مبانی نظری وپیشینه تحقیق شخصیت و رفتار رانندگی

رفتار رانندگی:
امروزه یکى از مولفه هاى اساسى در تقویت توسعه پایدار مساله ى ارتقاء سلامت جامعه مى باشد. چرا که محور توسعه پایدار انسان سالم است. از طرفى رانندگى انسانها در جهان امروز با خطرات زیادى روبه رو مى باشد. از جمله مهم ترین و قابل توجه ترین خطراتى که امروزه زندگى افراد را در کشورهاى مختلف جهان تهدید مى کند، افزایش حوادث و آسیب هاى عمدى و غیر عمدى است که سالانه باعث مرگ بیش از 6 میلیون نفر در جهان مى شود و پر واضح است که "رانندگان" عامل اصلی انجام تخلفات ترافیکی به شمار می روند، اما آنچه که بر چگونگی رفتار انسان و راننده در زمان رانندگی و یا تغییر آن نقش خواهد داشت، متفاوت بوده که در یک دسته بندی کلی سه عامل 1- محیطی 2- قانونی و اجرایی 3- درونی را می توان نام برد(محمدیان، 1391).
1- عوامل محیطی:
به مجموعه عواملی گفته می شود که در محیط پیرامونی و اطراف انسان وجود داشته و منجر به انجام تخلف توسط رانندگان می گردد. در واقع این عوامل بگونه ای بر رفتار انسان ها اثر می گذارد که راننده را به سمت انجام تخلف سوق می دهد که برای ریشه یابی علل وقوع تخلفات، لزوما" باید این عوامل را به درستی شناخت و تلاش نمود بر اینگونه عوامل تاثیر گذار مدیریت نموده تا دچار رفتارهای ناهنجار ترافیکی در جامعه نشویم.
– شرایط آب و هوائی: گرمای بیش از حد هوا در روزهای تابستان می تواند موجب ناراحتی خاطر و از بین رفتن آرامش و آسایش و در نهایت بی حوصلگی و خشم رانندگان شود . از طرف دیگر سرمای هوا همراه با شرایط بدآب و هوایی نظیر برف و کولاک، می تواند زمینه ساز ایجاد انگیزه در راننده جهت انجام تخلفات ترافیکی را برای رسیدن سریعتر به مقصد، فراهم نماید و در حقیقت موجب کاهش آستانه تحمل رانندگان شود.
– وضعیت ترافیکی: تراکم بالای ترافیک همراه با راهبندان های طولانی مدت، بویژه در شرایط نامساعد جوی می تواند بستر لازم برای تاثیرگذاری در رفتار رانندگان را فراهم آورده و انسان در این شرایط و فشار روانی احیانا" از کوره به در رود و رفتاری خارج از عرف و عادت از خود بروز دهد که یکی از آنها می تواند، انجام تخلفات رانندگی باشد(محمدیان، 1391).
-طرح هندسی راه و کیفیت روسازی: این دو از عواملی هستند که رانندگی ها بویژه در رانندگی های طولانی مدت، راننده را خسته نموده و موجب استرس یا بروز خشم در رانندگان می شوند که از جمله می توان به ناهموار بودن جاده ها، وجود خرابی و دست اندازها، سرعت گیرهای ناگهانی و نیز پیچ های تند و خطرناک و غیره نام برد(زمبون و هاسلبرگ1، 2008).
-وضعیت روشنایی: در برخی موارد انجام تخلف دارای پس زمینه خاص رفتاری نبوده، بلکه صرفا" به دلیل دید ناکافی از طرف راننده رخ می دهد، بطور مثال ممکن است به علت کمبود روشنایی در راه ها برخی علائم راهنمایی و رانندگی توسط رانندگان بویژه در شرایط نامساعد جوی دیده نشده و تشخیص میزان فاصله ها به درستی انجام نگیرد و همین مساله موجب بروز برخی تخلفات ترافیکی گردد(محمدیان، 1391).
-شرایط پیرامونی به لحاظ بصری: بطور مثال در این مورد می توان به تبلیغات اطراف مسیر حرکت، به لحاظ نوع تبلیغ، رنگ و طراحی آن اشاره کرد که می تواند به لحاظ روانی بر راننده اثر گذار بوده و باعث ایجاد هیجان در راننده گردد و افزایش رفتارهای احساسی می تواند منجر به ایجاد روحیه تهاجمی در رانندگان شود(زمبون و هاسلبرگ، 2008).
2- عوامل قانونی و اجرایی:
به مجموعه عواملی که مرتبط با قانون و نحوه اجرای آن و نیز بازتاب ها و تبعات اجرای قوانین بوده، اشاره می نماید که می تواند بر رفتار رانندگان و طرز تلقی آنان و نیز میزان تبعیت و یا گریز از قوانین و مقررات را فراهم نماید(محمدیان، 1391).
-برخورد با متخلف: این مساله از دو جنبه متفاوت قابل بررسی است ، از یک طرف ممکن است برخورد با متخلفین از قوانین رانندگی بسیار ملایم و ناکافی باشد و در نتیجه رانندگان را به تکرار انجام تخلف سوق دهد! از طرف دیگر برخورد تحقیرآمیز و نامناسب با رانندگان متخلف موجب ایجاد روحیه قانون شکنی و مخالفت با قوانین راهنمایی و رانندگی گردد(محمدیان، 1391).
-نقص قوانین: در برخی کشورها، تغییر و تحول در قوانین و مقررات ممکن است، بسترهای لازم را در جامعه نداشته باشد و در حقیقت همراه و هماهنگ با رشد علم و فن آوری نباشد، در اینگونه موارد هم کم کم قانون به حاشیه رانده شده و اجرای آن دچار مشکل می شود(محمدیان، 1391).
-عدم اجرای کامل قوانین : قوانین و مقررات وضع شده در جامعه از نگاه طراحان اولیه و قانون گذاران باید مانند یک پازل کامل در جامعه پیاده شود تا تاثیر آن ایجاد گردد. اگر بخاطر دلایل گوناگون و یا نظارت ناکافی، بخشی از قطعات پازل قانون اجراء و بخشی از قطعات پیاده نشود آن شکل لازم محقق نمی شود و در نتیجه زمینه گریز از مقررات و قوانین توسط رانندگان شکل می گیرد(مشین و سن کی1، 2008).
-بازدارنده نبودن جریمه ها: برای بسیاری از افراد و در برخی از جوامع از لحاظ فرهنگی، جریمه یکی از مهم ترین ابزارهای مبارزه و برخورد با تخلفات رانندگی محسوب می گردد که استفاده از آن در کنترل بی نظمی های ترافیکی موثر بوده و یا لااقل در یک برهه زمانی کوتاه مدت ضروری و تاثیرگذار می باشد تا بتواند آرام ، آرام به یک عادت و یا رفتار در جامعه تبدیل شود. اغلب رانندگان از جریمه شدن واهمه دارند و یا در مکان هایی که ماموران راهنمایی و رانندگی حضور دارند از ارتکاب کوچکترین تخلفی نیز خودداری می کنند. اما اگر میزان جریمه های رانندگی پائین باشد آن قدرت بازدارندگی و تغییر رفتار در رانندگان را ایجاد نمی نماید و موجب تجری بیشتر رانندگان متخلف می گردد(مشین و سن کی، 2008).
3- عوامل درونی انسان:
مطالعات و بررسی ها نشان می دهد، در بخش قابل توجهی از تصادفات ترافیکی، اشتباهات انسانی دخیل است بنابراین آنچه اهمیت بیشتری می یابد، شناخت هرچه بیشتر عامل درونی انسان است که به نوبه خود مجموعه قابل توجهی از عوامل را در بر می گیرد، شناخت این عوامل مستلزم بررسی ویژگی های فردی راننده، تعاملات اجتماعی، ویژگی های روحی و روانی ، تربیت افراد، سطح فرهنگ، میزان آگاهی و … را ضروری می سازد(شاکری نیا، 1388).
در حقیقت هر فرد انسانی باید برای حضور در جامعه و برای رعایت حقوق اولیه انسانی در اجتماع، رفتارهای خود را ریشه یابی نموده، عوامل تاثیرگذار رفتاری را بازیافته تا بتواند به درستی بر این رفتارهای غیر نُرم و ناهنجار مدیریت نماید تا حقوق خود و دیگران را تضییع ننماید.
-ریسک پذیری رانندگان: بطور کلی یکی از انگیزه های اصلی انسان برای انجام تخلف ریسک پذیری آنها می باشد در واقع در اکثر موارد، انجام تخلف همراه با سود و منفعت خواهد بود که حتی گاهی این منفعت از هزینه های ایجاد شده در اثر انجام تخلف (نظیر جریمه های حاصل از آن ) نیز بیشتر خواهد بود. بنابراین راننده در زمان انجام تخلف ابتدا بطور آنی با در نظر گرفتن منافع حاصل از انجام تخلف و نیز هزینه های احتمالی (بالقوه) آن، نسبت به این موضوع اقدام می نماید. که متاسفانه فارغ از تبعات انجام تخلفات در جامعه و برای افراد دیگر مرتکب رفتار غیر معمول در جامعه می گردد(شاکری نیا، 1388).
-خودنمایی: این مساله در رانندگان جوان بیشتر دیده می شود، رانندگانی که بیشتر نیاز به جلب توجه و دیده شدن در جامعه دارند ، معمولا" در زمان رانندگی اقدام به برخی حرکات نمایشی و تخلفات رانندگی می نمایند که هم خود را به خطر انداخته و حتی دیگران را هم در معرض رفتار ناپسند خود قرار می دهند.
-غرور و خودبرتربینی: برخی از افراد و گروه ها در جامعه ، با توجه به نوع تربیت و فرهنگ خاصی که در آن پرورش یافته اند، همواره در اکثر عرصه های اجتماعی دارای نوعی روحیه خود برتر بینی و غرور می باشند. این افراد معمولا" در زمان رانندگی با انجام تخلفات، منافع خود را بر دیگران ترجیح داده و حتی در برخی موارد منافع سایرین را به مخاطره می اندازند(شاکری نیا، 1388).
-ناآگاهی و بی اطلاعی راننده: گاهی اوقات فرد متخلف با توجه به کمبود اطلاعات و ناآگاهی، ممکن است اقدام به انجام تخلف نماید یا اینکه واقعا" از عواقب فردی و اجتماعی، مستقیم و غیرمستقیم، آنی و آتی انجام تخلف بی اطلاع باشد که البته با گسترش روزافزون رسانه ها و سیستم های اطلاع رسانی در جامعه نا آگاهی رانندگان بسیار بعید به نظر می رسد.
-آموزش نادرست و فرهنگ غلط: بسیاری از ناهنجاری و مشکلات اجتماعی، ریشه در تربیت و تعلیم دوران کودکی افراد جامعه دارد که باید تعالیم ترافیکی از همان دوران کودکی با شیوه های متنوع برای کودکان فراهم شود تا بسترساز یک فرهنگ اجتماعی و قانون پذیر در بزرگسالی باشد.
-عدم تمرکز حواس: در برخی از موارد، رخداد تخلف ناشی از عدم تمرکز حواس رانندگان و در نتیجه بی توجهی آنها به قوانین و مقررات رانندگی می باشد ، در اینگونه موارد فرد به رغم میل باطنی و با انگیزه های شخصی مرتکب خلاف می شود، از مصرف الکل و داروهای روان گردان تا مکالمه با تلفن همراه، خوردن و آشامیدن، استعمال دخانیات و … از جمله عوامل اختلال در حواس رانندگان هستند که جز خود راننده کسی در انجام آن دخیل نمی باشد(محمدیان، 1391).
-محرک های درونی: خشم و عصبانیت ، اضطراب و اضطرار ، استرس، هیجان و هرگونه عاملی که موجب برانگیختن احساسات رانندگان شود، می تواند به عنوان محرکی جهت انجام تخلفات ترافیکی تلقی شود، بطور مثال در موارد اضطراری، فرد به راحتی اقدام به بی قانونی خواهد کرد و یا در حالت اضطراب و استرس، تمرکز رانندگان از بین رفته و ممکن است، مرتکب تخلف شوند(محمدیان، 1391).
هر یک از عوامل انسانی، ذکر شده بالا منجر به نوعی رانندگی خواهد شد، که به رانندگی تهاجمی معروف است در این نوع رانندگی فرد در جهت آسیب رساندن به خود و یا در خطر قرار دادن دیگران، به نوعی رانندگی می کند که موجبات این موارد را فراهم می سازد، در این شرایط، قدرت و ادراک راننده از حالت طبیعی خارج و تسلط او بر خودش کاهش یافته و در موقعیت خطرپذیری قرار می گیرد که می تواند منجر به بروز تخلفات و در نتیجه وقوع تصادفات گردد(محمدیان، 1391).
شخصیت فردی و رفتار رانندگی:
برخلاف تصور برخی از افراد، نحوه رانندگی با اتومبیل بیش از ظاهر آن می تواند فرهنگ و سطح اجتماعی فرد را نمایان سازد؛ زیرا چگونگی رانندگی با اتومبیل، بخوبی نشان دهنده وجوه مختلف شخصیتی و رفتاری و درک اجتماعی یک انسان می باشد(سوری، 1388).
در واقع نحوه رانندگی، نمونه ای بارز از اخلاق اجتماعی اشخاص می باشد؛ چراکه رعایت قانون و مقررات، احترام به حقوق دیگران. آستانه تحمل فردی در مقابل محرک های ترافیکی و میزان پاکیزگی و سلامت اتومبیل و ایجاد فضای آرام برای سرنشینان و رانندگان دیگر، همگی نمونه هایی از رفتار اجتماعی راننده است که در هنگام رانندگی ناخودآگاه از شخصیت واقعی او منعکس می شود(سوری، 1388).
آمار ها نشان می دهد که 90 تا 95 درصد تصادفات، رفتار انسان، عامل تعیین کننده اصلی است و رفتارهای ضداجتماعی با خشونت در رانندگی و نحوه رانندگی خشن نیز با تصادفات رابطه داشته است. در این راستا، بررسی های متعددی درخصوص رابطه بین ویژگی های شخصیتی و رفتار رانندگی صورت گرفته است. به نظر می رسد عناصر خاصی از شخصیت باعث رفتارهای قانون شکنانه در رانندگی می شود، ازاین رو این رفتارها منجر به برآورده شدن برخی از نیازهای شخصی فرد گردیده؛ هرچند که با سیستم قانونمند محیط اطراف مغایرت دارد(سوری، 1388).
محققان ترافیک معتقدند بیش از 90 درصد تصادفات تا اندازه ای به دلیل شخصیت راننده و وابسته به رفتارهای راننده است و رانندگی مخاطره آمیز سبب نتایج منفی می شود. رانندگی خطرناک شامل رانندگی رقابت جویانه (لذت بردن از مانور دادن در میان دیگر رانندگان)، رانندگی خطرپذیر (پذیرش خطرات رانندگی برای هیجان و لذت)، رانندگی همراه با خطرپذیری بالا (سرعت و سبقت ناگهانی)، رانندگی پرخاشجویانه مانند (رانندگی با فاصله کم با خودروهای دیگر که اغلب به منظور تنبیه رانندگان صورت می گیرد، گاز دادن از روی خشم، ژست های خشمناک) نگرش های مزبور و ویژگی های شخصیتی که گسترش این رفتارها، ایمنی را به طور جدی تهدید می کند(رستم زاده، 1387).
به هر حال اکثر جوانان با رفتار رانندگی پرمخاطره درگیر هستند که آمار تصادفات جوانان بیانگر این موضوع می باشد. ویژگی های شخصیتی این افراد به احتمال قوی در بروز رفتارهای پرخطر دخیل می باشد که برای بسط و توسعه سیاست های ایمنی ترافیک نیاز به توضیح و بررسی بیشتر دارد. تا راه حل هایی برای کاهش درصد تصادف و مرگ و میر پیدا شود(رستم زاده، 1387).
اخیرا با افزایش توجه افراد به اتومبیل، رفتارهای جالبی از بعضی رانندگانی که سعی دارند با اتومبیل یا شیوه رانندگی خود، نظر دیگران را جلب کنند، سرمی زند. آنها معمولا با سرعت و سبقت غیرمجاز و هراس انگیز و انجام حرکات نمایشی در محل هایی که رانندگان معمولی و خانواده دیگران در آن رهگذرند، لجبازی با دیگر رانندگان، سعی بر جذب افراد خاص و جلب توجه اطرافیان دارند؛ اما این کار نه تنها جذاب و شاهکار نیست؛ بلکه نشانه ضعف فرهنگی و عدم کنترل فردی نیز به شمار می رود(شاکری نیا، 1388).
عدم رعایت حقوق دیگر رانندگان و تجاوز به حریم آنها یا ایجاد وحشت و اضطراب در بین دیگران نشانه خشونت و بدرفتاری فرد می باشد و او را شخصی گستاخ و متجاوز معرفی می کند. رانندگی در دو جمله یعنی رعایت قانون مقررات و رعایت حقوق و حریم دیگران. ما باید این باور را در ذهن خود بپرورانیم که از عدم رعایت قانون و مقررات راهنمایی و رانندگی نمی توان برای نمایش توانمندی ها و استعدادهای نهفته خود استفاده کرد؛ چراکه با این کار تنها شخصیت ما نزد دیگران تضعیف می شود و موجب ترویج و توسعه فرهنگ غلط رانندگی در بین اطرافیان و اعضای خانواده خود می شویم(سامر1، 2006).
تحقیقات متعدد نشان می دهد که ویژگی های شخصیتی در رانندگی پرمخاطره نقش دارد. با توجه به شیوع رفتارهای حادثه ساز رانندگی و رانندگی های پرمخاطره و همچنین ازدیاد تصادفات در بین رانندگان جوان… پیشنهاد می گردد: شناسایی رانندگان پرخطر و ارائه مشاوره و راهنمایی و آموزش اختصاصی به آنان از طریق مشاورین روانشناسی و پلیس از اهمیت ویژه ای برخوردار است(شاکری نیا، 1388).
همچنین تشویق رانندگان هیجان جو برای حضور در فضاهای کنترل شده همچون مسابقات اتومبیلرانی، موتورسواری و… می تواند سبب ارضای نیازهای هیجان جویی و تجربه جویی آنان گردد که با افزایش این فضاها می توان رفتارهای رانندگی پرمخاطره را کم و نهایتا التهاب و هیجانات رانندگی پرخطر آنان را در بزرگراه های شهری و آزادراه های خارج از شهر شدیدا کاهش داد(رستم زاده، 1387).

2-3-پیشینه تحقیقاتی:
ملک پور و همکاران(1391) طی پژوهشی تحت عنوان بررسى ارتباط بین شخصیت، نگرش به ایمنى و رفتار هاى مخاطره آمیز در راکبین موتور سوار در شهر تهران به این نتایج دست یافتند که بین حیطه هاى مختلف شخصیت (نگرانى، عصبانیت، حالت احساس و هیجان، نوع دوستى، بی هنجارى) و نگرش به ایمنى (جریان ترافیک در برابر اطاعت از قوانین، رانندگى با سرعت، رانندگى با هیجان) از لحاظ آمارى ارتباط معنى دارى وجود دارد.
فردوسی(1391) طی بررسی عوامل روانشناختی موثر بر تصادفات رانندگی و ارائه مدل مداخله موثر در کاهش آن به این نتایج دست یافته است که مقایسه وضعیت عاطفی رانندگان تصادفی و غیرتصادفی در آزمون شخصیت نشان می دهد که رانندگان تصادفی از احساس مسئولیت اجتماعی کمتر لکن از ماجراجویی و هیجان خواهی بیشتری نسبت به رانندگان غیر تصادفی برخوردار هستند. و در زمان واکنش رانندگان تصادفی سرعت عمل بیشتری دارند. همچنین در خصوص نگرش سنجی، رانندگان تصادفی مهمترین عوامل تصادف را بی دقتی، عجله برای رسیدن به مقصد و بی احتیاطی و مشکلات مربوط به جاده و مسیر(خرابی، دست انداز، …) ذکر کرده اند. اما به نظر رانندگان غیرتصادفی عوامل عدم تصادف شامل دقت به جلو، احتیاط و هشیاری زیاد در رانندگی، رعایت مقررات، تجربه و مهارت، رانندگی با سرعت مجاز، آرامش هنگام رانندگی، رعایت فاصله ایمنی از ماشین جلویی و یاد خدا می باشد.
عریضی و براتی(1390) طی پژوهشی تحت عنوان پیش بینی خطاها و انحرافات رانندگی با استفاده از ویژگی های شخصیتی و عملکرد در آزمون خطرپذیری رانندگی به این نتایج دست یافتند که بین ویژگی های شخصیتی رانندگان و انجام خطاها و انحرافات رانندگی رابطه وجود دارد. همچنین ویژگی های شخصیتی رانندگان پیش بینی کننده خطاها، لغزش ها و انحرافات رانندگی می باشد.
شفایی و همکارن(1389) طی پژوهشی تحت عنوان نقش عاملهای شخصیت در پیش بینی رفتار رانندگی پرخطر در رانندگان متخلف شهر اردبیل به این نتایج دست یافتند که شخصیت عامل مهمی در بروز خطاها و تصادفات رانندگی است. در این پژوهش 200 راننده بین شهری متخلف شهر اردبیل به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. و نتایج پژوهش نشان داد که با کاهش سطوح عصبیت و برونگرایی و افزایش سطوح پذیرش و توافق پذیری رفتار رانندگی پرخطر رانندگان کاهش می یابد.
نتایج به دست آمده پژوهش بهادری(1389) تحت عنوان مقایسه ویژگی های شخصیتی رانندگان پرخطر و عادی نشان می دهد که بین ویژگی های شخصیتی رانندگان پرخطر و عادی در تمامی پنج شاخص آزمون نئو که شامل: 1-عصبیت 2-برو نگرایی 3-پذیرش یا گشودگی 4-توافق 5-وظیفه شناسی می باشد تفاوت معناداری وجود دارد. بدین ترتیب که میانگین شاخص های روان نژندی و برونگرایی در رانندگان پرخطر بیشتر از رانندگان عادی و نیز میانگین شاخص های پذیرش(گشودگی)، توافق و وظیفه شناسی در رانندگان پرخطر کمتر از رانندگان عادی بود.
در تحقیقی که توسط موسوی(1388) تحت عنوان "مقایسه ویژگی های شخصیتی و رفتارهای رانندگی در بین پزشکان و کسبه در شهر مشهد"با تعداد نمونه 100 نفر که شامل 50 راننده پزشک مرد و 50 راننده شغل آزاد مرد با پرسش نامه شخصیت نئو و پرسش نامه روان شناسی رانندگی اجرا شد. نتایج نشان داد که بین نمرات شاخص عصبیت آزمون نئو با رفتار پرخاشگرانه در رانندگی در گروه پزشکان رابطه مستقیم معناداری وجود دارد، ولی بین نمرات شاخص برون گرایی و گشودگی نسبت به تجارب با رفتارهای رانندگی در دو گروه پزشکان و شاغلان آزاد رابطه ای دیده نشد. از بین عواملی مثل، سن، سطح تحصیلات و سال های گذشته از صدور گواهی نامه رانندگی با صفات شخصیتی، رفتارهای رانندگی در گروه پزشکان با صفت شخصیتی وجدانی بودن و مقدار اضطراب به هنگام رانندگی و در گروه شاغلان آزاد سن با صفت شخصیتی مقبولیت رابطه ای مستقیم را نشان داد. در گروه پزشکان نیز سن با صفت شخصیتی وجدانی بودن رابطه معکوس معناداری وجود دارد. همچنین بین تعداد سال های گذشته از صدور اولین گواهی نامه رانندگی با ویژگی های شخصیتی مقبولیت و وجدانی بودن در گروه شاغلان آزاد رابطه مستقیم معناداری وجود دارد.
حق شناس و همکاران(1387) طی پژوهشی با عنوان بررسی رابطه ی بین ویژگی های شخصیتی و رفتار رانندگی در شهر شیراز به این نتایج دست یافتند که بین نمرات شاخص عصبیت آزمون نئو با میزان انواع خطا و انجام اعمال غیرقانونی رابطه مستقیم معنادار وجود دارد، همچنین نشان داده شد که بین نمرات شاخص توافق با دیگران و برونگرایی در آزمون نئو با انواع خطا و انجام اعمال غیرقانونی رابطه معکوس معناداری وجود دارد ولی بین نمرات شاخص وظیفه شناسی با میزان انواع خطا و انجام اعمال غیرقانونی رابطه ای دیده نشد، ضمناً بین نمرات شاخص پذیرش (گشودگی) تنها با انجام اعمال غیرقانونی غیرخشونت آمیز رابطه ی مستقیم معنی داری وجود داشت. از بین عواملی مثل سن، سالهای تجربه رانندگی با میزان انواع خطا، تنها سن و سالهای تجربه رانندگی با انجام اعمال غیرقانونی غیرخشونت آمیز رابطه منفی معنادار وجود دارد و با تعجب دیده شد که سالهای تحصیلات رسمی با میزان انواع خطاها و انجام اعمال غیرقانونی رابطه مستقیم معناداری دارد. در مجموع نتایج تحقیق نشان دادند که ویژگی های شخصیتی با رفتار رانندگی رابطه معناداری دارد.
نتایج پژوهش بهروزیان(1387) تحت عنوان بررسی رابطه ویژگیهای شخصیتی و هوش هیجانی با سلامت روان نشان داد که هوش هیجانی با برون گرایی، گشودگی، توافق و وظیفه شناسی همبستگی مثبت و با روان آزردگی گرایی همبستگی منفی دارد. به علاوه، برون گرایی و سازگاری دو متغیر شخصیتی بودند که توانایی پیش بینی نمرات هوش هیجانی را داشتند.
وندر لیندن، تیژوسیز و پتریدز1(2013) طی پژوهشی با عنوان نقش 5 عامل کلی شخصیت و هوش هیجانی بر میزان تخلفات رانندگی به این نتیجه رسیدند که همپوشی قابل توجهی بین هوش هیجانی و ویژگی های شخصیتی در بروز تخلفات رانندگی وجود دارد.
در پژوهشی ورتمن و وود2(2012) رابطه بین ویژگی های شخصیتی گزارش شخصی را با میزان رفتارهای مخاطره آمیز رانندگی نوجوانان را آزمون کردند و به این نتیجه رسیدند که رابطه بسیار باثباتی بین ویژگی های شخصیتی و رفتارهای خطرناک رانندگی نوجوانان وجود دارد.
همایونی1(2011) نیز در پژوهشی با عنوان رابطه ویژگی های شخصیتی و هوش هیجانی در یادگیری رفتار رانندگی دانشجویان به این نتیجه رسید که یادگیری رفتار رانندگی رابطه منفی با عصبیت و رابطه مثبت با سایر ویژگی های شخصیتی دارد. همچنین رابطه مثبتی بین ویژگی های شخصیتی و هوش هیجانی وجود دارد.
پژوهش های انجام شده توسط آناماریا و لتیزیا2(2009) و اوستین، سالکوفسکی، روهر و اندروز3(2007) نشان دهنده رابطه مثبت معنادار بین هوش هیجانی با برونگرایی، پذیرش، توافق و وظیفه شناسی و رابطه منفی معنادار با عصبیت می باشد.
در پژوهش دیگر که با هدف بررسی تاثیر جنسیت بر بروز تخلفات رانندگی پرخطر همراه با عصبانیت توسط لانزاک5و همکاران در سال 2007 با تعداد نمونه 785 نفر ( 651 مرد و 134 زن) اجرا شد. نتایج نشان داد که مردان بیشتر از زنان اقدام به تخلفات و خشونت های رانندگی می کنند. از طرف دیگر رابطه معناداری میان استفاده از الکل و در نتیجه تخلفات ناشی از آن در طول رانندگی گزارش داده شد که بیشتر آنها را زنان به وجود آورده بودند. به علاوه اکثر تخلفاتی که زنان در آن دست داشتند به دلیل حس هیجان خواهی آنها در طول رانندگی بوده است.
سامر2 و همکاران(2005) پژوهشی تحت عنوان بررسی صفات پنج عاملی شخصیت در پیش بینی تصادفات جاده ای با تعداد نمونه 1001 از رانندگان ( 705 مرد و 296 زن) در سه شهر ترکیه (آنکارا، استانبول و ازمیر) اجرا کردند. نتایج حاکی از وجود رابطه مثبت بین عوامل عصبیت، برون گرایی و رابطه منفی بین مقایسه ویژگی های شخصیتی رانندگان پرخطر و عادی عوامل توافق، وظیفه شناسی و پذیرش با رفتار رانندگی پرخطر بوده است.
ایورسین1 و همکاران(2002) طی پژوهشی تحت عنوان شخصیت، رانندگی پرخطر و درگیری های ناشی از تصادف میان رانندگان نروژی با نمونه 2605 نفر از رانندگان و با استفاده از پرسشنامه رضایت از خود به این نتایج دست یافتند که افراد دارای نمره بالا در مقیاس هیجان خواهی و عدم توجه به معیارهای اجتماعی بیشتر از سایرین نسبت به قوانین تخلف داشته و رفتارهای پرخطری را مرتکب می شوند.
فهرست منابع:
منابع فارسی:
ابراهیمی قوام، صغری.(1388). هوش هیجانی و روانشناسی رانندگی. فصلنامه مطالعات مدیریت ترافیک. سال سوم، شماره 11 ، صص63-49.
اکبر زاده، نسرین.(1383). هوش هیجانی، دیدگاه سالووی و دیگران، انتشارات فارابی.
بهادری، افشین.(1389). مقایسه ویژگی های شخصیتی رانندگان پرخطر و عادی(مورد مطالعه: شهر تهران). فصلنامه مطالعات مدیریت ترافیک. سال پنجم، شماره 18. صص84-71.
پروین، جان.(1381). شخصیت. ترجمه جوادی، محمد جعفر، کدیور، پروین. چاپ اول. انتشارات آییژ، چاپ اول.
تولایی، عباس. شکرانی، مریم. نادری، زهرا و نجفی، محمد.(1384). بررسی ویژگی های شخصیتی و سلامت روان بیماران، مجله روانشناسی، سال نهم، شماره 4.
جعفرنژاد؛ پروین. فرزاد، ولی الله. مرادی، علیرضا و شکری، امید.(1386). بررسی رابطه میان پنج عامل بزرگ شخصیتی، سبک های مقابله ای و سلامت روانی در دانشجویان کارشناسی، مجله روانشناسی وعلوم تربیتی، سال سی وپنجم، شماره 1.
جلالی، سید احمد(1381)، هوش هیجانی، فصلنامه تعلیم و تربیت، سال هجدهم، شماره 1 و 2.
جمال فر، سیاوش.(1388). روانشناسی شخصیت، مولف: راس؛ آلن. چاپ دهم، تهران: نشرروان.
حسن زاده، رمضان و ساداتی کیادهی، سید مرتضی.(1388). هوش هیجانی(مدیریت احساس، عاطفه و هیجان)، انتشارات نشر روان.
حق شناس؛ حسن.(1385). طرح پنج عاملی ویژگیهای شخصیتی نئو، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، چاپ پرواز.
حق شناس، حسن و همکاران.(1387). بررسی رابطه ی بین ویژگی های شخصیتی و رفتار رانندگی در شهر شیراز. مجله پژوهشی حکیم. دوره یازدهم. شماره سوم. صص 55-47.
خردمندزاده، محمد.(1390) مقایسه سبک های مقابله با استرس در دانشجویان بر اساس مدل شخصت نئو. پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی. دانشگاه آزاد ارسنجان.
رستم زاده، مهران.(1387). روانشناسی ترافیک و رفتار انسان. پنجمین کنفرانس مهندسی ترافیک حمل و نقل ایران. تهران: شرکت کنترل ترافیک ایران.
رستم زاده، مهران.(1378). بررسی تصادفات از دیدگاه روان شناسی. فصلنامه تازه های ترافیک، سال اول، شماره 2.
سانتوز، جرج ای.(2005). روانشناسی و مهندسی بزرگراه. ترجمه حسین موسویون و همکاران(1388). تهران: انتشارات دفتر تحقیقات کاربردی پلیس راهور.
بهروزیان، سحر.(1387). رابطه ویژگیهای شخصیتی و هوش هیجانی با سلامت روان افراد مبتلا به فنیل کتونوریای تحت درمان. پژوهش در حیطه کودکان استثنایی. سال هشتم، شماره 4 صص370-381.
سوری، احمد. (1388). روانشناسی ترافیک. چاپ سوم. تهران: دانشگاه علوم انتظامی.
سیاروچی، ژوزفل، فورگاس، ژوزف، مایر، جان(1384)، هوش عاطفی در زندگی روزمره، مترجمان: اصغر نوری امام زاده ای و حبیب اله نصیری، نشرنوشته(اصفهان).
سید محمدی، یحیی.(1386). نظریه های شخصیت(ویراست هشتم). مولف: شولتز، دوان. (2005). تهران، نشر ویرایش.
شاکری نیا، ایرج.(1388). رابطه ویژگی های شخصیتی، سلامت روان و پرخاشگری با عادات رانندگی در رانندگان پرخطر. فصلنامه مدیریت ترافیک. شماره 15. صص 61 -74.
شریفی درآمدی، پرویز (1386)، هوش هیجانی و معنویت، انتشارات سپاهان.
شفایی، جلال. ابوالقاسمی، عباس و عبادیان، علی.(1389). نقش عاملهای شخصیت در پیش بینی رفتار رانندگی پرخطر در رانندگان متخلف شهر اردبیل. تهران. اولین همایش کشوری دانشجویی عوامل اجتماعی موثر بر سلامت.
صداقت. علی.(1390). بررسی رابطه ویژگی های شخصیت مرزی با عزت نفس (ضمنی و صریح) و سبک های دلبستگی. پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی. دانشگاه آزاد ارسنجان.
عریضی، حمیدرضا و حقایق، سیدعباس. (1388). ویژگی های روان سنجی پرسشنامه رفتار رانندگی منچستر. فصلنامه پایش. سال نهم، شماره اول. صص 28-21.
عریضی، حمیدرضا و براتی، هاجر.(1390). پیش بینی خطاها، لغزش ها و انحرافات رانندگی با استفاده از ویژگی های شخصیتی و عملکرد در آزمون خطرپذیری رانندگی. فصلنامه سلامت کار ایران. دوره 8. شماره 4. صص 52-48.
فام ایرج، محمد.(1385). حوادث رانندگی و کودکان؛ تهدیدی بر علیه فردا. مجله پیام ایمنی. سال نهم. صص 24-29.
کریمی، یوسف، (1386). روان شناسی شخصیت، تهران: نشر ویرایش.
گروسى، میرتقى.(1380). رویکردهاى نوین در ارزیابى شخصیت (کاربرد تحلیل عاملى در مطالعات شخصیت). نشر دانیال.
گلریز خاتمی، مینا.(1390). بررسی رابطه ویژگی های شخصیت با خودکارآمدی و سلامت روان. پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی. دانشگاه آزاد ارسنجان.
گلمن، دانیل.(2006). هوش هیجانی، توانایی محبت کردن و محبت دیدن، ترجمه نسرین پارسا،1384، انتشارات رشد.
گلنون، ویل (1388)، 200 راه برای افزایش هوش هیجانی پسران، ترجمه منصوره نیکو گفتار و حمید رضا پور اعتماد، انتشارات دانژه.
گودرزی و شیرازی.(1386). بررسی رابطه بین ویژگی شخصیتی تحریک جویی و رفتار رانندگی پرخطر. مجله روانشناسی. دوره نهم. صص34-39.
گنجی، حمزه. ( 1384 ). هوش هیجانی؛ تهران: نشر ساوالان.
محمدیان، یوسف.(1391). بررسى ارتباط بین شخصیت، نگرش به ایمنى و رفتار هاى مخاطره آمیز در شاغلین موتورسیکلت در شهر تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد مهندسى بهداشت حرفه اى، دانشگاه آزاد تبریز.
ملک پور، فاطمه و همکاران.(1391). بررسى ارتباط بین شخصیت، نگرش به ایمنى و رفتار هاى مخاطره آمیز در شاغلین موتورسیکلت در شهر تهران. فصلنامه بهداشت ایمنی و کار. شماره چهارم. پیاپی 4. صص 69-61.
موسوی، فروغ السادات.(1388). مقایسه ویژگی های شخصیتی و رفتارهای رانندگی در بین پزشکان و کسبه در شهر مشهد. پایان نامه کارشناسی ارشد. مشهد: دانشگاه فردوسی.
مهماندار ، احمد.( 1388 ). رابطه میان صفات شخصیتی و رفتار رانندگان پرخطر. مجله دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی. سال دوازدهم، شماره 1، ص 33 تا 44.
نوابی، ندا و مهران فر، ناصر.(1385). ریشه های روان شناختی حوادث. فصلنامه راهور، شماره 14. صص 23-37.
هاشمی، نگهدار.(1391). تاثیر هوش هیجانی و تنیدگی شغلی بر رضایت شغلی در بین دبیران آموزش و پرورش شهرستان بوانات. پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی . دانشگاه آزاد ارسنجان.

منابع لاتین:
Batist, J. (2008). Washington State Patrol. Avaliable: http:// www.wsp.wa.gov.
Iversen, H. Rundmo, T. (2002). Personality, risky driving and accident involvement among Norwegian drivers. Personality and individual Differences 33, 1215-1263.
Burgess C. (2002).Association of Industry Road Safety Officers (AIRSO), Why do people drive the way they do? National blue light users. Conference, Jaguar Cars, Birmingham 29th, 2002.
Carso, D .Mayer, J., Salovery, P.,.(2004) Emotional Intelligence: Theory, Findings, and Implication , Psychology Inquiry, Vol. 15,No. 3, 197-215.
Constantine MG, Gainor KA.(2009). Emotional intelligence and empathy: their relation to multi-cultural counseling knowledge and awareness. Prof Sch Couns; 5(2): 131.
Davey J, Wicshart D, Freeman J, Watson B.(2007). An application of the driver behavior questionnaire in an Australian organizational fleet setting. Transportation Research 2007; 10: 11-21.
Dobson A, Brown W, Ball J.(1991). Women driver's behavior, socio-demographic characteristics and accidents. Accident Analysis and Prevention 1999; 31:525-35.
Dong, &., Howard, T. (2006). Emotional in telligence Trust and Job satisfaction. Competition forum. Vol 4, Issue 2. p381.
Elizabeth, J., Austin, E.J., Timothy, C.P., Katharine, M.O., & Donovan, A. (2008). Associations of personality and emotional intelligence with display rule perceptions and emotional labor. Personality and Individual Difference, 44, 679-688.
James I and Nahl D.(2007). Aggressive Driving is Emotionally Impaired Driving: Univesity of Hawaii; 2007: Available From: http://DrDriving.org.
Jennifer, R. Bradley & Sue, C.(2004). Social Support, Job Stress, Health, and Job Satisfaction Among Nurses in the United Kingdom.International. Journal of Stress Manegement.Vol 9,P163-182.
Golman, D. (2006). Emotional Intelligence/ Encyclopedia of Science, Technology, and Ethics . The New Science of Social Relationships, Bantam Books. ISBN .
Guleryaz, G., Guney, S., Miski Aydin, E., Asan, (2008). The mediating effect of Job satisfaction between emotional intell igence and organizational commitment of nurses: A questionnaire survey. International Journal of Nursing Studies. Ns: 1304, No of pages 11.
Lonczak, H. Neighbors, c. Donvan. (2007). Predicting risky and angry driving as a function of gender. Accident analysis and Prevention 39, 536-545..
Machin, M.A.; Sankey, K.S.(2008). Relationships between young drivers' personality characteristics, risk perceptions, and driving behavior. Accident Analysis and Prevention. 40(2), 541-547.
Mawer. D,Boussiakou LG, Boussiakou I, Kalkani EC.(2009). Student development using emotional intelligence. World Trans Eng Technol Edu 2009; 5(1): 54-8.
Mayer, J., Salovery, P., Carso, D.(2004) Emotional Intelligence: Theory, Findings, and Implication , Psychology Inquiry, Vol. 15,No. 3, 197-215.
Mawer. D,Boussiakou LG, Boussiakou I, Kalkani EC.(2009). Student development using emotional intelligence. World Trans Eng Technol Edu 2008; 5(1): 54-8.
Millet, T. (2007). "An examination of trait emotional intelligence fators: their relationship to job satisfaction amng police officers". ProQuest information and learning company, 300 North zeeb road POBox 1346, UMI number 3283704.
Nelson, D., & Low, G. (2008). Emotional skill assessment process: Interpretation & intervention, Kingsville, Texas: Learning System, 4(3): 197-208.
Ozkan T, Lajuna T, Chliaoutakis J, Parker D, Summala H. (2006).
Cross cultural differnces behaviours: a comparison of six countries. Transportation Research 2006; 9: 227-42.
Parker D, Stradling SG, Lajunen T.(1998). Attitudinal determinants of interpersonally aggressive violationson the road. Transportation Research 1998; 1: 11-24.
Parker D, Reason JT, Manstead ARS, Sradling SG.(1995). Driving errors, driving violations and accident involvement. Ergonomics 1995; 38: 1036-48.
Pervin LA, Cervone DJ.(2005 ). Personality, theory and research. New York: John Wiley and Sons; 250-70.
Sener E, Demirel O, Sarlak K.(2009). The effect of the emotional intelligence on job satisfaction. Stud Health Technol Inform.146:710-1. Error! Hyperlink reference not valid.
Schutt, N., & Malouff, J. (2007). The Relationship between emotional Intelligence and Interpersonal Relations. Journal of Social Psychology. 12(4): 141-514.
Schultz, R.T.(2005). Task Design and Patient Characteristics that Influence
degree of FFA Activation to Faces. In: Proceedings of the International
Meeting for Autism Research (IMFAR), May 7-8, Sacramento, CA.
Sumer, N. (2005). Big five personality traits sa the Distal predictors of road accident involvement. Traffic and transport psychology. Elsevier Ltd.
Sümer, N.(2006) .Personality and behavioral predictors of traffic accidents: testing a contextual mediated model. Accident Analysis & Prevention. 2006;(35):949-64.
Thomas , Tran (2009). Does emotional intelligence happen in workplace,
American Psychological Association, vole 38, PP.29-46.
Torbjoern R, Hilde V.(2002). Personality, Risk Behavior and Accident Involvment Aming Norwegian Drivers. Personality and Individual Diffrences, 2002; 33: 1251-1263.
Wang, X. && Law, P. J. (2002). Work Adjustment and Job Satisfaction of Filipino Immigrant Employees in Canada. Canadian Journal of Administrative Sciences / Revue Canadienne des Sciences de l'Administration, 22: 243-254.
Wong, Chi- sum and Laws , Kenneth (2007). The effect of leader and follower emotional intelligence on performance and attitudes, The Leadership Quarterly – PP. 249-268.
Westerman SJ. Haigney D. (2000).Individual different in driver stress, error and violation. Personality & Individual Differences 2000; 29: 981-98.
Zambon, F.; Hasselberg, M.(2008). Factors affecting the severity of injuries among young motorcyclists-a Swedish nationwide cohort study. Traffic Injury Prevention., 7(2),143-149.

1 – Zambon, Hasselberg
1- Machin & Sankey
1- Sumer
1 – Vander Linden, Tsaousis & Petrides
2 – Wortman & Wood
1- Homayooni
2- Annamaria & Letizia
3 – Austin, Saklofske, Rohr & Andrews
5 – Lonczak
2- sumer
1 – Iversen
—————

————————————————————

—————

————————————————————