مبانی نظری و پیشینه تحقیق درباره عملکرد تحصیلی
عملکرد تحصیلی
امروزه، صاحب نظران بر این باورند که یکی از دلایل مهم توسعه کشور های پیشرفته، توجه و اهتمام آنها به تربیت نیرو های خلاق و موثر است. دانشجویان نیروی انسانی برگزیده و سازندگان فردای کشور هستند، و موفقیت تحصیلی آنها از جمله اهداف اساسی برنامه های آموزشی است. دانشجویان به واسطه موفقیت در تحصیل می توانند به موقعیتی دست یابند که از حداکثر نیروی درونی وبیرونی خود برای دستیابی به اهداف آموزش عالی استفاده نموده و شرایط لازم برای زندگی اجتماعی موفق را کسب کنند. برعکس، عدم موفقیت در تحصیل، زمینه ساز مشکلات فردی و اجتماعی بسیار و انحراف از دستیابی به اهداف سیستم آموزشی است.
دوره دانشجویی برای دانشجویان دوره ای مهیج و پر چالش است. بنابراین به دلیل رویارویی با عوامل استرس زای زیاد و لزوم سازگاری مناسب، باید از سلامت روانی و خود اتکایی بالایی برخوردار باشند تا بتوانند به توفیقات روز افزون تری در تحصیل و حرفه خود دست یابند (دانش پژوه و همکاران 2007). این ویژگی ها که هر فرد در نتیجه رویارویی با موقعیت های گوناگون و افراد مختلف به آن مجهز است، ساختار روانی و صفات شخصیتی است. این ساختار روانی نه تنها تحت تاثیر عوامل مختلفی مانند خانواده، اجتماع، گروه همسالان و غیره قرار دارد، بلکه عواملی چون انگیزش، پیشرفت، موفقیت و… را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. پس می توان گفت یکی از مهم ترین عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی، ویژگی های روانی افراد است.
دانشجویان به دلایل متعدد، استرس ها و فشارهای روانی زیادی را بسته به موقعیت های آموزشی تجربه می کنند، مهاجرت جهت تحصیل، جدایی از شبکه های خانواده و دوستان و از دست دادن نسبی حمایت های عاطفی اجتماعی آنها، درگیرشدن در روابط اجتماعی جدید، حجم دروس و برنامه های دانشگاهی، دوره خاص سنی، همگی از عواملی بوده که برای دانشجویان در برهه های مختلف استرس زا بوده و می تواند آنها را مستعد ناراحتی های روانشناختی و جسمانی کند.
ارزشیابی مستمر و مداوم وضعیت تحصیلی دانشجویان در طول تحصیل و بررسی عوامل مرتبط با آن یکی از ارکان ضروری و اجتناب ناپذیر بهبود کیفیت نظام آموزشی بویژه در دانشگاه ها می باشد.
این امر در تدوین برنامه آموزشی بهتر، ارتقای کیفیتی آموزشی و نهایتاً در اصلاح و بهبود کارآئی مسئولین مربوطه تاثیر به سزایی دارد. توجه به این امر چیزی ست که درتمام دنیا در راس برنامه های توسعه آموزش مدنظر قرار می گیرد به منظور پیش بینی وضعیت تحصیلی دانشجویان، تعیین ملاک ها و متغیرهای مناسب از جمله عمده ترین حوزه های پژوهشی است که محققان علوم تربیتی وروانشناسی در آن فعال می باشد تحقیقات بسیاری در زمینه پیش بینی عملکرد تحصیلی انجام پذیرفته است وضعیت اقتصادی اجتماعی سطح تحصیلات، آموزش و نمرات آزمونهای پیشرفت تحصیلی و هوش از جمله شاخص های است که محققان از آن جهت پیش بینی وضعیت فرد در آینده استفاده می نمایند. به منظور پیش بینی وضیت و موفقیت تحصیلی دانشجویان، تعیین ملاک ها ومتغیرهای مناسب، از جمله عمده ترین حوزه های پژوهشی است که محققان علوم تربیتی وروانشناسی در آن فعال می باشند. تحقیقات زیادی در زمینه پیش بینی عملکرد تحصیلی انجام پذیرفته است (جسلون 1999). وضعیت اقتصادی-اجتماعی، سطح تحصیلات، معدل تحصیلی و نمرات آزمون های پیشرفت تحصیلی و هوشی از جمله شاخص هایی است که محققان از آنها جهت پیش بینی وضعیت فرد در آینده استفاده نموده اند (منیری 1385).
افت تحصیلی1 دانشجویان یکی از مشکلات عمده مراکز آموزش عالی کشور است که نه تنها باعث اتلاف وقت و هزینه های جاری این مراکز می شود، بلکه باعث ایجاد مسایل و مشکلات روحی – روانی، خانوادگی و اجتماعی برای دانشجویان نیز می شود. بر پایه مطالعات انجام شده، این مشکل هر ساله در حال افزایش بوده، به گونه ای که بسیاری از دانشجویان نمی توانند از عهده محتوای آموزشی مدون دروس دانشگاهی برآمده، یا آن ها را در موعد مقرر به اتمام رسانند (کرمی 1996).
افت از نظر لغوی به معنی کمبود، کمی، کم و کاست و نقصان است. منظور از افت تحصیلی "کاهش عملکرد تحصیلی دانشجو از سطح رضایت بخش به سطحی نامطلوب است". همچنین افت در لغت به معنای ضایعات، ضایع کردن که بیشتر در نظر اقتصاددانان مطرح شده است. اما در بعضی از متون فارسی کلمه ترک تحصیل نیز معادل افت تحصیلی در نظر گرفته شده است. به عبارتی افت تحصیلی عبارت است از نزول از یک سطح بالاتر به سطح پایین تر در تحصیل و آموزش است.
افت تحصیلی به معنای دقیق آن، زمانی است که فاصله قابل توجهی بین توان و استعداد بالقوه و توان بالفعل فرد در فعالیت های درسی و پیشرفت تحصیلی مشهود باشد. گرچه این تعریف می تواند همه کسانی را که به دنبال شکست های پی در پی تحصیل، از تحصیل عقب مانده و عمدتاً به اصطلاح تجدید یا مردود شده اند را در بر گیرد اما مفهوم افت تحصیلی صرفاً در رفوزگی و تجدیدی خلاصه نمی شود و می تواند شامل هر دانش آموز و دانشجویی شود که اکتساب های آموزشگاهی و پیشرفت دانشگاهی او کمتر از توان بالقوه و حد انتظار اوست. لذا بر اساس این تعریف دانش آموزان تیزهوش نیز ممکن است دچار افت تحصیلی و کم آموزی بشوند. لذا افت تحصیلی مسئل های است عام و نسبی.
افت تحصیلی شامل جنب های مختلف شکست تحصیلی چون عدم حضور یا غیبت مکرر از کلاس درس، ترک تحصیل قبل از موعد مقرر، تکرار پایه تحصیلی و یا کیفیت نازل تحصیلات می باشد (نریمانی 1998). سازمان یونسکو مفهوم افت تحصیلی را به تکرار پایه، ترک تحصیل زودرس و کاهش، کیفیت آموزشی و تحصیلی فراگیران نسبت می دهد (یونسکو 1984).
برابر تحقیقات انجام شده حدود 12 درصد از دانشجویان دانشگاه های علوم پزشکی در طی تحصیل خود حداقل یک ترم تحصیلی مشروط می شوند، این مشروطی نه تنها ممکن است که دانشجویان را از لحاظ روحی- روانی دچار مشکل نماید، بلکه از نظر پیشرفت تحصیلی نیز آنان را در معرض خطر محرومیت از تحصیل قرار دهد و موجب خلل در بهره برداری مطلوب از اصول علمی برای تربیت نیروی انسانی، منابع انسانی و مالی و نیز موجب نارضایتی اجتماعی گردد. علاوه بر این افت تحصیلی دانشجویان و ترک تحصیل آنان، زیان های فراوانی را برای کشور در بر خواهد داشت (فتحی 2000).
از این رو افت تحصیلی و ترک تحصیل می تواند مواردی از جمله اعتیاد به مواد مخدر و الکل را به دنبال داشته باشد. در یکی از دانشگاه های آمریکا مطالع های که بر روی افرادی که دست به خودکشی زده بودند، نشان داد که شایع ترین علت خودکشی آنان شکست در تحصیلات بوده است (میلمن2 1994).
عوامل مختلفی بر عملکرد تحصیلی3 افراد تاثیر می گذارند که متخصصان تعلیم و تربیت آنها را به چهار دسته عوامل فردی، آموزشگاهی، خانوادگی و اجتماعی تقسیم کرده. در حقیقت عملکرد تحصیلی به عنوان متغیر وابسته تحت تاثیر یک عامل نیست، بلکه عوامل متعددی نظیر استعداد تحصیلی، عوامل شناختی مانند هوش عمومی، خود کار آمدی تحصیلی، راهبردهای خود تنظیمی، ساختار کلاس درس، انگیزش تحصیلی، توانایی یادگیرندگان، آموزش معلمان و انگیزش یادگیرندگان بر روی آن تاثیر دارند. واقعیت آن است که این عوامل و متغیر ها چنان در هم تنیده اند و با یکدیگر کنش متقابل دارند که تعیین نقش و سهم هر یک به دشواری امکان پذیر است. با این وجود تحقیقات نشان می دهند که در بین این عوامل، عوامل آموزشی و فردی با ماهیت شناختی و اجتماعی، بیشترین تاثیر را بر پیشرفت تحصیلی دارند (یزدانی 1391).
هوش و استعداد را عامل پیشرفت در تحصیل علم و کسب دانش می دانند. ولی این تعریف جامع و کامل نیست؛ زیرا گذشته از این واقعیت که عدم موفقیت تحصیلی و علمی افراد با هوش این مدعی را باطل می کند، عوامل دیگری نیز در تحصیل علم و دانش دخالت دارند. مانند عوامل اقتصادی، وضع بدنی و جسمانی، موقعیت های مناسب و غیره (هیلگارد 2000).
مک کله لند4 (1965) نخستین کسی بود که با همکارانش درباره ی ماهیت و اندازه گیری انگیزه ی پیشرفت مطالعه کرد. وی شرایط اجتماعی را در ایجاد انگیزه ی موفقیت دخیل می داند که برخی از آن ها عبارتند از: 1ـ آموزش در خانواده: مک کله لند مهم ترین آموزش را در خانواده، آموزشی می داند که صفاتی نظیر استقلال فردی، کنترل خویشتن، بلندپروازی های خاص و اعتماد به نفس را در کودکی تقویت نماید. به نظر وی، درجه ی انگیزه ی موفقیت، یک بار برای همیشه در کودکی ثابت می شود و پس از آن دیگر تغییری نمی کند. 2ـ طبقه ی اجتماعی والدین: به نظر مک کله لند، طبقه ی اجتماعی، انگیزه ی موفقیت را تحت تاثیر قرار می دهد و این انگیزه در طبقه ی متوسط بیش تر از سایر طبقات است. 3ـ تحرک اجتماعی: در افراد و گروه هایی که گرایش به تحرک اجتماعی دارند، انگیزه ی موفقیت بیش تر دیده می شود. 4ـ ایدئولوژی: عامل دیگری که مک کله لند به آن توجه داشته، تاثیر ایدئولوژی بر انگیزه ی موفقیت است. محیط خانواده، عامل دیگری است که بر پیشرفت تحصیلی فرزندان موثر است.
اندرسون5 (1971)، در مطالعات خود راجع به فرایند اجتماعی شدن خانواده، به این نتیجه رسیده است که تعداد زیادی از متغیرها، مربوط به محیط خانواده بوده در پیشرفت تحصیلی فرزندان موثرترند؛ این متغیرها عبارتند از: پافشاری خانواده برای پیشرفت فرزندان، راهنمایی های تحصیلی، تلاش خانواده، علایق هوشی خانواده و عادات کاری خانواده. سطح سواد والدین و مشکلات خانوادگی نیز از دیگر عوامل خانوادگی است که بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان موثر می باشد.
سازمان دهی ساختاری و اجتماعی محیط آموزشی، بر خوداثر بخشی و کارآیی و درنهایت بر عمل کرد دانشجویان موثر است. مدل های مفهومی مربوط به پیشرفت علمی دانشجویان، نشان دهنده ی آن است که بایستی کمّیت و کیفیت تعاملات دانشجویان با دانشکده، میزان مسئولیت های بیرونی دانشجویان، مقدار و نوع حمایت مالی، ارزیابی دانشجویان از امکانات علمی و ساختار دانشکده و زمینه های اقتصادی اجتماعی آنان توجه شود (سکاکی 1390).
تحقیقات زیادی بر این نکته تاکید دارند که افت تحصیلی ارتباط بسیار قوی و نزدیکی با ویژگی های خانوادگی دانشجویان دارد. به عبارت کلی تر وضعیت اجتماعی ـ اقتصادی خانواده رابطه معکوسی با افت تحصیلی دارد. (آستین، 1972و اکلند6 1964).
فقر و محرومیت اقتصادی بطور بارز یکی از عواملی است که تاثیر زیادی بر ترک تحصیل و مردودی می گذارد ولی در این زمینه باید بین فقر مطلق و فقر نسبی تفاوت قائل شد بدین معنی که فقر مطلق با خود سختی معیشت، کم غذایی و بد غذایی، مسکن نامناسب و کارکردن در ضمن تحصیل را به همراه دارد که همه این شرایط موجب فقدان و کمبود امکانات تحصیلی و نیامدن افراد به مدرسه یا ترک تحصیل و مردودی می شود (زارع شاه آبادی 1387).
فقر نسبی ـ که وضع نامناسب اقتصادی فرد را نسبت به افراد دیگر ارائه می کند، ممکن است خود نتیجه عوامل و متغیر های زیادی باشد، ولی بدون شک عاملی برای افت تحصیلی به حساب می آید زیرا که این نوع فقر اختلافات طبقاتی ایجاد می کند که در نتیجه آن تفاوتهایی در رشد و تکامل و تفکر، زبان، رفتار و نگرش افراد نسبت به کار و استراحت بروز می نماید و علایق و انگیزه های پیشرفت آنان را تحت تاثیر قرار می دهد و همه این عوامل برای پیشرفت تحصیلی افراد و یا عدم آن اهمیت حیاتی دارند.
فقر مطلق عموماً در جوامعی وجود دارد که کار افراد جهت تامین امکانات اولیه برای بقاء و زیست آنان بوده و به صورت زندگی کشاورزی قدیم و یا کار غیرماهرانه افراد در شهرها و زندگی آنان در حداقل معیشت جلوه می کند. این نوع فقر به همراه خود مسائل و مشکلات انسانی گوناگونی از قبیل: سختی معیشت، گرسنگی و کم غذایی، بدغذایی، بیماری، خستگی و افسردگی و عدم وجود تفریح و استراحت در بردارد که هریک باعث مشکلات و موانع برای جلوگیری از ورود افراد به نظام آموزش و پرورش و یا ترک آن و عدم موفقیت در آن به حساب می آید" (امین فر 1367).
وضعیت اقتصادی نامساعد منشاء بسیاری از تنیدگی ها در سراسر جهان است. افزایش نرخ تورم اثرات مستقیمی بر روی سلامت روانی افراد و جامعه دارد. در صورت عدم وجود درآمد کافی قدرت خرید افراد کم شده و استاندارد های زندگی سیر نزولی پیدا می کنند (استانهوپ و لانکستر7 2004).
مطالعات رادجرز8 (2001) ارتباط قوی بین شیوع اختلالات روانی و وضعیت اجتماعی اقتصادی پایین نشان داده است بطوری که بیکاری، فقر، حوادث تهدید کننده زندگی از عوامل اصلی بروز مشکلات روانی بوده اند (به نقل از حیدریان 1385).
کوان و موروایتز9 (2005) در مورد تاثیر مشکلات اقتصادی روی قشر دانشجو می نویسد، مشکلات مالی نگرانی هایی برای دانشجویان بوجود آورده است و موجب آن شده که تعداد زیادی از آنها در یک اتاق زندگی کنند. یا شغل های پاره وقت یا تمام وقت برای خود برگزینند تا بتوانند نیاز های مالی خود را برآورده سازند.
تحقیقات انجام گرفته، هم چنین نشان داده است که وضعیت اقتصادی خانواده نیز در موفقیت دانشجویان موثر است؛ به خصوص در خانواده هایی که در آن ها، دانشجو، مجبور باشد علاوه بر تحصیل، به کار جنبی نیز بپردازد (اردبیلی 1374؛ صفوی 1365؛ احمدی 1374).
سطح آموزش و شغل والدین، ممکن است درآمد پایین خانواده را بیان کند. نتایج تحقیقات، حاکی از آن است که منزلت و موقعیت اقتصادی اجتماعی والدین (شغل و سطح آموزش) با انگیزش پیشرفت تحصیلی و موفقیت تحصیلی، رابطه دارد (ایونس 1970؛ اندرسون 197610).
به نظر می رسد که بسیاری از دانشجویان به دلیل داشتن افکار بدبینانه و منفی نسبت به مسائل اقتصادی و اجتماعی، نسبت به آینده خودشان ناامید هستند و خطر ابتلا به مسائل روانی مانند افسردگی بیش از بیش سلامت آن ها را تهدید می کند. جمعیت قابل توجهی از دانشجویان نسبت به مشکلاتشان نگاه مبالغه آمیز و آشفته ای دارند و خودشان را به عنوان فردی که هیچ کنترلی بر محیط و یا بر رفتارهای مخرب خود ندارند می پندارند. لذا برای اینکه دانشجویان از روحیه مثبت درباره خود و دیگران و دنیا برخوردار شوند و خود را مفید و اثر بخش دانسته و بتوانند زندگی خود را با اندیشه ای روشن، دیدی واقع بینانه تر و با اطمینان سپری کنند، نیاز به مداخله و آموزش برای آنان بیش از هر زمان دیگری احساس می شود تا آن ها به امید و انگیزه بیشتری به تحصیل بپردازند.
ضعف عملکرد آموزشی دانشجویان وشکستهای بعد از ورود به دانشگاه از معضلات مهم آموزشی در کشور ماست. بسیاری از دانشجویان بعد از ورود به دانشگاه قادر به سازگار کردن خود با وضعیت تحصیلی جدید و افزایش حجم دروس نیستند و اغلب دانشجویان در ترم اول و برخی تا پایان تحصیلات دچار افت شدیدی میشوند. اکثر دانشجویانی که از تلاش خود نتیجه مطلوب کسب نمیکنند انگیزهای برای درس خواندن ندارند (فهیم زاده 1382).
مککللند بر این باور است که جوامعی که افراد آن دارای انگیزه پیشرفت نباشند، حتی با وجود امکانات عالی و شرایط مساعد طبیعی، کمتر شانس توسعه و ترقی خواهند داشت. وی با بررسیهای بسیار دقیق نشان داد که رشد اقتصادی یک جامعه به انگیزه پیشرفت افراد بستگی دارد. او بر این باور است که افرادی که انگیزه پیشرفت بیشتری دارند، افراد توسعهجویی شده و به رشد خود کمک کردهاند (سینتز و لیمان11 1973؛ به نقل از برخوری و همکاران 1388).
نیاز به پیشرفت یکی از نیازهایی است که توسط مورای12 مطرح شد. بطور کلی افراد دارای انگیزه پیشرفت احساس میکنند که بر زندگیشان مهار دارند و از آن لذت میبرند. آنها سعی میکنند عملکرد خود را بهبود ببخشند و ترجیح میدهند که کارهایی را انجام دهند که چالش بر انگیز باشند (توکر13 2000؛ نقل از طالبپور و همکاران 1381).
روانشناسان انسانگرا بر این باورند که عواملی چون نگرش نسبت به خود، آموزشگاه و دیگران، میزان همدلی، احترام بی قید و شرط. یکرنگی و در نظر گرفتن تفاوت های فردی می توانند عوامل مهمی در مسائل انطباقی، سلامت جسمانی، میزان توجه و حتی تغییر در میزان بهره هوشی و رشد شناختی باشد. از دیدگاه انسانگرایانه، یادگیری می بایست در محیطی با روابط انسانی خوب تحقق یابد. در واقع تجربه یادگیری متاثر از دیدگاه یادگیری است و از این رو یادگیری تا حد امکان باید فردی و در زمان حال صورت پذیرد.
دانشجویان که متعلق به خانواده هایی با پایگاه اقتصادی و اجتماعی فوق العاده پائین بوده و تواماً با فقر اقتصادی و فرهنگی مواجه اند، از انگیزه تحصیلی بسیار پائین برخوردارند. از سوی دیگر در کنار فقر فرهنگی و محرومیت های محیطی، شرایط اقتصادی – اجتماعی حاکم بر جامعه نیز در چگونگی تبلور انگیزه های رشد و پیشرفت یا افت تحصیلی دانشجویان نقش بسزایی دارد.
فقر و نداری به شکل های گوناگون موانعی را در جهت پیشرفت تحصیلی به وجود می آورد از قبیل:
– نامناسب بودن مکان زندگی از جهت آب سالم، نور و فضای اتاق، رفت و آمد و شلوغی و سر و صدا، آلودگی هوا، نبودن مکان برای کار های شخصی.
-نامناسب بودن امکانات بهداشتی و تغذیه و در نتیجه ابتلا به انواع بیماریها و سوء تغذیه و کمبود خواب
-کارکردن در خارج از منزل که مانع رفتن آنها به مدرسه یا باعث حضور نامرتب آنان در کلاس می شود.
یکی از عوامل منفی خانوادگی که همواره منشاء انحراف توجه دانشجو از تحصیل می گردد جابجائی وظایف والدین و فرزند است. از جمله جابجائی ها که ارتباط قابل توجهی با افت تحصیلی دارد، اشتغال دانشجو. به این ترتیب دانشجویان در سنی به کار و اشتغال می پردازند که معمولاً از آنها انتظار می رود درآن مقطع بیشتر به نقش های مورد انتظار از جمله تحصیل بپردازند. عدم تامین نیاز های مالی خانواده و نیاز به نیروی کار دانشجو از دلایل عمده اشتغال کودکان در سنین پائین است که در این زمینه صرف وقت و نیروی بسیار در اشتغال، باعث افت تحصیلی آنها می شود. اشتغال دانشجویان انرژی جسمی و ذهنی شان را برای یادگیری دروس کاهش می دهد. به این ترتیب دانشجویان ممکن است به دلیل عدم حضور فعال و مستمر در محیط های آموزشی نتوانند به نحو مطلوبی به تحصیل ادامه دهند.
وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خانواده در نظام ارزشها به ویژه در روش تربیت فرزندان تاثیر می گذارد. در بعضی از خانواده ها پیشرفت فرزندان در امر تحصیل به عنوان یکی از ارزش های مهم تلقی می شود. این گونه خانواده ها برای پیشرفت فرزندان خود اهمیت زیادی قائل هستند. آنان اغلب با دانشگاه، استاد و فرزندان خود در ارتباطند. ولی اعضای طبقه ضعیف ارزش پائین تری برای آموزش و پرورش قائل هستند همچنین آنها تاکید کمتری بر آموزش رسمی دارند و آن را وسیله ای برای پیشرفت شخصی قلمداد نمی کنند.
یکی از عوامل عاطفی که در یادگیری فرد تاثیر سوء دارد اضطراب است. اضطراب در یادگیری اختلال ایجاد می کند. این عامل در حالت شدید می تواند افت تحصیلی را باعث گردد چرا که فرد نمی تواند تمام قوای فکری و روانی خود را در هنگام یادگیری مطالب به کار گیرد. علت اضطراب و نگرانی می تواند ناشی از ترس از امتحان، نمره، معلم یا اختلالات عاطفی – رفتاری خانواده و غیره باشد. وجود اندکی اضطراب در انسان به عنوان یک حالت عاطفی و هیجانی نه تنها طبیعی است بلکه فقدان کامل آن می تواند مشکلاتی را پدید آورد. اما همین اضطراب که چاشنی زندگی است و انسان را به کار و کوشش و تکاپو وا می دارد اگر از حد اعتدال خود تجاوز کند بسیار زیان بخش خواهد شد وجود اندکی اضطراب در دانشجویان برای مدرسه و تکالیف آن ضروری است و موجب احساس مسئولیت، برنامه ریزی و مطالعه بیشتر آنها می شود حتی در مواردی که برخی از دانشجویان نسبت به درس، امتحان و مدرسه هیچگونه مسئولیتی احساس نمی کنند گاه لازم است که استادان یا اولیاء با تشریح عواقب قصور، کوتاهی و تنبلی دانشجو مقداری اضطراب در آنها ایجاد کنند. اما از طرف دیگر مطالعات متعددی نشان داده است که اگر اضطراب شدید باشد کاهش پیشرفت تحصیلی دانشجو را به همراه خواهد داشت. به بیان دیگر یکی از دلایل اساسی افت تحصیلی، دانشجویان، اضطراب امتحان است که برخی مطالعات سهمی در حدود ۱۵ تا ۳۰ درصد را نشان داده اند.
پایان سال تحصیلی برای دانشجوی که عملکرد تحصیلی ناموفق داشته است لحظه ای بحرانی است. زیرا شکست، تصوری را که دانشجو از خود دارد دگرگون می سازد و نیز عقیده دیگران را نسبت به او عوض می کند این تغییرات در شخصیت در حال تکوین و تشکیل دانشجو بسیار ظریف و آسیب پذیر است و آثار نامطلوب به جای می گذارد.
بسیارند دانشجویان شکست خورده که از خانه می گریزند یا به مواد مخدر پناه می برند و یا حتی اقدام به خودکشی می کنند. در ضمن تجربیات موفق دانشگاهی باعث نگرش مثبت به خود می شود. اما تجربیات ناموفق تحصیلی به مفهوم منفی می انجامد که در نتیجه آن فرد ممکن است دچار دیدی منفی نسبت به خود شود. اگر محیط دانشگاه برای دانشجویان شواهدی که حاکی از شایستگی و لیاقت وی در کار دانشگاه باشد طی چندین سال خصوصاً سال های نخست تحصیلی فراهم بیاورد و این تجارب موفقیت آمیز در چهار پنج سال بعد نیز تکرار شوند. مطمئناً برای مدت نامحدودی در فرد نوعی مصونیت در برابر بیماری های روانی ایجاد می شود. چنین فردی قادر خواهد بود تا بدون تحمل رنج و عذاب بر بحرانها و فشار های شدید زندگی غلبه کند. اگر یک دانشجو صرفنظر از سابقه زندگی اش بتواند در دانشگاه موفق شود برای موفقیت در زندگی نیز شانس فوق العاده ای دارد و در صورتی که در یکی از مراحل آموزش خود (مدارس ابتدائی، دبیرستان یا دانشگاه) با شکست مواجه شود شانس او برای موفقیت در زندگی به مقدار زیادی کاهش پیدا می کند.
برای خانواده ها قبول چنین شکست در تحصیلات فرزندانشان بسیار سنگین و دردآور است و باعث می شود که رفتارشان نسبت به فرزند شکست خورده تغییر کند و در هر حال این واقعه موجب برهم خوردن تعادل عاطفه خانواده و مخصوصاً تعادل بین فرزند شکست خورده و خانواده می گردد. برای خانواده ها نیز شکست فرزندان دردناک است و بر آن می شوند تا مسئول آن را پیداکنند و معمولاً یا مرکز تعلیم را مسئول می دانند یا فرزند خود را در هر حال این واقعه موجب برهم خوردن تعادل محیط خانوادگی می شود. بسیاری از خانواده های کم درآمد از ادامه تحصیل فرزند خود ناامید می شوند و او را وادار به کار می کنند واین خود سبب ترک تحصیل می شود.
در شرایط کنونی در جامعه ما پیشرفت و موفقیت تحصیلی هم برای خانواده ها و دانش آموزان و هم برای جامعه از اهمیت بالایی برخوردار است. شناخت جنبه های روانشناختی، دانشجویان و واکنش های آنها در شرایط خاص می تواند همانند یک ابزار کمک آموزشی قدرتمند عمل کند و به افزایش تاثیر ابزار های آموزشی منجر شود و برای دانش آموزان و دانشجویان، معلم و نظام آموزش و پرورش از نظر اقتصادی سودمند باشد. بنابراین، تلاش در جهت شناسایی عوامل مرتبط با پیشرفت تحصیلی از اهمیت به سزایی برخوردار می باشد. از جمله عواملی که به نظر می رسد با پیشرفت تحصیلی رابطه داشته باشد ویژگی های شخصیتی می باشد.
دانشجویان از لحاظ توانایی های ذهنی، روش های آموختن، سبک و سرعت یادگیری، آمادگی، هوش و استعداد، شخصیت، علاقه و انگیزش نسبت به کسب دانش و انجام فعالیت های تحصیلی با هم تفاوت دارند. بنابراین، در نظر گرفتن تفاوت های فردی دانشجویان در آموزش و برخورد متناسب با ویژگی های خاص آنها از وظایف مهم استاد است. نتایج پژوهش های انجام شده براین حقیقت تاکید کرده اند که توجه به تفاوت های فردی یادگیرندگان از سوی استادان در بهبود کیفیت یادگیری و افزایش سطح پیشرفت تحصیلی آنان بسیار تاثیرگذار است (سیف 1388).
پیشرفت تحصیلی دانش آموزان یکی از شاخص های مهم در ارزشیابی آموزش است و بیانگر میزان دستیابی به استانداردها و اهداف آموزشی است. ربر (1985) و لادین (1967) پیشرفت تحصیلی را این گونه تعریف کرده اند "واژه پیشرفت تحصیلی به جلوه ای از جایگاه تحصیلی دانشجویان اشاره دارد، این جلوه ممکن است بیانگر نمره ای برای یک دوره یا میانگین نمرات در دوره ای مربوط به یک موضوع یا میانگین نمرات دوره های مختلف باشد" (به نفل از رئیس سعدی 1386).
برای پیشرفت تحصیلی ملاک های گوناگونی را می توان در نظر گرفت که مشهورترین آن، میانگین نمرات کلاسی می باشد. رادینگ (2001)، به نقل ازرئیس سعدی، 1386) معتقد است پیشرفت تحصیلی عبارتست از، آن مقدار از یادگیری که معمولاً در آزمون ها و امتحانات و هم چنین در بحث های کلاسی و کارگروهی آشکار می شوند. همه این موارد اشاره به افرادی دارند که برای دستیابی به موفقیت انگیزه دارند، تکالیفی که انتخاب می کنند دارای سطح دشواری متوسط است، دارای اعتماد به نفس هستند، با پشتکار و پی گیرند، شکست را نتیجه فقدان تلاش تلقی می کنند، اهداف طولانی مدت دارند، با اشتیاق و بلندپروازند و از آن چه که انجام می دهند احساس غرورمی کنند.
2-2- صفات شخصیتی وعملکرد تحصیلی
تعاریف بسیاری از شخصیت ارایه شده است که می توان به طور کلی آنها را به چهار دسته تقسیم کرد؛1- تعاریفی که روی فردیت و یگانگی افراد تاکید می کنند، در این تعاریف شخصیت شامل خصوصیاتی است که افراد را از یکدیگر متمایز می نماید 2-تعاریفی که بر ساختارها و سازه های درونی و فرضی تاکید می ورزند، در این گونه تعاریف، رفتار های آشکار، بخش کمی از تعریف را تشکیل می دهد، در این مفهوم شخصیت شامل انتزاع هایی است که از رفتار های آشکار و مشاهدات رفتاری اخذ شده است 3- تعاریفی که روی تاریخچه ی زندگی و مراحل رشد تاکید دارند، که در این دیدگاه، شخصیت حاصل رویداد های درونی و بیرونی است. رویداد های درونی شامل آمادگی های ژنتیکی و بیولوژیکی است و رویداد های بیرونی، تجربیات اجتماعی و رویداد های محیطی را در بر می گیرد 4- در نهایت در تعاریفی که بر الگو های رفتار تاکید دارند، فرض می شود که شخصیت به طور نسبی در طی زمان ثابت مانده است و تداوم پیدا می کند. این ثبات در الگو های رفتاری از مکانی به مکان دیگر و از زمانی به زمان دیگر ثابت باقی می ماند (آتش روز و همکاران 1387).
شخصیت را شاید بتوان اساسی ترین موضوع علم روانشناسی دانست زیرا محور اساسی بحث در زمینه هایی مانند یادگیری، انگیزه، ادراک، تفکر، عواطف و احساسات، هوش و مواردی از این قبیل است. به عبارتی، موارد فوق الذکر اجزای تشکیل دهنده شخصیت به حساب می آیند (کریمی 1389).
توجه به تفاو ت های فردی بین انسان ها از دیرباز مورد توجه روان شناسان بوده است، به طوری که این امر با بررسی شکل ظاهری بدن (اندازه گیری قد، وزن و…..) شروع شد و با نسبت دادن ویژگی های شخصیتی به ویژگی های ظاهری (شکل ظاهر بدن) پیش رفت. سپس به حواس، از حواس به ادراک، از ادراک به شناخت، از شناخت به اجزاء و فرایند شناخت (توجه، ادراک، پردازش، حافظه و…) پرداخته شد و سرانجام سبک ها و ترجیحات یادگیری مورد توجه قرار گرفت (علی آبادی، 1382). از آنجایی که انسا نها در ابعاد مختلف دارای تفاوت هایی هستند و این تفاوت ها در توانایی ها، استعدادها، رغبت ها و سرانجام در شخصیت افراد نمود می یابد، شناخت ویژگی های شخصیتی یادگیرندگان و هدایت آنها در انتخاب رشته تحصیلی مناسب، این امکان را فراهم می آورد تا آنها با شناخت و آگاهی، مسایل را با علایق و صلاحیت های خود تطبیق داده، و از نظر روحی و روانی محیط زندگی و زمینه های شغلی و تحصیلی خود را ایمن سازند و در آن محیط، توانایی ها و مهارت های خویش را به کار گیرند و استعداد های واقعی خود را به منصه ظهور برسانند. بنابراین، توجه به رغبت های مختلف تحصیلی و شغلی و ویژگی های شخصیتی افراد موجب هدایت آنها در زمینه های تحصیلی و شغلی مناسب و افزایش انگیزه و توانمندی آنها می گردد (مرادی بانیارانی، 1384).
این ویژگی های شخصیتی14 در حقیقت به عنوان محرکه های خلق و خو، برای دست یابی به هدف تلقی می شوند. به این معنا که این خصوصیات انسان را مستعد انجام رفتار های مختلف، در موقعیت های خاص، می کند (پروین 1996؛ به نقل ازنصری 1391).
یکی دیگر از نظریه های شخصیت که سعی در توجیه منش و خوی افراد با تمایلات و گرایش های آنان دارد، دیدگاه گرایشی15 است، این دیدگاه معتقد است، گرایش ها، خصوصیاتی هستند که افراد با خود حفظ می کنند، به خود آن ها تعلق دارند، و جزیی از آن ها هستند. سه رویکرد منشعب شده از دیدگاه گرایشی شامل، رویکرد تیپ و خصیصه (صفت) رویکرد نیازها و انگیزه ها، رویکرد زیست شناسی و خلق و خو می باشد (کارو و شی یر16؛ به نقل از پروین 1381).
هیلگارد شخصیت را "الگوهای رفتار و شیوه های تفکر که نحوه سازگاری شخص را با محیط تعیین می کند" تعریف کرده است در حالی که برخی دیگر "شخصیت" را به ویژگیهای "پایدار فرد" نسبت داده و آن را بصورت "مجموعه ویژگیهایی که با ثبات و پایداری داشتن مشخص هستند و باعث پیش بینی رفتار فرد می شوند" تعریف می کنند. شخصیت17 از ریشه لاتین Persona که به معنی "نقاب و ماسک" است گرفته شده است و اشاره به ماسک و نقابی دارد که بازیگران یونان و روم قدیم بر چهره می گذاشتند و این تعبیر تلویحاً به این موضوع اشاره دارد که "شخصیت هر فرد ماسکی است که او بر چهره خود می زند تا وجه تمایز (تفاوت) او از دیگران باشد". شخصیت به همه خصلت ها و ویژگیهایی اطلاق می شود که معرف رفتار یک شخص است، از جمله می توان این خصلتها را شامل اندیشه، احساسات، ادراک شخص از خود، وجهه نظرها، طرز فکر و بسیاری عادات دانست. اصطلاح ویژگی شخصیتی به جنبه خاصی از کل شخصیت آدمی اطلاق می شود.
کوشش دانشمندان برای توصیف و طبقه بندی منش آدمی را می توان در یونان باستان ردیابی کرد. در عهد باستان، تفاوت افراد را از نظر خلق و مزاج به غلبه یکی از مزاج های چهارگانه (خون، صفرای سیاه، بلغم و صفرای زرد) نسبت می دادند و بر این اساس، افراد را به چهار سنخ یا تیپ شخصیتی: دموی مزاج، سوداوی مزاج (مالیخولیایی)، بلغمی مزاج و صفراوی مزاج طبقه بندی می کردند. بدین ترتیب، ضمن این که افراد به سنخ های مختلف شخصیتی طبقه بندی می شدند علت تفاوت های فردی نیز توجیه می شد. این نظریه تا قرن 19 همچنان دوام یافت.
شخصیت مفهومی است که تقریبا به اندازه مکاتب گوناگون در روانشناسی، تعاریف گوناگون درباره آن وجود دارد. رویکردهای روانکاوی، پدیدارشناختی، عاملی، یادگیری، پردازش اطلاعات و دیدگاه صفات از مهمترین مکاتبی هستند که به مقوله شخصیت پرداخته اند. مساله تعریف شخصیت یک مشکل عمده است، آلپورت18 (1937)، توانست حدود 50 معنا را برای این اصطلاح مطرح کند. در تعریف شخصیت، باید چند نکته را در نظر گرفت. نخست، هر شخص یگانه و بی همتاست زیراهیچ دو فردی از نظر خلق، علائق رفتار و دیگر ویژگی های شخصیتی کاملا مشابه نیستند. دوم، افراد در همه موقعیت ها به شیوه یکسان رفتار نمی کنند. رفتار هر شخص ممکن است از موقعیتی به موقعیت دیگر متفاوت باشد. سوم، گر چه هر فرد یگانه و بی همتاست و رفتارش در همه موقعیت ها کاملاً یکسان نیست، در رفتار آدمی وجه اشتراک قابل ملاحظه ای وجود دارد. به عبارت دیگر هر چند در جزئیات رفتار آدمی تفاوت هایی دیده می شود، بیشتر مردم الگو های رفتار نسبتا ثابت دارند (کاردیوسی19 1998).
نظری اجمالی به تعاریف شخصیت، نشان می دهد که تمام معانی شخصیت را نمی توان در یک نظریه خاص یافت. برای مثال کارل راجرز شخصیت را یک خویشتن سازمان یافته دایمی می دانست که محور تمام تجربه های وجودی است. یا گوردن آلپورت شخصیت را مجموعه عوامل درونی که تمام فعالیت های فردی را جهت می دهد تلقی کرده است. واتسن شخصیت را مجموعه سازمان یافته ای از عادات می پنداشت و زیگموند فروید، عقیده داشت که شخصیت از نهاد (ID)، خود20 و فراخود21 ساخته شده است.
درباره ی صفات شخصیتی، دو بُعد از شخصیت را روانشناسان مد نظر می گیرند که یکی، (برون گرایی22) و دیگری (درون گرایی23) می باشد. سال هاست که هیچ بُعدی از شخصیت به اندازه ی بُعدی که به وسیله ی این دو کلمه بیان می شود، جلب توجه نکرده است.
روانشناس مشهور آلمانی بنام کارل گوستاف یونگ24 برون گرایی و درون گرایی را چنین تعریف می کند:
برون گرا، شخصی است که بیشتر به اشیا و اشخاص جهان بیرون علاقمند است، و درون گرا، شخصی است که بیشتر به افکار و احساسات خود علاقه دارد. برون گرا در زمان حال زندگی می کند، به دارایی و موفقیت خود ارزش قایل است، ولی درون گرا در آینده زندگی میکند و به ملاکها و عقاید خود ارج می نهد. برون گرا به جهان محسوس و قابل لمس علاقمند است، در حالیکه درون گرا به نیرو های زیر بنایی و قوا نین طبیعت علاقه دارد. برون گرا اهل عمل است، دارای عقل متعارف و درون گرا اهل تخیل و ادراک شهودی است. برون گرا مایل به عمل است و به آسانی تصمیم میگیرد، در حالیکه درون گرا تحلیل و طرح را ترجیح میدهد و پیش از تصمیم گیری تردید نشان میدهد (به نقل ازشاملو 1382).
هرچند که یکی از مهمترین پیش بینی کننده های موفقیت دانشجویان سطح توانایی آنها می باشد ولی با این وجود، توانایی نمی تواند عملکرد تحصیلی را به طور کامل پیش بینی کند. به عبارت دیگر، بر مبنای تفاوت در توانایی دانش آموزان نمی توان به این سوال پاسخ داد که چرا بعضی از دانشجویان در دانشگاه نمره ی الف می گیرند در حالی که دانشجویان دیگر با همان توانایی در امتحانات رد می شوند؟ براین اساس، با آگاهی از این که تفاوت در توانایی فقط می تواند بخشی از تفاوت در عملکرد تحصیلی را تبیین کند، تعداد زیادی از محققان نقش با اهمیت و پیش بینی کننده ی متغیر های نامرتبط با توانایی یا عوامل غیر تحصیلی را بر پیشرفت تحصیلی سرلوحه ی فعالیت های پژوهشی خود قرار داده اند از جمله این عوامل نامرتبط با پیشرفت تحصیلی می توان به ویژگی های شخصیتی و روش های مطالعه اشاره کرد (استرنبرگ 1999، به نقل از کدیور، شکری وسنگری 1385).
رفعتی و ضیغمی (1383) طی پژوهشی با عنوان"رابطه پیشرفت تحصیلی با برون گرایی-درون گرایی و روان نژندی دانشجویان پرستاری شیراز"که برروی 304دانشجوپرستاری دانشکده پرستاری فاطمه زهرا (س) شیراز انجام شد. نتیجه گرفته که میانگین نمره در مقیاس برون گرایی1/12درصدودر مقیاس روان نژندی 1/12در صد بود 5/25 درصد دانشجویان در امر تحصیل ناموفق و25درصد موفق و مابقی در حد متوسط بودند. رابطه معکوس خطی بین معدل نیمسال تحصیلی با نمره برون گرایی و روان نژندی وجود داشت که تنها در مورد روان نژندی ارتباط معنی داری (000/0p=) وجود داشت. نتیجه گیری از پژوهش فوق با توجه به یافته ها، پیشرفت تحصیلی افراد متاثر از وضعیت روانی آنها است. لذا بررسی بیشتر مسائل روانی و شخصیتی دانشجویان و فعال نمودن مراکز مشاوره روانی برای آنها ضروری است.
فروزنده و همکاران طی پژوهش نتیجه گرفته اند که8/43 درصد از دانشجویان دوره شبانه شهرکرد فاقد سلامت روانی بوده است. همچنین براساس نتایج پژوهش فوق بین وضعیت سلامت روانی دانشجویان و وجود حوادث استرسزای یکساله اخیر رابطه معنی داری (01/0p<) وجود داشته است.
بوستانسی25 و همکاران (2005) پژوهشی را به عنوان "نشانه شناسی افسردگی در میان دانشجویان"در ترکیه انجام دادند. در این مطالعه504 دانشجو (296 مذکر و208 مونث) به روش تصادفی انتخاب شدند. نتایج نشان داد که 2/26 درصد از آزمودنی ها در تست افسردگی نمره17 به بالا را کسب نمودند. شیوع افسردگی در بین دانشجویان 1/32 درصد بوده است. براساس نتایج این پژوهش 7/34 درصد ازدانشجویانی که در موقعیت های اقتصادی اجتماعی پایین قرار داشتند، دچار افسردگی بودند. 2/31 درصد از دانشجویان ترم های آخر و 9/62 درصد از دانشجویان با عملکرد پایین تحصیلی مبتلا به افسردگی بودند. بر اساس نتایج این مطالعه بین نشانه های افسردگی و عملکرد پایین تحصیلی و بین افسردگی و موقعیت های اقتصادی اجتماعی پایین رابطه معنیداری وجود داشته است. بر اساس نتایج این مطالعه، آزمودنیها مشکلات زیر را بیان نمودهاند:
فقدان فعالیت های اجتماعی وکمبود تسهیلات خوابگاهی69%، کیفیت پایین نظام آموزشی 54. 8%، مشکلات اقتصادی49. 3%، مشکلات مرتبط با دوست یابی 25. 9%، یاس ونامیدی در رابطه با مشکلات مرتبط با دانشگاه بوده است.
جاکوسن26 (1989) طی پژوهشی به این نتیجه رسید که علت افت تحصیلی دانشجویان کمبود انگیزه، ناتوانی و عدم قابلیت آنها در دروس دانشگاهی است و یکی از عوامل ترک تحصیل دانشجویان کمبود تجربه و آگاهی آنها می باشد.
لازینرو و نیومنل27 (1997) طی پژوهشی در خصوص وضعیت پیشرفت تحصیلی دانشجویان پزشکی به این نتیجه رسیدند که 6/12درصد از دانشجویان دچار افت تحصیلی شده اند و در مجموع 3/11 درصد از آنان در مدت زمان تعیین شده نتوانسته اند که فارغ التحصیل شوند.
علیجانی وهمکاران (1383) در پژوهشی تحت عنوان "بررسی عوامل موثر بر افت تحصیلی دانشجویان پرستاری سالهای 1380 تا 1383 دانشگاه علوم پزشکی ارتش به این نتیجه رسیدند که ارتباط معنی داری بین سن، معدل دیپلم، محل سکونت، وضعیت تاهل، استفاده از سهمیه، شغل جانبی، شغل مادر و میزان درآمد فردی با افت تحصیلی دانشجویان وجود دارد. از طرفی تاثیر احساس افسردگی همراه با علائم احساس عمیق ناشاد بودن، ضعف روحی، خودکم بینی، خستگی، کاهش انرژی و کاهش عملکرد اجتماعی ـ شغلی ـ تحصیلی بر روی پیشرفت تحصیلی دانشجویان گزارش گردیده است
بنابراین با تشخیص و شناخت به موقع مشکلات روان شناختی و روانپزشکی دانشجویان و عوامل مستعد کننده آن می توان به راه حل های موثری برای بهبود یا ارتقای وضعیت روانی و رفتاری دانشجویان دست یافت و در راستای جلوگیری از افت عملکرد تحصیلی، افزایش موفقیت های اجتماعی آنان پس از فراغت از تحصیل و در نهایت استفاده بهینه از منابع انسانی کشور اقدام مناسبی انجام داد (رودباری، دادگر 2004).
منبع کنترل به میزان اعتقاد فرد در مورد کسب پاداش از طریق کوشش شخصی اطلاق می شود. افرادی که از منبع کنترل درونی برخوردارند بر این باورند که اداره سرنوشت آنها در دست خودشان است. دانشجویانی که این خصوصیت را دارند، معتقدند که موفقیت آنها بستگی به عادات مطالعه خودشان دارد. افرادی که از منبع کنترل بیرونی برخوردارند، بر این باورند که سرنوشتشان در دست دیگران است. دانشجویانی که این ویژگی را دارند، معتقدند که نمرات آنها بسته بخت و اقبال یا حال و هوای دانشگاه است.
رابطه بین منبع کنترل باورها و پیشرفت آموزشگاهی نیز مورد توجه محققان بسیار بوده است و در مجموع نتایج حاکی از آن است که دانش آموزان دارای منبع درونی کنترل در مقایسه با دانش آموزان با منبع بیرونی کنترل از پیشرفت آموزشگاهی بهتری برخوردار بوده و مسئولیت بیشتری را درمورد تحصیل احساس می کنند و تمایل دارند که درمدرسه نیز منضبط باشند (بیابانگرد 1370).
نتیجه تحقیق خدایاری (1384) نشان داد که دانشجویان با منبع کنترل درونی موفقیت تحصیلی بالاتر و اضطراب امتحان پایین تری دارند، همچنین اضطراب امتحان دانشجویان دختر بالاتر از دانشجویان پسر است.
آلپورت و کتل در مورد اهمیت عوامل ژنتیکی در شکل گیری صفات توافق داشتند. در سال های اخیر شواهد روز افزونی از این عقیده که صفات شخصیت تحت تاثیر عوامل ارثی زیستی قرار دارند، حمایت می کنند. نتایج این مطالعات، مولفه ژنتیکی را در ساختار شخصیت مهم می داند. ریموند کتل از روش تحلیل عاملی استفاده کرد و هدفش از این کار پیش بینی رفتار بود. کتل نتیجه تحلیل عاملی، که معرفی کننده صفات بودند را عناصر ذهنی شخصیت توصیف می کند. او صفات را به صورت گرایش های واکنش نسبتا دائمی، که واحدهای ساختاری -بنیادی شخصیت هستند، تعریف کرده است. وی تیپ یا فرا عامل خاصی را مطرح نکرد. یک شیوه طبقه بندی دیگر کتل، تقسیم بندی صفات به سرشتی و محیطی بودن است. این تقسیم بندی بر اساس خواستگاه صفات صورت می گیرد. صفات سرشتی از شرایط سرچشمه می گیرند، مثل رفتارهایی که منجر به نوشیدن مقدار زیادی الکل می شوند. تحلیل عاملی نشان خواهد داد که این صفات عمقی هستند. صفات محیط ساخته از تاثیرات موجود در محیط اجتماعی و فیزیکی ما ناشی می شوند. مثلا یک افسر ارتش الگوهای رفتاری متفاوتی را نسبت به یک نوازنده جاز نشان خواهد داد، این امر می تواند ناشی از متغیرهای شخصیتی و موقعیتی باشد (شولتز و شولتز؛به نقل ازسیدمحمدی 1386).
آیزنک با استفاده از شیوه های آماری دیگر به ابعاد اصلی یا زمینه های این عوامل یا صفات نیز دست یافت. به این ابعاد اصلی، تیپ گفته می شود. بنابراین می توان برای مثال، صفاتی چون اجتماعی بودن، تکانشی بودن، فعالیت، سرزندگی و تحریک پذیری را زیر عنوان مفهوم برون گرا در یک گروه جمع کرد. البته، اگر چه در اینجا از اصطلاح "تیپ" استفاده می شود، باید توجه داشت که در واقع، این اصطلاح دارای دو حد نهایی بالا و پایین است و افراد ممکن است در نقاطی بین این دو واحد قرار گیرند. حاصل این تلاش، نظریه شخصیتی بسیار با نفوذی است که بر پایه ی سه بعد یا تیپ شخصیتی قرار دارد. این 3 بعد یا تیپ شخصیتی عبارتند از برون گرایی در برابر درون گرایی28، روان رنجورخویی در برابر پایداری هیجانی29، روان پریش خویی در برابر کنترل تکانه30. معلوم شده است صفات و ابعادی را که آیزنک معرفی کرده است، به رغم تاثیرات اجتماعی و محیطی که هر یک از ما با آنها مواجهه می شویم در سراسر عمر ثابت می مانند (شولتز و شولتز؛به نقل ازسیدمحمدی 1386).
2-6- پیشینه تحقیق
واگرمن و فاندر31 (2007) در پژوهش خود به این نتیجه دست یافتند که رابطه مثبتی بین وظیفه شناسی با پیشرفت تحصیلی وجود دارد.
پتسکا32 (2006) چهار دلیل را برای تبییین این رابطه مثبت ذکر می کند. 1-این افراد وقت زیادی را صرف انجام تکالیف خود می کنند2-اطلاعات بیشتری در مورد شغل آینده خود کسب می کنند. 3-هدفهایی را برای خود تعیین می کنندو در جهت رسیدن به آنها پافشاری و تلاش زیاد از خود نشان می دهند. 4-درهر زمینه ای همواره بیش از آنچه نیاز است تلاش می کنند.
یافته های پژوهش ایزدی و رجبعلی (1386) نشان می دهد که هر یک از سبک های یادگیری با ویژگی شخصیتی خاصی ارتباط دارد و این ارتباط و تناسب بین ویژگی های شخصیتی و سبک های یادگیری باعث می شود که یادگیرندگان بهتر مطالب درسی را بیاموزند و از خود و یادگیریشان احساس رضایت کنند و این خود موجب تشکیل یک خودپنداره مثبت در یادگیرندگان می شود. نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیری در مورد رابطه سبک های یادگیری و ویژگی های شخصیتی با عملکرد تحصیلی به روش مرحله ای نشان داد که بهترین متغیر های پیش بین برای عملکرد تحصیلی دانش آموزان از بین چهار سبک یادگیری و پنج ویژگی شخصیتی به ترتیب، ویژگی شخصیتی وجدانی بودن و سبک های یادگیری مفهوم سازی انتزاعی و آزمایشگری فعال است.
کونارد (2006) خاطر نشان ساخت که ضرورت توجه به نقش صفات شخصیت در تبیین عملکرد تحصیلی افراد مطالعات فراوانی را به همراه داشته است. این در حالی است که پیش بینی عملکرد تحصیلی، یکی از موضوعات محوری مورد علاقه روان شناسی تربیتی است و در این راستا برغم وجود حجم کثیری از مطالعات درباره نقش آزمون های هوش، تحقیقات – و توانایی در پیش بینی عملکرد تحصیلی اخیر تاکید کرده اند که عوامل شخصیتی به ویژه در سطوح بالاتر تحصیلات رسمی، در پیش بینی عملکرد تحصیلی نقش بسزایی ایفا می کنند. علاوه بر این، تعدادی از مطالعات نشان داده اند که رابطه بین هوش و عملکرد تحصیلی بویژه در محیط های دانشگاهی، به مراتب کمتر از اندازه مورد انتظار است. بر این اساس، به نظر می رسد که با کاهش توان پیش بینی کننده اندازه های مربوط به توانایی های شناختی در سطوح بالاتر تحصیلات رسمی، بر سهم متغیر های شخصیتی افزوده گردد. نتایج مطالعات مختلف نشان داده است که از میان صفات شخصیت، گشودگی جستجوی احتمالی و ظرفیت مواجه شدن با پدیده های ناآشنا) و وظیفه شناسی (سازماندهی، پشتکار و انگیزش در رفتار مبتنی بر هدف در روان شناسی تربیتی از جایگاه ویژه ای برخوردارند. اما صفات شخصیتی روان رنجورخویی، برون گرایی و خوشایندی به اندازه عامل های پذیرش و وظیفه شناسی در پژوهش های انجام شده بر روی عملکرد تحصیلی مورد توجه قرار نگرفته اند.
چامورو33 پرموزیک و فرنهام (2003) در بررسی رابطه بین صفات شخصیت و عملکرد تحصیلی در دو نمونه از دانشجویان انگلیسی نشان دادند که نمرات به دست آمده از صفات شخصیتی افراد در طول هفته های اول سال تحصیلی با نتایج آزمون نهایی رابطه دارد. بر این اساس، آنها دریافتند که عامل های شخصیتی 10 تا 17 درصد واریانس عملکرد تحصیلی را تبیین می کند. دیست (2003) بیان کرد که روان رنجورخویی می تواند اثر مثبت یا منفی بر عملکرد تحصیلی به همراه داشته باشد.
ماتیوز و دورن34 (1995) در تبیین اثر دوگانه روان رنجورخویی بر پیشرفت تحصیلی بر سوگیری در استفاده از راهبرد های مقابله ای مبتنی بر هیجان و استفاده از راهبرد های مقابله ای مبتنی بر مسئله تاکید کردند.
مسگراو مارکوارت، براملی و دالی35 (1997) در مطالعه رابطه بین صفات شخصیت و پیشرفت تحصیلی، روابط مثبت و معناداری بین پیشرفت تحصیلی و عامل های گشودگی، وظیفه شناسی و روان رنجورخویی یافتند.
اما نتایج مطالعه دفرویت و مرویلد36 (1996) از یک طرف بر رابطه منفی و معنادار بین روان رنجورخویی و عملکرد تحصیلی، و از طرف دیگر بر رابطه مثبت بین وظیفه شناسی و گشودگی با عملکرد تحصیلی تاکید کردند. نتایج مطالعات دیست و مک کینزی، نقل از دیست (2003)، نیز بر رابطه منفی روان رنجورخویی و عملکرد تحصیلی تاکید کرد.
ونکوسکی، نقل از دیست (2003)، همچنین از رابطه منفی بین عامل برون گرایی و پیشرفت تحصیلی خبر داد و در تبیین این یافته خاطر نشان کرد که برون گرایی فرد را علاقه مند به شرکت در فعالیت های فوق برنامه می کند. یافته مطالعه ونکوسکی مبنی بر رابطه منفی بین برون گرایی و عملکرد تحصیلی به وسیله دیست تکرار گردید.
لایدرا، پولمن وآلیک (2007) گزارش کرده اند که پیشرفت تحصیلی با روا ن نژندی رابطه منفی ولی بامقبولیت رابطه مثبتی دارد. در پژوهش دیگر به رابطه مثبت بین پیشرفت تحصیلی و برونگرایی (چامورو-پرموزیک، فورنهام (2003)، وظیفه شناسی (واگرمن و فاندر 2007) گشودگی (کنارد 2006؛ فارسیدس و وودفیلد 2003) اشاره شده است. به نظر می رسد نقش ویژگی های شخصیتی بررفتار و شناخت گاه مستقیم و بی واسطه است و گاه هم با اثر گذاری بر عوامل واسطه ای موجب بروز پیامدهای رفتاری شناختی می شود.
نتایج پژوهش آتش روز، پاکدامن و عسگری (1387) نشان دادند که پیشرفت تحصیلی با رگه های شخصیتی برونگرایی، مقبولیت و وظیفه شناسی یا مسئولیت پذیری همبستگی مثبت ولی با روان نژندی همبستگی منفی دارد.
همایونی (2011) در پژوهشی با عنوان رابطه ویژگی های شخصیتی و هوش هیجانی در یادگیری ریاضی و زبان انگلیسی دانشجویان به این نتیجه رسید که یادگیری ریاضی و انگلیسی رابطه منفی با روان رنجوری و رابطه مثبت با سایر ویژگی های شخصیتی دارد. همچنین رابطه مثبتی بین ویژگی های شخصیتی و هوش هیجانی وجود دارد.
از نظرگلمن37 (1995) هوش هیجانی توانایی شناسایی احساسات و عواطف خود و دیگران است تا بتوانیم با به کارگیری آنها در محیط کار ارتباط موثری با دیگران داشته باشیم.
"یکی از ویژگیهای شخصیتی که روانشناسان از آن برای تبیین و تشریح عملکرد افراد استفاده نمودهاند، انگیزه پیشرفت تحصیلی است که دربرگیرندهی الگویی از تدبیر اندیشی، اعمال و احساسهایی است که با تلاش برای دستیابی به نوعی برتری، سازگار با استانداردهای برتر درونی، مرتبط میباشد" (کالاهان، به نقل از طهوریان 1368، 86).
منظریتوکّلی (1375) در تحقیقی که به بررسی رابطه انگیزه پیشرفت، هسته کنترل و پیشرفت تحصیلی پرداخت، نشان داد که بین انگیزه پیشرفت و موفقیت دانشآموزان رابطه مثبت معنیدار وجود دارد. در تحقیقی دیگر که زارعی (1380) به بررسی رابطه بین سبکهای اسنادی و انگیزه پیشرفت با پیشرفت تحصیلی پرداخت، بین انگیزه پیشرفت و پیشرفت تحصیلی رابطه مثبت معنیدار یافت.
نتایج بررسی تابع بردبار (1391) نشان داد که میان ویژگیهای شخصیت دانشجویان دوره های انلاین و سبکهای یادگیری با موفقیت تحصیلی رابطه معناداری وجود دارد. نوروزگرایی و توافق پذیری از ابعاد شخصیت و سبک یادگیری همگرا از ابعاد سبکهای یادگیری توانسته اند در پیشبینی موفقیت تحصیلی دانشجویان این دوره ها اثرگذار باشند.
وسترمن38 وهمکاران (2002) در بررسی های خود دریافتند که صفات شخصیتی می تواند پیش بینی کننده قوی و معناداری برای عملکرد تحصیلی دانشجویان فارغ التحصیل در رشته مدیریت باشد.
در همین راستا چری و نورای39 (1993) روابط معناداری میان ویژگی های شخصیت و عملکرد تحصیلی گزارش کردند.
برخی از محققان در حوزه شخصیت، معتقدند که دانش آموزان با وجدان به کسب نمره های بالاتر و انجام دادن تکالیف فوق برنامه گرایش دارند (دیگمن40، 1990).
یافته ها تحقیق جعفری نژادو همکاران (1391) نشان داد که رابطه بین ویژگی شخصیتی روان رنجوری با پیشرفت تحصیلی منفی، رابطه بین ویژگی های شخصیتی برونگرایی، سازگاری، وظیفه شناسی با پیشرفت تحصیلی مثبت و بین ویژگی شخصیتی گشودکی با پیشرفت تحصیلی رابطه معناداری وجود ندارد. همچنین نتایج رگرسیون چند متغیره حاکی از آن بود که ویژگی های شخصیتی وظیفه شناسی، روان رنجوری و برون گرایی توان پیش بینی پیشرفت تحصیلی را دارا می باشند. دانشجویانی که دارای ویژگی های شخصیتی برونگرایی، سازگاری و وظیفه شناسی اند، پیشرفت تحصیلی بیشتری دارند. ابزار مورد استفاده در این پژوهش، پرسشنامه پنج عاملی شخصیت نئو، پرسشنامه روش ها و مهارت های مطالعه، و برای متغیر پیشرفت تحصیلی، از معدل کل دانشجویان استفاده شده.
کامورو و فورنهام (2008) در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که تنها صفت بزرگ شخصیتی که با راهبرد های یادگیری همبستگی معنی داری دارد، صفت گشودگی به تجربه است که با راهبرد و انگیزه یادگیری عمیق، همبستگی مثبت و با راهبرد و انگیزه یادگیری سطحی، همبستگی منفی دارد.
در مقابل، پژوهشگرانی چون هیگوس و همکاران (1987) نتایج معناداری بین متغیر های فوق نیافته اند (نقل از عبادی 1384).
نتایج تحقیق فخاری وهمکاران (1381) با عنوان بررسی ارتباط بین صفات شخصیتی و عملکرد تحصیلی دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز نشان داد ارتباط واضح و مستقیمی بین 5 شاخص شخصیتی عمده و عملکرد تحصیلی دانشجویان وجود ندارد.
پژوهش حکیمی (1389) به بررسی سبکهای شناختی وابسته و نابسته به زمینه و ویژگیهای شخصیتی با پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه تهران می پردازد. این پژوهش بر روی 285 نفر از دانشجویان دانشکده های اقتصاد و مدیریت دانشگاه تهران انجام شد (191 نفر دختر و 94 نفر پسر). جهت جمع آوری داده ها از آزمون اشکال نهفته گروهی ویتکین (1971) و پرسشنامه پنج عامل بزرگ شخصیت نئو استفاده شد. تحلیل نتایج پژوهش نشان داد که ویژگیهای شخصیتی (بجز عامل گشودگی به تجربه) و سبکهای شناختی با پیشرفت تحصیلی رابطه معنادار دارند. نتایج حاصل از رگرسیون گام به گام نشان داد که ویژگیهای شخصیتی سبکهای شناختی قادر به تبیین 50% از تغییرات پیشرفت تحصیلی هستند. وظیفه شناسی با پیش بینی 39% از واریانس پیشرفت تحصیلی قویترین پیش بینی کننده عملکرد تحصیلی است. سهم سبکهای شناختی نیز در تعیین تغییرات پیشرفت تحصیلی 1. 2% معنادار است. بر اساس یافته پژوهش هیچ تفاوت معناداری در سبکهای شناختی، ویژگیهای شخصیتی و پیشرفت تحصیلی دانشجویان وجود ندارد.
قلندری (1391) به منظور بررسی رابطه ویژگی های شخصیتی با عملکرد تحصیلی دانش آموزان، 300 نفر از دانش آموزان پسر سوم دبیرستان شهر زنجان را که در سال تحصیلی 90 – 1389 مشغول به تحصیل بودند، از طریق نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب و برای سنجش ویژگی های شخصیتی از پرسشنامه شخصیتی NEO مک کری و کاستا و برای سنجش عملکرد تحصیلی از معدل نمرات پایان ترم درسی دانش آموزان در سال تحصیلی 90/89 استفاده کرد. نتایج نشان داد که: بین ویژگی های شخصیت و عملکرد تحصیلی همبستگی مثبت معناداری وجود دارد و ویژگی های شخصیت (مسئولیت پذیری، انعطاف پذیری، روان نژندی و برونگرایی) می تواند 50 درصد عملکرد تحصیلی را تبیین کند.
نتایج تحقیق اشرف آبادی و کریمی (1392)، که به بررسی رابطه ویژگی های شخصیتی بر عملکرد تحصیلی دانشجویان می پردازد جامعه آماری آن کلیه دانشجویان کارشناسی دانشگاه رازی کرمانشاه (دانشکده های فنی مهندسی و علوم اجتماعی) در سال تحصیلی 1392-1391 می باشد. نمونه ای متشکل از 200 آزمودنی انتخاب، و فرم خلاصه شده پرسشنامه پنج عاملی شخصیتی نئو اجرا شد. برای متغیر عملکرد تحصیلی دانشجویان، معدل آنها از طریق دانشگاه مورد مطالعه، جمع آوری شد. نتایج همبستگی نشان داد که پیشرفت تحصیلی با روانرنجوری همبستگی منفی معنادار، و باسازگاری و وظیفه شناسی همبستگی مثبت و معنادار دارد. نتایج رگرسیون مشخص کرد که ویژگی های شخصیتی وظیفه شناسی، روانرنجوری و برونگرایی پیش بینی کننده های معدل (پیشرفت تحصیلی) می باشند که در مجموع توانستند 54/0 واریانس عملکرد تحصیلی را تبیین می کنند.
شکری وهمکاران (1386) درپژوهش خود به منظور بررسی رابطه بین صفات شخصیت، استرس تحصیلی و عملکرد تحصیلی در دانشجویان، نمونه ای متشکل از 419 دانشجو (166 پسر و 253 دختر) فرم خلاصه شده پرسشنامه پنج عاملی و پرسشنامه استرس دوران دانشجویی را تکمیل کردند.. نتایج ماتریس همبستگی بین متغیرها نشان داد که بین عامل های وظیفه شناسی، برون گرایی، پذیرش و سازگاری با عملکرد تحصیلی رابطه مثبت و معنادار، و بین عامل های روان نژند خویی با عملکرد تحصیلی رابطه منفی و معنادار وجود دارد. نتایج، همچنین نشان داد که بین استرس تحصیلی و عملکرد تحصیلی رابطه منفی و معنادار وجود دارد. عامل های برون گرایی و وظیفه شناسی با استرس تحصیلی رابطه منفی و معنادار و با عامل روان نژند خویی رابطه مثبت و معنادار نشان داد. نتایج تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی نشان داد که صفات شخصیتی برون گرایی و روان نژند خویی هر کدام به ترتیب 5% و 3% از واریانس استرس تحصیلی را تبیین کردند. همچنین، نتایج تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی در پیش بینی عملکرد تحصیلی نشان داد که عامل های شخصیتی وظیفه شناسی و روان نژند خویی و متغیر استرس تحصیلی هر کدام به ترتیب 12%، 10%، 6% از واریانس عملکرد تحصیلی را تبیین کردند.
تحقیق مقیمیان و کریمی (1391)، با عنوان ارتباط صفات شخصیت و انگیزش تحصیلی در دانشجویان پرستاری نشان داد انگیزش تحصیلی با صفت وظیفه شناسی (234/0=p؛ 000/0 r=) و برونگرایی (001/0r=؛ 202/0p=) همبستگی مستقیم و با صفت روان رنجور خویی همبستگی معکوس (219/0p=؛ 000/0 r=) دارد. بین انگیزش تحصیلی و صفت پذیرش و سازگاری رابطه معنی داری مشاهده نشد. یافته ها این مطالعه نشان داد برخی از صفات شخصیت تبیین کننده انگیزش پیشرفت تحصیلی در دانشجویان پرستاری می باشند.
انگیزش تحصیلی تنها پیامد هوش فردی یا امکانات سخت افزاری موجود در محیط نیست، بلکه جنبه های روان شناختی افراد مانند صفات شخصیت و سبک های یادگیری نیز نقش مهمی دارند (بیزاتو وهمکاران 2000).
نتایج پژوهش های مختلف به وجود رابطه مثبت و منفی بین انگیزش تحصیلی و صفات شخصیت در مقاطع مختلف تحصیلی اشاره کرده اند (عبیدی 2005).
برخی مطالعات تاکید کرده اند که عوامل شخصیتی به ویژه در سطوح بالاتر تحصیلات رسمی، در پیش بینی عملکرد تحصیلی نقش بسزایی ایفا می کنند و با کاهش توان پیش بینی کننده اندازه های مربوط به توانایی های شناختی در سطوح بالاتر تحصیلات رسمی، بر سهم متغیر های شخصیتی افزوده می شود (حجت و همکاران 2003).
رابین و نوفلند41 (2007) در مطالعه خودبه این نتیجه رسیدند که منظم بودن، سخت کوشی، پشتکار، پیشرفت مداری و دقت می تواند حتی در افرادی که از بهره هوشی پایینی برخوردارند پیش بینی کننده مثبتی برای وضعیت تحصیلی آنان به شمار آید.
زانگ42 (2006) نشان داده است که صفات شخصیتی روان رنجورخویی، برونگرایی و سازگاری به اندازه عامل های پذیرش و وظیفه شناسی بر انگیزش و عملکرد تحصیلی مورد توجه قرار نگرفته اند و روان رنجورخویی می تواند اثر مثبت یا منفی بر این متغیرها به همراه داشته باشد. کاردوم وکراپیک (2001) روابط مثبت و معناداری بین پیشرفت تحصیلی و عامل های پذیرش، وظیفه شناسی و روان رنجورخویی یافتند.
نتایج مطالعه کرتکوف43 (2004) از یک طرف بر رابطه منفی و معنادار بین روان رنجورخویی و انگیزش تحصیلی، و از طرف دیگر بر رابطه مثبت بین وظیفه شناسی و پذیرش با عملکرد تحصیلی تاکید کردند.
ادبیات پژوهش نشان می دهد که تبیین تغییرپذیری نمرات عملکرد تحصیلی دانشجویان با تاکید بر اندازه های ناوابسته به توانایی از قبیل صفات شخصیت حجم قابل ملاحظه ای از مطالعات را به خود اختصاص داده است به عبارت دیگر، تبیین محدود تغییرپذیری نتایج تحصیلی دانشجویان با تاکید بر اندازه های شناختی، محققان را نسبت به اهمیت نقش متغیر های مستقل از توانایی، بیش از پیش آگاه کرد. گستره قابل ملاحظه ای از تحقیقات نشان می دهند که صفات شخصیتی، مستقل و متمایز از توانایی های شناختی یادگیرندگان، در پیش بینی عملکرد تحصیلی آنان دخالت دارند (شکری 1386).
نتایج پژوهش کهرازئی و همکاران (1384) نشان دادکه دانشجویان دارای افت تحصیلی درمقایسه با دانشجویان عادی (بدون تفکیک جنسیت) ازسلامت روان کمترودر خرده مقیاسهایscl-90 (شکایت جسمانی، وسواسی، حساسیت درروابط متقابل، افسردگی، اضطراب، پرخاشگری، ترس مرضی، افکارپارانوئیدی و روان پریشی) بطور معناداری شدت بیشتری را نشان دادند.
نتایج تحقیق رضائی، خورشا ومقامی (1391) نشان داد که بین ویژگی شخصیتی مسئولیت پذیری یا وظیفه شناسی و عملکرد تحصیلی دانشجویان گروه های علوم پایه رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. عملکرد تحصیلی با باور های انگیزشی خودکارآمدی و همچنین استراتژی های شناختی و خود نظم دهی در هر دو گروه علوم انسانی و علوم پایه رابطه مثبت و معنی دار دارد. نتایج تحلیل رگرسیون نیز نشان داد که باور انگیزشی خودکارآمدی در عملکرد تحصیلی دانشجویان رشته های علوم انسانی و ویژگی شخصیتی مسئولیت پذیری یا وظیفه شناسی در عملکرد تحصیلی دانشجویان رشته های علوم پایه بیشترین سهم را دارند.
کوستا و مک کری (1992) و هایز و جوزف44 (2003) در پژوهشی در رابطه با ویژگی های شخصیتی و کنترل تکانه ها در عده ای از دانشجویان نشان دادند افرادی که در بعد با وجدان بودن دارای نمره های بالا هستند، در زمینه های حرفه ای و دانشگاهی افراد موفقی هستند، قابل اعتمادتر بوده و پرخاشگری کمتری دارند.
آتش روز، پاکدامن و عسگری (1387) در پژوهشی تحت عنوان ارتباط بین پنج رگه شخصیتی و پیشرفت تحصیلی در رابطه با تفاوت ویژگی های شخصیتی در دختران و پسران، نشان دادند که بین دو جنس دختر و پسر در ویژگی های روان رنجورخویی و انعطاف پذیری تفاوت معنادار وجود ندارد ولی در ویژگی های برونگرایی، با وجدان بودن و توافق پذیری تفاوت معنادار وجود دارد و دختران سطوح بالاتری را در مولفه های برون گرایی، توافق پذیری و با وجدان بودن نسبت به پسران به دست آورده اند.
تمنائی فر، سلامتی ودشتیان زاده (1391) در پژوهش خود تحت عنوان ارتباط بین پنج رگه شخصیتی و عملکرد تحصیلی دانشجویان با هدف بررسی رابطه بین رگه های شخصیت و عملکرد تحصیلی در دانشجویان انجام شده است. نمونه پژوهش شامل 340 دانشجوی دانشکده ادبیات دانشگاه کاشان (116 پسر، 224 دختر) بود که از طریق روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه رگه های پنجگانه شخصیتی نئو (فرم کوتاه) بود. برای اندازه گیری عملکرد تحصیلی از معدل دانشجویان استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از ضریب همبستگی و رگرسیون گام به کام استفاده شد. نتایج نشان داد که پیشرفت تحصیلی با رگه های برونگرایی، گشودگی، مقبولیت و وظیفه شناسی همبستگی مثبت و با روان آزردگی همبستگی منفی دارد. نتایج رگرسیون گام به گام نشان داد که دو رگه برون گرایی و روان آزردگی حدود 21 درصد واریانس عملکرد تحصیلی را تبین می کنند. نتایج پژوهش حاضر، ضرورت بازشناسی رابطه صفات شخصیت با عملکرد تحصیلی را مورد تاکید قرار می دهد بر این اساس لازم است که سیستم های آموزشی در ارزشیابی عملکرد تحصیلی به تاثیر رگه ها و صفات شخصیت توجه داشته باشند.
فرهاد اشرف آبادی، بهروز کریمی (1392) درپژوهش خود باعنوان رابطه ویژگی های شخصیت با عملکرد تحصیلی دانشجویان دانشکده های فنی مهندسی و علوم اجتماعی دانشگاه رازی به بررسی رابطه ویژگی های شخصیتی بر عملکرد تحصیلی دانشجویان پرداخته اند. روش تحقیق توصیفی از نوع همسبتگی بوده. جامعه آماری کلیه دانشجویان کارشناسی دانشگاه رازی کرمانشاه (دانشکده های فنی مهندسی و علوم اجتماعی) در سال تحصیلی 1392-1391 می باشد. نمونه ای متشکل از 200 آزمودنی (100 نفر دانشجوی دختر و100 نفر دانشجوی پسر) به روش نمونه گیری خوشه ای طبقه ای انتخاب، و فرم خلاصه شده پرسشنامه پنج عاملی شخصیتی نئو اجرا شد. برای متغیر عملکرد تحصیلی دانشجویان، معدل آنها از طریق دانشگاه مورد مطالعه، جمع آوری شد. نتایج همبستگی نشان داد که پیشرفت تحصیلی با روانرنجوری همبستگی منفی معنادار، و باسازگاری و وظیفه شناسی همبستگی مثبت و معنادار دارد. نتایج رگرسیون مشخص کرد که ویژگی های شخصیتی وظیفه شناسی، روانرنجوری و برونگرایی پیش بینی کننده های معدل (پیشرفت تحصیلی) می باشند که در مجموع توانستند 54/0 واریانس عملکرد تحصیلی را تبیین می کنند. جنبه های روان شناختی افراد مانند صفات شخصیت نقش مهمی در پیشرفت تحصیلی افراد ایفا می کنند.
شکری، کدیور، فرزاد، سنگری (1385) در پژوهشی با عنوان صفات شخصیتی، رویکرد یادگیری و پیشرفت تحصیلی نشان دادندکه بین مولفه های شخصیت پذیرش، وظیفه شناسی و سازگاری و رویکرد یادگیری عمیق اثر مثبت و معنا دار وجود دارد. به علاوه پذیرش و وظیفه شناسی اثر منفی و روان رنجوری و برون گرایی اثر مثبت و معنادار بر رویکرد یادگیری سطحی نشان دادند. اثر غیر مستقیم پذیرش، وظیفه شناسی و سازگاری از طریق رویکرد عمیق بر پیشرفت تحصیلی، مثبت، و اثر غیر مستقیم پذیرش، وظیفه شناسی از طریق روش مطالعه ی سطحی و پیشرفت تحصیلی، منفی بدست آوردند.
نتیجه تحقیق لایدار، پولین والیک (2008) نشان دهنده رابطه منفی روان رنجوری با پیشرفت تحصیلی است. افزون بر این، مولفه های روان رنجوری با متغیر اضطراب رابطه مثبت معنی دار دارد (زیدنر و متیوز 2000، نقل از پرموزیک و فرنهام، 2004).
نتایج پژوهشی بارتن و نلسون45 (2007) که برروی دانشجویان سال اول آموزش از راه دور و با هدف بررسی ارتباط میان صفات شخصیتی با پیشرفت تحصیلی انجام گردیده در خصوص صفت شخصیتی وظیفه شناسی با پیشرفت تحصیلی این نتیجه حاصل شد که ارتباط معناداری با پیشرفت تحصیلی دارد و به طور کلی در این پژوهش کلیه صفات شخصیتی توانستند پیشرفت تحصیلی را پیش بینی نمایند.
واگرمن و فاندر46 (2008) در پژوهش خود به این نتیجه دست یافتند که رابطه مثبتی بین وظیفه شناسی با پیشرفت تحصیلی وجود دارد.
فرقانی (1382) طی پژوهش با عنوان بررسی سلامت روانی دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی کردستان که با پرسشنامه sql-90 انجام داده است نتیجه گرفته که 2/43 درصد از دانشجویان فاقد سلامت روانی بوده اند و همچنین گزارش کرده که میانگین معدل افراد دارای اضطراب و اختلال عملکرد اجتماعی کمتر از گروه مقابل بوده است.
فروزنده و همکاران (1381) طی پژوهش خود نتیجه گرفتند که 43/8 درصد از دانشجویان دوره شبانه شهرکرد فاقد سلامت روانی بوده است. همچنین براساس نتایج پژوهش فوق بین وضعیت سلامت روانی دانشجویان و وجود حوادث استرس زا یکساله اخیر رابطه معنی داری (01/0p<) وجود داشته است.
نتایج برخی از پژوهش ها نشان داد، دانش آموزان و دانشجویانی که از جدیت و وجدان بالایی برخوردارند در فعالیت های تحصیلی خود کنجکاو، طالب پیشرفت، سخت کوش و واجد پشتکار هستند. چنین ویژگی هایی به خوبی با مفهوم ویژگی شخصیتی سخت رویی که کوباسا تعریف نموده منطبق است. جالب توجه آن که، سخت رویی شخصیتی ارتباط مثبتی با سخت کوشی و جدیت در کار دارد. شخصی که از تعهد بالایی بر خوردار است، براهمیت، ارزش و معنای این که چه کسی است و چه فعالیتی انجام می دهد، باور دارد و بر همین مبنا قادر است در مورد هر آنچه که انجام می دهد، معنایی بیابد و کنجکاوی خود را برانگیزد. دانشجویانی که از ویژگی تعهد بالایی برخوردار هستند، با علاقه وافری در فعالیت درسی خود غوطه ور شده و این موقعیت را به عنوان بهترین شیوه، برای نیل به اهداف آموزشی خود تلقی می کنند. چنین نگرشی باعث می شود که دانشجو یا دانش آموز، دوره تحصیلی را به عنوان موقعیتی مهم، ارزشمند و جالب ارزیابی نموده و زمان بیشتری را به آن اختصاص دهد (گومز و مک لارن 472006).
منابع فارسی
احمدی، احمد (1374)؛ روان شناسی نوجوانان و جوانان، تهران: انتشارات مشعل.
اردبیلی، یوسف (1374)؛ اصول و فنون راهنمایی و مشاوره در آموزش و پرورش، تهران: موسسه ی بعثت.
اشرف آبادی، فرهاد؛ کریمی، بهروز (1392). رابطه ویژگی های شخصیت با عملکرد تحصیلی دانشجویان دانشکده های فنی مهندسی و علوم اجتماعی دانشگاه رازی.
اشرف آبادی، فرهاد؛ کریمی، بهروز کریمی (1392)، رابطه ویژگی های شخصیت با عملکرد تحصیلی دانشجویان دانشکده های فنی مهندسی و علوم اجتماعی دانشگاه رازی
اول. تهران: انتشارات موسسه فرهنگی رسا.
ایزدی، صمد (1384) مطالعه ی وضعیت روانشناختی دانشجویان دانشکده ی علوم انسانی دانشگاه مازندران در بدو ورود و پس از سه سال، مجموعه مقالات چهارمین سمینار سراسری بهداشت روانی دانشجویان
ایزدی، صمد؛ محمدزاده ادملایی، رجبعلی (1386)، بررسی رابطه سبک های یادگیری، ویژگی های شخصیتی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان. دو ماهنامه علمی -پژوهشی دانشور رفتار/دانشگاه شاهد/اسفند86/سال چهاردهم.
آتش روز، بهروز؛ عسگری، علی؛ پاکدامن، شهلا. (1387). ارتباط بین پنج رگه شخصیتی و پیشرفت تحصیلی، فصل نامه روانشناسان ایرانی، سال چهاردهم، شماره 16.
با قری یزدی، عباس و همکاران. (1373) بررسی همه گیر شناسی اختلالات روانی در مناطق روستای
برخوری، حمید؛ رفاهی، ژاله؛ و فرح بخش، کیومرث. (1388). اثربخشی مهارتهای مثبت اندیشی به شیوهی گروهی بر انگیزه پیشرفت، عزت نفس و شادکامی دانشآموزان پایه اول دبیرستان شهر جیرفت. فصلنامه علمی_پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 2 (5)، 131-144.
بیابانگرد، اسمائیل، (1370). بررسی رابط مفاهیم منبع کنترل عزت نفس و پیشرفت تحصیلی پسران سال سوم دبیرستان شهر تهران پایان نامه جهت اخذ کارشناسی ارشد دانشگاه علامه
پروین، لارنس (1996). روان شناسی شخصیت. ترجمه محمد جعفر جوادی و پروین کدیور. (1374). جلد
پروین، لورنس؛ جان، الیور. (1386). روانشناسی شخصیت. ترجمه محمد جعفر جوادی و پروین کدیور، تهران: آییژ.
تابع بردبار، فریبا. (1391)، رابطه ویژگی های شخصیت و سبک های یادگیری با موفقیت تحصیلی دانشجویان برخط
تمنائی فر، محمدرضا؛ سلامتی، فاطمه؛ دشتیان زاده، سمیه. (1391)، ارتباط بین پنج رگه شخصیتی و عملکرد تحصیلی دانشجویان. نخستین همایش ملی شخصیت و زندگی نوین
جعفری نژاد، هادی؛ دهقانزاده، حسین؛ مشرقی، مهدی؛ صابری، انور (1391)، رابطه ویژگی های شخصیتی با پیشرفت تحصیلی در دانشجویان کارشناسی دانشگاه علامه طباطبایی تهران
حق شناس، حسن (1385) طرح پنج عامل ویژگی های شخصیت (راهنمای تفسیر و هنجارهای آزمونهایNOE-FFIوNEO-PI-R). شیراز: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی شیراز.
حکیمی، ثریا (1389)، رابطه سبکهای شناختی و ویژگیهای شخصیتی با پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه تهران
حیدریان، معصومه (1385) بررسی سطح سلامت روان در دانشجویان سال آخر کارشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج.
خدایاری، رقیه (1384)، مقایسه اضطراب امتحان و موفقیت تحصیلی در دانشجویان با منابع کنترل درونی و بیرونی
رضائی، اکبر؛ خورشا، محسن؛ مقامی، حمیدرضا (1391)، بررسی رابطه ویژگی های شخصیتی، باور های انگیزشی و استراتژی های یادگیری با عملکرد تحصیلی دانشجویان گروه های علوم انسانی و علوم پایه، فصلنامه روانشناسی تربیتی شماره بیست و ششم، سال هشتم، زمستان 91
رفعتی، فوزیه و ضیغمی، بهرام (1383) رابطه پیشرفت تحصیلی با برون گرایی- درون گرایی و روان. نژندی در دانش جویان
رودباری م، اصل مرز ب. 1389. بررسی پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی زاهدان و عوامل مرتبط با آن در سال تحصیلی 87-86. گام های توسعه در آموزش پزشکی، مجله دانشگاه علوم پزشکی کرمان، 7 (2): 52-47.
رئیس سعدی، حسن. (1386). بررسی رابطه انگیزش و پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان مقطع متوسطه شهرهمدا ن. پایان نامه ارشد دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی. دانشگاه علامه طباطبائی.
زارع شاه آبادی، اکبر (1387) تاثیر فقر اقتصادی و عوامل آموزشی بر افت تحصیلی دانشجویان در دانشگاه یزد
سکاکی، سیاوش (1390) بررسی عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی در بین دانشجویان شاهد و ایثارگر و آزاد استان اردبیل
سیاسی، علی اکبر، (1386). نظریه های شخصیت یا مکاتب روانشناسی. تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
سیف، علی اکبر. (1388). روانشناسی پرورشی نوین. تهران: دوران
شاپوری، مریم. (1387). مقایسه ویژگی های شخصیتی و میزان استرس بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروز و عادی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی.
شاملو، سعید (1382)، مکتب ها و نظریه ها در روان شناسی شخصیت، تهران، رشد
شکری، امید؛دانشورپور، زهره؛عسکری، اعظم (1386) تفاوت های جنسیتی در عملکرد تحصیلی: نقش صفات شخصیت، مجله علوم رفتاری دوره 2، شماره 2، تابستان1387، صفحات: 142-127
شکری، امید؛ و همکاران (1386)، صفات شخصیت، استرس تحصیلی و عملکرد تحصیلی، فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات روان شناختی، دوره3، شماره 3، پاییز1386
شکری، امید، کدیور، پروین، فرزاد، ولی الله، سنگری، علی اکبر. (1385) نقش صفات شخصیت و رویکرد های یادگیری در پیشرفت تحصیلی دانشجویان، پژوهش های روانشناختی، 9، 3، 4
شولتز، داون؛ شولتز، سیدنی. (1386). نظریه های شخصیت. ترجمه یحیی سیدمحمدی، تهران: ویرایش
صفوی، امان الله (1365)؛ اُفت تحصیلی در ایالات متحده و علل آن، فصلنامه ی تعلیم و تربیت، سال 2، ش7 و8.
طالب پور، اکبر؛ نوری، ابولقاسم؛ و مولوی، حسین. (1381). تاثیر آموزش شناختی بر مسند مهار گذاری، انگیزه پیشرفت و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان شاهد، مجله روانشناسی، 6 (1)، 18-29.
عبادی، عبداله (1384)، رابطه ریخت های شخصیتی و سبک های یادگیری در دانش آموزان سال اول متوسطه، پایان نامه ی کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
علی آبادی، خدیجه (1382)، هنجاریابی سیاهه سبک های یادگیری دان و دان، و پرایس و مقایسه سبک های یادگیری دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی و سوم راهنمایی شهر تهران. رساله ی دکتری، دانشکده ی روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی.
علیجانی، مرکزی مقدم، برومند، زند (1383). بررسی عوامل موثر بر افت تحصیلی دانشجویان پرستاری سالهای 1380 تا 1383 دانشگاه علوم پزشکی ارتش.
فخاری، ع و همکاران. (1381). بررسی ارتباط بین صفات شخصیتی و عملکرد تحصیلی دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 7.
فرقانی، محمد سعید (1373). بررسی سلامت روانی دانش جویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی کردستان. پایان نامه دوره دکترای حرفه ای پزشکی. میبد یزد. فصلنامه اندیشه و رفتار، سال اول، شماره 1
فروزنده، ن.، دل آرام، م.، صولتی، ک.، آیین، ف.، دریس، ف. (1381). تاثیر رفتار درمانی شناختی بر میزان افسردگی دانشجویان غیر پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد. مجله دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، 4، 11-17
فروزنده، نسرین؛ دل آرام، معصومه و ادریس، فاطمه (1381) بررسی سلامت روانی دانش جویان دوره شبانه شهر کرد، دانشگاه علوم پزشکی شهر کرد، سال سیزدهم، شماره46-47 زمستان1381
فهیمزاده، صدیقه. (1382). بررسی تاثیر آموزشهای راهبردی فراشناختی بر انگیزه پیشرفت دانشجویان اراک. پایاننامه کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی. دانشگاه الزهرا، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی
قلندری، حاتم (1391)، رابطه بین ویژگی های شخصیتی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان. نخستین همایش ملی شخصیت و زندگی نوین
قندهاریزاده، افسانه (1378). بررسی رابطه بین حمایت اجتماعی خانواده- دوستان و سلامت روانی نوجوانان، پایان نامه کارشناسی ارشد بالینی دانشگاه فردوسی مشهد.
کارور، چارلز اس و شی یر، مایکل اف. (1387). نظریه های شخصیت. ترجمه احمد رضوانی. مشهد: آستان قدس رضوی. تاریخ انتشار به زبان اصلی، 2007
کالاهان، جوزف؛ اف، کلارک؛ و لئونارد. اچ. (1368). آموزش دوره متوسطه. ترجمه جواد طهوریان. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی
کهرازئی، فرهاد؛خضری مقدم، نوشیروان؛رفیعی پور، امین (1384) بررسی بهداشت روانی دانشجویان دارای افت تحصیلی و مقایسه آنان با دانشجویان عادی دانشگاه سیستان و بلوچستان، مجله علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال دوم شهریور ماه
کریمی، یوسف. (1389). روانشناسی شخصی. تهران. موسسه نشر ویرایش.
گروسی فرشی، میرتقی. (1380). رویکردهای نوین در ارزیابی شخصیت (کاربرد تحلیل عاملی در مطالعات شخصیت)، تبریز: نشر جامعه پژوه.
مامن پوش، مریم (1391) بررسی رابطه تیپ شخصیتی (برونگرا ـ درونگرا) با رضایت شغلی و تعهد سازمانی کارکنان ذوب آهن اصفهان
مجله تحقیقات نظام سلامت/سال هفتم/ شماره ششم
محمدزاده، رجبعلی (1386) بررسی رابطه سبک های یادگیری، ویژگی های شخصیتی وعملکرد تحصیلی دانش آموزان
مقیمیان، مریم؛ کریمی، طیبه (1391)، ارتباط صفات شخصیت و انگیزش تحصیلی در دانشجویان پرستاری، نشریه مرکز تحقیقات مراقبت های پرستاری دانشگاه علوم پزشکی تهران (نشریه پرستاری ایران)، دوره ٢٥، شماره ٧٥، اردیبهشت ماه 1391، 20-9
منظری توکلی، علیرضا. (1375). بررسی رابطه انگیزه پیشرفت، هسته کنترل و پیشرفت تحصیلی در بین دانشآموزان مقطع متوسطه شیراز. پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی. دانشگاه شیراز، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی.
منیری، رضوان؛ قالب تراش، هاشمیه و موسوی، غلام عباس (1385). علل عدم موفقیت تحصیلی در دانشجویان رشته پیراپزشکی دانشگاه کاشان. مجله آموزش در علوم پزشکی.: 15. 35-140.
نجیمی، آرش (1390) عوامل موثر بر افت تحصیلی، از دیدگاه دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
نصری، صادق و خورشید، علیرضا (1391)، بررسی ارتباط چندگانه ی ویژگی های شخصیتی و سبک های یادگیری دانش آموزان
نیازی، بتول، (1379)، رابطه بین مفاهیم، منبع کنترل و عزت نفس و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر سال دوم دبیرستان شهرستان تنکابن پایان نامه،
هاشمی نظیر؛ کامکار علی. بررسی میزان شیوع افسردگی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی یاسوج. مجله دانشگاه علوم پزشکی یاسوج، (21و22): 21-14، 1380.
یخوابی، زهرا (1389). بررسی رابطه بین ویژگی های شخصیتی و سبک های حل مساله با پرخاشگری در دانش آموزان دختر و پسر مقطع سوم دبیرستان های شهر تهران.
یزدانی، امین (1391)، بررسی رابطه ویژگی های شخصیتی سرسختی و تاب آوری با موفقیت تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی ارتش در سال ۱۳۹۱
منابع انگلیسی:
Abedi A، Oreizy HR، Sobhaninezhad M. [Academic Achievement Motivation and Dollinger ST، Orf LA. Personality and Performance in Personality: Conscientiousness and Openness.
Amichi- Hamburger Y، Ben-rtzi E. Loneliness and internet use. Computers in Human Behavior. 2003;19: 71-80.
Anderson، J. G. (197) ; Stability and change among three generations of Mexican – American: Factors affecting achievement، American Educational Research Journal، (20)8; 285-309.
Anderson، J. G. (1971) ; Stability and change among three generations of Mexican American: Factors affecting achievement، American Educational Research Journal، 8 (20): 285 -309.
Astin، A. (1972). Predicting academic performance in college. New York: Free Press.
Beck AT، Steer RA، Garbin MG. Psychometric properties of the Beck Depression Inventory: between Self-esteem، General Health and Academic Achievement in Students of Shiraz University of Medical Sciences]. Iran J Med Edu. 2007; 7 (1): 59-67. Persian quant change in careers، Nor Tannlaege forentid univ، of Med. Sci. 2004 ; 30: 32-39. Persian
Blickle، G. Personality traits، learning strategies، and performance. European journal of Personality، 1996، 10: 337-352.
Bostanci. Et al. (2005) Depressive symptomatology among university students in denizli. Turkey: prevalence and sociodemographic correlates.
Burton، J، L; Nelson، J، L. (2007). The relationship between personality، approach and academic achievement: A case for conscientiousness. Journal of Research
Busato VV، Prins FJ، Elshout JJ، Hamaker C. Intellectual ability، learning styl and farther support with anxiety/Depression among late adolescents. Applicability
Carducci، B. J. (1998). "The psychology of personality " (4th ed). Washigton: Brooks cole. students. Journal of Research in Personality، 40، 349 – 356.
Chamorro، T.، & Furnham. A. (2008). Mainly Openness: The relationship between the Big Five personality traits and learning approaches. Journal of Learning and Individual Differences، 19، 780-910
Chamorro-Premuzic، T.، & Furnham، A. (2003). Personality predicts academic performance: Evidence from two longitudinal studies on British University students. Journal of Research in Personality 319, 37, 338.
Chamorro-Premuzic، T، & Furnham، A. 2003. Personality predicts academic performance: Evidence from two longtitudinal studies on university students. Journal of research in personality،; 37: 119-138.
Conard، M. (2006). Aptitude is not enough: How personality and behavior predict academic performance. Journal of Research in Personality, 339, (3) 40, 346
Cowan، paula. F; Morewitz، Stephen. J. 2005. "Encouraging discussion of psycho social issues at student health visits" J. Ame-college-health. Vol: 43. No: 5 mar. PP: 197-199.
DeFruyt، F.، & Mervielde، I. Personality and interests as predictors of educational streaming and achievement. European Journal of Personality، 1996; 10: 405- 425.
Digman JM. 1990. Five robust trait dimensions: Development، Stability and Utility. Journal of Personality.;57: 195-214.
Diseth، A. (2003). Personality and approaches to learning as predictors of academic achievement. European Journal of Personality، 17، 143-155.
Diseth، A. 2003. Personality and approaches to learning as predictors of academic achievement. European Journal of Personality،; 17: 143-155.
Duff، A; Boyle، E;Dunleavy، K & Ferguson، H. (2005). The relationship between examinations atZahedan University of Medical Sciences. The Journal of Qazvin
Eckland، B. (1964) college dropouts who come back. Harvard educational review. 34، 402-420.
Eggert، J. Levendosky، A. Klump، K. (2007) Relationships among attachment styles، personality characteristics، and disordered eating. International Journal of Eating Disorders (2) 40, 149-155.
Evans، F. B. and G. J. Anderson (1976) ;The psychoculturl origins of achieverican and achievement motivation: The Mexican American family Sociology of Education 396: 46-416.
Farsides، T.، & Woodfield، R. (2003). Individual differences and undergraduate academic success: the roles of personality، intelligence and application. Personality and Individual Differences 1225, 34, 1243.
Farsides، T.، & Woodfield، R. (2003). Individual differences and undergraduate academic success: The roles of personality، intelligence، and application. Personality and Individual Differences، 34، 1225-1243.
Furnham، A.، & Jackson. C. J. (1999). Personality، learning styles and work performance. Personality and individual differences 27، 1113-1122.
Furnham، A.، Chamorro-Premuzic، T.، & McDougall، F. Personality، cognitive ability، and beliefs about intelligence as predictors of academic performance. Learning and Individual Differences، 2003; 14: 49-66.
Goleman، D. (1995). Emotional intelligence. NewYork: Bantam Books.
Gomes R. Mc Laren S0. The association of avoidance coping style، and perceived Mather Psychological Assessment Resources.
Gucobsen، V. (1989) causes of interruption of dental studies and subset healths، depression، personal characteristic with academic chievement student. Journal of teb and tazkeei، Foyrth years، fall، 2004; 25- 31. [Persian]
Hashemi. M، Ghaderi. B، Ghafarian. H. A survey relative factors with depression on students of Yasoj University of Medical Sciences، 2003. Journal of Medical Research (jmr)، 2003;2 (1): 19-25 Persian.
Hayes، N. & Joseph، S. (2003). "Big 5 correlates of Three measures of subjective well-being". Personality and Individual Differences، 18، 663-668.
Hazavei MM، Fathi Y. 2000. Student's satisfaction from academic guidance and consultation at Hamadan University of Medical Sciences. J Shahid Sadoughi Univ Med Sci and Health Serv; 2 (8): 56-64. [In Persian].
Hilgard، E. R. and Atkinson، R. C. Introduction to psychology (13th ed.). New York: Harcourt.
Hilgard، E. R. and Atkinson، R. C. 1907 . Introduction to psychology (13th ed.). New York: Harcourt. individual Differences، 36،- 1930.
Hojat M، Gonnella JS، Erdmann JB، Vogel WH. 2003. Medical students' cognitive appraisal of stressful life events as related to personality، physical well-being، and academic performance: a longitudinal study. Pers Individ Dif.;35 (1): 219-35.
Homayouni، A. (2011). Personality traits and emotional intelligence as predictors of learning English and Math. 2nd world conference on psychology، counseling and guidance. 30، 839-843.
http: //www. handresearch. com/diagnostics/extraversion/big-five-neo-pi-r- subdimensions. jpg in Personality، 41، 221 – 229.
Jacelon، C. S. 1999. The trait and process of resilience. Journal of Advanced Nursing.; 2 (5): 123-129. Journal of Research Personality. 1991;57: 195-214.
Karami Matin B. 2000. The study of relationship between personal characteristics of nursing students and their educational achievement in Tehran University of Medical Sciences in 1996. Behbood; 4 (2): 87-92. [In Persian].
Kardum I، Krapic N. 2001. Personality traits، stressful life events، and coping styles in early adolescence. Pers Individ Dif.;30 (3): 503-15.
Korotkov D، Hannah TE. 2004. The five-factor model of personality: Strengths and limitations in predicting health status، sick-role and illness chievem. Pers Individ Dif.;36 (1): 187-
Laidra، K.، Pullmann، H.، & Allik، J. (2007). Personality and intelligence as predictors of academic achievement: A cross-sectional study from elementary to secondary school. Personality and Individual Differences، ٤٢ (٣)، ٤٤١ – ٤٥١.
laziner، R. & neumannl، L. (1991). student characteristics as predictors of drop-out from medical school. Admissions to beer. sep.
Mattews، G.، Deary، I. J.، & Whiteman، M. C. (2003). "Personality Traits". New York: Cambridge University Press.
Matthews، G.، & Dorn، L. 1995. Cognitive and attentional processes in personality and intelligence. In D. H. Saklofske، & Moshe Zeidner (Eds.)، International handbook of personality and intelligence Plenum.; (pp. 367-396). New York.
McClelland. D. C. (1965). N achievement and entrepreneurship: A longitudinal study. Journal of personality and social psychology. ۱. ۳۸۹-۳۹۲
McCrae، R. R.، & Costa، P. T. (2004). " A contemplated revision of NEO Five- Factor Inventory". Personality and Individual Diffrences، 36، 587-596.
McCrae، R. R.، & John، O. P. (1992). "An introduction to the five factor model and is applications". Special Issue: the five- factor model issues and applications. Journal of personality، 60، 175-215.
McElroy T، Dowd K. (2007). " Susceptibility to anchoring effect: How openness-to-experience infiuence responses to anchoring cues". Journal of Judjment and Decision Making; 2، 48-53.
Meilman PW، Pattis JA، Kraus-Zeilmann D. 1994. Suicide attempts and threats on one college campus: policy and practice. J Am Coll Health; 42 (4): 147-54.
Melissa، C.، Sampo، C. & Paunonen، V. (2007). Big five personality predictors of post secondary academic performance. Personality and Individual Differences، 43، 437-448.
Musgrave-Marquart، D.، Bromley، S. P.، & Dalley، M. B. 1997. Personality، academic attribution، and substance use as predictors of academic achievement in college students. Journal of Social Behavior and Personality،; 12،: 501-511.
Narimani M. 1998. Overview of factors affecting academic decline. Payvand Journal; (160): 47-56. [In Persian].
Naurayi MM، Cherry AD. 1993. Accounting students' performance and personality types. Journal of education for Business.;6: 111-115.
Noftlen EE، Robins RW. 2007. Personality predictors of academic outcomes: big five correlates of GPA and SAT scores. J Pers Soc Psychol. Jul;93 (1): 116-30.
Personality Traits]. Daneshvar Raftar. 2005; 1 (12): 29-38. Persian of resiliency models personality and Individual Differences. 40; 1165-1176.
personality، achievement motivation and academic success of psychology students in higher education. Pers Individ dif. 2000;29 (6): 1057-68.
Petska، K. S. (2007). Using personality variables to predict academic success in personalized system of instruction. http: //digitalcommons. Unl. Edu. R) and NEO five – factor inventory (NEO – FFI) professional manual. Odess، P. I،
Premuzic، T.، & Furnham، A. (2003a). Personality predicts academic performance: Evidence from two longitudinal university samples. Journal of Research in Personality، 37، 319-338.
Premuzic، T.، & Furnham، A. (2003b). Personality traits and academic examination performance. European Journal of Personality، 17، 237- 250.
Premuzic، T.، Furnham، A.، Dissou، G.، & Heaven، P. (2005). Personality and preference for academic assessment: A study with Australian University students. Learning and Individual Difference، 15، 247-256.
Rafati F، Sharif F، Ahmadi J، Zeighami B. A survey of correlation between general
Rodgers، B. 2001. "socio – economic status، Employ ment and Neverosis". Social to learning، and academic success in fierst – year psychology distance education
Roudbari. M، Dadgar. F. Effective factors on the results of the basic sciences psychiatry & psychiatric Epidemiology. Vol: 26. PP: 104 – 114.
Stanhope، M.، & Lancaster، J. (2004). Community & public health nursing (6th. Ed.). St. Louis، MO: Mosby.
Stanhope، Marcid; lancester، Jeanette". 2004. Community health Nursing process & practice for promoting health". Cov com.
Tiliopoulos، N.، Pallier، G.، & Coxon، A. P. M. (2010). " A circle of traits: A perceptual mapping of the NEO-PI-R". Personality and Individual Differences، 48 (1)، 34-39.
Unesco. Wastage in the word between 1970-1980. Paris: Unesco; 1984.
Wagerman، S. A.، & Funder، D. C. (2007) Acquaintance reports of personality and academic achievement: A case for conscientiousness. Journal of Research in Personality ٤١ (١)، ٢٢١-٢٢٩.
Wagerman، S. A.، & Funder، D. C. (2007). Acquaintance reports of personality and academic achievement: A case for conscientiousness. Journal of Research in Personality، 41، 221-229.
Wagerman، S. A.، & Funder، D. C. (2007). Acquaintance reports of personality and academic achievement: A case for conscientiousness. Journal of Research in Personality، 41، 221-229.
Wagerman، S. A.، & Funder، D. C. (2008). Acquaintance reports of personality Twenty-five years of evaluation. Clinical Psychology Review. 8 (1): 77-100.
Westerman JW، Nowicki MD، Plante D. Fit in the classroom: Predictors of student performance and satisfaction in management education. Journal of management Education. 2002; 26 (1): 5-18.
Zhang L. Thinking styles and the big five personality traits revisited. Pers Individ Dif. 2006;40 (6): 1177-87.
1 academic decline
2 Meilman
3 Academic performance
4 Mc. Clelland
5 Anderson
6 Astin & Eckland
7 Stanhope& Lancaster
8 Rodgers
9 Cowan & Morewitz
10 Evans& Anderson
11 sentins & limon
12 murray
13 tucker
14 Personality characteristics
15 Extraversion
16 – Karur & Shiyer
17 Personality
18 Alport
19 -Carducci
20 Ego
21 Super ego
22 ٍExtraversion
23 Intraversion
24 Carl Gustav Jung
25 -Bostanci
26 -Gucobsen
27 – laziner & neumannl
28 -Extraversion versus introversion
29 -Neuroticism versus emotional
30 -Psychoticism versus impulse control
31 – Wagerman & Funder
32 – Petska
33 -Chamorro
34 -Matthews & dorn
35 – Musgrave,Marquart, Bromley& Dalley
36- Defruyt & Mervielde
37 – Goleman
38 – Westerman
39 – Naurayi & Cherry
40 -Digman
41 Noftlen & Robins
42 Zhang
43 – Korotkov
44 – Hayes & Joseph
45 – Burton & Nelson
46 – Wagerman & Funder
47 – Gomes R. Mc Laren
—————
————————————————————
—————
————————————————————