک رستوران خوب هم می شناسم که می توانیم در آنجا ناهار بخوریم.
وقتی به گنج نامه رسیدند، نوشته هایی به خطّ میخی روی سنگ های کوه دیدند. علیرضا به نوشته ها اشاره کرد و پرسید: اینها به خطّ میخی هستند؟
عمویش پاسخ داد: بله، خوب فهمیدی! این سنگ نبشته ها از آثار دوره ی هخامنشیان هستند و به سه زبان پارسی باستان،ایلامی و بابلی نوشته شده اند.
وقتی بازدید از گنج نامه به پایان رسید، همگی به خانه برگشتند تا استراحت کنند.
سئوالات متن درس سفری به شهر باستانی همدان
1- آریایی ها چند هزارسال پیش به ایران آمدند؟
حدود چهارهزارسال پیش
2- آریایی ها پس ازورود به ایران به چنددسته تقسیم شدند؟ودرکجا ساکن گردیدند؟
به سه دسته – مادها درغرب وشمال غرب ایران ؛ پارت ها درشمال شرق ایران ؛ پارس ها درجنوب وجنوب غرب ایران ساکن شدند
3- چرا کشورما ایران نام گرفت؟
زیرا اقوام آریایی به کشورما مهاجرت کرده ودرآن ساکن شدند.
4- آریایی (ایرانی) به چه معناست؟
به معنای اصیل ونجیب است.
5- اولین گروه ازآریایی ها که پس ازورود به ایران حکومت تشکیل دادند چه نام دارند؟
مادها
6- حکومت مادها چگونه تشکیل شد؟ یا (مادها که بودند؟)
مادها گروهی از آریایی ها بودند که درغرب وشمال غرب ایران ساکن گردیدند اقوام به رهبری دیااکو با هم متحد شدند وآشوری ها را شکست دادند وشهرهگمتانه را دردامنه کوه الوند ساختند وپایتخت خود قراردادند؛به این ترتیب حکومت مادها تشکیل شد.
7- هگمتانه یا اکباتان یا همدان امروزی پایتخت کدام حکومت ها بوده است؟
هگمتانه پایتخت دائمی حکومت مادها وپایتخت تابستانی حکومت هخامنشیان بود.
8- علل ضعف مادها وشکست آنان دربرابرآشوری ها چه بود؟
باهم متحد نبودند،سپاه منظمی نداشتند.
9- آشوری ها چگونه قومی بودند؟
آشوری ها قومی جنگجو بودند وبیش تراوقات به سرزمین مادها حمله ور می شدند وآن ها راغارت می کردند.
10 – مهم ترین همسایه ی مادها چه نام داشت؟
آشوری ها
11 – اولین رهبروبنیان گذار حکومت مادها چه کسی بود؟
دیااکو
12 – دواثرتاریخی شهرهمدان را نام ببرید.
منطقه ی تپه ی تاریخی هگمتانه وگنج نامه درراه عباس آباد
13 – گنج نامه با چه خطی وبه چند زبان نوشته شده است؟
با خط میخی وبه سه زبان، پارسی باستان،ایلامی،بابلی
14 – هگمتانه مربوط به چندسال پیش است؟
درحدود سه هزارسال پیش.
15 – چراآریایی ها به ایران مهاجرت کردند؟
به دلیل وجود دشت های سرسبز و حاصل خیز.
16 – باستان شناسان پس ارحفاری منطقه ی تپه ی هگمتانه به چه چیزی پی برده اند؟
آن ها پی برده اند که دوراین شهردیواری محکم وبلند با ستون هایی عظیم قرارداشته است.
17 – درموزه ی هگمتانه چه چیزهایی قراردارد؟
مجسمه ها – ظروف – زیورآلات – خمره های آب وغذا – پایه ی ستون های کاخ هخامنشیان.