آموزش کتاب مطالعات اجتماعی پایه چهارم ابتدایی
درس هشتم : نخستین روستاها چگونه به وجود آمدند؟
منظره ای از شهر قدیم شوش دانیال – استان خوزستان
آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده اید که زندگی مردم در گذشته های دور چگونه بوده و با زندگی امروزی چه تفاوت هایی داشته است؟
امروزه از روی آثاری که از هزاران سال پیش به جا مانده است، می توان فهمید که انسان ها در گذشته های دور وسایل و ابزارهای انسان امروز را نداشتند و به همین دلیل، در زندگی با مشکلات زیادی روبه رو بودند.
با این حال، آنها توانستند بر مشکلات غلبه کنند؛ زیرا خداوند به انسان ها در مقایسه با بقیه ی جانوران نعمت های بزرگی عطا کرده است. او به انسان ها عقل داده است تا بتوانند راه حل هایی برای مشکلات خود پیدا کنند.
خداوند انسان ها را با دست هایی توانا آفریده است. همچنین پیامبران را فرستاده است تا راه و رسم زندگی بهتر را به آنها بیاموزند.
انسان ها هم به تدریج، با استفاده از نیروی تفکّر و به کمک دست هایشان یاد گرفتند وسایلی بسازند و نیازهای خود را برطرف کنند.
شاید یکی از مشکلات انسان ها در گذشته های بسیار دور، فراهم کردن غذا بوده است.
گرد آوری خوراک و شکار
آنها از صبح تا شب به جست وجوی غذا می پرداختند و میوه ی درختان، ریشه و برگ گیاهان و تخم پرندگان را جمع آوری می کردند و می خوردند.
جمع آوری غذا برای انسان کار سختی بود. او همچنین برای اینکه از حمله ی حیوانات در امان بماند، به غارها پناه می برد.
نقّاشی های به جا مانده روی دیوار غارهای قدیمی نشان می دهد که شکار در تامین غذای انسان ها در آن دوره نقش مهمّی داشته است.
تصاویری از داخل غار لاسکو در فرانسه
عدّه ای معتقدند که این نقّاشی ها مربوط به ١٣٠٠٠ سال پیش است.
اوّلین ابزارهای انسان، بیشتر سنگی بودند. او در ابتدا از سنگ، شاخه ی درختان و استخوان حیوانات برای کندن زمین، پیدا کردن ریشه ی گیاهان و دوخت و دوز استفاده می کرد.
نمونه هایی از ابزارهای سنگی که انسان ها برای شکار درست کرده بودند.
با گذشت زمان، انسان ها ابزارهای بهتری ساختند؛ برای مثال، با بستن تکّه ای چوب به یک سنگ لبه تیز، تبر و نیزه درست کردند. آنها با استفاده از این ابزارها توانستند بهتر از گذشته نیازهای خود را برطرف کنند.
شاید در گذشته های دور، انسان ها متوجّه آتشی که در اثر رعد و برق به وجود می آمد، شدند و بعدها پی بردند که با به هم زدن بعضی سنگ ها می توانند آتش درست کنند. کشف آتش تغییرات زیادی در زندگی انسان به وجود
آورد.
انسان ها به تدریج حیواناتی مانند گوسفند، بز، گاو و بعضی پرندگان را اهلی کردند.
کشاورزی و اهلی کردن حیوانات
آنها می دیدند که وقتی دانه ای در جایی به زمین می افتد، پس از مدّتی در آنجا گیاهی سبز می شود. بنابراین، دانه هایی چون گندم و جو را کاشتند و به تدریج، کشاورزی را آموختند.
ابزارهای سنگی اوّلیه برای کشاورزی و آرد کردن گندم و جو
کشاورزی هم مانند کشف آتش زندگی انسان را تغییر داد. پیش از آن، انسان ها مجبور بودند برای به دست آوردن غذا از جایی به جای دیگر بروند امّا با رواج کشاورزی، مردم در کنار رودها و چشمه ها برای خود خانه های دائمی ساختند و در یکجا ساکن شدند.
پیدایش روستاها
انسان ها می دانستند که آنچه در زمین های کشاورزی کاشته اند، به مراقبت نیاز دارد. پس، به تدریج در کنار زمین هایشان ساکن شدند.
امّا مراقبت از کشتزارها و انجام دادن کار کشاورزی به تنهایی ممکن نبود. در نتیجه، خانه هایشان را در کنار یکدیگر ساختند و زندگی یکجانشینی را آغاز کردند. به این ترتیب، اوّلین روستاها به وجود آمدند.
سئوالات متن درس نخستین روستاها چگونه به وجود آمدند؟
1- زندگی مردم درگذشته های دور چه تفاوتی بازندگی امروزداشته است؟
به دلیل نبود علم ودانش پیشرفته وعدم رشد وبلوغ فکری انسان ها فراهم کردن خوراک وپوشاک ومسکن وامنیت وتهیه ابزار وامکانات بسیارمشکل ترازامروزبود.
2- نخستین روستاها چگونه به وجودآمدند؟
انسان ها می دانستند که آن چه درزمین های کشاورزی کاشته اند به مراقبت نیازدارد.پس به تدریج درکنارزمین های خود ساکن شدند،اما مراقبت ازکشتزارها وانجام کارکشاورزی به تنهایی ممکن نبود،درنتیجه خانه هایشان راکناریکدیگرساختند ویک جا نشین شدند به این ترتیب اولین روستاها به وجودآمدند.
3- انسان ها درگذشته های دور چگونه توانستند برمشکلات غلبه کنند؟
خدابه انسان ها عقل داده است پس انسان ها به تدریج با استفاده ازنیروی فکری خود چیزهایی را کشف کردند وبه کمک دست هایشان یاد گرفتند وسایلی بسازند ونیاز خود را رفع کنند.
4- مهم ترین مشکلات انسان نخستین چه بود؟
تهیه غذا- تهیه مسکن – تامین امنیت – نبودابزار و وسایل لازم و…
5- انسان های نخستین غذای خود را چگونه تهیه می کردند؟
صبح تاشب به جست وجوی غذا می پرداختند ومیوه درختان وریشه وبرگ گیاهان وتخم پرندگان راجمع آوری می کردند ومی خوردند.
6- انسان ها ی اولیه برای درامان ماندن ازحمله ی حیوانات وحشی چه کارکردند؟
به غارها پناه بردند.
7- چه عاملی مهم ترین نقش رادرتامین غذای انسان نخستین برعهده داشت؟
شکار
8- انسان های نخستین ازچه چیزهایی برای ساخت ابزار و وسایل استفاده می کردند؟
سنگ – شاخه ی درختان – استخوان حیوانات و…
9- آتش چگونه کشف شد؟
انسان ها متوجه آتشی که براثررعد وبرق به وجود می آمد شدند وباگذشت زمان پی بردند که با به هم زدن برخی ازسنگ ها می توان آتش درست کرد.
10 – هزاران سال است جانورانی مثل مورچه وزنبورلانه ی خودرابه همان شیوه می سازند وتغییری نداده اند.چرا؟
زیرا لانه سازی آن ها غریزی وذاتی است وفاقدعقل وفکروقدرت یادگیری هستند.
11 – چراکشف آتش زندگی انسان ها راتغییرداد؟
زیرا ازآتش برای ساخت ابزار ووسایل گوناگون وپخت غذاها وتامین امنیت و…استفاده کردند.
12 – با رواج کشاورزی مردم در کنار ..رودها.. و..چشمه ها… برای خود خانه های دائمی ساختند.
13 – چرا نخستین روستاهای پرجمعیت درکنار رودها پدید آمدند؟
زیرا آب کافی برای نوشیدن،پختن غذا،رعایت بهداشت وکشاورزی وباغ داری و… وجود داشت.
14 – اهلی کردن حیوانات برای انسان ها چه فایده هایی داشت؟
ازگوشت وشیرآن ها برای تهیه غذا،ازپشم وپوست آن ها برای تهیه پوشاک،ازاستخوان حیوانات برای ساخت ابزار وازنیروی آن ها برای انجام کارها استفاده می کرد.