مبانی نظری وپیشینه تحقیق فن آوری اطلاعات،بیمه وانواع آن
-1) مقدمه
در سال های اخیر استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان محور بسیاری از تحولات جهانی امری
انکارناپذیر بوده و این امر موجب تسریع انجام امور گشته است. در حال حاضر در هر تجارتی می توان نشانه
هایی از فن آوری را مشاهده کرد مانند بانکداری الکترونیکی، آموزش الکترونیک و بیمه الکترونیکی (علیزاده،
1383).امروزه اطلاعات هم به عنوان یک منبع استراتژیک و هم منبع عمده برای ارزش افزوده مطرح است. هزاره سوم به زعم صاحب نظران و اندیشمندان، عصر اطلاعات و به تبع آن فن آوری اطلاعات است. حرکت جوامع به سوی جامعه اطلاعاتی،جهان را وارد عصر اطلاعات ساخته و بسیاری از جنبه های اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی بشر را دسخوش تحولی عمیق نموده است(محترمی،1382).
ضرورت استفاده از فن آوری اطلاعات در صنعت بیمه را شرکت های خصوصی و دولتی حس کرده اند و مدتی است که به این سمت و سو کشیده شده اند، اما هنوز تا رسیدن به جایگاه ایده آل در این عرصه فاصله زیادی باقی مانده است.
نقش و تاثیر فناوری اطلاعات در عصر حاضر بر هیچ کس پوشیده نیست، به خصوص صنعت بیمه که تمام اقشار جامعه با آن سر و کار دارند.نقش فناوری اطلاعات در صنعت بیمه از منظر نقش و تاثیر فناوری اطلاعات در فرآیند انجام عملیات بیمه گری، نقش فناوری اطلاعات در نتیجه عملیات بیمه گری و تاثیر آن در ضریب نفوذ بیمه در کشور و نقش اطلاعات و آمار دقیق و به موقع در کیفیت اداره امور شرکت های بیمه بسیار حائز اهمیت است. هر چند طی این سال ها صنعت بیمه توانسته است پیشرفت کند و بخشی از فعالیت های خود را توسط IT انجام دهد ولی هنوز هم با کشورهای پیشرفته فاصله فراوانی وجود دارد. برای رسیدن به جایگاه واقعی در این زمینه نیازمند یک برنامه جامع و کامل هستیم تا با استفاده از اطلاعات دقیق و آمار و ارقام مدیریت ریسک داشته باشیم اطلاعات دقیق و آمار و ارقام را از مهم ترین مواردی است که می تواند در بالابردن کیفیت شرکت های بیمه ای تاثیر گذار باشد.نقشIT در صنعت بیمه همان نقش پشتیبانی کننده است و در ایران به دلیل وجود موانع حقوقی، قانونی و فنی و نهادی این بخش به رشدی که مدنظر بوده نرسیده است. بنابراین، برای توسعه IT در صنعت بیمه مجموعه متنوعی از اقدامات در زمینه های مختلف زیرساختی، فنی و مدیریتی، مسائل فرهنگی و حوزه کاربران و نرم افزارهای کاربردی باید صورت گیرد؛ زیرا بدون یک الگوی وحدت بخش، یکپارچه و تعیین تقدم و تاخر این اقدامات دشوار خواهد بود.شرکت های بیمه دولتی و خصوصی ضرورت استفاده از فناوری اطلاعات را در صنعت بیمه احساس کرده و به این سمت و سو گرایش یافته اند(روزنامه دنیای اقتصاد، 1386).
2-2) تعریف فن آوری اطلاعات
اطلاعات1 از دیدگاه های گوناگون دارای تعاریف متفاوتی است. سه مورد از آنها عبارتند از:
1 ) اطلاعات از دیدگاه نظری:
اطلاعات به هر نوع داده جمع آورى شده با استفاده از روش هاى مختلفى نظیر : مطالعه ، مشاهده ، شایعه و سایر موارد دیگر اطلاق مى گردد. در واژه "اطلاعات" ، بار معنائى از قبل تعریف شده اى در رابطه با کیفیت ، معتبر بودن و یا صحت داده وجود نداشته و امکان برخورد با اطلاعات معتبر ، غیرمعتبر ، واقعى ، نادرست ، صحیح و گمراه کننده ، وجود خواهد داشت .
2) اطلاعات از دیدگاه تئوری اطلاعات:
اطلاعات دربردارنده یک معنى خاص خصوصا "در ارتباط با پیشگوئى احتمالى از داده است. در تعریف فوق ، میزان معنى و محتواى ارائه شده توسط اطلاعات مورد توجه قرار مى گیرد.مثلا" پیامى که به ما اعلام مى نماید:"فردا خورشید طلوع مى نماید " داراى حجم اندکى محتواى اطلاعاتى است در حالیکه یک پیام در رابطه با روز قیامت ، شامل حجم بالائى از اطلاعات است . در تعریف ارائه شده از منظر تئورى اطلاعات ، همانند تعریف ارائه شده قبلى ، توجه خاصى به کیفیت و یا ارزش اطلاعات نمى گردد .
3) اطلاعات از دیدگاه علم " فناوری اطلاعات"
علم اطلاعات و فن آورى اطلاعات با اطلاعات به عنوان داده جمع آورى شده ، ذخیره شده ، بازیابى شده، پردازش شده و ارائه شده سروکار دارد . در تعریف فوق نیز به مواردى همچون اعتبار ، کیفیت و ارزش اطلاعات به صورت جانبى ، توجه مى گردد (محمود زرگر ،1383)
فن آوری اطلاعات یاIT ترجمه عبارت information Technology است که هدف آن دسترسی کاربر به گنجینه دانش بشری است و در اصصلاح برای توصیف فن آوری هایی به کار می رود که ما را در ضبط , ذخیره سازی , پردازش , بازیابی , انتقال ودریافت اطلاعات یاری می کند و فن اوری هایی مانند رایانه , تلفن , ارتباط از راه دور , انتقال از طریق دور نگار و…. را در بر می گیرد (کیت بهان ودیانا هولمز،1990).
همچنین دبیرخانه شورای انفورماتیک ایران در سال1378 تعریف زیر را از فناوری اطلاعات ارائه کرده است " به مجموعه ای به هم پیوسته از روش ها ,سخت افزارها , نرم افزار ها وتجهیزات ارتباطی که اطلاعات را در اشکال گوناگون ( صدا – تصویر ومتن ) جمع آوری , ذخیره سازی , بازیابی وپردازش , انقال ویا عرضه می کند اطلاق می شود " (محمدی ،1381).
فن آوری اطلاعات واسطه ای است که امکان بیان طیف گسترده ای از اطلاعات, اندیشه ها , مفاهیم و پیامها را فراهم کرده ودر جهت گسترش توانمندیهای اندیشه انسان تکوین یافته است . توسعه فن آوری اطلاعات مستلزم هدایت، تقویت، تولید و گسترش اطلاعات و نوآوری در فن آوری های سخت افزاری و نرم افزاری اطلاع رسانی است. فناوری اطلاعاتی همان محور و مرکز مجموعه ای از فعالیت های هدایت شده است که کنترل مدیریت، بهروری، تولید، آموزش و ارتقای یک سیستم ( اعم از سازمان یا یک پایگاه اطلاعاتی و…) را با یک مرکزیت به عهده دارد
هدف فناوری اطلاعات تسهیل وتسریع دسترسی به اطلاعات از طریق ابزار ها وفنون ارتباطات است و معرف فناوری اطلاعات و ارتباطات است و به عنوان یک مجموعه ای متفاوت از ابزارها ومنابع فناوری بکار رفته برای برقراری ارتباط , ایجاد و انتشار، ذخیره کردن و مدیریت اطلاعات تعریف شده است( جاریانی ،1382).
2-3) اهمیت و لزوم توسعه فن آوری اطلاعات
امروزه کشور ها با هر جهان بینی و دیدگاه ایدئولوژیکی به دنبال سعادت،رفاه و زندگی بهتر برای مردم خود و توسعه فراگیر هستند در این راه، به کارگیری هرچه بیش تر فن آوری اطلاعات و ارتباطات را کلید اصلی نیل به چنین توسعه ای می دانند (ریس دانا و فیروزآبادی،1386). امروزه اطلاعات در کنار عواملی مانند نیروی انسانی، مواد اولیه، سرمایه، انرژی و ماشین آلات به عنوان یکی از عناصر تولید نقش مهمی را ایفا و روز به روز به اهمیت آنها افزوده می شود.(نامداری و فقیهی،1384،ص 116)
به عبارت دیگر اطلاعات آن چنان نقش تعیین کننده و مرکزی در طراحی و سیاست گذاری ملی دارد که بدون اطلاعات صحیح و به روز چنین فرایندی امکان پذیر نخواهد بود (مووینی،1384).
بنابراین کشورهای در حال توسعه و بالاخص ایران،برای پاسخ گویی به نیازهای توسعه خود باید در دست یابی به تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات اصرار ورزیده و عقب نشینی نکنند.اقدامات اولیه این فرایند،توسعه زیرساخت های فنی(نرم افزار و سخت افزار)،مخابراتی،اطلاع رسانی،علمی و پژوهشی کشور می باشد.به این امید که بتوان تکنولوژی لازم را در زمینه کسب نموده و ضمن جذب صحیح و اصولی اطلاعات وارداتی، به یک تولید کننده و صادرکننده اطلاعات در این زمینه تبدیل شد.لذا در راستای چشم انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر تحقق جامعه ای توسعه یافته،متناسب با مقتضیات فرهنگی،متکی بر اصول اخلاقی و ارزش های اسلامی،حفظ هویت ایرانی-اسلامی با تاکید بر مردم سالاری دینی و عدالت اجتماعی،سند جامع فن آوری اطلاعات کشور به اجرا درمی آید،به این امید که اهداف چشم انداز 1404 هجری شمسی کشور محقق شود.( ریس دانا و فیروزآبادی،1386).
2-4) عوامل موثر بر توسعه فن آوری اطلاعات و ارتباطات
اگر چه فن آوری اطلاعات و ارتباطات،زیربنای بسیاری از فعالیات های تجاری،اقتصادی و دولتی را تشکیل می دهد،لیکن شواهدی مبنی بر اینکه نوآوری ها فاقد کارایی لازم هستند و استفاده اندکی از آنها به عمل می آید،در دست است(کلگ2،2000).مرور گزارش ها و مطالعات موردی انجام شده در باره کاربرد فن آوری اطلاعات و ارتباطات در کشور های در حال توسعه،حاکی از نرخ بالای ناکامی در کاربرد این فن آوری در این کشورهاست(هیکس،2002).
وجود چنین واقعیت هایی باعث شده است که مطالعات و پژوهش هایی در رابطه با عوامل کامیابی و ناکامی توسعه فن آوری اطلاعات و ارتباطات انجام گیرد که حاصل آن متمایز ساختن پنج دسته کلی از این عوامل است:
2-4-1) فرهنگ : مجموعه ای از ارزش ها،عادات،عقاید و سنت های مشترک در یک گروه یا جامعه گفته می شود که از فرهنگ جامعه ای دیگر،قابل تمایز است(کورپلا32001).فرهنگ،مفهوم اصلی و مرکزی در ارتباط با فن آوری اطلاعات و ارتباطات است که به خاطر نقش مهمی که در پذیرش یا رد این فن آوری دارد،بیش تر از خود این فن آوری مهم هستند(آویزان و مایرز4،2001).به منظور معرفی موثر این فن آوری به یک جامعه یا کشور،مطالعه دیدگاه و فرهنگ افراد آن جامعه به خصوص کاربران و استفاده کنندگان از آن،ضرورت دارد تا با شناسایی و درک فرهنگ آنان بتوان میان فرهنگ استفاده کنندگان و فرهنگ الحاقی این فن آوری ها پلی ایجاد کرد(حری و ناخدا،1385).
2-4-2) زیرساخت: زیرساخت ها یکی از پنج عامل بسیار مهم و به نوعی تعیین کننده میزان آمادگی الکترونیکی دولت ها در جهت توسعه فن آوری اطلاعات و ارتباطات است(جلالی،1386). به طور کلی زیرساخت ها را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:
الف-رسانه های جمعی:این رسانه ها ابزارهای مهم نشر اطلاعات در یک جامعه هستند که می توان در سه نوع انتشاراتی،دیذاری و شنیداری دسته بندی کردروزنامه،مجلات و بولتون های خبری و علمی-پژوهشی،از نوع انتشاراتی، و تلویزیون،شبکه های تصویری،ماهواره و رادیو نمونه هایی از رسانه های شنیداری هستند(فرج پهلو،1377،ص 80).
ب-کامپیوتر:امروزه کامپیوتر از اساسی ترین ابزارهای اطلاعاتی و ارتباطی است که زمینه های مختلف اعم از گردآوری،پردازش و اشاعه اطلاعات به کار می رود.کامپیوترهای پرقدرت و پر سرعت،پهنای باند اینترنت و سرعت آن،تاثیر مستقیمی بر نوع و کیفیت خدمات اطلاع رسانی و ارتباطی دارد(همان)
ج-مخابرات:وجود امکانات پیشرفته مخابراتی در یک جامعه نشانه ای از فن آوری اطلاعاتی و ارتباطی پیشرفته در آن جامعه است.هر قدر ملتی در تولید و ساخت و توسعه تجهیزات مخابراتی مستقل تر باشد،استقلال عمل بیش تری در برنامه ریزی های مربوط به فن آوری اطلاعات و ارتباطات دارد.در غیر این صورت نا است از برنامه های دیگر جوامع پیروی کند(همان)
2-4-3) منابع انسانی : اهمیت بعد منابع انسانی در توسعه فن آوری اطلاعات و ارتباطات به حدی است که از تامین و تربیت نیروی انسانی متخصص،ماهر و خبره به عنوان زیربنایی ترین مولفه در این زمینه یاد می شود(منتظر،1386،ص 17).از مفاهیم نسبتا جدید و بسیار مهم در این زمینه،مهارت های سواد اطلاعاتی است.منظور از این مهارت ها،دریافتن،ارزیابی و به کارگیری موثر اطلاعات و ایزارهای ارتباطی در زمینه های مورد نیاز می باشد(کارال5،2008،ص 26)
2-4-4) منابع مالی: توسعه فن آوری اطلاعات و ارتباطات به سرمایه گذاری مالی هنگفت و تامین مالی درازمدت نیاز دارد(جلالی،1386،ص 458).برخلاف تصور بسیاری، هزینه زیرساخت های پیچیده مخابراتی،خرید نرم افزارها و سخت افزارها،خدمات نصب و تعمیر و راه اندازی،توسعه پهنای باند و …،سهم زیادی از هزینه را به خود اختصاص می دهد که حتی کشور های توسعه یافته را نیز با مشکل مواجه می کند(منتظر،1386،ص 15).
2-4-5) دولت: دولت ها در توسعه زیرساخت و مدیریت کلان توسعه فن آوری اطلاعات و ارتباطات نقش عمده ای دارند.تجربه کشورهای موفق نشان می دهد که موفقیت آن ها در این زمینه بستگی مستقیم به حمایت بی دریغ سران آن کشور داشته است(جلالی،1386،ص 459)یکی از موارد بسیار مهم در این زمینه قوانین و سیاست های ملی دولت در زمینه فن آوری اطلاعات و ارتباطات می باشد؛چراکه اجرای آن مستلزم پشتوانه قوی اجرایی است و نیز کیفیت انتقال و بهره وری از اطلاعات در جامعه،مسایل اخلاقی و نیز چگونگی برخورد با مشکلات احتمالی در این زمینه را در بر می گیرد(فرج پهلو،1377،ص 82).
2-5) عناصر تشکیل دهنده بیمه
عناصر تشکیل دهنده بیمه عبارتند از: خطر، حق بیمه و خسارت
الف- خطر:
موضوع تمام عملیات بیمه را خطر تشکیل می دهد و آن عبارت از اتفاقی مهتمل و قریب الوقوع.
از ویژگیهای خطر می توان به احتمالی بودن ـ نامعین بودن زمان اتفاق افتادن و ایجاد خسارت درصورت بروز را نام برد.
در بیمه مسئولیت مدنی، مسئولیت مدنی ناشی از حوادث، موضوع بیمه است که می تواند در اثر عمل یا رفتار شخص یا اشخاص وابسته و یا ناشی از اشیاء و اموال تحت مالکیت یا تصرف او ایجاد شود. بنابراین بیمه گذار در ازاء پرداخت حق بیمه مسئولیت مدنی رفتار خود، اشخاص وابسته یا اشیاء و اموال خود را که ممکن است موجب خسارت دیگران شود بیمه کرده و پرداخت خسارت احتمالی را به بیمه گر منتقل می کند. یعنی بیمه گر متعهد می شود درصورت مسئول شناخته شدن بیمه گذار به جای او خسارت زیان دیده را بپردازد. این عمل (یعنی بیمه کردن) اموال و دارائیهای شخص بیمه گذار را از خسارت ناشی از مسئولیت او محافظت می کند. در زندگی امروزی اکثر مردم درمقابل خطرات ناشی از مسئولیت مدنی در مقابل دیگران قرار دارند و بهترین راه برای حفظ دارائیها و پرداخت خسارت زیان دیدگان با حداقل هزینه" بیمه" می باشد.
ب- حق بیمه:
حق بیمه وجهی است که بیمه گذار در قبال خرید بیمه یا با به عبارت بهتر انتقال خطر به بیمه گر پرداخت می کند. با پرداخت حق بیمه و خرید بیمه مسئولیت مدنی، تعهد جبران خسارت از بیمه گذار منتقل شده و بیمه گر متعهد می گردد.
ج- خسارت:
واژه خسارت در لغت به معنی زیان و ضرر است ولی در اصطلاح بیمه ای تنها به این اکتفا نشده و صاحب نظران علم بیمه تعاریف ویژه ای برای آن ارائه داده اند. اما اغلب آنها کم و بیش به این موضوع اذعان دارند که خسارت یعنی وقوع خطر پیش بینی شده در بیمه نامه و ادعای زیان ازطرف زیان دیده.
با بروز خسارت زیان دیده به عامل زیان مراجعه کرده و عامل زیان نیز با استفاده از بیمه نامه عملاً خواستار حمایت بیمه گر می شود که در اینجا بیمه گر وارد موضوع شده و درحدود بیمه نامه نسبت به پرداخت خسارت زیان دیده اقدام می کند.
در بیمه مسئولت مدنی نیز خسارت را می توان واقعه ای دانست که موجب مسئولیت بیمه گذار درمقابل اشخاص زیان دیده می گرد
2-6) انواع بیمه
بیمه باتوجه به نوع نگاه ما به مبنای قانونی ـ اهداف و مقررات به انواع مختلفی تقسیم بندی می شود. در یک تقسیم بندی، بیمه به دو نوع کلی تقسیم می شود:
الف -بیمه های اجتماعی
ب -بیمه های بازرگانی
الف ـ بیمه های اجتماعی یا بیمه های اجباری به بیمه های ناشی از قانون نیز معروف هستند که درمورد کارگران و اقشار کم درآمد جامعه صدق پیدا می کند. قانون گذار برای اقشاری از جامعه که از یک سو نیروی تولیدی جامعه محسوب می شوند و ازسوی دیگر خود به فکر آینده و معیشت خود نیستند یا برای آینده خود نمی توانند برنامه مناسبی داشته باشند، دولت را موظف کرده درجهت حمایت از آن ها، بیمه های اجتماعی را برقرار کرده و این اقشار را زیر چتر این نوع بیمه ها قرار دهد.
از مهمترین ویژگی این نوع بیمه ها می توان به پرداخت بخش اعظم حق بیمه توسط کارفرما و نیز محاسبه حق بیمه براساس درصدی از حقوق و دستمزد مشمولین اشاره کرد.
ب ـ بیمه های بازرگانی به بیمه های اختیاری نیز معروف هستند که در آن بیمه گذار به میل و اراده خود و به صورت آزادانه نسبت به تهیه انواع پوششهای آن اقدام می کند. در این نوع بیمه ها تعهد دوطرفه است یعنی بیمه گر در ازاء دریافت حق بیمه از بیمه گذار، تامین بیمه در اختیار وی قرار می دهد.در بیمه های بازرگانی محاسبه حق بیمه متناسب با خطر بیمه شده تعیین می گردد و کلاً از بیمه گذار اخذ می گردد. بیمه های بازرگانی به انواع مختلفی در طول زمان تقسیم بندی شده اند که به فراخور نیاز روز و تنوع خطر ها به کار گرفته شده اند نظیر:
بیمه های دریائی و غیردریائی
بیمه های اموال و اشخاص
بیمه های زندگی و غیرزندگی
بیمه های اشیاء ـ مسئولیت، زیان پولی و اشخاص
2-7) پیشینه بیمه در ایران:
در سال ۱۳۱۰ خورشیدی، فعالیت جدى میهن ما در زمینه ی بیمه آغاز شد. در این سال بود که قانون و نظامنامهی ثبت شرکت ها در ایران به تصویب رسید و متعاقب آن بسیارى از شرکت هاى بیمه خارجى از جمله اینگستراخ، آلیانس، ایگل استار، یورکشایر، رویال، ویکتوریا، ناسیونال سویس، فنیکس، اتحادالوطنى و… به تاسیس شعبه یا نمایندگى در ایران پرداختند.
گسترش فعالیت شرکت هاى بیمهی خارجی، مسئولان کشور را متوجه ضرورت تاسیس یک شرکت بیمه ی ایرانى کرد و دولت در شانزدهم شهریور ۱۳۱۴ شرکت سهامى بیمه ایران را با سرمایه ۲۰ میلیون ریال تاسیس نمود . فعالیت رسمى شرکت سهامى بیمه ایران از اواسط آبان ماه همان سال آغاز شد. تاسیس شرکت سهامى بیمه ایران، نقطه عطفى در تاریخ فعالیت بیمه اى کشور به شمار مى رود زیرا از آن پس دولت با در اختیار داشتن تشکیلات اجرائى مناسب، قادر به کنترل بازار و نظارت بر فعالیت موسسات بیمه خارجى شد. دو سال پس از تاسیس شرکت سهامى بیمه ایران یعنى در سال ۱۳۱۶، "قانون بیمه" در ۳۶ ماده تدوین شد و به تصویب مجلس شوراى ملى رسید. پس از آن نیز مقررات دیگرى در جهت کنترل و نظارت بر فعالیت موسسات بیمه از طریق الزام آنها به واگذارى ۲۵ درصد بیمه نامه هاى صادره به صورت اتکائى اجبارى به شرکت سهامى بیمه ایران وضع شد؛ در این رهگذر، الزام به بیمه کردن کالاهاى وارداتى و صادراتى و اموال موجود در ایران و ایرانیان مقیم خارج از کشور نزد یکى از موسسات بیمه که در ایران به ثبت رسیده اند، بر استحکام شرکت هاى بیمه افزود.شرکت سهامى بیمه ایران با حمایت دولت به فعالیت خود ادامه داد و این حمایت منجر به تقویت نقش این شرکت در بازار بیمه کشور و توقف تدریجى فعالیت شعب و نمایندگى هاى شرکت هاى بیمه خارجى شد. این روند کماکان ادامه یافت تا آنکه در سال ۱۳۳۱ بر اساس مصوبه هیات دولت کلیه شرکت هاى بیمه خارجى موظف شدند براى ادامه فعالیت خود در ایران مبلغ ۲۵۰ هزار دلار ودیعه نزد بانک ملى ایران توزیع نمایند و پس از آن نیز منافع سالیانه خود را تا زمانى که این مبلغ به ۵۰۰ هزار دلار برسد بر آن بیفزایند. این تصمیم موجب تعطیل شدن کلیه نمایندگى ها و شعب شرکت هاى بیمه خارجى در ایران به استثناءِ دو شرکت بیمه "یورکشایر" و "اینگستراخ" گردید و شرایط را براى گسترش فعالیت شرکت هاى بیمه ایران فراهم ساخت.
نخستین شرکت بیمه خصوصى ایران به نام "بیمه شرق" در سال ۱۳۲۹ خورشیدى تاسیس شد. پس از آن تا سال ۱۳۴۳ به تدریج هفت کشور بیمه خصوصى دیگر به نام هاى آریا، پارس، ملی، آسیا، البرز، امید و ساختمان و کار به ترتیب تاسیس شدند و به فعالیت بیمه اى پرداختند. همان طور که اشاره شد از سال ۱۳۱۶ کلیه شرکت هاى بیمه موظف شدند ۲۵ درصد از امور بیمه اى خود را به صورت اتکائى اجبارى به شرکت بیمه ایران واگذار نمایند. این واگذارى عمدتاً از طریق لیست هائى به نام بردرو که حاوى کلیه اطلاعات راجع به بیمه نامه هاى صادره و خسارت هاى پرداخت شده این شرکت ها بود انجام گرفت. بدیهى است ارائه اطلاعات به شرکت بیمه رقیب هیچ گاه نمى توانست مورد رضایت و علاقه شرکت هاى بیمه واگذرانده باشد. از سوى دیگر، با افزایش تعداد شرکت هاى بیمه، ضرورت اعمال نظارت بیشتر دولت بر این صنعت و تدوین اصول و ضوابط استاندارد براى فعالیت هاى بیمه اى به منظور حفظ حقوق بیمه گذاران و بیمه شدگان احساس مى شد. به همین دلیل در سال ۱۳۵۰ "بیمه مرکزى ایران" به منظور تحقق هدف هاى فوق تاسیس شد.
در ماده ۱ قانون تاسیس بیمه مرکزى ایران و بیمه گرى چنین آمده است: "به منظور تنظیم و تعمیم و هدایت امر بیمه در ایران و حمایت بیمه گذاران و بیمه شدگان و صاحبان حقوق آنها، همچنین به منظور اعمال نظارت دولت بر این فعالیت، موسسه اى به نام بیمه مرکزى ایران طبق این قانون به صورت شرکت سهامى تاسیس مى گردد". این قانون از دو بخش تشکیل شده است. در بخش اول، سازمان، ارکان ، تشکیلات، نظارت و نحوه اداره بیمه مرکزى ایران تعیین شده و در بخش دوم ضوابط مربوط به نحوه تاسیس و فعالیت شرکت هاى بیمه و ادغام و انحلال و ورشکستگى آنها مشخص شده است. طبق این قانون بیمه مرکزى ایران سازمانى است مستقل که هیچ گونه وابستگى تشکیلاتى و ارگانیک با هیچ یک از وزارت ها و سازمان هاى دیگر دولتى ندارد و تنها ارتباط آن با وزارت امور اقتصادى و دارائى این است که وزیر امور اقتصادى و دارائى رئیس مجمع عمومى بیمه مرکزى ایران است. وزیران بازرگانى و کار و امور اجتماعى نیز عضو مجمع عمومى بیمه مرکزى ایران هستند. رئیس کل بیمه مرکزى ایران کلیه اختیارات ناشى از این قانون را دارد و بسته به صلاحدید مى تواند به معاونان یا مدیران بیمه مرکزى تفویض اختیار نماید.
براساس تشویق سرمایه گذارى هاى خارجی، موسسات بیمه خارجى نیز براى ورود به بازرا بیمه ایران دست به کار شدند اما بیم آن مى رفت که اگر کنترل و نظارت دقیقى در بازار بیمه نوپاى ایران اعمال نشود صنعت بیمه در خطر هجوم موسسات بیمه خارجى که از هر جهت مجهزتر بودند قرار گیرد. تصویب قانون تاسیس بیمه مرکزى ایران و آغاز بیمه گرى با شروع افزایش درآمدهاى ارزى و شروع فعالیت هاى عمرانى همزمان بود. بر اثر این درآمدها بر تعداد شرکت ها که با مشارکت موسسات بیمه خارجى همراه بود موفقیت بازار ملى را به خطر مى انداخت بیمه مرکزى ایران با همین اندیشه تاسیس شد تا نهاد نظارتى دولت در امر فعالیت هاى بیمه اى به منظور حفظ حقوق بیمه گذاران باشد. بیمه مرکزى ایران مستقیماً فعالیت بیمه اى نمى کند در نتیجه رقیبى براى موسسات بیمه کشور نیست. طبق قانون تاسیس بیمه مرکزى ایران و بیمه گری، نظارت بر کلیه فعالیت هاى بیمه اى طبق قانون تاسیس مرکزى ایران و بیمه گری، نظارت بر کلیه فعالیت هاى بیمه اى به واحد نظارتى مستقل و صلاحیتدار سپرده شده به طورى که بعد از تاسیس بیمه مرکزى ایران این قانون مورد تقلید تعدادى از کشورهاى درحال توسعه قرار گرفت. (وب سایت بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران)6
2-8) بیمه الکترونیک
امروزه صنعت بیمه در جهان، به دلیل رشد هزینه های سنگین مربوط به فن آوری های اطلاعاتی و کاهش حاشیه سود محصولات با چاش های سنگینی روبرو هستند.کانال های عرضه خدمات بیمه و خدمات مالی نیز در حال حاضر به واسطه بهره مندی از اینترنت با دگرگونی چشمگیری مواجه است.از این رو،بسیاری از شرکت های بیمه از طریق سایت اینترنتی اختصاصی خود،به صورت وسیعی اطلاعاتی را در رابطه با شرکت و راهنمایی خرید انواع محصولات بیمه ای عرضه می کنند.برای یک قرارداد بیمه،چیزی بیش از یک مجموعه اطلاعات نیاز نیست.بیشتر قراردادهای بیمه ای تا وقتی خسارت اتفاق نیفتد،در حد یک مجموعه اطلاعات خالص باقی می مانند.قسمت اعظم مبادلات بین بیمه گذار و بیمه گر اطلاعاتی هستند که برای انجام قرارداد بایستی مبادله شوند.همچنین موضوع پرداخت حق بیمه که چگونه باید انجام پذیرد و نیز موضوع پرداخت خسارت که چگونه ارزیابی و پرداخت شود،نشانگر آن است که میزان زیادی از اطلاعات بین بیمه گذاران،واسطه ها و بیمه گران مبادله می شود(اوترویل،2003).بنابراین می توان اذعان داشت که بیمه یک فعالیت اطلاعات محور است و در نتیجه می توان از تجارت الکترونیک در این صنعت بهره گرفت.بیمه الکترونیک به معنای عام به عنوان کاربرد اینترنت و فن آوری اطلاعات در تولید و توزیع خدمات بیمه ای اطلاق می شود و در معنای خاص،بیمه الکترونیک را می توان به عنوان تامین یک پوشش بیمه ای از طریق بیمه نامه ای دانست که به طور برخط،درخواست،پیشنهاد،مذاکره و قرارداد آن منعقد می شود.به این نوع بیمه نامه ها-از آنجا که از طریق اینترنت عرضه و فروخته می شوند-بیمه اینترنتی نیز می گویند.به علاوه پرداخت حق بیمه،توزیع بیمه نامه و پردازش پرداخت خسارت،همگی می توانند بر خط انجام گیرند(برومیده و اعرابی،1385).
فن آوری اطلاعات و ارتباطات به صنعت بیمه شکلی منعطف بخشیده،آن را متحول نموده و مجبور به ترک قید و بندها و مقررات سنتی و استفاده از فن آوری جدید نموده است.با توجه به ورود فن آوری جدید در پردازش و تبادل داده ها،نیازهای جدیدی برای شیوه ارائه خدمات بیمه ای مطرح شده است.
بیمه الکترونیکی در یک نگاه کلی درصدد فراهم آوردن امکاناتی برای مشتریان است تا دسترسی به خدمات بیمه ای با استفاده از واسطه ای ایمن و بدون حضور فیزیکی صورت پذیرد.بر اساس تعریفی دیگر،بیمه الکترونیکی به معنای ارائه و مبادله خدمات با بهای اندک از طریق کانال های اکترونیکی است.بیمه الکترونیکی به معنای عام به کاربرد اینترنت و تکنولوژی اطلاعات7 در تولید و توزیع خدمات بیمه ای گفته می شود و در معنای خاص می توان بیمه الکترونیکی را ابزار تامین پوشش بیمه ای از طریق بیمه نامه هایی تعریف کرد که به صورت آنلاین مورد درخواست و مذاکره واقع شده و قرارداد آن ها منعقد مس شود.با این که پرداخت حق بیمه،توزیع بیمه نامه و فرآیند پرداخت خسارت می تواند به صورت آنلاین انجام گیرد،اما ممکن است در برخی از کشورها محدودیت های مقرراتی(نظارتی)فنی آنلاین به طور مداوم تغییر نماید(همتی،1382).
2-9) جایگاه بیمه الکترونیک در صنعت بیمه ایران
به طور کلی،بیمه الکترونیک،هزینه های مدیریتی و اداری را از طریق فرایند اتوماسیون کسب و کار کاهش می دهد و اطلاعات مدیریتی را بهبود می بخشد.همچنین بیمه الکترونیک،کارمزد پرداختی به واسطه ها را از طریق فروش مستقیم بیمه نامه به مشتری کاهش می دهد(برومیده و اعرابی،1385).در نهایت کاهش هزینه در بازار رقابتی،موجب کاهش حق بیمه می شود و به مشتریان و مردم اجازه خرید بیمه بیشتری را می دهد که نتیجه آن نفوذ بیشتر بیمه در کشورها خواهد بود(همتی،1384).به طور کلی،اینترنت به تازه واردان بازار امکان می دهد که از فرایند پرهزینه و طولانی راه اندازی شبکه های سنتی فروش پرهیز کنند و خدمات مالی و بیمه ای خود را بیشتر از طریق خدمات اینترنتی انجام دهند.بنابراین انتظار می رود بیمه گران قدیمی با فشار رقابتی فزاینده ای روبرو شوند.محصولات بیمه ای که به مشاوره کمی نیاز دارند،برای فروش از طریق اینترنت مناسب ترند،اما در مورد محصولات بیمه ای پیچیده و با ارزش معاملاتی بالا که مشتری تمایل بیشتری به صرف هزینه مشاوره دارد،فروش از طریق اینترنت خیلی مورد توجه قرار نمی گیرد(برومیده واعرابی،1385).
طی 51 سال اخیر صنعت بیمه در ایران 4.5 برابر بیش از کل اقتصاد ملی رشد کرده با این وجود سهم بیمه کشور در دنیا بسیار ناچیز است و بخشی از این مشکل ناشی از عدم بکارگیری بیمه الکترونیک است.دوران جدید را به دلیل رشد روزافزون فناوری، عصر اطلاعات می نامند. یکی از مهم ترین ویژگی های عصر انفجار اطلاعات، به کارگیری ابزار فناوری اطلاعات و انجام امور مختلف با استفاده از این ظرفیت است.در واقع با توجه به سرعت، دقت و ایجاد سهولت در ارتباطات و انجام فعالیت ها در بستر فضای مجازی، تجارت الکترونیک به یکی از موضوعات قابل توجه در دنیا مبدل شده است.در کشور ما با توجه به ورود دیرهنگام این ابزار، فناوری اطلاعات در چند سال اخیر گسترش نسبی پیدا کرده اما با این حال با استقبال خوبی از سوی مردم مواجه شده است. درواقع می توان گفت در مواردی که فناوری اطلاعات توانسته افراد جامعه را با سرعت و سهولت بیشتری در انجام امورشان یاری کند، سریعاً گسترده شده است.مثال بارز این موضوع ورود و گسترش بانکداری الکترونیک در کشور است به طوری که هم اکنون اغلب فعالیت های بانکی از طریق فضای مجازی صورت می گیرد اما در صنعت بیمه که قطعا اهمیتش از بانکداری کمتر نیست، در این موضوع شاهد یک عقب افتادگی جدی در کشور هستیم و شاید بتوان گفت یکی از موانع رشد شتابان ضریب نفوذ بیمه نیز عدم به کارگیری بیمه الکترونیک است.در یک تعریف ساده بکارگیری ابزار فناوری اطلاعات و اینترنت در تولید و توزیع خدمات بیمه ای را "بیمه الکترونیک" می گویند و بنا بر گزارشات منتشر شده در حال حاضر 40 درصد بیمه نامه ها در دنیا به صورت آنلاین به فروش می رسد.حال آنکه طبق آمار در 51 سال اخیر، صنعت بیمه در ایران، 4.5 برابر بیش از کل اقتصاد ملی رشد کرده، اما سهم بیمه کشور در دنیا بسیار ناچیز است و به نظر می رسد این عقب افتادگی با بکارگیری بیمه الکترونیک به سرعت جبران خواهد شد.ارتباط مستقیم با مشتری، ارائه و اطلاع رسانی در مورد ویژگی های محصول بیمه ای، کاهش هزینه و حذف سوءاستفاده از مهم ترین مزایای استفاده از بیمه الکترونیک است.اما به زعم کارشناسان، بیمه الکترونیک تنها در رشته های بیمه ای که پیچیدگی کمتری به لحاظ ارزیابی ریسک و محاسبه حق بیمه دارند، قابل اجرا است، اما در زمینه مقایسه محصولات بیمه ای، پرداخت حق بیمه و دسترسی به اطلاعات بیمه گر به صورت آنلاین می تواند نقش موثری داشته باشد.
البته باید مدنظر داشت که فرصت های جدید با مخاطرات و ریسک های جدید نیز همراه خواهد بود. در این راستا شرکت های بیمه به عنوان ارائه کنندگان خدمات، باید اطمینان خاطر و اعتماد مشتریان را برای انجام برخی از امور و عملیات بیمه ای در فضای مجازی جلب کنند که لازمه آن آمادگی و پذیرش دو طرف عرضه و تقاضای بیمه برای انجام مبادلات و تراکنش ها به صورت الکترونیک است(ابراهیم تاجیک،1391).
2-10) پیش نیاز های پیاده سازی فن آوری اطلاعات در صنعت بیمه
2-10-1) فرهنگ سازی
بستر سازی فرهنگی نقش مهمی در پیاده نمودن فناوری اطلاعات در صنعت بیمه ایفا می نماید و موجب می شود تا به کارگیری آن سریع تر،و با موفقیت انجام شود.موثرترین عامل در موفقیت به کارگیری فناوری اطلاعات،اعتقاد و اطمینان مدیران به آینده جت استفاده از فن آوری اطلاعات است که به تنهایی نمی تواند سبب دستیابی به مزیت رقابتی برای شرکت ها شود.برای کسب موفقیت باید این فعالیت ها با فرهنگ سازمان هماهنگ شده و توسط افراد کلیدی سازمان حمایت شوند(کریمی،1383)
2-10-2) آسیب شناسی
باید مشکلات و موانع به کارکیری فن آوری اطلاعات در صنعت بیمه جهت پیاده سازی بیمه الکترونیکی به شکل علمی و دقیق مورد برسی قرار گرفته و برای رفع آن برنامه ریزی شود(همان)
2-10-3) جهت دهی به سمت ساختار فرآیندی:
ساختار سازمانی شرکت های بیمه و بیمه مرکزی ایران مرتبط با فن آوری اطلاعات،باید از ساختار وظایفی خارج و به سمت ساختار فرآیندی جهت داده شود .
2-10-4) درگیری کلیه افراد صنعت بیمه با امور فن آوری اطلاعات
کلیه اعضای صنعت بیمه از مدیران ارشد تا کارمندان سطح عملیاتی باید به عنوان کارشناسان اطلاعات شناخته شده و از تجارب و مهارت های آن ها برای پیاده سازی فن آوری اطلاعات استفاده شود.
2-10-5) کوچک سازی ساختار سازمانی:
خارج کردن فعالیت های غیر ضروری از محیط صنعت بیمه(کوچک سازی) یکی از اصول ضروری این فرآیند محسوب می شود.
2-11) نقش فن آوری اطلاعات در صنعت بیمه
صنعت بیمه از فعالیت های مهم هر کشوری است که در کنار فعالیت های بانک داری و تولیدی،نقش به سزایی در رشد و تعالی کشور دارد. در این خصوص فن آوری ارتباطات و اطلاعات نقش عمده ای در این مقوله دارد و می تواند در بهینه سازی فرآیند های جاری و کاهش هزینه های داخلی شرکت های بیمه و به تبع آن ایجاد بازارهای جدید کمک کند.استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات در تمامی زمینه های مربوط به این صنعت تاثیر اساسی دارد.تمرکز یافتن بر همه فرآیند های کاری در یک جریان واحد اطلاعاتی،هزینه گرد آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات را به میزان زیادی کاهش می دهد.از آنجا که فن آوری موثر اطلاعات نزد بیمه گران عاملی کلیدی برای ایجاد ارزش محسوب می شود،فن آوری های جدید اطلاعاتی و ارتباطی به آنها این توانی را می دهد که ارتباطات کلیدی را در زنجیره ی ارزش ها بازسازی و عقلانی کند(کیتا و لی8،2005).
از اساسی ترین کاربرد های فن آوری اطلاعات،استفاده از آن در بخش خدمات است.صنایع خدماتی نظیر بانکداری،بیمه،بازاریابی،تجارت،آموزش،گردشگری و … از فن آوری اطلاعات نفع زیادی برده اند.از این نوآوری ها فن آورانه در صنعت بیمه می توان از بیمه الکترونیکی نام برد.بیمه الکترونیکی حاصل تحول در فن آوری اطلاعات و ارتباطات است.استفاده از فن آوری اطلاعات در صنعت بیمه باعث افزایش ظرفیت تولید،تخصصی شدن فعالیت ها و بهبود سرعت و کیفیت خدمات خواهد شد.بیمه ی الکترونیکی در یک نگاه کلی به فراهم ساختن امکان دسترسی مشتریان به خدمات بیمه ای با استفاده از واسطه های ایمن و بدون حضور فیزیکی اطلاق می شود(همتی،1382)
ظهور فن آوری اطلاعات منجر به تحول صنایع تولیدی و خدماتی شده است که صنعت بیمه نیز به عنوان جزئی از صنایع خدماتی از این امر مستثنی نیست . از آن جایی که مانند سایر صنایع رقابتی یکی از عوامل مهم رضایت مشتریان درخدمات بیمه ای کیفیت ارائه خدمات است)یعنی دسترسی سریع و ارزان به آن خدمات(، لذا رسیدن به این مهم، صرف نظر از مزایای بیشماری که برای مشتریان داخلی و خارجی بیمه ها دارد، یک مزیت رقابتی در دنیای پررقابت کنونی است . شرکت های مالی مبتنی بر وب، با از بین بردن هزینه های سنتی و تحویل مناسب کالا ها و خدمات ازطریق اینترنت، هزینه تراکنش ها را کاهش می دهند. تکنولوژی های اینترنت نه تنها بر روی کانال های توزیع شرکت تاثیر دارند، بلکه تمامی فرآیندهای تجاری شرکت را متحول می سازند . امروزه از IT ، در فرآیند پردازش بیمه نامه، وتعیین حق بیمه، تحلیل بازار، پیش بینی فروش وحسابداری استفاده می شود . واضح است که بیمه، صنعتی وابسته به اطلاعات است ، بنابراین فناوری اطلاعات و ارتباطات می تواند تاثیرات بسیار زیادی برآن داشته باشد. پیشرفت اینترنت در صنعت بیمه سرعت کمتری از بانک داری برخط داشته است. دو دلیل عمده وجود دارد که شرکت های بیمه را به سمت فعالیت های برخط سوق می دهد، دلیل اول اینکه امکان دسترسی برخط و ارائه یک کانال تحویل ارزان،توسعه نمایندگی ها و آژانس های شبکه ای موجود،حذف کاغذ بازی و کاهش میزان
تعامل بین افراد باعث کاهش هزینه ها و افزایش درآمد میشود. دلیل دوم عبارت است از این که دسترسی برخط، ادراک مشتریان را از خدمات ارائه شده به آن ها افزایش می دهد و هم چنین باعث به وجودآمدن و افزایش وفاداری می شود(یعقوبی و تاج محمدی،1390).
2-12) آثار فن آوری اطلاعات در صنعت بیمه
صنعت بیمه تا حد زیادی بر پایه اطلاعات استوار است.بیمه نامه ها،کالاهای اطلاعاتی هستند که قابلیت دیجیتالی شدن دارندا؛بنابراین کالاهای بیمه ای برای تولید،مدیریت و توزیع بر خط مناسب هستند.در این قسمت به شرح مختصری از آثار چشمگیر فن آوری اطلاعات در صنعت بیمه پرداخته می شود:9
2-12-1) کاهش موانع ورود به بازار:اینترنت سبب کاهش سرمایه مورد نیاز برای ورود به بازار بیمه شده است.فروش بیمه نامه ها در گذشته بیشتر از طریق شبکه گسترده کارگزاران و نمایندگی های بیمه انجام می شد و به دلیل نیاز به سرمایه گذاری عظیم برای ساخت چنین شبکه های گسترده توزیعی،از شرکت های بیمه قدیمی در برابر ورود رقبای جدید به بازار محافظت می شد؛اما امروزه اینترنت به عنوان کانال مستقیم فروش،شرکت های نوپا را قادر می سازد تا با هزینه کم به بازار بینه دسترسی داشته باشند.در این حالت شرکت های بیمه ای حتی می تواند به طور کامل حالت مجازی داشته و تمام بیمه نامه های خود را از طریق تارنما شرکت به فروش برسانند.
2-12-2) شفافیت بازار:عرضه اینترنتی اطلاعات درباره قیمت ها و کالاهای بیمه ای شرکت های مختلف سبب ایجاد شفافیت در بازار بیمه شده و به مشتریان قدرت انتخاب بیشتری می دهد.با وجود اینکه تارنماهای بسیاری از شرکت های بیمه حاوی اطلاعات کامل درباره انواع سرویس های بیمه ای قابل ارائه و نرخ های حق بیمه هستند؛اما بعضی از شرکت های بیمه از استراتژی عدم شفافیت قیمت،تبعیت کرده و به عرضه سرویس های بیمه ای پیچیده با جزئیات زیاد و قیمت های متغییر می پردازند.افزایش شفافیت بازار و کاهش موانع ورود به بازار،فشارهای وارده به بیمه گران برای کاهش قیمت ها را افزایش داده است.
2-12-3) تخصصی شدن : استفاده از فن آوری اطلاعات فرصت هایی را فراهم آورده تا بنگاه ها بتوانند به طور تخصصی تر کار کنند.شرکت ها می توانند با تمرکز در یک قسمت از زنجیره ارزش در آن قسمت به صورت تخصصی به فعالیت پرداخته و به برون سپاری سایر فعالیت ها بپردازند.کارهای تخصصی از جمله از تخقیق و توسعه،امور اجرایی،مدیریت دارایی ها و مدیرت خسارت ها را می توان به شرکت های تخصصی سپرد و در یک قسمت از زنجیره ارزش به صورت تخصصی به فعالیت پرداخت.در این باره می توان به شرکت بیمه آینیز10 اشاره کرد.این شرکت تمامی کالاهای خود را فقط از طریق اینترنت به فروش می رساند.تمرکز شرکت آینیز بر توسعه یک استراتژی تجاری،طراحی کالاهای بیمه ای جدید و تعیین نرخ های بیمه ای به صورت تخصصی است.این شرکت تمام قسمت های دیگر زنجیره ارزش خود را از جمله پرداخت خسارت و خدمات پس از فروش،برون سپاری کرده است.تمرکز بر قسمت های خاصی از زنجیره ارزش به همراه استفاده از فن آوری جدید سبب شده است که این شرکت به راحتی بتواند به گسترش طیف کالا و خدمات خود و همچنین گسترش قلمرو جغرافیایی عرضه خدمات بپردازد.
1-12-2) کاهش هزینه ها: قابلیت فن آوری اطلاعات سبب بهبود کارایی در توزیع،امور اجرایی و فرایند های پرداخت خسارت شده و توزیع بر خط بیمه نامه ها سبب کاهش مستقیم هزینه های توزیع می شود. به طور معمول 12 تا 26 درصد عایدی حاصل از حق بیمه ها برای هزینه های توزیع مصرف می شود.عامل دیگری که سبب کاهش هزینه ها می شود اتوماسیون فرایند های تجاری است.به کارگیری فن آوری اطلاعات در صنعت بیمه سبب کاهش هزینه های امور اجرایی می شود.این هزینه ها به طور معمول برابر 9 تا 15 درصد عایدی حاصل از حق بیمه را به خود اختصاص می دهند.11 کاریرد های فن آوری اطلاعات در فرایند های وابسته به پرداخت خسارت نیز سبب کاهش بسیار هزینه های فرایندی تسویه خسارت شده است.این هزینه ها به طور متوسط برابر 4 تا 12 درصد عایدی حاصل از حق بیمه ها هستند.
به کار گیری فن آوری اطلاعات، تحول گسترده ای را در امور اداری و سیستم های اطلاعاتی صنعت بیمه ایجاد می کند؛به صورتی که امکان انتقال الکترونیکی داده ها،مدارک،اسناد و مکاتبات مختلف از طریق کامپیوتر و خطوط ارتباطات مخابراتی فراهم می شود.همچنین فن آوری اطلاعات،توانایی شرکت بیمه را افزایش می دهد.این کارکرد در نتیجه افزایش تنوع محصولات و بهبود کیفیت و جلب رضایت مشتری می باشد.علاوه بر این،توسعه فن آوری اطلاعات سبب تسهیل روند اداری و افزایش بازدهی نیروی انسانی و مدیریت می شود(آستین،1382).
2-13) بیمه سلامت
آبان ماه سال 1373 مجلس شورای اسلامی وقت، قانون بیمه همگانی را تصویب کرد. متعاقب آن سازمانی تحت عنوان بیمه خدمات درمانی در کشور تشکیل شد. هدف این سازمان رفع نیاز به خدمات بهداشتی، درمانی و مراقبتهای پزشکی در حوادث و سوانح به صورت بیمه همگانی برای کارمندان دولت و بیمه شدگان اختیاری بود. این سازمان با عقد قرارداد با کلیه بیمارستان ها و مراکز بهداشتی درمانی دولتی و برخی بیمارستانها، درمانگاهها، آزمایشگاه ها، داروخانه ها و پزشکان در بخش خصوصی به ارائه خدمات به بیمه شدگان خویش پرداخت.اساس کار به این شکل بود که بیمه شدگان هنگام مراجعه به مراکز طرف قرارداد فقط بخشی از هزینه خویش را به عنوان فرانشیز پرداخت کرده و مابقی هزینه را مراکز طرف قرارداد از سازمان بیمه خدمات درمانی اخذ می کردند.این روند ادامه تا اینکه در تاریخ اول مهرماه سال 91 بر اساس ماده 38 قانون برنامه پنجم توسعه و با تجمیع سازمان های بیمه گر کشور، سازمان بیمه سلامت ایران تشکیل شد تا به این ترتیب خدمات پایه سلامت به طور یکسان به تمامی مردم در قالب یک سازمان ارایه شود. با این هدف که همه جمعیت 75 میلیونی کشور از یک بیمه پایه درمان برخوردار و دیگر فردی فاقد پوشش بیمه درمان در کشور نباشد. این سازمان ماموریت یافت انجام اقدامات لازم را به منظور تمرکز کلیه امور بیمه سلامت از طریق تجمیع سریع بخشهای بیمه های درمانی کلیه صندوق های موضوع ماده 5 قانون مدیریت خدمات کشوری و ماده 5 قانون محاسبات عمومی کشور با رعایت مفاد ماده 38 قانون برنامه پنجم توسعه اساسنامه سازمان به انجام رساند تا به این ترتیب اهداف عالیه مد نظر قانون گذار از جمله تجمیع منابع مالی سلامت، رفع هم پوشانی بیمه های درمانی، برقراری عدالت اجتماعی در بخش سلامت، تامین پوشش کامل بیمه سلامت، یکسان سازی سیاست ها و روش های اجرایی حوزه بیمه سلامت، تشکیل امور مراکز طرف قرارداد، تشکیل پرونده سلامت، فعال سازی نظام ارجاع و پزشک خانواده و کاهش سهم مردم از هزینه های درمان به 30 درصد محقق شود.
2-14) پیشینه و ادبیات تحقیق
2-14-1) تحقیقات داخلی
– رضا صفدری و همکاران در سال(1390) در تحقیقی با عنوان "بررسی عوامل انسانی موثر در بکارگیری اطلاعات توسط مدیران میانی دانشگاه علوم پزشکی تهران" پرداخته است .یکی از مهمترین دلایل تمایز سازمانها از یکدیگر، درجه بکارگیری فناوری اطلاعات توسط آنها در فعالیتهای سازمانی است. از مهمترین عواملی که در بکارگیری فناوری اطلاعات نقش داشته، عوامل فردی میباشد. عوامل فردی مانند برداشتها و نگرشهای کارکنان نسبت به فناوری اطلاعات و ویژگیهای جمعیت شناختی آنها، از جمله عواملی هستند که بر میزان پذیرش و استفاده افراد از این فناوری تاثیر میگذارند. این مطالعه توصیفی- تحلیلی از نوع مقطعی بوده که در سال 89 انجام شد. جامعه پژوهش در این مطالعه شامل110 نفر از مدیران میانی بیمارستانهای آموزشی دانشگاه علوم پزشکی تهران میباشد. ابزار پژوهش در این مطالعه پرسشنامه بوده که روایی و پایایی آن قبل از انجام مطالعه در یک نمونه 30 نفری تایید گردیداز افراد شرکت کننده در مطالعه 62/9% مرد و 37/1% زن بود. یافته های پژوهش نشان داد که بین ادراک و تصمیمگیری با بکار گیری فناوری اطلاعات رابطه معنیداری، اما بین سابقه خدمت، سطح تحصیلات و آموزش با بکارگیری فناوری اطلاعات ارتباط معنی داری وجود نداشت. نتایج این مطالعه نشان میدهند که عوامل انسانی( ادراک و تصمیم گیری) از مهمترین عوامل در بکارگیری فناوری اطلاعات میباشد که مدیران ارشد سازمانها و کارشناسان امر باید به جنبههای مهم عوامل انسانی و عوامل تاثیرگذار بر روی آن توجه داشته و در صدد مرتفع کردن آنها باشند.
– تحقیقی که علی نقی مشایخی و همکاران در سال (1384) با عنوان بررسی عوامل کلیدی موثر بر کاربرد فناوری اطلاعات در سازمان های دولتی ایران: کاربرد روش دلفی" انجام داده است.در این تحقیق ابتدا درباره فناوری اطلاعات توضیحی داده شده و سپس با ارائه شواهدی از شکست و ناکامی در کاربرد این فناوری در سطح ایران و جهان ، مساله پژوهش تعریف شد.در این تحقیق روش پژوهش به روش دلفی تبیین شده است. یافته های تحقیق در مجموع 37 عامل را در موفقیت و شکست کاربرد فناوری اطلاعات در سازمان های دولتی ایران تشخیص دادهاند. لازم به ذکر است که به 20 عامل ازاین عوامل در پژوهشها در بخش دولتی اشاره دارد و 17 عامل دیگر را اعضای پانل ارائه کرده اند.
– امیر محترمی و همکاان در سال (1392) در تحقیقی با عنوان "بررسی عوامل موثر بر پذیرش فناوری اطلاعات در سازمان ها" پرداخته اند. در این مقاله، به عنوان بخشی از یک پروژه پژوهشی در زمینه انتشار فناوری اطالعات، مجموعه عوامل موثر بر پذیرش و انتشار فناوریهای اطالعاتی در بنگاههای اقتصادی کشور براساس مدل سه بخشی محیط، بنگاه، فناوری بررسی و فرضیههای مربوط به آن براساس مطالعه بیش از ۸۴ بنگاه اقتصادی و خدماتی کشور در بازه زمانی سالهای ۸۹ الی ۹۱ مورد آزمون قرار گرفته است. همچنین، از یک مطالعه موردی نیز برای راستی آزمایی نتایج پژوهش استفاده شد. نتایج حاکی از آن است که عواملی چون ادراک مدیران از منافع و چالشهای فناوری اطلاعات، اندازه سازمان، ثبات مدیریت، آمادگی تامینکنندگان سازمان، تاثیر مثبتی بر میل به پذیرش فناوری اطالعات در سازمانهای ذیربط دارد. ولی بر اساس شواهد بهدستآمده رابطه میان شدت رقابت در صنعت با میل به پذیرش فناوریاطالعات در این سازمانها معنیدار نیست. در نهایت، نتایج در قالب مالحظات سیاستی جهت توسعه کاربرد و انتشار فناوری اطالعات در سازمانهای کشور مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
– مرتضی مرادی و همکاران در سال (1389) در تحقیقی بررسی عوامل موثر بر پذیرش فناوری اطلاعات از سوی نیروهای پلیس"پرداخته اند. رایانه تبدیل به یکی از ابزارهـای مهـم مـورد اسـتفادهدر حـوزههـای فـردی و سـازمانی شـده اسـت و سازمانهای گوناگون برای اهداف مختلفی از آن استفاده می کنند که سازمانهای انتظامی نیـز خـارج از ایـن قاعده نمی باشند، اما پیامد نهایی که سازمانها از این فناوری انتظاردارند افزایش کارآمدی، بهبـودکیفیـت و ارتقای تاثیرگذاری سازمان میباشد. این مهم تنهادر صورتی حاصل مـیشـودکـه از ایـن فنـاوری اسـتفاده شود. بنابراین پذیرش آن و استفاده از آن به اندازه خودفناوری مهم میباشد. دانستن عواملی که بـرپـذیرش فناوری اطلاعات تاثیرگذار است ما را قادر می سازدتا بتوانیم میـزان اسـتفاده از آن را پـیشبینـی کنـیم. ایـن مقاله سعی دارد عواملی را که برپذیرش فناوری از سوی کاربران و بـهخصـوص نیروهـای پلـیس تـاثیرگـذار است مورد بررسی قرار دهد. جهت این بررسی چهار مدل کنش موجه، رفتار برنامه ریزی شده، تئوری رفتاری برنامه ریزی شده تجزیه شده ومدل پذیرش فناوری موردمطالعه قرار گرفت. نتایج این بررسی نشـان دادکـه سودمندی درک شده، هنجارهـای ذهنـی، سـهولت اسـتفادهدرک شـده، تجربیـات قبلـی و خودکارآمـدی از عواملی هستند که برپذیرش فناوری اطلاعات از سوی نیروهای پلیس تاثیرگذار است.
– کریمی در سال (1382) در مقاله ای با عنوان" نقش فن آوری اطلاعات در صنعت بیمه" پرداخته است .پس از ارائه مطلبی در خصوص بیمه الکترونیک و اثرات استفاده از فن آوری اطلاعات در صنعت بیمه،تجهیزات سخت افزار و نرم افزار،امنیت و قابل دسترسی به شبکه،ایجاد شبکه مخابراتی مطلوب،فرهنگ سازی مناسب،وجود نیروی انسانی آگاه و متخصص،وجود زیرساخت های سازمانی و زیر ساخت های حقوقی را از شرایط اجرای موفقیت آمیز راهبرد بیمه الکترونیک معرفی کرده است.
– در مقاله ای تحت عنوان تحلیلی بر مهم ترین مولفه های تاثیرگذار بر بکارگیری خدمات بانکداری اینترنتی اشاره گردید که بانکداری نوین به عنوان یکی از زیرساختهای حیاتی تجارت الکترونیکی، نقش کلیدی در توزیع مناسب خدمات بانکی در میان مردم دارد.و هدف از انجام آن پژوهش ، شناسایی و رتبه بندی مهم ترین مولفه های تاثیرگذار بر بکارگیری خدمات بانکدرای اینترنتی می باشد .در این راستا، مولفههای موثر بر بکارگیری خدمات بانکداری اینترنتی شناسایی شدند. سپس در ادامه با استفاده از روش TOPSIS فازی به رتبه بندی هر یک از مولفه ها از دیدگاه مشتریان بانک توسعه تعاون استان یزد پرداخته شد. نتایج حاصل از TOPSIS فازی نشان داد که مولفه های زیر، به ترتیب، بیشترین تاثیر را بر بکارگیری خدمات بانکداری اینترنتی از دیدگاه مشتریان کاربر بانک توسعه تعاون استان یزد داشته است:
1-تطبیق خدمات بانکداری اینترنتی با نیازها و خواستههای مشتریان
2-بسترسازی مناسب جهت شناساندن مزیتهای اقتصادی استفاده از بانکداری اینترنتی
3-ارائه آموزشهای کاربردی برای مشتریان در مورد نحوه استفاده از خدمات بانکداری اینترنتی از طریق رسانههای عمومی
4-اعطای مشوقهای لازم برای کاربران اینترنتی بانک
5-ایجاد احساس نیاز در مشتری نسبت به بانکداری اینترنتی
2-14-2) تحقیقات خارجی
– میشارا و همکاران در سال (2014) مطالعه ای با عنوان بررسی بالقوه فناوری اطلاعات برای بهبود فرآیندهای بیمه عمومی انجام دادند. این مطالعه با استفاده از روش ترکیبی و با استفاده از گروههای متمرکز انجام گرفت. در این تحقیق جامعه آماری مشتریان بیمه عمومی مد نظر بوده است.در این مطالعه منفعت های اینترنت و تلفن و تمایل برای استفاده از این خدمات مورد بررسی قرار گرفت.روش تجزیه تحلیل در این تحقیق آزمون خی دو یا مربع کای برای تست فرضیه های تحقیق مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج نشان داد که استفاده از فرآیندهای مبتنی بر فناوری اطلاعات برای کارایی برنامه های عمومی و خصوصی بیمه لازم و ضروری است.
– آهونن و جاروینن، در سال (2003) در تحقیقی با عنوان وضعیت کنونی بیمه الکترونیک که در سطح 5 کشور آمریکا،انگلستان،آلمان،فنلاند و سوئد که توسط () انجام گرفته است.روس گردوآری اطلاعات پرسشنامه بوده است. پس از تحلیل وضعیت هر یک از کشورهای فوق در زمینه استفاده از بیمه الکترونیک،تجربه اندک شرکت ها در ارایه خدمات الکترونیکی،مسایل مربوط به سیستم ها،مسایل مربوط به نگرش ها و فرهنگ کاربران، لزوم محرمانه ماندن اطلاعات خصوصی کاربران،دفعات اندک استفاده از خدمات بیمه،نیاز به آشنایی با کامپیوتر و روش های بیمه الکترونیک و…از جمله چالش های بیمه الکترونیک در این کشورها معرفی شده اند.نتایج این تحقیق نشان داده است که فن آوری در این کشورها مانع توسعه و پیشرفت خدمات الکترونیکی بیمه نبوده است.
– مطالعه آرورا در سال (2003) ،در خصوص کاربرد و تاثیر تجارت الکترونیک بر صنعت بیمه نشان می دهد که عدم دقت در ارائه خدمات،فقدان روش های موثر برای استفاده آسان و ارزان مشتریان در کنار روش های سنتی، فقدان تبلیغات و ناتوانی موسسات در ایجاد انگیزه برای استفاده از بیمه الکترونیک،مقاوت کاربران در استفاده از فن آوری های نوین،امنیت شبکه و پهنای باند، از مهمترین چالش های بیمه الکترونیکی در مسیر توسعه است.توجه به این چالش ها و تلاش ها در جهت کاهش و رفع آن ها باعث می شود شرکت های بیمه بتوانند از مزایا و فرصت های عرصه بیمه الترونیک استفاده نمایند.
* منابع داخلی
1- افجه، سیدعلی اکبر و رضایی ابیانه، ندا، بهار و تابستان 1392،رابطه میان یادگیری سازمانی و آمادگی کارکنان برای تغییر در شرکت های بیمه،مطالعات مدیریت بهبود و تحول, دوره 23 , شماره 70 , از صفحه 231 تا صفحه 247.
1. امین،محمدابراهیم و کمال خانی،سحر1387،چالش های اساسی رودرروی اجرای برنامه ی تحول در صنعت بیمه کشور،مجموعه مقالات پانزدهمین همایش ملی و دومین همایش بین المللی بیمه و توسعه،انتشارات پژوهشکده بیمه،صص83-349
2. بهرادمهر، نفیسه،به کارگیری تکنولوژی تجارت سیار در صنعت بیمه ایران،پژوهشنامه بیمه،سال بیست و هشتم، شماره3،صص47- 72
3. پرهیزگار،علی اکبر و آقاجانی،علی(1393)،روش تحقیق پیشرفته با رویکرد کاربردی،تهران،انتشارات پیام نور
4. حسن زاده،علی رضا و الهی،شعبان 1385،نقش بیمه الکترونیکی در تسهیل صادرات،فصلنامه صنعت بیمه،سال21،ش3،شماره مسلسل83،صص27-5
5. خواجویی، موسی ،1383،مطالعه امکان سنجی تجارت الکترونیکی در ایران روش شناسی زیر ساخت ها،کنفرانس دومین همایش ملی تجارت الکترونیک
6. دژپسند،فرهاد1384،بیمه و تجارت الکترونیک،معاونت برنامه ریزی وزارت بازرگانی،انتشارات سی زان،چ1،ص82
7. رادفر،رضا،(1390)، ارائه مدلی برای اندازه گیری سطح فناوری اطلاعات در سازمان ها با استفاده از سیستم فازی،پژوهش های مدیریت،شماره 89،صص49-57
8. رسول اف،جلال(1390)، بانکداری الکترونیکی،دستاوردها،چالش ها و افق آینده.
9. رسولیان،محسن،فتح نژاد،فرامرز و نادعلی،شورانگیز1388،بررسی تاثیر تکنولوژی ارتباطی و اطلاعاتی در توسعه بیمه ی الکترونیک در ایران،ماهنامه ی تازه های جهان بیمه،ش 140و141.
10. سرمد، زهره، حجازی الهه،(1385)، روش های تحقیق در علوم رفتاری، چاپ دهم، تهران، نشر آگاه.
11. صفدری ، رضا. درگاهی، حسین. اشراقیان ، محمد رضا .برزه کار، حسین.(1390)،"بررسی عوامل انسانی موثر در بکارگیری اطلاعات توسط مدیران میانی دانشگاه علوم پزشکی تهران"، مجله دانشکده علوم پزشکی تهران، دوره 5.
12. علیخانی،علی و بهرامی،امیر1386،بررسی و شناسایی موانع پیاده سازی بیمه ی الکترونیکی در صنعت بیمه ایران و ارائه راهکارهای مناسب،فصلنامه ی صنعت بیمه،سال22،ش2،شماره مسلسل86،صص55-29
13. فتحیان، م. شیخ، ع، (1390)، بررسی تاثیر فناوری اطلاعات بر چابکی شرکت های کوچک و متوسط. دانشور رفتار مدیریت و پیشرفت، دانشگاه شاهد، سال هجدهم، شماره 50، صص 71-96.
14. کریمی،آیت،(1382)،نقش فن آوری اطلاعات در صنعت بیمه،فصلنامه تخصصی آسیا،،شماره 30،صص15-20
15. گلستان هاشمی،مهدی1381،خلاقیت و نوآوری سازمان و تکنولوژیکی،ماهنامه فولاد،ش86.
16. همتی،عبدالناصر1382،نقش بیمه در تجارت الکترونیک،مجموعه مقالات دومین همایش تجارت الکترونیک معاونت برنامه ریزی و امور اقتصادی،صص78-169
17. محترمی، امیر. حسینی، سید حمید خداداد، الهی، شعبان.(392)،"بررسی عوامل موثر بر پذیرش فناوری های اطلاعاتی در سازمان ها"، فصلنامه مدیریت توسعه فناوری.
18. مرادی، مرتضی. مهرانی، کامینه. برومند، مجتبی.(1389)،" بررسی عوامل موثر بر پذیرش فناوری اطلاعات از سوی نیروهای پلیس"، دو ماهنامه توسعه انسانی پلیس، سال هفتم، شماره 28.
19. مشایخی، علی. فرهنگی، علی اکبر.مومنی، منصور.علیدوستی، سیروس ، (1384)،" با عنوان بررسی عوامل کلیدی موثر بر کاربرد فناوری اطلاعات در سازمان های دولتی ایران: کاربرد روش دلفی"،فصلنامه مدرس علوم انسانی.
20. Ahonen,A. &R.jarvine(2003),Current state of Eleectronic Insurance Services,Frontiers of E-business Research,Tempere University of Technology,148-163.
21. Abeysekera, I., & Guthrie, J. (2004), "Human capital reporting in a developing nation". The British Accounting Review, 36, 251-268
22. Bhaskar, R., & Zhang, Y. J. (2012). Understanding health insurance needs for small businesses in the U.S. To formulate the information technology strategy. Journal of Cases on Information Technology, 14(4), 1-11.
23. Mishra, A. N., Ketsche, P., Marton, J., Snyder, A., & McLaren, S. (2014). Examining the potential of information technology to improve public insurance application processes: Enrollee assessments from a concurrent mixed method analysis. Journal of the American Medical Informatics Association.
24. Opanasovych, O. V. (2010). Information technologies as a tool for regulation of insurance services market in Ukraine. Actual Problems of Economics(10), 215-220.
1 Information
2 .Clegg
3 .Korpela
4.Avison and Myers
5 -Carrall
6 – -www.centinsur.ir
7 -Information Technology
8 -Cata & Lee
9 -The European-business Market Watch Report(2002)
10 -www.ineas.com
11 -Swiss Re,Economic Research & Consulting)2000)
—————
————————————————————
—————
————————————————————