مبانی نظری وپیشینه تحقیق کاشت و تولید مرکبات

مبانی نظری وپیشینه تحقیق کاشت و تولید مرکبات

فصل دوم – ادبیات موضوع

2-1 سایر مطالعات انجام شده
تحقیقات و سمینارهای انجام شده و مقالات ارائه شده اغلب در ارتباط با کاشت و تولید مرکبات بوده و به امر صادرات و بازاریابی مرکبات کمتر پرداخته شده است. از مواردی که در آن به امر صادرات توجه شده است به یک گزارش تحقیق ارائه شده تحت عنوان نگاهی به بازارهای فروش میوه و تره بار صادراتی در کشورهای آن سوی خلیج فارس که ارائه شده است. همچنین در 15 شهریور 1378 سمیناری تحت عنوان بازاریابی و توسعه صادرات مرکبات ایران در دانشگاه مازندران برگزار شد که در این سمینار علاوه بر جنبه های کشاورزی مرکبات به امر صادرات و بازاریابی آن نیز پرداخته شده است. اما جامع ترین تحقیقی که تاکنون در ارتباط با تجارت مرکبات انجام شده در کتابی تحت عنوان بازار جهانی مرکبات و کیوی در سال 75 منتشر شده است. بخش اعظم این کتاب به صادرات و واردات مرکبات اختصاص یافته و به طور مفصل در مورد تجارت مرکبات بحث شده است. و همایش شناخت استعداد های بازرگانی اقتصادی استان مازندران که در تاریخ 12/2/76 برگزار شد مقاله ای در ارتباط با بررسی مزیت نسبی مرکبات استان مازندران جهت صدور به کشورهای آسیای مرکزی ارائه شده است.
2-2 تاریخچه مرکبات
منشا مرکبات در اصل نواحی حاره و معتدله بود. و این گیاه توسط مردم چین از مدتها قبل شناخته و کشت شده است. چین مبدا اولیه پرتقال به صورت وحشی و شمال هندوستان مبدا اصلی انواع نارنگی و لیمو شمرده می شود. پیدایش بذر برخی از مرکبات نظیر نارنج و بالنگ در بین النهرین زمان کاشت آنها به هزاره چهارم قبل از میلاد منتسب می کند.
در ایران در حدود 300 سال قبل از میلاد در مناطق گرمسیری استان خوزستان خصوصاً در شوش و شوشتر کشت شده است در همین سالها یعنی در حدود 300 سال قبل از میلاد مورخی به نام تئوفراتوس یک نوع از مرکبات به نام Citrurs Media را در اروپا دیده و از آن نام برده است. چندین قرن بعد اعراب پرتقال و لیموترش و نارنج را به آفریقا و اسپانیا و چند کشور همجوار برده اند و در قرن شانزدهم میلادی پرتقال به اروپا معرفی و کشت شد . در سال 1492 کریستف کلمب در دومین سفر خود بذور مرکبات (پرتقال – لیمو – نارنج – نارنگی) را به آمریکا برده و در محلی که اکنون هائیتی نامیده می شود کشت نمود. در سال 1590 مرکبات در برزیل کاشته شد و به این ترتیب مرکبات در دنیای امروز توسعه یافته است.
در ایران مرکبات موجی وجود نداشته و اعراب با فتوحاتی که نموده اند بزرگترین عامل انتشار مرکبات بودند و هنگام حمله به ایران مرکبات را نیز به ایران آوردند. پس از اعراب پرتقالی ها انواع مرکبات را به ایران آورده و در مناطق جنوبی کشور کشت نموده و تدریجاً در شمال نیز کاشته شده است. در این اواخر از کشورهای ترکیه، لبنان، آمریکا ارقام تجارتی آن وارد کشور شد و در نواحی شمال کشت شده است.
مرکبات از خانواده Puta ceose است که بیش از هزار گونه آن تاکنون شناخته شده است. در قرن 18 با بروز بیماری پوسیدگی طوقه در ایتالیا پیوند مرکبات به روی نارنج و سایر پایه های مقاوم به بیماری قارچی کموز مرسوم گردید که به تدریج با بروز این بیماری در سایر کشورهای مرکبات خیز دنیا این شیوه رایج یافت از جمله در ایران که در سال 1298 با از بین رفتن اولین گروه درختان پرتقال، عمل پیوند مرکبات نیز آغاز شده است. در سال 1309 ارقام اصلاح شده و تجاری مرکبات وارد کشور شد و در شمال ایران مخصوصاً رامسر کاشته شده که عبارت بودند از پرتقال تامسون، ناول،
* فتحی – جیبه بازار جهانی مرکبات – انوری – فاطمه مرکبات شمال ایران
* ملک آرا – عباس کلیاتی درباره مرکبات – نشریه فنی
خونی، بروهن، شاموطی، والنیا و نارنگی های انشو، گلمانتین، پرتقال تامسون، ناول از بین رفت و از آن تاریخ به بعد این سه رقم به عنوان ارقام انتخابی و اصلی در شمال کشور مورد ازدیاد قرار گرفت که البته بعدها دو رقم دیگر نارنگی ایشی کوا، سوجی یاما نیز در برنامه ازدیاد قرار داده شده اند.

* غلامرضا ملکشاهی – مبدا جغرافیایی و تاریخچه مرکبات در جهان بازاریابی دانشگاه مازندران

2-3 مشخصات کلی مرکبات
2-3-1- موقعیت مرکبات در کشور
مرکبات از محصولات کشاورزی است که توسط سازمان بین المللی جزء محصولات غذایی با قیمت بالا تقسیم بندی شده و کشش قیمتی تقاضای آنها معمولاً بالاست. روند تجارت این محصولات فزاینده است. دلایل این امر تغییر الگوی تغذیه در نتیجه بالا رفتن درآمد سرانه، رشد شهرنشینی و درک اهمیت سلامتی، تغییر الگوی تغذیه همراه با پیشرفت تکنولوژی در صنایع غذایی و نیز محدود شدن عوامل بازدارنده تجارت که با انجام مذاکرات دوراروگوئه و تشکیل سازمان تجارت جهانی شدت بیشتری گرفته است.
2-3-2 انواع مرکبات کشت شده در ایران و ویژگیهای آنها
انواع واریته های پرتقال که در ایران کاشته می شود عبارت از:
پرتقال محلی – تامسون – ناول – والنیا – شاموطی، یافا، پرتقال خونی، واشنگتن ناول، مارس که در شمال بیش از نود درصد مرکبات کاشته شده را انواع محلی سیاه ورزی، تامسون ناول، واشنگتن ناول تشکیل می شود.

* حمید نژاد محمود – مارکتینگ مرکبات از دید سیستماتیک

نارنگی و گریب پورت:
در بین نارنگی ها، نارنگی وانسی، گلمانتین، موزجون، انشو، کینو.در میان گریب فورت واریته های ناول واشنگتن (توسرخ)، مارش (توسفید)، شامبر (روسفید توسرخ) روبلاش (تو سرخ و روسرخ) و مارش ارلی (انواع زودرس) مهترین ارقام کشت شده در مناطق مرکبات خیز کشور را تشکیل می دهد.
نارنگی انشو زودرس ترین نارنگی موجود در شمال ایران بدون هسته پرمحصول و بازار پسند است. نارنگی محلی که در دی ماه می رسد دارای هسته و مزه ای شیرین و خوش طعم است و گلمانتین از دیگر ارقام عمده مرکبات شمال را تشکیل می دهد. همچنین انواع لیموترش، لیموترش، لیمو آب، نارنج، بالنگ، بوملوس نیز در کشور کشت و تولید می شود که مناطق عمده تولید لیمو استان فارس در مناطق جهرم، کازرون، داراب، ممسنی، و شهرهای میناب، بندرعباس در استان هرمزگان است.

2-4 درجه بندی جهانی مرکبات
در بازارهای جهانی مرکبات را به چهاردسته تقسیم می کنند:
درجه عالی (Extra Class)
داشتن کیفیت برتر، شکل ظاهری و فرم و رنگ خوب و عاری بودن از هرگونه نقص ضروری است.
درجه یک (Class 1)
داشتن کیفیت برتر، شکل ظاهری، فرم و رنگ خوب تا حدی که بتوان میزان تازگی و رسیده بودن هر واریته را به خوبی نشان دهد.

درجه دو (Class 2)
میوه هایی که درجه عالی و درجه یک نیستند ولی حداقل شرایط عمومی ذکر شده بالا را دارا هستند.
درجه سه (Class 3)
میوه هایی که درجه هستند ولی ممکنست مادگی خود را از دست بدهند.

2-5 شرایط آب و هوایی مناسب کشت و پرورش مرکبات:
مرکبات در ردیف میوه جات گرمسیری و نیمه گرمسیری قرار می گیرند. پراکندگی جغرافیایی آن بین عرض 40 درجه شمالی و جنوبی است احتیاجات مرکبات بین 8 تا 11 هزار ساعت حرارت بالاتر از ده درجه سانتی گراد است و به ارقام زودرس، میان رس، دیررس، تقسیم می شوند. تعرق درختان مرکبات به واسطه شرایط آب و هوایی مورد نیاز همیشه سبز بودن شاخ و برگ بالاست و در نتیجه نیاز این این درختان به آب به ویژه در زمان شکوفه کردن و تشکیل میوه تا رشد کامل آن به اوج خود می رسد.
در مناطق مرطوب پوست میوه نازکتر و میوه آب تر از رقم مشابه کاشته شده در آب و هوای خشک است.
در مناطق با روزهای گرم و شبهای خنک رنگ میوه بهتر و بازارپسند است.
درخت مرکبات به خوبی در آب و هوای گرم و نیمه گرم رشد می کنند. در آنجایی که در مناطق شمالی کشور درجه برودت گاه به 3 تا 4 درجه زیر صفر می رسد می توان گفت که کشت مرکبات در این ناحیه با توجه به خطر سرمازدگی از نظر اقتصادی صحیح نبوده است هر چند نسبی رطوبت هوا در این منطقه برای رشد مرکبات بسیار مناسب است اما در جنوب کشور به دلیل پراکندگی مناطق کشت که دارای آب و هوای متغیر و نوع خاک متفاوتی هستند واریته های متنوعی کاشت می شود.
2-6 احتیاجات غذایی درختان مرکبات
مرکبات از جمله درختان پرنیاز به مواد غذایی هستند به طوریکه مقدار موجود مواد حتی در غنی ترین خاکها به تنهایی تکافوی احتیاجات آنها را نمی کند. زیرا همه ساله مقدار متناوبی از مواد غذای همراه با میوه از درخت و خاک خارج می شود که در صورت عدم جبران آنها از طریق افزایش کود به خاک درختان تدرجاً ضعیف می شوند.
مرکبات نیز مانند سایر گیاهان و جانوران برای ادامه حیات به غذا، آب و هوا احتیاج دارند تامین این نیازها به میزان کافی موجب افزایش محصول مقاومت در برابر آفات و امراض، مقاومت در برابر
* ابراهیمی یونس آنچه یک باغدار مرکبات از نتایج بررسی انجام شده در شمال ایران باید بداند
سرما و گرما، افزایش طول عمر و بالاخره بهبود کیفیت میوه می گردد. بعد از آب و گاز کربنیک مهمترین موادی که درخت برای رشد و نمو آن احتیاج دارد عبارت است از ازت، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و گوگرد که چون نیاز گیاه به این عناصر از نظر مقدار زیاد است آنها را به عنوان مواد پرمصرف یا پر نیاز می نامد.

2-7 بررسی وضعیت سطح زیر کشت و تولیدات مرکبات کشور:
ایران اسلامی از لحاظ تنوع محصولات باغی در مکان سوم جهان پس از کشورهای چین با (17 محصول) و ترکیه و آمریکا (هریک با 16 محصول) قرار دارد. این مسئله نشانگر این است که ظرفیت تولید کشور در انواع محصولات باغی در حد بالایی قرار دارد.
سطح زیر کشت میزان تولید – عملکرد مرکبات در کل کشور به تفکیک نهال بارور از سال 76 تا 71 واحدهکتار، تن، کیلوگرم

* خویی – سلطنت – راهنمای تغذیه مرکبات

سال
سطح زیر کشت باغات با اجتناب درختان پراکنده
میزان تولید
عملکرد

فعال
بارور

76
33352
180743
3070984
16961
77
30956
187358
2757581
14718
78
30836
196499
3050877
1526
79
21420
200105
3051008
15247
80
30433
208699
3167736
16695
81
388850
208699
3484172
17788
82
39853
209999
3499412
18884

استان مازندران با صدور 4/37 درصد سطح بارور بیشترین نوع تولید مرکبات کشور داراست. استان فارس، مناطق جیرفت، کهنوج هرمزگان و کرمان مقامهای دوم تا 5 را اختصاص دادند.
کمترین سطح زیرکشت بارور مرکبات استان ایلام تعلق دارد.
میزان تولید
میزان تولید مرکبات کشور در سال 80 معادل 000/712/4 تن بوده است. بیشترین تولید در مازندران با 6/39% کل تولید کشور می باشد. استانهای فارسی – جیرفت، کهنوج، هرمزگان به ترتیب 8/35% ، 4/23%، 13% رتبه بندی دوم را به خود اختصاص دادند. چهار استان مذکور مجموعاً 3/91 درصد کل تولید را داراست. 87% دیگر و بقیه استانهای کشور صورت می گیرد. حدود 4/64 تولید در کشور فقط در استان مازندران جیرفت، کهنوج حامل می شود.
استان مازندران به عنوان بزرگترین استان تولید مرکبات کشور عملکردی در حدود 17836 کیلوگرم در هکتار دارد که میزان عملکرد این استان وارده سوم پس از استان فارس، کهگیلویه و بویر احمر قرار می دهد.
2-8 تولید جهانی مرکبات
تولید مرکبات در جهان از متوسط 5/57 میلیون تن در اوائل دهه 1980 به رقم رکودگونه 000/918/1 تن در سال 1998 رسیده است بخش اعظم افسانه برداشت محصول مرکبات در جهان طی این سالها مرهون توسعه کشت مرکبات در کشورهای در حال توسعه به ویژه برزیل، ایران، هند – کوبا – مصر- بوده است. شرایط آب و هوایی مناسب در کنار افزایش درختان پربازده و قیمتهای نسبتاً مناسب مرکبات در بازارهای جهانی از عوامل مهم در ازدیاد محصول کشورهای مذکور بوده است. با آنکه در بیش از 100 کشور جهان انواع متفاوتی از گونه های مرکبات بعمل می آید اما در کشور برزیل ، ایالات متحده آمریکا، چین، اسپانیا، ایتالیا، مکزیک در سال 1995 بیش از 8% از تولید جهانی مرکبات را به خود اختصاص داده اند.

سطح زیر کشت میزان تولید و عملکرد مرکبات در هکتار مرکبات به تفکیک استان:

نام استان
سطح کشت باغات با احتساب درختان پراکنده
میزان تولید (تن)
عملکرد (کیلوگرم)

نهال
بارور

ایلام
25
5
24
02/5086
بوشهر
641
2202
18027
61/8187
جیرفت (کهنوج)
2841
31784
516051
17/16236
خراسان
17
49
286
46/7841
خوزستان
182
4715
27831
01/10145
سمنان
493
1957
12235
92/6251
فارس
3168
44503
957149
52/21507
کرمان
401
11098
96297
97/8676
کرمانشاه
190
23
135
57/5869
گلستان
204
1899
29694
85/15632
کهکیلویه
111
621
11784
13/18968
گیلان
307
7330
105098
91/14337
مازندران
3897
80377
2/14336
18/17836
هرمزگان
7822
28434
483201
07/16994
جمع کل کشور
20298
214994
3711522

2-9 فرآیند صادرات مرکبات
مراحل و اقدامات لازم برای انجام صادرات میوه و تره بار ارائه می شود مرکبات هم یکی از اقلام بسیار مهم میوه و تره بار کشور از هر دو جنبه تولید و صدور می باشد و نیز مشمول این فرآیند قرار می گیرد.
2-15-1 مراحل قبل از صدور
1- بازار یابی و ایجاد با خریداران خارجی
2- دریافت سهمیه صادراتی از وزارت بازرگانی برای برخی از اقلام میوه و تره بار
3- خرید میوه و یا ترتیب تهیه آن که علی الاصول باید مستقیماً از باغات و مزارع فراهم شود.
4- تهیه وسایل بسته بندی شامل کارتن، جعبه، توری، پوشال، پاکت.
5- تهیه آرم برچسب و نوشته جات ضروری روی بسته ها
6- دریافت اعتبار ارزی از بانکها برای سپردن پیمان برای آن دسته از محصولات که مشمول پیمان ارزی هستند.
7- رزرو جا برای وسیله نقلیه (هواپیما، کشتی و کامیون)
8- تهیه محصول
9- حمل محصول از باغات میوه و مزارع در اقصی نقاط کشور به کارگاه بسته بندی
10- شستشو، ضد عفونی، درجه بندی و بسته بندی
11- دریافت گواهی استاندارد
12- حمل به گمرگات
13- دریافت گواهی بهداشت
اتحادیه صادر کنندگان میوه و تره بار چگونه می توان میوه صادر کرد؟ هفته نامه اتاق بازرگانی
14- انجام تشریفات گمرکی
15- سپردن پیمار ارز
16- دریافت گواهی مبدا
17- دریافت بارنامه حمل
18- بارگیری در هواپیما در صورت حمل هوایی
19- بارگیری در پرواز
20- بازدید کارشناس قرنطینه نباتی کشور مقصد
21- انجام تشریفات گمرکی
22- حمل از فرودگاه به شهر مقصد در کشور مربوط
23- فروش در میادین میوه و تره بار
24- حمل از میادین به مراکز خره فروشی
(از مرحله 20 تا 24 مربوط به بعد وصول کالا در مقسد است)
(از مرحله 14 به بعد) به مقصد اروپا
14- انحام تشریفات گمرکی و پمپ کانتینر
15- سپردن پیمان ارزی
16- دریافت گواهی مبدا
17- دریافت کارنه تیر
18- دریافت ویزا برای راننده کلیه کشورهای طول مسیر به جز ترکیه
(از مرحله 19 تا 23 امور مربوط به شرکت حمل کننده کالاست )
19- عزیمت به مرز بازرگان
20- بازدید مجدد گمرکات بازرگان
21- حرکت به سوی مقصد
22- دریافت اتوبان کارت برای حرکت در اتوبان کشور آلمان
23- بازدید کارشناسی قرنطینه
24- انجام تشریفات گمرکی
25- حمل به شهر مقصد
26-فروش در میادین میوه و تره بار
27- حمل از میادین به مراکز خرده فروشی
از مرحله 22 تا 27 مراحل مربوط به بعد از وصول کالا به مقصد است
در مواردیکه حمل توسط کشتی و لنج دریا صورت گیرد از مرحله 14 به بعد مقصد دبی
14- انجام تشریفات گمرکی در گمرکات بندرعباس
15- سپردن پیمان ارزی
16- بارگیری در لنج، کشتی
17- عزیمت به سوی یکی از کشورهای امارات
18- انجام تشریفات گمرکی در مقصد
19-بارگیری در کامیون و حمل به میادین
20- فروش در میادین
21- حمل از میادین به مراکز خرده فروشی
2-10 مراحل اداری صادرات میوه
صدور کالا مستلزم انجام یک سلسله کارهای اداری است حال مراحل اداری لازم برای صدور میوه و تره بار را که مرکبات نیز بخشی از آن است به اختصار مورد بررسی قرار می دهیم.
1-1- دریافت سهمیه صادراتی
برخی محصولات در بازار تقاضای بسیار زیادی دارند. در مورد یان دسته از محصولات سهمیه صادراتی تعیین می گردد و صادرکننده باید به وزارت بازرگانی مراجعه کرده به اخذ سهمیه اقدام نماید. (محصولاتی مانند سیر و خربزه مشمول سهمیه صادراتی هستند).
2- دریافت اعتبار صادراتی
تقاضای دریافت اعتبار صادراتی جهت سپردن پیمان ارزی برای هر صادر کننده لازم است و جهت انجام این کار مراجعه به اداره تواتر و امور صادراتی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در تهران و بانک در شهرستان ها ضروری است.
* رضا بنایی – مراحل اسنادی صادرات نشر به گمرک
3- گواهی استاندارد
برای صدور برخی از انواع میوه و تره بار که مشمول اجاره هستند باید گواهی موسسه استاندارد وتحقیقات صنعتی ایران اخذ و به گمرک ارائه شود.
4- گواهی بهداشت
یکی از مدارک لازم جهت ارائه به گمرک در موقع انجام تشریفات گمرکی که صادرکننده باید به سازمان حفظ نباتات وزارت کشاورزی مراجعه و گواهی لازم را دریافت و هنگام اضطرار کالا با سایر مدارک به اظهار نامه ضمیمه نماید.
5- نرخ گذاری کالای صادراتی
طبق قانون صادرات و واردات از طرف کمسیون نرخ گذاری کالاهای صادراتی در مرکز توسعه صادرات ایران انجام می شود.
6- پیمان ارزی :
طبق ماده 17 قانون دولت موظف است از کالای صادراتی پیمان ارزی اخذ نماید و برای امر واریزی پیمان ارزی و ایفای تعهدات مربوط به صادرکنندگان بنماید که به نوع کالا و کشور مقصد بستگی دارد.
7- تشریفات گمرکی (داخل کشور)
پس از انجام مراحل مختلف قبل از صدور و صادر کننده میوه و تره بار به یکی از گمرکات کشور که مجوز تشریفات گمرکی راه دارد مراجعه کرده و اظهار نامه خود را تسلیم گمرک می نماید. در مورد کالایی که تعداد بسته هایشان زیاداست گمرک معمولاً موافقت می نماید که مامورین پس از دریافت اظهارنامه کالا را در انبار صادر کننده بازدید نماید. در مورد کالایی که با کانتینر حمل می گردد گمرک ممکن است فقط با سرب و مهر کردن در یا درهای وسائط نقلیه اکتفا نمود.
8- گواهی مبدا
با توجه به اینکه اکثر کشورهای اروپایی برای میوه صادراتی ایران گواهی مبدا مطالعه می نماید صادر کننده برای دریافت گواهی مبدا به اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران مراجعه می نماید تا در مقصد نسبت به ترخیص کالا، با مشکلی مواجه شود.
2-11 نگهداری و انبار
نیاز به انبار کردن محصولات در کلیه مراحل بازاریابی محسوس است.
فقط چند محصول آسیب پذیر با حداکثر سرعت از تولید کننده به مصرف کننده می رسد. (مانند توت که نیازی به انبار کردن ندارد) مهمترین علت نگهداری کالا این است که عرضه فعلی بیش از تولید مورد انتظار در دور و آینده باشد. احتمالاً در صورت وقوع این حالت ذخیره سازی سودمند خواهد بود.

دلایل انبار کردن محصولات
می توان دلایل انبار کردن محصولات را به طور خلاصه چنین عنوان کرد
1- مقابله با تقاضای متمرکز برای تولید پراکنده
2- مقابله با تولید متمرکز برای تقاضای پراکنده
3- امکان فروش با قیمت بهتر در آینده
4- امکان خرید و فروش با قیمت کمتر در آینده
5- خرید بکجا و استفاده از تخفیفهای عمده خریدن، کاهش هزینه های حمل و نقل
6- رسیدن محصولات در انبار
انبارها برای محصولات باغی شامل دو سته کلی هستند:
1- انبارهای موقت: برای نگهداری محصول در چند روز هدف جمع آوری میوه در یک مکان است. این انبارها بیشتر فایده مکانی دارند.
2- انبار دائم – جهت نگهداری محصول برای مدت بیشتر هدف نگهداری میوه تا زمان مناسب فروش بیشتر فایده زمانی دارند شرایط انبار از جهت کاهش ضایعات مهمترین اهمیت را داراست.
نکاتی که باید در مورد انتخاب انبار رعایت شوند.
1- تعیین محل انبار از لحاظ سهولت دستیابی نزدیکی به بازاز، هزینه حمل و نقل.
2- کیفیت انبار از لحاظ شرایط لازم برای حفاظ خاصیت و کیفیت محصول
3- ظرفیت انبار بر اساس میزان تولید، عرضه و تقاضا و نوسانات قیمت
2-12 بسته بندی
امروزه بسته بندی پیش از هر موضوع دیگری برای یک صادر کننده موفق اهمیت دارد و اهمیت آن برای بازارهای خارجی به مراتب از بازارهای دخلی بیشتر است.
تعریف بسته بندی: بسته بندی عبارت از حفاظی که سلامت کالای محتوی خود را از مرحله تولید تا مرحله مصرف حفظ نماید
عمده ترین اهداف بسته بندی:
1- کاهش ضایعات یا پیشگیری از تماس تمام محصولات با یکدیگر
2- حفاظت محصول در مقابل صدمات فیزیکی و شیمیایی و بیولوژیکی
* اربابی – علی محمد – بازاریابی
3- سهولت در حمل و نقل و انفعال
شرایط اختصاصی در بسته بندی مرکبات
هر بسته باید از نظر شکل ظاهری یکنواخت یک اندازه، یک رنگ باشد. نوع جنس مواد بسته بندی نو و تمیز به گونه ای باشد که از بروز نوع صدمه داخلی و یا خارجی به محصول جلوگیری می کند. مواد خارجی در داخل بسته بندی نباشد. اما استفاده از تعدادی برگ سبز میوه مرکبات مجاز است و پیچیدن مرکبات در کاغذی لفاف عمومیت دارد. در روی جعبه بسته بندی باید اطلاعات مربوط به نام بسته بندی کنند.
مبداً کالا، نام محصول، نوع واریته درجه، اندازه تعداد، مواد نگهداری کننده درج گردد. در اکثر کشورهای دنیا استانداردهای مشابهی در مورد نرخ میوه، کیفیت آن کنترل آفات و رعایت مقررات ویژه در مورد بسته بندی و بازاررسانی آن وجود دارد کیفیت میوه را با ضرایب عددی که اسیدیته مقدار و ویتامینهای پوست و سایر خصوصیات می دهند ارزشیابی می کند.
قبل از بسته بندی مرکبات و یا در اثنای بسته بندی باید میوه تیغ خورده و زخمی شده ساییده شده، آفت زده مریض از میوه سالم جدا کرده که کانون آلودگی و این میوه های زودتر از میوه های سالم از بین خواهند رفت و چنانچه تماس دائم با میوه های سالم داشته باشند آنها نیز آلوده نموده و سبب پوسیدگی آنها خواهد شد.
ویزگی لازم مصالح و مواد جهت بسته بندی
مصالح بسته بندی برای محصولات باغی به خصوص مرکبات باید شرایط زیر نظر داشته باشد:
1- متناسب با وضع حمل و نقل (قدرت نگهداری و مقاومت لازم را داشته باشد تا از ضایعات حمل و نقل جلوگیری شود)
* بلوریان تهرانی محمد: راهنمای بسته بندی میوه
2- قابلیت تهویه مناسبی را دارا باشد تا از خطر فساد و خشک شدن محفوظ بماند
3- قابلیت حمل و نقل داشته باشد.
4- حتی المقدور سبک باشد تا از افزایش هزینه حمل جلوگیری شود.
5- ارزان و با دوام باشد تا تمایل به استفاده از آن گسترش یابد.
2-13 حمل و نقل
همگام با رشد پایدار تولید و تجارت جهانی همچنین تغییراتی بنیادی در بازرگانی ملی که تمایل به توسعه صادرات غیرنفتی شکوفا شده آگاهی از فواید حمل و نقل به عنوان زیرساخت عمده تجارت و بازرگانی ضرورت می یابد.
تجربیات کشورهای توسعه یافته نشان می دهد که توسعه حمل و نقل پیوسته در حد کلان باعث افزایش رشد اقتصادی و افزون شده بازدهی اجتماعی نسبت به سرمایه گذاری خصوصی بوده است.
شاید بتوان حمل و نقل را به این صورت تعریف کرد :
عملی که با تغییر محل کالا، ایجاد فایده مکانی می کند. همچنین با این عمل مصرف کننده قادر می شود محصولات کشاورزی را در غیر موسم تولید منطقه، به مصرف برساند و از این جهت موجب ایجاد فایده زمانی نیز می گردد.

* علی خاتمی – برداشت میوه و عملیات
* محمودی دکتر ملی – اقتصاد حمل و نقل
اهمیت حمل و نقل
1- ایجاد فایده مکانی و زمانی نزد مصرف کننده
2- توسعه بازارها هر گونه پیشرفتی در صنعت حمل و نقل با پیشرفت تجارت و صنعت همراه بوده است.
3- از حیث هزینه های بازاریابی
درآمریکا 7% قیمت نهایی را هزینه حمل و تشکیل می دهد ولی در کشورهای در حال توسعه به علت گران بودن هزینه حمل بر اساس ساخت، زمان نوع جاده، نوع محصول، حجم یا وزن یا ارزش تعبیه می گردد.
هزینه حمل و نقل و عدم توسعه سایر خدمات بازاریابی این نسبت به مراتب بیشتر است.
هر چه محصول فساد پذیر باشد این هزینه افزایش می یابد به موازات هزینه حمل حمل ضایعات مطرح می شود ضایعات حمل بستگی به کیفیت عمل و کیفیت وسیله حمل و نقل دارد.
مجموع هزینه ضایعات حمل اساس محاسبه کارایی حمل است.
2-14 بازاریابی
بازاریابی: عبارت است از تجزیه و تحلیل ، سازمان دهی ، برنامه ریزی و کنترل عوامل موثر در مشتری، خط مشی ها و عملیات شرکت به منظور ارضاء احتیاجات و خواست گروه برگزیده ای از مشتریان که در آن شرکت به سوددهی دست می یابد.
انجام عملیات بازاریابی برای محصولات داخلی در خارج توسعه صادراتی افزایش سهم محصولات کشور در بازارهای خارج و در کل افزایش صادرات است. بنابراین بازاریابی صادرات را باید مهر و توجه قرار دارد.

بازاریابی صادرات
بازاریابی صادرات شامل کلیه فعالیتهایی است که یک شرکت به هنگام صادر کردن محصولاتش به یک کشور خارجی و درگیر آن می شود. این فعالیتهای ارسال فیزیکی محصولات از کشوری به کشور دیگر را نیز در بر می گیرد. هر چند که در این نوع بازاریابی عملیات بازاریابی داخلی اهمیت اصلی را دارا می باشد اما چالش عمده بازاریابی صادرات شامل انتخاب بازارها و یا کشورهای مناسب از طریق تحقیقات بازاریابی تصمیم گیری در مورد تغییرات لازم در کالاها که جهت بازاری خارجی مناسب شوند و انتخاب کانالهای مناسب صادراتی می باشد.
تحقیقات بازاریابی
تحقیق بازاریابی را می توان به این صورت تعریف کرد: روش عینی، منظم و منسجم که از طریق آن اطلاعات لازم و مناسب برای تصمیم گیری مدیر بازاریابی فراهم می آید. نقشی که تحقیقات بازاریابی می تواند داشته باشد برقراری پیوند بین مشتری با مصرف کننده و سازمان از طریق اطلاعات است. از این اطلاعات برای شناسایی و بیان مسائل بازاریابی، ادامه، اصلاح و ارزیابی امور، پیگیری فعالیتها و درک بهتر از بازاریابی به منزله یک فرآیند می شود.
حال وظیفه مدیریت بازاریابی تهیه برنامه های بازاریابی کارآمدی است که شرکت را در بازارهای هدف خود که از طریق تحقیقات بازاریابی مشخص شده اند. دارای یک موقعیت برجسته گرداند این امر مستلزم چهار رکن اساسی شامل تجزیه و تحلیل، برنامه ریزی، اجرا و کنترل است.
با این همه حتی اگر شرکت دارای تولیداتی باشد که در سایر کشورها مورد نیاز مصرف کنندگان است صادرات همواره ممک یا مطلوب نیست.
* مدیریت بازارایابی بین الملل – دکتر حسین اسماعیل پور
* کهلر روئل – بازاریابی بین الملل
یک شرکت ممکن است به علت بالا بودن نسبی هزینه های تولید داخلی و هزینه های بازاریابی خارجی یا به علت وجود موانع تجاری در بازار خارجی قادر به صادر کردن محصولات خود نباشد. ساختار هزینه های شرکت ممکن است آنچنان بالا باشد که عملاً قدرت رقابت موثر را از شرکت سلب نماید. بالا بودن هزینه ها از عوامل متعددی مایه می گیرد رقبای شرکت که در کشورهای خارجی قرار دارند ممکن است به مواد خام و نیروی کار ارزانتر دسترسی داشته باشد یا با هزینه های حمل و نقل کمتری روبرو باشند و وضعشان در بازار خوب تثبیت شده باشد. به هنگام انجام صادرات عملیات بازاریابی همه این موارد را باید در نظر داشت تا بازاریابی خارجی شرکت توام با موفقیت باشد.

منابع و ماخذ
فتحی – حبیبه: بازارهای جهانی مرکبات – انتشارات موسسه مطالعه بازرگانی
خویی – سلطنت : اصول تغذیه مرکبات
حمیدنژاد : مارکتینگ مرکبات از دید سیستماتیک
اربابی محمد علی: بازاریابی
بلوریان تهرانی محمد : راهنمای بسته بندی میوه های تازه
آشنایی اجمالی با صادرات غیر نفتی موسسه مطاللعات و پژوهشهای بازرگانی
محمودی دکتر علی: اقتصاد حمل و نقل
روئل کهلر: بازاریابی بین الملل
نشریات:
سازمان ترویج کشاورزی : نگاهی به بازارهای فروش میوه و تره بار صادراتی در کشورهای آن سوی خلیج فارس
دانشگاه مازندران : سمینار بازاریابی و توسعه صادرات مرکبات
انوری فاطمه : مرکبات شمال ایران
ملکشاهی غلامرضا : مبدا جغرافیایی و تاریخچه بخشی از مرکبات
یونسی ابراهیم: آنچه که باغدار مرکبات از نتایج بررسی های انجام شده در شمال یاران بداند.