«بسم الله الرحمن الرحیم»
موضوع ارائـــه : منظـــرشهـــری
استاد راهنمـــا :مهندس شمس
بهــــار 93
فهــــــــــرســـــــــــت :
1.تعریف و معرفی منظرشهری
ادراک در منظر شهری
مفهوم منظرشهری
زیرسیستم های منظرشهری
انواع منظرشهری برحسب نقش و مفهوم
2. سیر تحول زیباسازی منظر شهر
طراحـــی منظـــر در دوره باستـــــان
طراحــی منظـــر در دوره ی کلاسیـــسیســم
دوران آرمانگــــــرایــی و اصلــــاح شهـــــری
دوره فن گــــرایــــی شهـــری و توسعـــه طلبـــی
دوره ی جامع نگری و کلگرایی، ترقی خواهی و سلطه ی روش علمی
دوره ی فراینـد طراحـی، نسبیت گرایـــی
دوره ی طراحـی تعاملـی – ادراکـی – پایـــدار
3 . منظـــــر شهــــــری در پیـــــاده رو
تعاریف و مفاهیم
شاخص های مطلوبیت منظـــرشهــری مسیــر پیـــاده رو
. عناصر منظــر شهــــری مسیـــر پیـــاده
مقــــــــــدمه :
ادموند بیکن بر این اعتقاد است که ساختن شهر یکی از بزرگترین دستاوردهای بشری است که شکل آن همواره شاخص شناخت بی رحم درجه تمدن بشر بوده و خواهد بود. او مجموعه تصمیمات مردم ساکن آن شهر را تعیین کننده شکل آن می داند و به نظر او در شرایط خاص، حاصل تاثیر این تصمیمات در یکدیگر قدرتی است چنان روشن و شکیل که به زاده شدن شهری اصیل می انجامد.
بیکن در بخشی از کتاب «طراحی شهرها» به عنوان «شهر حاصل عملی ارادی» بر این تصور که شهرها یک جور حادثه عظیم اند که خارج از اختیار و اراده انسان رخ داده و صرفاً از قانونی تغییر ناپذیر تبعیت می کنند، خط بطلال کشید. .
به همین قیاس می توان گفت که منظر شهری نیز بعنوان یک شاخص و نماد درجه و کیفیت تمدن و روحیات جمعی هر ملت و قومی حاصل تصمیمات و تصورات مردم آن شهر است و منظر شهری حاصل عمل ارادی و نه محصول اتفاقی یا خارج از حیطه قوانین و قواعد انسان فهم است.
با وجود اینکه امروزه دیگر بر تصور «خارج از اراده انسانی بودن شهر» پافشاری نمی شود و تقریباً همگان با نظر بیکن هم عقیده اند اما هنوز تصور دیگری با قوت و قدرت پابرجاست و آن تحلیل و تفسیر شهر و منظر شهری بدون توجه به انسان هم به عنوان سازنده آن و هم بعنوان ادراک کننده آن است.
ادراک در منظــــر شهــــــری :
در نخستین گام، ادراک منظر شهری ادراکی محسوس است که موجب لذت، نشاط، آزردگی، ترس و سایر واکنشهای حسی آدمی می شود. در حقیقت عمده ترین اثر کیفیت سیمای شهر در محدوده این گروه از واکنشهای روحی به ظهور می رسد. ادراکات محسوس از منظر شهر، تنها در زمینه عناصر بصری نبوده، بلکه سر و صدای محیط، بو و سایر عوامل تاثیر گذار بر حواس انسانی نیز در شکل دهی به آن ایفای نقش می کنند.
از سوی دیگر منظر به داده های محسوس جهان اطراف ما خلاصه نمی شود. بلکه پیوسته در ارتباط با ذهنیت ناظر، تشخص می یابد : ذهنیتی که بیش از یک نگاه بصری معمولی است. یعنی در منظر شهری نگاه به شهر و محیط شهری، نه فقط بوسیله چشم سر بلکه به همراه «چشم دل» یا «چشم ذهن» صورت می گیرد و ترکیبی از این دو نگاه است. از این رو بررسی منظرین غیر از ریخت شناسی محیط به شمار می آید.
ذهن انسان تصویر ذهنی شهر را بر مبنای تاثیرات حسی، تجربیات و خاطرات شخصی، قضاوت زیبایی شناسایی تجربیات جمعی و گروهی و خاطرات جمعی، حوادث تاریخی و چارچوب فرهنگی ارزش ها و آرمان ها و ایده آل ها شکل می دهد. که به منظر شکل می دهد و هم در منظر شکل می گیرد. زیرا خلق معنا فرایندی منفعل نیست که ذهن اطلاعات حسی را دریافت کند و آنها را بر اساس قوانین تداعی معانی به هم متصل کند. بلکه فرآیندی فعال و خلاق است در این فرآیند عین و ذهن یک واحد را تشکیل میدهند و ذهن جهانی را که در فرآیند ادراک حس می کند، می آفریند. یعنی معنا هم شامل موارد واقعیت مادی (محسوس) و هم زاده ذهن شناساست.
منظر شهری نیز در آغاز امری عینی است که بواسطه کیفیت ظهور عوامل فیزیکی محیط موجودیت می یابد. لکن تدریجاٌ و بواسطه حضور در شرایط تاریخی و تکرار شدن در مقابل گروه انسانهای ادراک کننده آن، واجد نوعی وجود ذهنی گشته و به عنصر مشترک پیوند دهنده افراد جامعه بدل می گردد. منظر در این حالت موجودی عینی – ذهنی است که در هر دو عالم واقع و ذهن دارای موجودیتی است که قطع هیچ یک از آنها مقدور نیست.
ویژگی اصلی مفهوم منظر شهری :
به عنوان یک پدیده «عینی – ذهنی» انسانی – کالبدی و یک ساختار اجتماعی – فضایی مطرح می گردد به عبارت دیگر منظر شهری پدیداری است که تنها از طریق تجربه انسانی و در تعامل میان انسان و محیط آشکار می شود. این مفهوم از مفهوم فضایی و سه بعدی کالبد فراتر رفته و با لحاظ گردیدن، بعد «معنا» یک تحول چارچوبی از پارادیم «فضا» به پارادیم «مکان» دانست. اگر گفته کریستن نوربرگ شوانتز را که «مکان فضایی است که معنایی بدان افزده شده باشد و وظیفه معماری متجسد نمودن معناست بپذیریم، در اینصورت وظیفه طراحانی را که در صدد خلق «منظر شهری» باشند، باید جستجو و کشف معانی تاریخی، طبیعی، فرهنگی در محیط شهری و عینیت بخشیدن به آنها در قالب های کالبدی و بصری تعریف نمود.
در مجموع باید گفت:
موضوع منظر شهری مقولهای دو بعدی به شمار میرود : از یک سو به مولفه های محسوس (و عمدتاٌ بصری) سازنده فضا می پردازد و از سوی دیگر به شرایط ذهنی فضا شامل ابعاد تاریخی، خاطره ای، هویتی و امثال آنها نظر می کند.
منظر شهری یک «سیستم» است که از سه زیرسیستم تشکیل شده:
«منظر عینی شهری»
«منظر ذهنی شهر»
و «منظر ذهنی ارزیابانه شهر»
که از تعامل بین این سه، منظر شهری به مفهوم کلی آن شکل می گیرد.
در حقیقت منظر شهری یک شهر تلفیق سه نگاه است :
نگاه از چشم فیزیولوژیک
، نگاهی که نگاه چشم ذهن ماست و ذهن و حافظه دخیل می شود
و نهایتاً بخش Affective یا تاثری عاطفی است که نگاه دل ماست و مبنای رفتار قرار می گیرد.
در اهمیت منظر شهری می توان گفت :
منظــــرشهـــــری ابزاری است که در قرائت متن شهر به ما کمک می کند
منظر شهری را می توان بر حسب نقش، مفهوم و سطح تکامل در یک طبقه بندی ۴ دسته ای تحت عناوین :
منظر شهری آرایشی یا تزیینی
منظر شهری عملکردگرا یا برنامه محور
منظر شهری ادراکی یا زمینه گرا
و منظر شهری پایدار یا هوشمند گونه شناسی کرد.
1 . منظر شهری آرایشی یا تزیینی :
درآموزه های کامیلو سیت Camillo Sitte برای مناظر رومانتیک است که در این منظرشهری خط آسمان مقطع است، کشش عمودی وجود دارد و عناصری که منظره را می بندند، بخشی از جداره هستند .
در آموزه های دهه برنهام Burnham برای جنبش زیباشناسی در قالب مناظر کلاسیک است که در در این منظر شهری خط آسمان صاف و کشش افقی در نما وجود دارد
2 .منظر شهری عملکردگرا یا برنامه محور :
منظر شهری برنامه گرا یا عملکردگرا مطرح است که منظر شهری مدرنیستی است: فرم از عملکرد تبعیت می کند و فرم و منظر بیرونی، منظر ساختمان و منظر شهری در حقیقت نتیجه عمل طراحی از درون به بیرون هست. طبق حرف لوکوربوزیه : «این منظر شهری تولید می شود و شاهد نمونه هایی هستیم که بعد از جنگ جهانی دوم بازسازی شده اند، این مورفولوژی از بین می رود (عکس یا کروکی) به طور خلاصه مفهوم خیابان از بین می رود.» جداره ساختمان نقش سازه ای خود را از دست می دهد، زیبا شناختی Abstract حاکم می شود… هندسه راست گوشه و کارهای شبیه موندریان… منظر شهری اتمیزه می شود؛ یعنی تک تک ساختمان ها می خواهند خود را بیان کنند و منظر جزء مطرح است نه منظر کل. برخلاف دوره قبل خیابان گم می شود و فضاهای گم شده پیدا می شوند. این بخشی از Houston در تگزاس است. می بینیم چه فضاهای زیادی برای پارکینگ ها اختصاص داده شده. کاربرد هندسه تجریدی، فرم های خالص در مرکز شهر برازیلیا.
3 .منظر شهری ادراکی یا زمینه گرا :
تحت تاثیر جنبش فنومنولوژی و پدیدارشناسی شهری به وجود می آید و از سوی دیگر بستر روانشناسی و مطالعات ادراکی به ویژه کارهای لینچ می آید و نقش محوری انسان را در درک هر پدیده ای مطرح می کند. بحث هایی که ونتوری مطرح می کند برخلاف لوکوربوزیه که طراحی معماری را از درون به بیرون می داند، ونتوری معتقد است طراحی باید هم زمان توجه به دو وجه مختلف فرم باشد بدون آن که به یکی اولویت دلخواه داده شود. نتیجه آن نوعی Contextualism یا زمینه گرایی است که مفهوم خیابان دوباره مطرح می شود.
بحث معنای محیط و حس مکان و مساله مهم بعد چهارم یا بعد حرکتی زمان هست که در مورد منظر شهری مورد توجه قرار می گیرد. حرکت به صورت پیاده در کارهای افرادی مثل کالِن Cullen یا به صورت سواره مثل کارهای اپلیاردلینچ و مایر. از نظر نقش، این منظر شهری فقط به عنوان یک لفاف فضای بیرون و درون را از هم جدا می کند، از نظر زیباشناختی زمینه گراست، تحت تاثیر جنبش پست مدرنیسم، ارجاعات تاریخی و سمبلیک دوباره به آن برمی گردد و از نظر ذهنی ادراکی چنانچه اشاره شد، بحث منظر ذهنی شهری Urban Image را وارد مطالعات می کند که نمونه آن را می بینیم.
بعد چهارم یا حرکت توسط گوردُن کالن و دوستان او پس از او، وارد کار می شود. سیستم هایی تحت عنوان سیستم های یادداشت برداری فضایی Location System از آن زمان معرفی می شوند، که می توانیم کیفیت های فضایی مختلف را مورد بررسی قرار دهیم. از سوی دیگر به غیر از حرکت پیاده، حرکت سواره مد نظر قرار می گیرد، طوری که معتقدند به رغم آن که به بزرگراه ها نگرش منفی داریم، تنها ابزاری هستند که ادراک کلان شهرها را ممکن می کنند و رانندگی و حرکت در بزرگراه ها می تواند تجربه لذت بخشی باشد اگر به طراحی بزرگراه ها بپردازیم و بیاییم نگاه منفی خود را از آنها برداریم و شروع به سازماندهی آنها کنیم.
سیدنی، منظر شهری زمینه گرا به
کمک حفاظت جداره ها
ویژگی های منظر شهری ادارکی ـــــ زمینه گرا:
1. مطرح بودن آن به عنوان یک ” ساختار اجتماعی – فضایی ” است.
2. پدیداری که تنها از طریق تجربه ی انسانی و در تعامل میان انسان و محیط آشکار می شود.
3. از مفهوم سه بعدی فراتر رفته
4. لحاظ کردن بعد معنا در پارادایم مکان و فضا : مکان فضایی است که معنایی بدان افزوده شده باشد
5. مجدداً خیابان به مثابه یک عنصر معمارانه و اجتماعی مورد توجه قرار می گیرد.
6. بهره گیری از آرایه های ساختمانی
7. رنگ مجددا در دستور کار طراحان مطرح می شود
8. حفاظت از ساختمان ها و بافت های ارزشمند شهری براساس توجه به اصل ” حس مکان ” صورت می گیرد
9. طرح اهمیت مسئله ” حرکت ” در ارزیابی منظر شهری
10. مدیریت هندسی و مدیریت مفهومی مناظرشهری
نقش های منظر شهری ادراکی ـــ زمینه گرا :
سه نقش عملکردی / زیبا شناختی عینی / زیبا شناختی ذهنی – عینی را بر عهده دارد
2. ایجاد ترکیب های بصری هماهنگ با بستر و زمینه محیط
3. وظیفه تامین نور و هوا در ساختمان ها
4 .منظر شهری پایدار یا هوشمند گونه :
بنیان نظری این نوع منظر شهری که اکنون در آن پارادایم قرار داریم، «زیباشناسی اکولوژیک یا سبز» هست افرادی مثل یان مک هارگ، پیتر کلتورپ ، هیلدبرند فری، به آن پرداخته اند. محور آن، تعریف «توسعه پایدار» است، یعنی بیاییم نیازهای نسل خودمان را از منابع طبیعی و فرهنگی تامین کنم، بدون آن که نسل های آینده را از نظر تامین نیازهایشان به مخاطره بیندازیم و اینجا بحث زمینه گرایی اکولوژیک، انطباق با محیط شهرهای طبیعی عمده می شود .
از نظر نقش، نقش عملکردی به همان ترتیب، پوست های جدا کننده ای است که ساختمان را از درون و بیرون جدا می کند؛ از نظر زیباشناختی، زیباشناختی اکولوژیک را پیگیری می کند که خود زمینه گراست
طبق گفته ی لینچ ، عوامل بسیاری وجود دارند که به شناخت و دریافت منظر شهری یاری می رسانند که شامل موارد زیر می باشند :
احساسی که رنگ ها، اشکال ، تحرک و تنوع نور پدید می آورد
بو و صدا ، حس بساوایی و … منجر به آفرینش تصویری از محیط در ذهن بیننده می شوند
هرچه کیفیت این تصویر روشن تر و واضح تر باشد ( نقش انگیزی ) ، به این معنی است که ذهن فرد ، شهر را خواناتر احساس کرده و این ویژگی احساس امنیت بیشتری در او پدید می آورد.
لینچ در ارتباط با با مفهوم نقش انگیزی ، تصویر هر منظر را به سه جزء تجزیه کرد :
1. هویت یا این همانی
2. ساختار
3. معنی
به باور او برای داشتن تصویری از هر چیز ، شرط نخست این است که شی ء دارای هویتی باشدکه آن را از چیز های دیگر متمایز می کند و شی ء مورد نظر را به صورت واحدی جدا و در خود مستقل به شناسایی آورد.
دوم این است که باید رابطه ی کالبدی – فضایی هرچیز با بیننده و با چیزهای دیگر معلوم باشد و نکته آخر آن شی ء باید برای ناظر دارای پاره ای معانی ( اعم از معنایی که در بردارنده ی استفاده خاص یا معنای احساسی است ) باشد.
چه چیزهایی یک شهر را مطلوب می کند ؟
1. سرزندگی : فضایی پرجنب و جوش و پر از رویدادها باشد.
2. معنـــــی : منظور وی از معنی یک محیط ، روشنی در درک و شناخت به گونه ای که بتوان میان عناصر و اجزای آنبا دیگر رویدادها و مکان ها رابطه برقرار کرد.
3. تناسب : مناسبت میان فرم ، گنجایش و اندازه فضاهای کالبدی با فعالیت های حال و آینده ی انسان ها در آن باشد .
4. دسترسی : به نظرلینچ نباید به دنبال دسترسی آرمانی بود بلکه دستیابی به سطح بهینه ای از دسترسی را مد نظرقراراد.
5. نظارت و اختیار : به مفهوم امکان تصمیم گیری انسان ها برای چگونگی شکل گیری مکانی فضاها و فعالیت ها ااست
6. کارایی : عامل متعادل کننده ای که میزان دستیابی به هر یک از محورهای اصلی را در شهر معلوم می کند.
7. عدالت : چگونگی پراکنش کیفیت ها برای ایجاد برابری میان ساکنین یک شهر در کسب کیفیت های پیش گفته است.
سیر تحول زیباسازی منظر شهر
1 . طراحـــــــی منظـــــــر در دوره باستــــــــــــان
2. طراحــــی منظـــــر در دوره ی کلاسیـــسیســــم
3. دوران آرمانگــــــرایــــی و اصلــــاح شهـــــری
4. دوره فن گــــرایــــی شهـــری و توسعـــه طلبـــی
5. دوره ی جامع نگری و کلگرایی، ترقی خواهی و سلطه ی روش علمی
شهر مدرن/تراکم ساختمان و شبکه عامل شکل دهنده شهر شده و فضای شهری گم می شود .
6. دوره ی فراینــــد طراحــــی، نسبیت گرایــــــی
اطراف و مابین ساختمان های عظیم به فضای شهری اختصاص می یابد
مناطقی خاص عابرپیاده به عنوان فضای شهری در نظر گرفته می شود
7. دوره ی طراحـــی تعاملـــی – ادراکـــی – پایـــدار
جمـــع بنـــدی و نتیجـــه گیــــری :
انسان تنها موجودی است که تا اندازه ی بسیار، بی بهره از غریزه به جهان می آید، غریزه ای که شیوه ی رفتار سایر گونه هایی را که بی بهره از آگاهی درباره ی حرکت های لازم برای تضمین بقای خود هستند به آن ها دیکته می کند. انسان باید خود با شناخت جهان پیرامون و سپس کاوش راه سلطه بر آن، این حرکت ها را کشف کند. راه های شناخت بسیارند. انسان ابتدا از راه تجربه، فن صیانت بقا را که مشخصه دوران بیش از تاریخ اوست گسترش داد، دورانی که حدود 2 میلیون سال به درازا کشید.
تجربه در محیط، خود تاثیرات حسی را به دنبال دارد که محتوایی برای اندیشیدن و مبنایی برای تفکر می شود. لذا شکل شهر ترکیبی از تفکر و تجربه را در تاثیر متقابل بر یکدیگر نشان می دهد.
علاوه بر آن ادراک صحیح و خوانایی محیط یک جزء اساسی در رضایت عاطفی از زندگی در شهر است. لذا منظر شهری ای که بتواند تصویر واضح و روشنی از خود به جا بگذارد می تواند نقش اجتماعی نیز بازی کند، چرا که به مردم کمک می کند تا بدانند در کجا هستند، محیط را خوانده، به نحو مطلوب تری فعالیت هایشان را تنظیم کنند و حتی می تواند نمادها و خاطرات جمعی و ارتباطات گروهی را افزایش دهد. پس ذهن انسان هم به منظر شکل می دهد و هم در منظر شکل می گیرد. از این رو منظر شهر که عینیت حاصل از شکل شهر است.، نمادی محسوب می شود که ارزش های فرهنگی و ایده آل های جامع را به طور کالبدی باز می نمایاند.
منظـــــر شهــــــری در پیـــــاده رو
مقـــدمــــــه :
حرکت پیاده طبیعی ترین قدیمی ترین و ضروری ترین شکل جابجایی انسان در محیط است و پیاده روی هنوز امکان برای مشاهده مکان ها فعالیت ها و احساس شور و تحرک زندگی و کشف ارزشها و جاذبه های نهفته در محیط است . زمانی که فضا برای آسایش و حضور ایمن و فعال عابر پیاده در شهر مناسب نباشد اولین قشری که از حضور در شهر محروم می شوند کروه های ویژه می شوند یعنی سالمندان؟ معلولین / کودکان و افراد بزرگسال می باشند . درحالی که این قشر درصد زیادی از استفاده کنندگان از فضای شهری را تشکیل می دهند و عدم حضور اینان در شهر به معنای افت کیفیت شهر و سلب معنای شهری از آن می باشد . (فجر و توسعه )
توجه به این نکته مهم است که عابران پیاده نمی خواهند فقط پیاده روی کنند . آنان یا می خواهند به مقصدی برسند یا کاری را انجام دهند . این آزادی که یک فرد بتواند راه برود و بگردد راهنمای خوب و مفیدی برای دستیابی به کیفیتی متمدن در محیط های شهری است . (تیبالدز )
1 . مسیــــــــــر پیـــــــاده
مسیرهای پیاده یا پیاده راه ها معابری با بالاترین حد نقش اجتماعی هستندکه در آن ها تسلط کامل با عابر پیاده بوده و از وسایل نقلیه موتوری تنها به منظور سرویس دهی به زندگی جاری در معبر استفاده می شود . (پاکزاد ) عموما خیابان های پیاده شاخصه هایی مانند خدمات و امکانات برای استراحت تفریح و فراغت یا دامنه ای از فعالیت های گوناگون را در خود دارند . خیابان مانند یک فضای شهری عمل می کند و وجود مبلمان شهری چون نیمکت و میزها نیز فضایی برای تعاملات اجتماعی به وجود می آورند . ( ملک )
زندگی اجتماعی در پیاده راه ها
2. منظــــــــــر شهـــــــــری
منظر شهری هنر یکپارچکی بخشیدن بصری و ساختاری به مجموعه ساختمان ها خیابان ها و مکان هایی است که محیط شهری را می سازند . (کالن )
طبق گفته دکت پاکزاد منظر شهری کلیه ی اطلاعات موجود از فضاست که توسط حواس قابل دریافت بوده و در فرآیند ادراک پردازش می گردد اطلاعاتی از قبیل :
فــــــرم ـــ عملکـــــــرد ــــ معنای فضــــــا
در تشکیل منظر برای فرد موارد زیر بسیار مهم می باشد :
کلیت منظــــــــر
عاصر منظــــر که به صورت کدهای شاخص همواره در حال اطلاع رسانی اند .
روابط میان عناصــــر
موقعیت ناظـــر و آنچه از اطلاعات که بنا به وضعیت قرار گیری در محیط می تواند دریافت کند .(ترک زاده)
طراحی منظر یک مسیر به تمام اجزای تشکیل دهنده ظاهر فیزیکی آن اشاره دارد بنابراین به عنوان یک مجموعه هویتش را که شامل : چهره ساختمان/سنگفرش/مبلمان شهری/منظر/نشانه ها و نورپردازی است تعریف می کند .
آنچه در منظر یک مسیر پیاده و راه بیش از هرچیز دیگری در منظر شهری مورد اهمیت واقع است « نقطـــــــه ابتــــدا و انتهـــــــای آن » است .
یک ساختمان معماری و دو ساختمان منظرشهری است زیرا به محض اینکه دو ساختمان درکنار هم قرار می گیرند هنر منظرشهری ارضه می شودمسائلی مانند ارتباط بین ساختمان ها و فضای میان آنها بلافاصله اهمیت پیدا می کنند . (کالن)
3 . دید ســـــواره و پیــــــــاده
فرد نظاره گر از اتومبیل به دلیل سرعت احتیاج به نشانه هایی پرقدرت از نظر بصری دارد که در جهت یابی و خوانایی شهر وی را یاری می دهند . این نشانه ها باید با فاصله هایی مناسب از یکدیگر قرار گرفته باشند که شخص بتواند بدون زحمت محیط را بخواند .
اما در قدم زدن و پیاده روی دید کاملا متفاوتی مشاهده می شود که در آن احتیاجی به نشانه های قوی وجود ندارد بلکه لزوم تنوع بیشتر احساس می شود.
اگر حرکت سریع در شهرها با موفقیت با فرم شهر تلفیق شود شهرها باید به دو طریق خود را بیان نمایند :
نشانه هایی قوی و بناهای یادمانی مشخصی که از اتومبیل/اتوبوس و یا قطار درحال حرکت دیده می شوند
تنوع و جزئیات که خودشان را در هنگام قم زدن آشکار می نمایند .
4 .منظـــــــــر شهــــــــــر از مسیـــــرهای عبـــــوری پیـــاده
موضوع توالی بصری حاصل از حرکت در یک مسیر ارزیابی شناخت و طراحی مسیر می بایست مورد توجه قرار گیرد در یک مسیر حرکتی عناصر بارز و رابه آنها با زمینه و مسیر حرکت باید بررسی شوند تا مسیر خوانایی پیدا نمایند. در حرکت موضوع سرعت و آنچه در ذهن به جا می ماند با یکدیگر رابطه مستقیم دارند. حرکت های کندتر جزئیات بیشتری و اثرات و عناصر محیطی بیشتری برای ناظر مطرح می کند .
اطلاعات محیطی برای عابر می بایست به نحوی شکل بگیرد که عابر بتواند از جهت گیری هدفمندانه ای که مسیر در رابطه با محیط می یابد آگاه باشد .
5. شاخص های مطلوبیت منظـــــرشهــــــری مسیــــــر پیـــــــاده رو
شاخص های مطلوبیت منظـــــرشهــــــری مسیــــــر پیـــــــاده رو عبارتند از :
حس مکان : حس مکان یا روح مکان به کیفیت منحصر به فرد ویژه ای که یک مکان نسبت به سایر مکان ها دارد اشاره می کند .(بل)
تنــــوع : تنوع به میزان گوناگونی در طرح یا منظر مربوط می شود . تنوع باید با وحدت در تعامل باشد . (همان)
وحـــدت : در طراحی وحدت لازم است تا قسمتی به قسمت های دیگر مرتبط شود و کلیتی شکل بگیرد . طرح وحدت یافته باید زنده/همراهی کننده ریتم و رفع کننده تنش باشد . (همان )
6 . عناصر منظــــــــــر شهــــــــــری مسیـــــر پیـــــاده
عناصری که در ادراک منظر شهری مسیر پیاده باید مورد توجه قرار گیرد عبارتند از:
الف) معبــــــــر
ب) نشانــــــــــه
ج) مبــــدا و مقصــــد
د) بدنــــــــه
هـ) مبلمــــــــان
الف) معبــــــــــــر
معابر ویژه پیاده ها یا مکان های بسته بر ترافیک موتوری بهبود کیفیت پیاده ها را دو برابر کرده و میانگین زمانی را که مردم در بیرون از ساختمان ها به سر می برند طولانی تر شده و نیز تنوع فعالیت ها در محیط شهر را بیشتر کرده . فضای سبز و خطوط کف سازی می توانند تعریف کننده مسیرحرکت باشند .
ب) نشانـــــــــــه
به نظر می رسد اکنون بیشتر مردم با تکیه بر نشانه ها بر نقشه شهر تسلط دارند . چون نشانه ها متنوع ترن و هر نشانه با دیگری متفاوت است که خود موجب نزهت خاطر ایشان می شود . خصوصیات نشانه ها بی نظیر بودن آنهاست: عاملی که منحصر به فرد باشد و در ذه خاطره ای بگذارد .
ج) مبـــــــدا و مقصـــــــــــد
این که مسیر از کدام نقطه آغاز می شود و به کدام نقطه راه می برد برای مردم اهمیت دارد .جنین مسیرهایی که آغاز و انتهای مشخصی دارند به پیوستگی عوامل مختلف شهر کمک می کند و وقتی شخصی از آنها عبور می کند اطمینان بیشتری دارد . مقصد می تواند رسیدن فیزیکی باشد و یا رسیدن و گذشتن تنها از طریق باز و بسته شدن دید به عنر مورد نظر باشد.
د) بدنـــــــــــــــــــــه
فرم خوب به تعادل و توازن و تناسب صحیح نیاز دارد . این مختصات نه تنها باید در مورد تک بنا رعایت شود بلکه در روابط میان ساختمان ها و کل محدوده نیز باید اعمال شود .فرورفتگی های موجود در بدنه ها مانند طرح سطحی بر روی بدنه به نظر می آیند فقدان هرگونه نقطه و علامت مکثی در جداره عابر پیاده را برای درک مقیاس انسانی فضای خیابان دچار مشکل می کند .
هــ) مبلمــــــــــــــان
یکی از عوامل سامان بخشی یا نابسامانی در خیابان شیوه طراحی انتخاب و درکنارهم قرار دادن اثاثه شهری است .انتخاب و طراحی مناسب اثاثه شهری امکان آن را می دهد که هویت مکان حفظ شود . طراحی اثاثه شهر نه تکرارپذیر است و نه تقلیدبردار است باید هر عنصر و وسیله ای را در پیوستگی کامل شهری تهیه کرد .
سه تقاضای اصلی که منظرسازان شهری از مهندسین طلب می کنند عبارتند از :
وحـــــــدت در مقیـــــــاس
وحــــدت در فضــــای جنبشــــــی
تنــــــــاسب
جمــــــــــــــــــع بنـــــــــــــــــدی
همانطور که در بررسی ها گفته شد هر مسیر پیاده به عنوان جزئ از فضاهای شهری برای رسیدن به مطلوبیتلازم و درنتیجه جذب و نگه داشتنکاربران در خود مستلزم داشتن معیارهایی است که در این پژوهش این معیارها به دو دسته کمی و کیفی تفکیک شده اند . پس از بررسی توصیفی شاخص ها و همچنین عناصر منظر شهری راهکارهایی جهت اجرایی شدن مطلوبیت مسیرهای پیاده به صورت جدولی ارائه شده است .
منــــــــــابـــــــــــع :
قسمت اول :
کورش گلکار، کارشناس ارشد طراحی شهری و دارای دکتری معماری با گرایش طراحی شهری از استرالیا، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی
آسیابی محمد / ۱۳۸۹/ درک و بیان محیط شهری/ تهران / انتشارات طحان – هله ( فصل سوم کتاب : تصویر ذهنی )
پاکزاد جهانشاه /۱۳۸۶/ سیر اندیشه ها در شهرسازی / جلد ۲ / انتشارات شرکت عمران شهرهای جدید
گلکار کورش/۱۳۹۰/ آفرینش مکان پایدار /تهران / انتشارات دانشگاه شهید بهشتی
قسمت دوم :
کتاب سیر تحول زیباسازی منظر شهر از دکتر فرح حبیب
قسمت سوم :
از توجـــــــــــــــــــه شما سپاسگــــــــــــــــــــزاریم