به نام خدا
یادگیری و انواع آن در روانشناسی
یادگیری
فرایند تغییر و اصلاح کم و بیش دایمی در رفتار استکه در نتیجه فعالیت او یا از طریق مشاهده،در وی ایجاد می شود.
یادگیری چیست ؟
معروف ترین تعریفها، تعریفی است که به وسیله کیمبل، پیشنهاد شده است : یادگیری (learning)، تغییر نسبتا پایدار در توان رفتاری (رفتار بالقوه behavioral potentiality ) که در نتیجه تمرین تقویت شده رخ می دهد. این تعریف را با دقت بیشتری بررسی می کنیم، نخست اینکه یادگیری همواره باید قابل انتقال به رفتار مشاهده پذیر باشد. یادگیرنده (learner) قادر به انجام کاری خواهد بود که پیش از یادگیری نمی توانست آن را انجام دهد. دوم اینکه این تغییر رفتاری نسبتا پایدار است؛ یعنی نه موقتی و نه ثابت است. سوم، تغییر در رفتار الزاما نباید بالافاصله بعد از تجربه یادگیری رخ دهد.چهارم، تغییر در رفتار از تجربه یا تمرین ناشی می شود و پنجم، اینکه تجربه یا تمرین باید تقویت شود.
یادگیری در انسان میتواند بخشی از فرایند تحصیل، توسعه فردی، و تمرینات باشد که ممکن است هدفمند یا به وسیله انگیزش انجام شود. مطالعه ی اینکه یادگیری چگونه رخ می دهدد بخشی ازروان شناسی تربیتی، عصب روانشناسی، تئوری آموزش و علوم پرورشی میباشد. یادگیری ممکن است در نتیجه ی خوگیری یا شرطی شدن کلاسیک (همانطور که در بسیاری از تیره های جنبندگان دیده شده است) انجام شود یا اینکه میتواند نتیجه ی کارهای پیچیده ای نظیر بازی (که صرفا در جنبندگان هوشمند دیده شده است) باشد. یادگیری ممکن است خودآگاه یاناخودآگاه انجام شود. یادگیری اینکه یک رویداد ناگوار، فرارناپذیر است و نمیشود از آن پیشگیری کرد درماندگی آموخته شده نامیده میشود. شواهدی وجود دارد که در انسان، در هنگام جنینی یادگیری در 32 هفته پس از باروری شروع میشود، که گویای این میتواند باشد که دستگاه عصبی مرکزی به اندازه ی کافی توسعه یافته است و آماده است تا حافظه شروع به کار کند
تعریف ارنست راپیکِت هیلگارد و مارکویز و جمعی از همکاران و روان شناسان اینگونه تعریف شده است： یادگیری عبارتست از تغییر نسبتاً پایدار در احساس، تفکر و رفتار فرد که بر اساس تجربه ایجاد شده باشد. رفتارگرایانی از قبیل جان واتسون و اسکینر سرشت انسان را انعطاف پذیر می دانستند، و معتقد بودند که در رشد، یادگیری نقش اصلی را ایفا می کند، چنانکه آموزش اولیه می تواند صرف نظر از آن چه کودک از استعدادها، تمایلات، علاقه ها، توانایی ها، نژاد و اجداد به ارث برده، او را به هر نوع بزرگ سالی تبدیل کند.
هرگنهان و السون (2005، ترجمه ی سیف، 1385) گفته اند "یادگیری یکی از مهم ترین زمینه ها در روانشناسی امروز و در عین حال یکی از مشکل ترین مفاهیم برای تعریف کردن است".
روان شناسی چون هانس معتقد بودند که آن چه که به نظر می رسد تابع برنامه زیستی فطری است، می تواند تحت تاثیر رویدادهای محیطی قرار گیرد. مک گرا، دنیس، گزل و تامپسون معتقد بودند که یادگیری و تجربه در تفاوت های رشدی نقشی ندارند؛ با این حال پژوهش های اخیر نشان می دهند که تمرین یا تحریک بیش تر می تواند تا اندازه ای رفتارهای حرکتی را تسریع کند.
هر یادگیری منجر به عملکرد نمی شود چون افراد بسیاری از چیزها را می آموزند ولی امکان به کارگرفتن این آموخته ها برایشان پیش نمی آید.
انواع یادگیری
یادگیری ناهمخوان؛ شامل خوگیری و حساس شدگی.
یادگیری همخوان؛ شامل شرطی شدن کلاسیک، شرطی شدن فعال، یادگیری نهفته و یادگیری بصیرت.
نقش پذیری.
لازم است ذکر شود که برخی رفتارها تا حد بسیار بالایی ژنتیکی بوده و تغییرپذیر نمی باشند؛ همچون الگوهای عمل ثابت.
اختلال یادگیری
اصطلاح اختلال یادگیری از نیاز به تشخیص و خدمت به دانش آموزانی برخاسته است که به طور مداوم در کارهای درسی خود با شکست مواجه می شوند و در عین حال درچهارچوب سنی کودکان استثنایی نمی گنجند. ظاهری طبیعی دارند، رشد جسمی و قد و وزن شان حاکی از بهنجار بودن آنان است. هوش انها کمابیش عادی است، به خوبی صحبت می کنند، مانند سایر کودکان بازی و مثل همسالان خود با سایرین ارتباط بر قرار می کنند. درخانه نیز یاری های لازم را دارند و کارهایی را که والدین به آنان واگذار می کنند به خوبی انجام می دهند. لیکن توانایی لازم برای به جریان اندازی اطلاعات برای بیان کردن و به ویژه نوشتن را ندارند. پس با توجه به مشخصات کلی این دانش آموزان، می توان آن ها را در گروه جدیدی به نام دانش آموزان اختلال یادگیری قرار داد و گفت این دانش آموزان در یک یا چند فرایند روانی که به درک کردن با استفاده از زبان شفاهی یا کتبی مربوط می شود، اختلال دارند که این اختلال می تواند به شکل عدم توانایی کامل در گوش کردن، صحبت کردن، خواندن، نوشتن، هجی کردن یا انجام محاسبات ریاضی ظاهر شود.
عوامل بروز اختلالات یادگیری
ثابت شده است که علل بروز ناتوانی های یادگیری نسبتاً مبهم است برخی از مشکلات کنونی درباره مفهوم ناتوانی های یادگیری بازتابی است از ناتوانی ما در اشارهٔ دقیق به علل بروز ناتوانی های یادگیری که شاهدش هستیم. روشن است که آگاهانه یا ناآگاهانه مسئله علل بروز ناتوانی های یادگیری را به فراموشی و بی توجهی می سپاریم بر حسب درک ما از ناتوانی های یادگیری و نگرش اولیه حرفه ای ما (پزشکی، روان شناسی، تعلیم و تربیتی) نسبت به ناتوانی های یادگیری ممکن است ما به علل خاصی توجه پیدا کنیم تا آن که به رابطهٔ علّی دشواری بپردازیم.
تعریف آموزش :
آموزش از پیش تعیین شده است
به منظور یادگیری بین دانش آموز و معلم صورت می گیرد
همراه با کنش متقابل است
آموزش ابزاری برای یادگیری است
آموزش بعد بیرونی دارد در حالیکه یادگیری جنبه درونی دارد
آموزش ممکن است به یادگیری نینجامد
حافظه چیست ؟
حافظه با یادگیری فرق دارد
حافظه عبارتست از ثبت نسبتا پایداری که زیربنای یادگیری است
حافظه شامل پردازشهای مختلفی است که در زمان معینی ثبت می شود
از نظر رفتار گرایان حافظه همان یادگیری است
از نظر روانشناسان شناختی ، حافظه با یادگیری فرق دارد چون متاثر از عوامل پردازشی است
تعریف رشد :
رشد تغییراتی پیوسته و منظم است که در نتیجه گذشت زمان بوجود می آید.
رشد و یادگیری تاثیر متقابل دارند
رشد زمینه یادگیری را فراهم می کند و یادگیری هم منجر به رشد بهتری می شود
یادگیری به تمرین وابسته است در حالیکه در رشد یا تاثیر یادگیری وجود ندارد و یا تاثیر آن کند است.
نقش نظریه در روانشناسی یادگیری :
1- یک نظریه تعدادی مشاهده را با هم ترکیب می کند
2- نظریه باعث تولید پژوهش های تازه می شود
3- نظریه ها به تولید فرضیه های قابل بررسی باید منجر گردد
4- نظریه یک ابزار است
5- نظریه های علمی تابع اصل ایجاز است
مهمترین ویژگیهای تجربه گرایی :
1- حس نگری : تنها ابزار رسیدن به معرفت حواس هستند
2- کاهش گرایی : تصورهای مرکب قابل تجزیه به تصورهای ساده هستند
3- تداعی گرایی : معرفت حاصل تداعی است
4- ماشین گرایی : ذهن همانند ماشین است
“ تعریف کیمبل از یادگیری “
– یادگیری عبارت است از تغییر نسبتا پایدار در رفتار بالقوه یادگیرنده که در نتیجه تمرین تقویت شده رخ می دهد
مهمترین واژگان تعریف یادگیری:
تغییر
رفتار
نسبتا پایدار
بالقوه
تمرین یا تجربه
تقویت
آیا یادگیری باید به تغییر رفتار بیانجامد؟
پاسخ اسکینر : یادگیری عین تغییرات رفتاری است و حتما باید به تغییر قابل مشاهده بیانجامد
پاسخ اکثر نظریه پردازان: یادگیری یک متغیر رابط است که واسطه بین تغییرات رفتاری و تجربه است .
در نتیجه همیشه یادگیری مشهود نیست
چه تغییراتی به یادگیری منتهی می شود؟
1- تغییراتی که پایدار است
2- در نتیجه رشد نباشد
3- در نتیجه عواملی همچون خستگی و اثر دارویی نباشد
4- در نتیجه تمرین و تجربه باشد
5- در نتیجه حالات موقتی زودگذر نباشد
آیا یادگیری و عملکرد با هم متفاوتند؟
بله
واژه بالقوه در تعریف یادگیری به همین موضوع اشاره دارد
یادگیری می تواند بالفعل نباشد
اگر بالفعل باشد عملکرد را نشان می دهد
مثلا ممکن است کسی شنا را یاد بگیرد اما تا زمانیکه در استخر قرار نگیرد شنا را نشان نمی دهد ( عملکرد ).
ملاک یادگیری تمرین و تجربه است
هر رفتاری که به مقدار بیشتر تحت تاثیر تمرین و تجربه باشد ارزش بیشتری برای یادگیری دارد
رفتار بازتابی و غریزی یادگیری نیست
رفتارهایی همچون مهاجرت پرندگان ، لانه سازی و … یادگیری به حساب نمی آیند
رشد حرکتی کمتر تحت تاثیر تمرین و تجربه است و در نتیجه یادگیری نیست
تفاوت یادگیری با تفکر
– تفکر عبارتست از بازآرایی یا تغییر شناختی اطلاعات به دست آمده از محیط و نمادهای ذخیره شده در حافظه دراز مدت.
انواع تفکر :
تفکر خودگرا مثل رویا
تفکر هدایت شده
سلسه مراتب یادگیری ، حافظه و تفکر :
یادگیری
حافظه
تفکر
تعریف یادگیری با رویکرد شناختی :
– در رویکرد رفتاری ملاک یادگیری پاسخ و برونداد است
در رویکرد شناختی عاملی اصلی یادگیری فرآیندهای ذهنی است
از نظر روانشناسان شناختی ، یادگیری عبارتست از :
تغییر در ساخت شناختی و فرآیندهای ذهنی
محرک
عوامل
پردازشی
پاسخ
درونداد
فرآیندهای ذهنی
برونداد
اموزش
فرایندی است که ان فرد مهارتهای مورد نیازبرای انجام دادن یک عمل یا وظیفه شغلی را کسب می کند یا این مهارت ها در او بیشتر می شود.در طی فرایند اموزش ،موجباتی فراهم می ایدتا تجربه های یادگیری به وقوع بپیوندد.
مفهوم یادگیری برای برای مدیر ،مربی،کارشناس،و مسئول اموزش در یک سازمان می تواند به یکی از صورت های زیر باشد.
کسب اگاهی ذهنی یا دانستن مفهوم انچه راک هشخص قبلا نمی دانسته است.
کسب توانایی برای انجام دادن عملی که شخص قبلا قادر به انجام دادن ان نبوده است.
ترکیب دانسته های ذهنی و مهارتها و استفاده از ان در فهم یک مهارت،دانش،مهارت
کسب توانایی برای فهم و یا کابرد انچه فرد می داند.
عواملی که کارشناس اموزش درباره انها تصمیم گیری کند
انچه باید یاد گرفته شود
وضع یا مکان یادگیری
روشهای یادگیری
گروه بندی یادگیرندگان
نظریه های یادگیری
نظریه های محرک –پاسخ:
شامل:ازمایش و خطا-موجود زنده-شرطی شدن عاملی-شرطی شدن کلاسیک-شرطی شدن وسیله ای
نظریه گشتالت
مکاتب جدید
استفاده از نظریه های یادگیری(انتقال یادگیری)
انجام دادن انچه یاد گرفته شده است
انجام دادن فعالیتی شبیه به انچه باید یاد گرفته شود
خواندن یا شنیدن درباره انچه باید یاد گرفته شود
انجام دادن فعالیت های مختلف یا مطالعه درباره این فعالیتها
عوامل یا شرایط و نتایج حاصل از نظریه های یادگیری که می توانند کارشناسان و مدیران اموزشی سازمانها را در ایفای بهتر نقش خود یاری دهند:
قبول این واقعیت که هر فرد می تواند یاد بگیرد
برای اینکه فرد بتواند مهارتی را یاد بگیرد ،باید انگیخته شود
یادگیری یک فرایند فعال و پویا است و نه یک فرایند انفعالی
معمولا یادگیرنده باید راهنمایی شود
باید مواد و وسایل مناسب را برای یادگیری متوالی،در اختیار یادگیرندگان قرار داد
برای تمرین باید به یادگیرنده وقت کافی داده شود تا عمل درونی ساختن ،تحقق پیدا کند
روشهای یادگیری باید تا حد امکان متنوع باشند تا باعث خستگی یادگیرندگان نشوند
یادگیرنده باید از یادگیری رضایت حاصل کند
باید در مقابل رفتار درست یادگیرنده،به او پاداش مناسب داده شود
برای یادگیرنده باید میزانهای مربوط به نحوه انجام دادن وظایف شغلی ،تعیین شود
تشخیص این نکته که یادگیری سطوح مختلف دارد و برای هر سطح یادگیری ،به زمان و روشهای متفاوتی نیاز است
پیشنهادات عملی برای اثر بخش کردن دوره های اموزشی
تدارک دیدن تعامل اجتماعی
فراهم ساختن زمانی برای هضم مطالب
تدارک دیدن تفریح و سرگرمی
استفاده از جلسات بحث و گفتگو
اختصاص دادن وقت به شرکت کنندگان برای مطالعه منابع
همسانی شرکت کنندگان از نظر اطلاعات
نتایج حاصل از به کارگیری نظریه های یادگیری
توجه بیشتر نسبت به نحوه انجام دادن کار و عمل یادگیرنده
توجه بیشتر نسبت به اموزش یادگیرنده برای سازگاری با موقعیت جدید و ایفای موثر نقش خود
توجه بیشتر نسبت به فراینداموزش به عنوان وسیله ای برای تسهیل رهبری و مدیریت
توجه بیشتر نسبت به ارزیابی برنامه اموزش
توجه بیشتر به اینکه یادگیری باید چگونه انجام شود
توجه به اموزش عملی
توجه به عامل تقویت
اموزش مداوم و پایدار
توجه به خودانگیختگی فرد
نقش مدیر و کارشناس در فرایند اموزش
تعیین محتوا
مشخص کردن روش اموزش
ازمودن قضایای فرعی
تصمیم گیری برای اجرا
تعیین محتوا
یادگیری باید در کدام جهت باشد
طی فرایند یادگیری ،باید نسبت به حل کدام مسائل و مشکلات تاکید شود
در چه مواردی باید تصمیم گیری شود
کدام دانشها،معلوماتو مهارتها باید کسب شود
چه مطالبی باید به یاد سپرده شود
کدام نگرشها یا طرز تلقی ها باید تغییر کند
کدام کردارها،اعمال یا رفتار شرکت کنندگان باید تغییر کند
کدام مهارتهای دستی باید کسب شود و تا چه میزان
پرورش قدرت خلاقیت شرکت کنندگان،در چه زمینه هایی مورد توجه است
ایا لازم است شرکت کنندگان به خود شناسی برسند
ازمودن قضایای فرعی
شناخت و اشنایی بیشتر هر یک از شرکت کنندگان نسبت به شرکت کنندگان دیگر،منجر به یادگیری بیشتر میشود
تعامل یا عمل متقابل غیر رسمی بین شرکت کنندگان در یک دوره اموزشی با یکدیگراز یک طرف و شرکت کنندگان و امزش دهنده از طرف دیگر ،منجر به یادگیری بیشتر می شود
تمرین کردن انچه یاد گرفته شده است ،منتهی به یادگیری بیشتر می شود
استراحت یا تفریح کردن در بین یادگیری و در فواصل خاص ،منجر به یادگیری بیشتر می شود
امادگی قبلی یادگیرنده برای یادگیری ،منتهی به یادگیری بیشتر می شود
اگاهی شرکت کنندگان در یک دوره اموزشی نسبت به کاربرد فوری انچه یاد گرفته شده است
در مواردی که یادگیرنده برای یادگیری انگیخته شده است ،بهتر و بیشتر یاد می گیرد
عامل خستگی و روحیه ضعیف یادگیرندگان ،موجب کاهش یادگیری انان می شود
تصمیم گیری برای اجرای اموزش
محل و زمان یادگیری
مشخصات گروه یادگیرندگان
روشهای یادگیری مورد استفاده در دوره
نگرش های مربوط به اموزش کارکنان
مدل ماشین نگرانه
مدل انسان نگرانه:عواقب استفاده از این نگرش:
بهبود و پرورش و افزایش شایستگی و صلاحیتهای فرد
تاکید بیشتر نسبت به اهمیت فرایند یادگیری و توجه کمتر نسبت به محصول یادگیری
توجه بیشتر نسبت به تغییرات کیفی در مقایسه باتغییرات کمی
تاکید بیشتر نسبت به نقش تجربه در بهبود منابع انسانی و توجه کمتر نسبت به حفظ کردن
منابع :
1. قشلاقی، محمد؛ روان شناسی یادگیری، اصفهان، مانی، 1378، چاپ سوم، ص 1.
2.American Heritage Dictionary
3- بی.آر.هرگن هان و میتو اچ.انسون؛ مقدمه ای بر نظریه های یادگیری، علی اکبر سیف، تهران، روان، 1386، چاپ یازدهم، ص 22.
4. همان.
5. جان رابرت، اندرسون؛ نگرشی جامع بر یادگیری و حافظه، پونه مختاری و علی طیبی، تهران، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، 1380، چاپ اول، ص 9.
6. مقدمه ای بر نظریه های یادگیری، ص 22.
7. یحیی، سیدمحمدی؛ روان شناسی یادگیری، تهران، روان، 1382، چاپ دوم،
8. مقدمه ای بر نظریه های یادگیری، ص 22.
9. نگرشی جامع بر یادگیری و حافظه، ص 11.
10. مقدمه ای بر نظریه های یادگیری، ص 22.
با تشکر از توجه شما