مبانی نظری جوانان روستایی و اشتغال کشاورزی

مقدمه
جوانان از مهم ترین نیروهای توانمند، غیر قابل انکار و منابع یک کشور هستند و می توانند به توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور کمک کنند. علاوه بر تعداد زیاد جوانان، آنان پر انرژی و شجاع هستند و به شمار ایده های جدیدی می باشند که می توانند به تغییرات توسعه اقتصادی اجتماعی، در صورتی که به خوبی هماهنگ و درگیر در فعالیت های اقتصادی کشور شوند پاسخ دهند(مسیگوا و کیپشا1،2013). به طور کلی، جوانان دارایی هایی هر کشور هستند. آن ها نه تنها قانونی به عنوان رهبران آینده در نظر گرفته شده اند، بلکه آن ها بزرگترین سرمایه ها برای توسعه یک کشور هستند. سرمایه گذاری بر روی جوانان تنها راه برای حصول اطمینان از رشد و توسعه آینده هر کشوری است(ایمه2،2013) و امروزه اشتغال جوانان برای هر کشوری در جهان از اهمیت خاصی برخوردار است (اودهیمبو،2006). بخش کشاورزی از نظر توان اشتغالزایی دارای اهمیت ویژه ای می باشد به طوری که ملور3( 2003) در مطالعه خود نشان می دهد که در حدود دو سوم رشد فرصت های شغلی به طورمستقیم و غیر مستقیم به بخش کشاورزی برمی گردد(سلامی و انصاری،1388). به عقیده هال4 (2013) شرکت جوانان در بخش کشاورزی در بسیاری از کشورهای در حال توسعه بسیار پایین است، اساسا به این دلیل که این بخش به دلیل ریسک، بی کفایتی، هزینه و ماهیت کار فشرده غیرجذاب است(تیجانی5، 2014). از این رو تاثیر مهاجرت روستا به شهر در میان جوانان بر کشاورزی و توسعه روستایی را نمی توان نادیده گرفت(پام6، 2014). بنابراین اشتغال جوانان و رابطه آن با توسعه پایدار روستایی و کشاورزی موضوعی است که به طور روزافزون مورد توجه کشورهای در حال توسعه و جوامع بین المللی قرار گرفته است(همتی و همکاران، 1386).

– جوان و جوانی
بنا به گفته گوبلی7(1996) تا به حال تعریف جامعی از واژه ی جوان ارائه نشده است. این واژه به شکل های گوناگون مورد بحث قرار گرفته است. گاهی به عنوان یک گروه سنی خاص، گاهی به عنوان مرحله ای از زندگی و گاهی نیز نوعی نگرش تلقی شده است. در کشورهای گوناگون دامنه سنی مختلفی را برای این موضوع در نظر گرفته اند(ابدی و زمانی، 1386). بنا به تعریف سازمان ملل متحد قشر جوان کسانی هستند که در گروه سنی ١٥ تا ٢٤ سال قرار دارند(بات و همکاران8، 2011). شینگی نیز در کتابش به نام" آموزش، شغل و چشم انداز اجتماعی" جوان را دامنه ی سنی 13 تا 15 سال قرار می دهد. همچنین فائو در برنامه ریزی های جهانی خود دامنه ی سنی 10 تا 25 سال را جوان می نامد (ابدی و زمانی، 1386). در حالی که کشورهای مشترک المنافع جوانان را 15 تا 29 سال می دانند. همچنین برای اهداف سیاسی، محدوده سنی می تواند حتی گسترده تر باشد. به گفته مکاندری (2000)در برخی از کشورهای آفریقایی مانند غنا، کنیا و تانزانیا تعریف مورد استفاده برای اهداف سیاسی بین 15 سال تا 35 سال، در نیجریه، آن را به محدوده 12 تا 30 سال و سیاست ملی جوانان آفریقای جنوبی جوانان به عنوان یک فرد بین سنین 14 تا 35 سال تعریف می کند(بوسومپم و همکاران، 2011). همچنین به گفته ایمه جوان (مرد یا زن) بالاتر از ده اما زیر سی سال سن دارند(ایمه،2013).
جوانی دوره ای از زندگی است که در آن فرد آرزوها، انتظارات، آرمان ها و انرژی زیادی دارد. در میان کودکی و بزرگسالی و هنگامی است که مردان و زنان، بسیار مشتاق و علاقه مند به تامین آینده ی خود و همچنین همکاری و کمک به خانواده، اجتماع و جامعه هستند. این مرحله از زندگی، در تصمیم گیری افراد جوان، دست یابی به اشتغال مولّد و کارمناسب و آبرومند بسیار مهم است. در 10 سال آینده در سطح جهان، یک میلیارد نفر به سنِّ جوانی و کار خواهند رسید، ایجاد فرصت های اشتغال مولّد و کار مناسب برای جوانان یکی از چالش های اساسی اجتماعی، ملّی و جهانی است و جای تعجب نیست که این مسئله یکی از موارد مهمِّ مورد بحث در نشست ها و جلسه های جهانی باشد(دادورخانی و همکاران،1390).سرمایه انسانی در جوانان شکل گرفته است بنابراین از عوامل مهم تعیین کننده رشد بلند مدت است که یک ملت می تواند بر روی آن سرمایه گذاری و تکیه کند(ایمه،2013). به عبارت دیگر جوانان نشان دهنده ذینفعان بسیار مهم در هر جامعه هستند. آنها نه تنها آینده هر کشور، بلکه سهامداران عمده و منبع مفید در ملت سازی هستند(اکفور9، 2011). در این پژوهش نیز با توجه به مطالب ذکر شده و جایگاه مهم جوانان در جامعه، این قشر به صورت خاص در جامعه ی روستایی مورد مطالعه قرار گرفته است.
– جوانان روستایی
امروزه جوانان روستایی بخش عمده ای از جمعیت و نیروی کار جامعه را تشکیل می دهند و به عنوان بازوی کار در بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی خانواده های روستایی نقش ارزنده ای دارند (شهبازی،1384). از این رو می توان گفت جوانان از سرمایه های انسانی مهم هر کشور بوده و موتور محرک و قوای اصلی نیروی انسانی فعال را تشکیل می دهند. سرمایه گذاری خرد و کلان کشور عمدتا رو این قشر از جامعه انجام می شود و رسیدن به توسعه همه جانبه و پایدار با اتکا به این قشر امکان پذیر است(خواجه نوری و سروش،1385). کمک به جوانان برای تحقق بخشیدن به پتانسیل کامل خود با به دست آوردن دسترسی به اشتغال مولد و کار مناسب پیش شرط لازم برای ریشه کن کردن فقر، توسعه پایدار و صلح پایدار است، بنابراین برنامه های اشتغال جوانان می تواند پشتیبانی، مفید برای افراد جوان که موانع خاص در بازار کار روبرو هستند فراهم کند(کونجارت، 2009).
– شغل و اهمیت آن
شغل انسان، یکی از عوامل بسیار مهم و سرنوشت ساز در زندگی شخصی فرد به شمار می رود(کاوه،1386). نقش اشتغال در پویایی زندگی انسان انکارناپذیر است و می توان آن را کانون ارتباطات انسانی و اجتماعی تلقی نمود(احمدی و یزدخواستی،1385). انتخاب شغل مناسب و زندگی شغلی امر مهمی برای افراد محسوب می شود. فرد با انتخاب یک نوع شغل علاوه بر این که شغلی را انتخاب می کند، سبک زندگی مخصوصی را نیز انتخاب می کند. همچنین انتخاب شغل تعیین می کند که فرد ازکدام یک از توانمدی ها و استعدادهایش بهره بگیرد و از کدام یک چشم بپوشد، در نتیجه انتخاب شغل تا حد زیادی آینده فرد را تحت تاثیر قرار می دهد. بنابراین با شناسایی و هدایت تمایل های شغلی افراد می توان به آنان کمک کرد تا بیشترین سودمندی را برای خود و جامعه داشته باشند(باوی و همکاران،1388).
– اهمیت کشاورزی
کشاورزی از مهم ترین بخش های اقتصادی کشور است و نقش آن در توسعه و ثبات اقتصادی و سیاسی و نفوذ بین المللی انکار ناشدنی است. توسعه ی کشاورزی مهم ترین اولویت در برنامه های توسعه ی ملی کشورهای در حال توسعه محسوب می شود(کلر10،2001). از این رو کشاورزی صنعت ضروری برای بسیاری از کشورها است. در جهان غرب، سهم بخش کشاورزی در تولید ناخالص داخلی کل11 کمتر از 4 درصد است، اما نزدیک به 50 درصد از تجارت کشاورزی در سراسر جهان توسط کشورهای توسعه یافته انجام می شود(نامویتوم و باگسون، 2013). بر اساس مطالعه سلامی12( 2004) توسعه بخش کشاورزی در ایران درآمد بیشتری را نسبت به سایر بخش ها برای خانوارهای کم درآمد روستایی ایجاد می کند. نتایج مطالعه بانوئی13 (2005) نیز حاکی از آن است که توسعه بخش کشاورزی و صنایع وابسته به آن ضمن اینکه درآمد بیشتری نسبت به سایر بخش ها ایجاد می کند، موجب کاهش شکاف درآمدی بین خانوارهای شهری و روستایی می شود (سلامی و انصاری،1388). به گفته ی بانک جهانی (2011) در ایران سهم شاغلان بخش کشاورزی طی سال های 76 تا 90 کاهش چشمگیری داشت به طوری که از 2/25 درصد در سال 76 به 6/18 درصد در سال 90 کاهش یافته که این کاهش در بخش شهری اتفاق افتاده است. در این دوره ی زمانی، سهم شاغلان بخش خدمات از 2/43 درصد به 48 درصد و سهم شاغلان بخش صنعت از 6/31 به 4/33 درصد افزایش یافته است. به عبارت دیگر با وجود ظرفیت های موجود در بخش کشاورزی، سهم آن در اشتغال کاهش یافته است در حالی که طبق اطلاعات بانک جهانی، بخش کشاورزی ایران تنها 22/10 درصد از ارزش افزوده کل را به خود اختصاص می دهد(سروری و همکاران،1392). شاید یکی از دلایل آن، این باشد که امروزه جوانان به دنبال انتخاب امرار معاش در بخش کشاورزی نیستند (لیوی و اسمیت، 2010). اما چه دلایلی وجود دارد که جوانان تمایل به اشتغال در حرفه ی کشاورزی نمی باشند؟
– جوانان و انتخاب شغل کشاورزی
برای گسترش و توسعه ی بخش کشاورزی، به عنوان یکی از محورهای توسعه ی اقتصادی و اجتماعی کشور، به مجموعه ای از نیروهای خلاق، آموزش پذیر، ریسک پذیر، پویا، شاداب و … نیاز است این ویژگی ها نیز اغلب در جوانان وجود دارد و به طور معمول جوانان آمادگی بیشتری برای انتقال این ویژگی به درون یک مجموعه دارند و این در حالی است که امروزه جمعیت شاغل در بخش کشاورزی به سالخوردگی گراییده است(رمضانیان،1380). اگر چه کشاورزی بخش مهم در میان بخش های مختلف برای اقتصاد روستا است اما بسیاری از جوانان علاقه مند به اشتغال در بخش کشاورزی نیستند که از دلایل آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
– بازده پایین کشاورزی
– فصلی بودن کشاورزی
– بخش های ویژه کار
– غیر قابل پیش بینی بودن آب و هوا
– سیستم های غیر قابل اعتماد بازار و بازاریابی
– سیاست های ضعیف دولت (اودهیمبو،2006).
جوانان روستایی کشاورزی را شغلی با درآمد کافی برای رفع نیازهای ضروری زندگی امروزی نمی دانند؛ زیرا رضایت بخشی درآمد کشاورزی را در حدی کم دانسته و اذعان می دارند که هر چند، می دانند کشاورزی شغلی با ارزش است و از این راه، می توان به جامعه خدمت کرد، اما نیازهای اقتصادی آنها با انتخاب شغل کشاورزی کمتر برآورده می شود (علی بیگی،1387). از طرفی کشاورزی از جایگاه ارزش شغلی مناسبی در جامعه برخوردار نیست (خوی نژاد و میرزائی فیض آبادی، 1385).
-عوامل محدود کننده ی حضور جوانان روستایی در کشاورزی
عوامل اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در کاهش مشارکت جوانان روستایی در تولید محصولات کشاورزی نقش دارد. عوامل اقتصادی شامل ناکافی بودن تسهیلات اعتباری، کشاورزی کم سود، فقدان بیمه کشاورزان، سرمایه ی اولیه و نهاده های تولید، عوامل اجتماعی شامل درک عمومی در مورد کشاورزی و تاثیر حرکت والدین از کشاورزی و مسائل زیست محیطی شامل زمین نامناسب، برداشت نامناسب محصول مداوم و تخریب خاک بود. این یافته ها به طور عمده در توافق با نتایج به دست آمده از مصاحبه با رهبران جوان انتخاب شده به دست آمده بود و در مجموع محدودیت های اقتصادی از مهم ترین عوامل بود(آبوجا، 2010). در بررسی عوامل کاهنده ی میزان انگیزه جوانان به اشتغال در حرفه کشاورزی مشخص شد که کم درآمد بودن، پرزحمت بودن و آینده ی شغلی نامطمئن حرفه ی کشاورزی موثرترین عوامل کاهنده ی انگیزه ی جوانان روستایی کلاردشت در اشتغال به حرفه ی کشاورزی محسوب می شود(پورسینا و همکاران،1389).
در مورد علل عدم گرایش جوانان به حرفه ی کشاورزی، عدم سرمایه گذاری کافی در مناطق روستایی و کشاورزی، نبود جاذبه های چشمگیر برای جوانان روستایی، سخت و طاقت فرسا بودن فعالیت های کشاورزی و نبود نظام تامین اجتماعی در روستا و بخش کشاورزی را که به ویژه در نتیجه ی آن نوعی احساس ناامنی برای روستاییان و کشاورزان به وجود می آید را می توان از مهم ترین عوامل برشمرد (رمضانیان،1380). بر اساس مطالعه ی سشتینی و همکاران14(1992) پیرامون ادراک جوانان روستایی استرالیا در مورد شغل کشاورزی، تنها ۷ درصد افراد ابراز کردند که درآینده به شغل کشاورزی خواهند پرداخت و بقیه مشاغل صنعتی، تجاری و دولتی را انتخاب کرده بودند. مهم ترین ویژگی های یک شغل مناسب از نظر جوانان مورد مطالعه عبارت بود از ثبات و امنیت شغلی، امکان به کارگیری استعدادهای ویژه خدادادی، و امکان نوآوری و ابتکار؛ در عین حال، به گفته ی آنها، این ویژگی ها در شغل کشاورزی بسیار اندک است. آنها معتقد بودند که در کشاورزی، امنیت شغلی پایین و امکان نوآوری و ابتکار ناچیز است(علی بیگی،1387). بنابراین به نظر می رسد وجود شرایط آموزشی مناسب، موقعیت اقتصادی مطلوب و گسترش فعالیت های اجتماعی در افزایش انگیزه جوانان روستایی جهت ماندن در مناطق روستایی و اشتغال در بخش کشاورزی ضروری باشد(باجما و همکاران15، 2002).
در حال حاضر بیکاری، مهاجرت جوانان از مناطق روستایی، پیری جمعیت مزرعه و روند خالی شدن جوامع روستایی بخش کشاورزی و روستایی را تهدید می کنند، از طرف دیگر باید راه حلی برای مشکلات اشتغال که نسل حاضر جوانان روستایی با آن مواجه هستند و چالش توسعه ی واقعی است پیدا شود(سامبرگ و همکاران16،2012). قدیری(2003) بر این باور است که نگرش سطح پایین جوانان روستایی در مورد فعالیت های کشاورزی خود اساس مهاجرت به مناطق شهری و تمایل به شغل های کاذب است(موسایی و عمانی17،2011(. به همین دلیل این استدلال وجود دارد که سیاست گذاری ها باید توجه بیشتری به رابطه ی بین جوانان و کشاورزی داشته باشند که به طور کلی موارد زیر را شامل می شود:
– فقر روستایی در حال پیشرفت؛
– مهاجرت جوانان روستایی به مناطق شهری؛
– سطوح بالای غیر قابل قبول از بیکاری و بیکاری در میان جوانان شهری و روستایی؛
– پیری جمعیت مزرعه؛
– بهره وری پایین کشاورزی (ویت،2012).
– بیکاری جوانان روستایی
بیکاری به عنوان یکی از چالش های عمده ای است که باعث کاهش سرعت بهبود توسعه و همچنین پیشرفت های اقتصادی می شود (علیا18، 2014). به گفته اویاو19 (2010) سطح بیکاری بازتابی از وضعیت اقتصاد یک کشور است(ایمه، 2012). با توجه به ادبیات، مشکل بیکاری در میان جوانان نسبت به جمعیت بزرگسال در هر دو کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه بیشتر است (مسیگوا و کیپشا، 2013). همچنین نرخ بیکاری به طور فزاینده ای برای مناطق روستایی، 6/25 درصد و در مناطق شهری 1/16 درصد محاسبه شده است و بنا به گفته وایمی20 (2013) پایه نرخ بیکاری در گروه های سنی 15-24 سن دارای بالاترین نرخ بیکاری یعنی 7/37 درصد و گروه های 44-25 سال سن با نرخ بیکاری 4/22 درصد طبقه بندی شده است (تیجانی،2014). از این رو تقریبا همه ی کشورهای جهان با مشکلات جدی از جمله بیکاری جوانان و همچنین بیکاری با نرخ بالا روستایی نسبت به مناطق شهری روبرو هستند(ویت، 2012).
به گزارش بانک جهانی(2006) چیزی نزدیک به نیمی از بیکاران جهان جوانان هستند و بسیاری دیگر داری اشتغال ناقص یا داشتن کار ناکافی و یا اشتغال در بخش غیر رسمی هستند (ویت، 2012). امروزه بیکاری در بسیاری از کشورها از جمله کشورهای پیشرفته صنعتی به عنوان یک مشکل اساسی مطرح و حل آن سیاست گذاران غالب کشورها را با چالش های بزرگی روبه رو نموده است، به گونه ای که می توان گفت سرنوشت برخی از دولت ها با حل بحران بیکاری به هم تنیده شده است(موسایی،عمانی،1389) و یکی از چالش های بزرگ و رو به افزایش در هر دو کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه می باشد. مشکل بیکاری جوانان به یک تهدید جدی برای ثبات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در بسیاری از کشورهای در حال توسعه تبدیل شده است(مسیگوا و کیپشا، 2013 ). به طور کلی، تفاوت معنی داری بین دو جنس برای اشتغال وجود ندارد. نرخ بیکاری برای دختران جوان 5/12% و تنها کمی بالاتر از نرخ بیکاری پسران که 2/12% است می باشد(دادورخانی و همکاران،1390). با این وجود، تفاوت ها می تواند در کشورهای خاص و مناطق قوی تر به دلایل اقتصادی و فرهنگی باشد و ممکن است مداخلات خاص جنسیتی را توجیه کند. علاوه بر این، زنان جوان بیشتر به دلایلی (خانواده، شخصی، باروری) که مشارکت آنها را در فعالیت های تولیدی تحت تاثیر قرارمی دهد مشغول اند(کونجارت، 2009). نرخ بیکاری جوانان تا حد زیادی در نواحی مختلف متفاوت است. برای مثال در جنوب آفریقا، نرخ بیکاری جوانان بیش از ده برابر بیشتر از کشور موزامبیک است. به طور کلی نرخ بیکاری جوانان در آمریکای لاتین و شرق اروپا بالاتر از کشورهای آفریقایی و آسیایی است(واندرگست، 2010). بنا به گفته سام و همکاران (2002) شواهد نشان داده است که بیکاری جوانان باعث سوء تغذیه، بیماری های روانی و از دست دادن اعتماد به نفس و در نتیجه افسردگی آنان شده و همچنین استرس بالا منجر به اقدام آنان به خودکشی، فقر سلامت جسمی و حمله قلبی در زندگی آنان شده است (مسیگوا و کیپشا، 2013). بنابراین مسئله بیکاری و اشتغال جوانان از ویژگی های برجسته در برنامه های توسعه بین المللی است (ماهندرادیوی و ونکاتاناریانا، 2012).
– ریشه ها و پیامدهای بیکاری جوانان روستایی
بیکاری توسط تغییرات فناوری در روش های تولید ایجاد می شود. تغییرات فنی به طور مداوم در حال وقوع است که منجر به افزایش مکانیزاسیون فرآیند تولید می شود و نتایج آن به طور طبیعی در جابه جایی نیروی کار است که منجر به بیکاری می شود(اولادل21، 2011). بیکاری یک روند جهانی است، اما عمدتا در کشورهای در حال توسعه با پیامدهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و روانی رخ می دهد(اکفور، 2011)
به دلیل پیچیدگی پدیده ی بیکاری، عوامل گوناگونی در به وجود آمدن آن تاثیر دارند که با توجه به شرایط زمانی و همچنین جغرافیایی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی هر کشور متفاوت می باشد. علل بیکاری در دهه های اخیر کشور را می توان در موارد زیر بیان نمود:
1) رشد روز افزون جمعیت
2) افزایش عرضه ی نیروی کار
3) پایین بودن ظرفیت های تولید
4) کمبود سرمایه گذاری
5) افزایش فارغ التحصیلان دانشگاه ها
6) افزایش نرخ مشارکت زنان در فعالیت های اقتصادی
7) پدیده ی چند شغلی بودن نیروی کار شاغل
8) مکانیزه شدن کشاورزی و رها شدن نیروی انسانی مازاد بخش کشاورزی و مهاجرت روستاییان به شهرها
9) کسب درآمد بیشتر در بخش های دیگر اقتصاد(صنعت و خدمات)نسبت به بخش کشاورزی
10) اشتغال به کار غیر قانونی تعداد کثیری از اتباع خارجی در ایران
11) واردات بی رویه اجناس خارجی(صیدایی و همکاران،1390)
بیکاری جوانان، مهاجرت های قانونی و غیر قانونی بین المللی را افزایش داده است. با این تصور که مهاجرت اشتغال مناسب و معقول و همچنین زندگی بهتر را برای آن ها قادر می سازد (مسیگوا و کیپشا، 2013 )
10-2 مهاجرت
مهاجرت به عنوان مهمترین صورت تحرک مکانی جمعیت در یک قلمرو جغرافیایی، حرکت یک فرد یا گروهی از افراد در امتداد مرزهای یک واحد سکونتگاهی به واحدی دیگر برای اقامت دائم یا موقت در مکانی غیر از زادگاه فرد است(کوتاری22،2002). بنا به گزارش سازمان ملل متحد(2002) مهاجرت یکی از مهم ترین مسائل در اقتصاد جهانی معاصر است و تخمین زده می شود که بیش از 110 میلیون نفر در حال حاضر در خارج از کشور محل تولد خود زندگی می کنند و این به وضوح پیامدهای اقتصادی و سیاسی بزرگی برای هر دو کشورهای مبدا و مقصد دارد(درینک واتر23،2003). مهاجرت داخلی، عمدتا متشکل از جوانان و فقرا هستند که به منزله بزرگترین جریان در کشورهای در حال توسعه هستند(دیوید و هرا24،2013).
-مهاجرت از روستا به شهر
هدف از این مهاجرت متفاوت است. هدف برخی از مهاجرت به مراکز شهری جستجوی شغل، در حالی که برخی دیگر از مهاجرت ها به دلیل لذت بردن از امکانات اولیه ای می باشد که در مناطق روستایی وجود ندارد(پام، 2014). یافته ها تائید کننده این فرضیه است که مهاجرت از روستا به شهر تابعی مثبت از نسبت سرانه درآمد شهری به سرانه درآمد روستایی است(گلدسمیت و همکاران25،2004). بیشتر و اکثر کشاورزان زادگاه خود را ترک و سعی می کنند شغلی غیر کشاورزی در مناطق شهری پیدا کنند(لاینگ26،2010). با دستیابی به علل مهاجرت روستا به شهر و سرمایه گذاری در روستاها در راستای برقراری امکانات می توان از مهاجرت بی رویه جلوگیری و توان های بالقوه انسانی مهاجرت را در امور تولیدی و کشاورزی به کارگرفت. از سویی دیگر، از تغییر کاربری اراضی کشاورزی و خارج شدن مرغوبترین زمین های زراعی از چرخه تولیدات کشاورزی و به زیر ساخت و ساز رفتن آن ها جلوگیری نمود. افزون بر آن، با اتخاذ سیاست هایی درراستای کاهش مهاجرت های روستا – شهری و حتی تشویق مهاجرت های معکوس می توان از افت سطح آب های زیرزمینی و کاهش آلودگی آب های زیرزمینی و جاری، آلودگی هوا وخاک، کاهش فضای سبز، سرمایه گذاری سنگین برای خدمات زیربنایی(آموزش، اشتغال، مسکن، بهداشت و درمان) جلوگیری به عمل آورد. مضافا آن که مشکلات و معضلات گوناگونی چون بیکاری، کمبود مسکن مناسب، ناهنجاری های اجتماعی و فرهنگی در شهرها را می توان سامان بخشید(قدیری معصوم و جهان محمدی،1387).
– مهاجرت جوانان روستایی
پدیده مهاجرت جوانان روستایی به شهرها، یکی از مهم ترین دلایل عدم تحقق اهداف توسعه ی روستایی محسوب می گردد. زیرا جوانان روستایی امروزه دارای تحصیلات دانشگاهی بوده و سرمایه انسانی مناسبی برای روستاها محسوب می شوند و با خروج آن ها از روستا، عملا توسعه روستایی با کندی مواجه می گردد(پناهی و پیشرو،1390). مهاجرت روستا به شهر یکی از ویژگی های بسیاری از کشورهای در حال توسعه است. اغلب مناطق روستایی برای زندگی بهتر روستا را رها و در شهر اقامت می کنند که این امر منجر به حذف ادامه از پتانسیل رهبری منابع انسانی از بخش تولید اولیه از کشاورزی به مناطق دیگر می شود(اولجید و یدو، 2012). به گفته ی تورای27 (2006) تخمین زده می شود که 15درصد (حدود 26 میلیون نفر ) از جمعیت مهاجر جوانان هستند(مین هاریس28،2010).
نرخ بیکاری جوانان در سطح جهان در سال 2010، 6/12% در مقایسه با 8/4% نرخ بیکاری بزرگسالان با توجه به سازمان ملل متحد (2011) رتبه بندی شده و جوانان این پتانسیل را دارند که اقدام به مهاجرت به خصوص به مراکز شهری و فراتر از این عمل جایی برای دسترسی به فرصت های شغلی که وسوسه انگیز است کنند (مسیگوا و کیپشا، 2013). مهاجرت نه تنها یک مکانیسم مقابله ای برای فرار از فقر بلکه یک فرصت برای جوانان روستایی برای کسب احساس غرور، احترام به خود و به عنوان رهبران در درون خانواده ها و مشاهده خود در یک جامعه وسیع تر است(مین هاریس،2010). ورود به بازار کار نیز یکی دیگر از انگیزه های مهم در زمان تصمیم گیری برای ترک یا ماندن است. فرصت های اشتغال به ویژه برای افراد با تحصیلات عالی در بسیاری از مناطق روستایی کمیاب است(تیسن و همکاران29،2012). التزام کشورهای در حال توسعه به حفظ جوانان روستایی در روستا و اشتغال آنها به حرفه ی کشاورزی فرصت هایی محدود را برای اشتغال جوانان روستایی به وجود می آورد و این در حالی است که عواملی چون تحصیلات، رسانه ها و گردشگری روستایی به ارتقای سطح آرزوها و تمایلات جوانان روستایی و افزایش فاصله ی آن با فرصت های موجود برای اشتغال آنها منجر می شود که سرانجام، به ترک هر چه سریعتر روستا و مهاجرت به کلان شهرها خواهد انجامید(سامبرگ30، 2006). مالاتست مطالعه ای در زمینه مهاجرت جوانان روستایی کانادا انجام داده است و بیان می کند که فرصت های اقتصادی برای جوانان روستایی نسبت به هم نوعان شهری آن ها بسیار کمتر است. او نتیجه گرفت که افزایش فرصت های اشتغال برای جوانان روستایی به عنوان مهم ترین عامل کلیدی برای بهبود زندگی جوانان در روستاست. وی عوامل بهبود زندگی در روستا را از دیدگاه جوانان روستایی به صورت زیر اولویت بندی نمود: بهبود فرصت های اشتغال؛ فراهم کردن فرصت های تجربه کاری؛ بهبود فرصت های آموزشی پس از دبیرستان؛ بهبود فرصت هایی برای فعالیت های اجتماعی(مالاتست31، 2002)
– عوامل موثر بر مهاجرت از روستا به شهر
بوگ دو گروه از عوامل شامل عوامل جاذبه و عوامل دافعه را در مهاجرت های جوانان روستایی تعریف می کند. به اعتقاد وی، جاذبه ها عمدتا فرصتهای شغلی بهتر، وجود مراکز تفریحی، فعالیتهای فرهنگی، شرایط خوب محیط کار و زندگی همانند مسکن و خدمات رفاهی و فرصت های کسب آموزش های حرفه ای را شامل می شود که بیشتر در شهرها متمرکزند و پاره ای دافعه ها نیز که در محیط روستایی وجود دارد، سبب جدایی جمعیت از آنها و جذب در شهرها می گردد ; عواملی چون کاهش منابع مالی و کم توجهی به بخش کشاورزی، مکانیزه شدن کشاورزی و در نتیجه محدودیت های شغلی در این بخش، نبود بستر مناسب برای رشد خلاقیت های فردی و اجتماعی، حوادث طبیعی مستمر از آن جمله اند(اذانی و بوستانی،1390).
– پیامدهای مهاجرت از روستا به شهر
با توجه به اینکه جوانان بیشتر از هر گروه سنی دیگر تن به مهاجرت می دهند، این موضوع در بلندمدت برای جوامع روستایی حائز اهمیت خواهد بود؛ چراکه با مهاجرت آنان، تولید نسل در جوامع روستایی کاهش می یابد و به دنبال آن جمعیت پویا در روستاها کاهش می یابد و تولید محصول و اقتصاد روستایی نیز کاسته می شود و همچنین از نظر اجتماعی و فرهنگی نیز روستاها دچار ایستایی می شوند(قاسمی سیانی،1386). بنابراین مساله ی اشتغال جوانان به طور اعم و جوانان روستایی به طور اخص و مهاجرت آن ها به سایر کشورها در سطح کلان و از روستاها به شهرها در سطح ملی از جمله مشکلاتی است که با داشتن پیامدهای منفی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مسئولان کشور را به گونه های مختلف به چالش کشانده است(موسایی و عمانی،1389).

– پیامدهای اقتصادی
از عمده ترین پیامدهای اقتصادی مهاجرت ها تفاوت دستمزدها و شرایط کاری مهاجران با کارگران بومی است. که نوعی دوگانگی بازار کار را پیش می آورد. در برخی از کشورها امکان کار و فعالیت برای همه مهاجران یکسان نیست و این تفاوت هر چه قدمت مهاجرتی افزایش یابد رو به کاهش می گذارد. مهاجرت همان طور که نحوه ی زندگی مهاجران را تغییر می دهد الگوهای اشتغال و فعالیت آنان را نیز دگرگون می کند(کاظمی پور،1382)
– پیامدهای اجتماعی
با توجه به اینکه جوانان، گروه اصلی مهاجران هستند، پیامدهای اجتماعی مهاجرت آنان به صورتی حادتر نمود خواهد یافت، چراکه روحیه تنوع طلبی جوان از طرفی وهویت طلبی از طرف دیگر، پیامدهای اجتماعی را تشدید خواهد کرد. وقتی جوان روستایی به شهر می آید در اثر همنشینی و رفت آمد با شهروندان آگاهی او افزایش یافته و جوان از حقوق و مطالبات خود آگاه شده و همین آگاهی منجر به بی اعتمادی و عدم پایبندی به تعهدات شهروندی و حتی در مواردی خرابکاری شده است. از طرف دیگر با جدا شدن جوان از خانواده، حامی خود که والدین باشند را از دست می دهد و با توجه به عدم نظارت والدین بر اعمال او و کاهش اقتدار والدین جوان ، پیامد های حاد اجتماعی بروز خواهد کرد:
همچنین با وجود خرده فرهنگ های متفاوت در داخل اجتماعات شهری و ضعف اعتقادات و کنترل های غیر رسمی، انحرافات اجتماعی افزایش خواهد یافت(قاسمی سیانی، 1386). بررسی ها نشان می دهد که پیامدهای اجتماعی فرهنگی مهاجرت بسیار بیشترخواهد بود و دارای دو بعد مثبت و منفی است. مهم ترین پیامد مثبت مهاجرت روستا شهری را می توان در سهولت و آسایش در زندگی، دسترسی بهتر به وضعیت بهداشتی، بهبود عادات غذایی، گذران اوقات فراغت و امید به زندگی بیان کرد. جوانان روستا درپی یافتن زندگی بهتر مهاجرت از روستا به شهر را آغاز می کنند و تحرک اجتماعی باعث بالا بردن ظرفیت های گوناگون اجتماعی در میان آنها خواهد شد(همان)

– پیامدهای فرهنگی
تغییر زبان، تغییر گروههای مرجع، هویت نامشخص، مارک خورن به عنوان گروه های حاشیه ای و نقش جانبی داشتن، در بسیاری از موارد نداشتن پایان نامه تحصیلی،عدم اشراف به فرهنگ، هنجارها و قوانین جامعه مقصد، عدم توانایی در تشخیص هویت افراد و جذب گرو های منحرف و خلافکار شدن و سوق پیدا کردن به سمت اعتیاد و اعمال انحرافی از جمله مهمترین مشکلات جوانان مهاجر به شهر و به خصوص شهرهای بزرگ است(کاظمی پور،1382)
– آثار و پیامدهای سالخوردگی جمعیت در بخش کشاورزی
سالخوردگی جمعیت در بخش کشاورزی، دارای آثار و پیامدهای متعددی است که مهمترین پیامدهای منفی آن در ذیل بررسی می گردد :
1)محافظه کاری و مقاومت در برابر تغییر روش های تولید
2)عدم خّلاقیت و نوآوری و عدم توسعه تولید
3)کاهش بهره وری
4)کاهش باروری و دور تسلسل سالخوردگی جمعیت روستایی
5)عدم استفاده از زمین های محدود کشاورزی
6)تهدید امنیت اقتصادی(تقدیسی و احمدی شاپورآبادی،1391).
– کشاورزی و بحران اشتغال
از آنجا که کشاورزی مهمترین زمینه ی تامین معاش روستاییان فقیر است و علاوه بر آن، نقشی مهم در تولید و اشتغال مولد دارد، در شرایط کنونی اقتصاد ایران با ویژگی هایی بارز همچون بیکاری، عدم تحرک و محدودیت سرمایه گذاری، مدیریت تحرک بخشی و سرمایه گذاری، اهمیت این رسالت دو چندان می شود (رکن الدین افتخاری و همکاران،1389). بخش کشاورزی دارای پتانسیل های افزایشی غیرقابل مقایسه با دیگر بخش های اقتصادی است و می تواند به عنوان بخش مهمی در اشتغال زایی ایفای نقش کند(کرانی و همکاران، 1391). بنابراین کشاورزی می تواند به عنوان حل کننده مسئله بیکاری باشد(عبدالله و همکاران32، 2012). کشاورزی به دلیل اقتصادی تر بودن ایجاد اشتغال آن نسبت به صنعت، سهولت بیشتر ادغام دربازارهای جهانی، قابلیت ارتقای کیفی نظام تولید کشاورزی در سطح امکانات موجود کشور، نگهداری جمعیت روستایی در روستاها از طریق توسعه اشتغال کشاورزی و کم شدن هزینه های هنگفت تامین خدمات شهری دارای مزیت اشتغال زایی بیشتری نسبت به صنعت می باشد(کرانی و همکاران، 1391). نورسیدا (2007) در مطالعه خود نشان داد که اگر چه جوانان نگرش منفی نسبت به بخش کشاورزی دارند اما آنها هنوز هم اعتقاد دارند که این بخش می تواند منبع درآمد با تلاش های مستمر و کار سخت باشد(عبدالله و همکاران، 2012). همچنین بخش کشاورزی یکی از مهم ترین بخش هایی است که می تواند در ایجاد اشتغال برای نیروهای جوان و فعال روستایی از نظر تامین و ایجاد امنیت غذایی در کشور نقش مهمی را به خود اختصاص دهد. آمار موجود در خصوص پتانسیل های بالقوه و بالفعل کشور بیانگر آن هست که هنوز منابع بالقوه ی زیادی در کشور وجود داشته و دارد که در صورت برنامه ریزی صحیح، بخش عظیمی از نگرانی های فوق را مرتفع می کند آمار نشان می دهد که در حال حاضر، نیمی از پتانسیل های موجود در بخش های آب و خاک و منابع طبیعی تجدید شوند، که شرط اصلی توسعه ی اقتصادی کشور می باشد، مورد استفاده قرار نگرفته است(محبوبی قمی و میردامادی،1382). از این رو همان طور که مطالعات نیز نشان می دهد بخش کشاورزی می تواند، موقتا و دست کم تا زمان حل قطعی بحران اشتغال، قسمت مهمی از فرصت های اشتغال مورد نیاز جوامع در حال توسعه را تامین کند و وظیفه اشتغال آفرینی برای بخش مهمی از بیکاران جامعه را به عهده گیرد. واقعیت این است که بخش کشاورزی ایران، دست کم برای تعدیل موضعی و موقتی بحران اشتغال و بیکاری، از مزیت های نسبی درخور توجهی برای اشتغالزایی موقت تا زمان حل عقلانی و فراگیر این مسئله، برخوردار است .اهم مزیت های نسبی بخش کشاورزی در زمینه اشتغالزایی و کارآفرینی از این قرار است :
1 (سازگاری توسعه اشتغال کشاورزی با پراکندگی توزیع جمعیت روستایی
2) اقتصادی تر بودن ایجاد اشتغال در بخش کشاورزی نسبت به صنعت
3) سهولت بیشتر ادغام بخش کشاورزی در بازارهای جهانی
4) قابلیت ارتقای کیفی نظام تولید کشاورزی در سطح امکانات موجود کشور
5) نیاز به نسبت کمتر شاغلان کشاورزی به آموزش های حرفه ای و تخصصی
6) نگهداری جمعیت روستایی در روستاها
7) قابلیت تکاثری کارآفرینی واشتغالزایی در بخش کشاورزی(زاهدی مازندرانی،1383)
– توسعه ی کشاورزی
به گزارش فائو(2009) نرخ بالای مهاجرت از روستا به شهر، سطح بالایی از بیکاری جوانان، پیری جمعیت های کشاورز و وابستگی به افزایش واردات مواد غذایی نگرانی برای توسعه کشاورزی به ویژه در کشورهای در حال توسعه می باشد(مسیگوا و کیپشا، 2013). گسترش دانش، ترویج و بهبود روش ها در کشاورزی، ایجاد صنایع تبدیلی و مکمل، تحقیقات مسایل کشاورزی و آب و خاک، مشارکت بخش صنعت در حوزه بخش کشاورزی را منعکس می کند. لذا به حاشیه راندن کشاورزی(با وجود نقش موثری که می تواند در روند توسعه داشته باشد) و یا تاکید بیش ازحد بر آن بدون در نظر گرفتن سایر بخش ها به هیچ وجه در نظریه و عمل قابل تایید نیست(شاکری،1383).
کشاورزی هسته فعالیت های اقتصادی در اکثر مناطق روستایی کشورهای در حال توسعه می باشد بنابراین نوسازی کشاورزی نقطه ی آغاز ضروری برای کاهش فقر در بسیاری از جوامعی است که شدیدا بر کشاورزی متکی هستند گذشته از این کشاورزی مهمترین سیستم تامین اجتماعی در کشورهای در حال توسعه می باشد(عسکری بزایه و مجیب حق قدم،1390).

– سرمایه اجتماعی و توانمند سازی جوانان
سرمایه اجتماعی ایده ای در جامعه، شامل حالت های رسمی و غیر رسمی بهره برداری از جوامع، شبکه های تعامل شهروندان، ارزش ها، هنجارهای اجتماعی و دیگر ساختارهای اجتماعی که همه دارای اثر حیاتی در توسعه اقتصاد و تشدید تحقق اهداف فردی است(پیکونن، 2006). به باور پوتنام33(2000) سرمایه ی انسانی به توانایی های افراد و سرمایه ی اجتماعی نیز به ارتباطات میان افراد گفته می شود. شبکه های اجتماعی از روابط اجتماعی و پیوند افراد موجود در سازمان و جامعه ایجاد می شود. این افراد با تبادل اطلاعات و همکاری در حل مشکلات از روابط دوجانبه بهره مند می شوند34(رینگ پردو، 2010).
از دیدگاه پوتنام (1993 ) سرمایه اجتماعی از طریق ایجاد سازمان های اجتماعی بر پایه اعتماد، هنجارها و روابط شبکه ای شکل می گیرد که کارایی را از طریق تسهیل هماهنگی در اقدامات بهبود می بخشد و ظرفیت های افراد گروه ها را بر دستیابی به اهداف نهایی تسهیل می کند، بالعکس فقدان آن منجر به بروز محدودیت هایی در فرآیند توسعه در سطوح مختلف می شود(خان35،2011). بنابراین این را می توان استدلال کرد که سرمایه اجتماعی باعث افزایش رفاه افراد و جوامع به دلیل اعتماد شبکه ها و حمایت های اجتماعی و همچنین تسهیل فعالیت های مردم می شود و زمانی که مردم با هم در ارتباط هستند و به یکدیگر اعتماد دارند، تعامل اجتماعی ساده تر ساخته شده و جریان اطلاعات بهبود می یابد(پیکونن،2006). اما واقعیت آن است که علی رغم جمعیت زیاد جوانان در روستا، جوانان روستایی از نظر قدرت سیاسی و اجتماعی محدود شده اند و تمایل برای تسلط بر تصمیم گیری در تمام سطوح در جوامع سنتی بر عهده ی افراد مسن و به خصوص مردان مسن تر است. در حال حاضر به طور گسترده ای پذیرفته شده که جوانان می توانند نقش مهمی در بهبود مدیریت در هر دو سطح ملی و محلی بازی کنند(بنل، 2007). سرمایه های اجتماعی و اقتصادی درون منطقه و اجتماعات محلی از عوامل موفقیت در نظرگرفته می شوند، چراکه جوانان بنا دارند زندگی بزرگسالی و هویت خود را در همان اجتماع محلی و منطقه ی زادگاهشان بسازند(تیسن و همکاران،2012). توانمند سازی جوانان به عنوان مرحله مهمی در زندگی برای ساخت و ساز سرمایه انسانی به رسمیت شناخته شده است (ایمه،2012). از این رو جوانان باید بسیج شوند به طوری که آنها قادر به مشارکت کامل و به دست آوردن مالکیت بر توسعه را داشته باشند. استراتژی ها و سیاست های سازمان های جوانان روستایی از هر نوع باید به عنوان یک عنصر کلیدی در بالا بردن ظرفیت سازمانی برای فقرا تاسیس و تقویت شود (بنل، 2007).
– سرمایه انسانی – آموزش پایه
جوانان روستایی در مقایسه با جوانان شهری تمایل نسبتا ضعیفی به تحصیل دارند(بنل، 2007). بسیاری از مناطق روستایی یا فاقد مدارس هستند و یا مدارس آن ها فاقد آموزش و یادگیری مستمر، امکانات اساسی و معلمان واجد شرایط است (پام، 2014). نزدیک به 140 میلیون جوان در کشورهای در حال توسعه به عنوان بی سواد طبقه بندی شده. به طور کلی، آماده سازی جوانان روستایی برای کار مولد ضعیف است. به گزارش جهانی توسعه 2007، با توجه به شرایط در حال تغییر نیاز است که توجه بیشتری به سرمایه های انسانی داده شود (بنل، 2007). بنا به گفته کرمی دهکردی(1377) با وجود اینکه کشاورزی در جامعه روستایی مهمترین رکن زندگی است و مسائل مربوط به آن به عنو ان اساسی ترین نیازهای مردم محسوب می گردد، لیکن در نظام آموزش برای این مناطق، جایگاه خاصی برای برنامه های آموزش کشاورزی وجود ندارد(قنبری و برقی،1388). فیری نظام اجتماعی، خانواده و مدرسه را در ایجاد انگیزه و شرایط فکری لازم برای جذب جوانان روستایی به فعالیت های کشاورزی دارای نقشی سازنده می داند(فیری36، 2006).
گوبلی (1996) جوانان بهره برداران آینده ی منابع تولید بوده و برای بهره برداری پایدار از این منابع به آموزش های گوناگون نیاز دارند. با آموزش جوانان، می توان به داشتن روستاییانی آگاه و توانمند برای نیل به اهداف توسعه ی روستایی امیدوار بود، برنامه های توسعه ی جوانان روستایی وسیله ای با اهداف تامین نیازهای اساسی، اجتماعی و نیز فراهم سازی زمینه ی کسب مهارت ها و صلاحیت های فردی است که آن ها احساس می کنند برای ورود موفقیت آمیز به دوره ی بزرگسالی بدان نیاز دازند(تاجری مقدم و همکاران،1392). از آن جایی که اکثریت جوانان روستایی به امور کشاورزی اشتغال دارند و کشاورزی علمی است که باید با عمل باشد. یکی از راههای موفقیت در این بخش، متحول ساختن روحیه ی جوانان روستایی و سوق دادن آن ها به کارهای عملی کشاورزی با استفاده از فنون(تکنیک) جدید تولید است. نظر به اینکه جوانان نسبت به بزرگسالان تجربه ی کاری کمتری داشته و روش های سنتی و کم بازده ی تولید در ذهن آن ها نقش بسته است، در آموزش کمتر با مشکل روبرو می شوند به خصوص جوانانی که باسواد بوده و تونایی استفاده ی بهتر و بیشتر از نتایج تجربه های علمی و تحقیقی را در زمینه های مختلف کشاورزی را دارا باشند این جوانان ثابت نموده اند چنان چه آموزش های مناسبی ببینند و از حمایت سازمان های مربوطه برخوردار شوند، نیروی کارآمد محسوب شده و در بخش های مختلف حرکت های اصولی و سازنده ای را به وجود خواهند آورد. لذا توجه به امر آموزش و پرورش جوانان روستایی به عنوان مولدین آینده ی محصولات کشاورزی و منبع عظیم انتقال تکنولوژی به نسل های آینده، لازم و ضروری به نظر می رسد(محبوبی قمی و میردامادی،1382).
به گزارش فائو و یونسکو (2005) و بر طبق نظریه ی سرمایه ی انسانی، سطح آموزش نیروی کار کشاورزی، بر بهره وری کشاورزی تاثیر می گذارد، این ارتباط ممکن است به سه شکل باشد:
– آموزش می تواند کیفیت کار کشاورزی را از طریق توانمندسازی آنان برای تولید بیشتر با استفاده از عوامل تولید موجود بالا ببرد(غیر از کار)
– آموزش می تواند میزان کارآیی منابع تخصیص یافته را بالا ببرد
– آموزش می تواند به کشاورزان کمک کند تا با استفاده از متون جدید، راه های اثربخش تر تولید را انتخاب کند(عسکری بزایه و مجیب حق قدم،1390).
سوانسون و همکاران(1991) بر این باورند که نقش برنامه های آموزشی در ایجاد انگیزه در جوانان برای اشتغال در بخش کشاورزی و کاهش مهاجرت جوانان روستایی و دستیابی به ثبات پایدار روستایی شامل عوامل متعددی است که مهم ترین آنها به شرح زیر است:
1) ایجاد مهارت های لازم جهت اشتغال مناسب
2) ایجاد و رشد روحیه ی خلاقانه
3) تقویت هویت و تعلق شهروندی (موسایی و عمانی، 2011) بنابراین می توان گفت یادگیری مستمر در کشاورزی مدرن برای موفقیت این برنامه حیاتی است(اودهیمبو، 2006).
– سرمایه انسانی- آموزش مهارت
عمانی و چیذری معتقدند که جوانان روستایی در کشورهای در حال توسعه با چالش های مختلفی نظیر شرایط نامناسب کار و فرصت های محدود آموزشی مواجه هستند. بنابراین، ارزیابی دقیق نیازهای آموزشی و فراهم آوردن شرایط مناسب در این زمینه می تواند از مهاجرت بی رویه ی جوانان جلوگیری نماید(عمانی و چیذری37، 2006). مطالعات مختلف نشان داده اند، چگونه آموزش را به عنوان تمرینی در حال حاضر(به خصوص آموزش متوسطه) به کار گیریم برای کمک به روند ساختن جوانان روستایی که در مهارت های کشاورزی نادیده گرفته شده و کشاورزی خود را به عنوان یک شغل کاهش داده است(کرافورد، 2011). نیروی انسانی ماهر و کارآمد از مهمترین اولویت ها برای دستیابی به توسعه روستایی و کشاورزی است. برای رسیدن به این مهم، آموزش شرط لازم برای بالابردن کارآیی و بهره وری این نیرو می باشد. از آنجا که بخش عظیمی از جمعیت کشور در مناطق روستایی ساکن هستند و اکثر آنان نیز در بخش کشاورزی مشغول فعالیت می باشند، ایجاد ساختار و استراتژی مشخصی برای کارآمد کردن این افراد در زمینه های مختلف شغلی خودشان)(بخش کشاورزی) بسیار ضروری به نظر می رسد(قنبری و برقی،1388). به گفته لی(1993) البته مطلب مهم در این زمینه این است که نباید فکر کنیم که هر نوع آموزش و یا نظام آموزشی به تنهایی می تواند طلایه دار دگرگونی در روستاها و یا بخش کشاورزی باشد. بلکه آموزش در مناطق روستایی باید با ظرافت خاصی بتواند روستائیان را نسبت به مسائل کشاورزی و روستایی حساس نماید و آنها را در زمینه های ایجاد اشتغال، درآمد، رفاه و … در مناطق روستایی خودشان آگاه نماید)قنبری و برقی،1388).
– توسعه روستایی
توسعه فرآیندی همه جانبه است که در نتیجه آن، جامعه به سمت از میان برداشتن عوامل توسعه نیافتگی نظیر گرسنگی، فقر، بیماری، آسیب پذیری اجتماعی و بیکاری، حرکت می کند .در واقع هدف از توسعه تجدید سازمان نظام اجتماعی و اقتصادی است، به نحوی که در این فرایند، علاوه بر بهبود سطح زندگی دگرگونی های اساسی در نهادها، زیربناهای اجتماعی، مدیریت و نهایتا در رفتار انسان ها پدیدار می گردد(خاتون آبادی،1384). توسعه روستایی، به عنوان مفهومی تلقی شده است که قصد ارتقای استانداردهای زندگی افراد را دارد و به عنوان پیش زمینه ای برای کاهش فقر روستایی قلمداد می شود (تورجمان38،2000). از این رو توسعه ی روستایی یک مفهوم جامع و چند بعدی است که هم در برگیرنده ی توسعه ی کشاورزی و فعالیت های وابسته بدان است و هم زیربناهای اقتصادی، خدمات اجتماعی، فرهنگی و توسعه ی انسانی را در بر می گیرد. بدین ترتیب مفهوم توسعه ی روستایی عبارت است از بازخوردی از عوامل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، نهادی و کالبدی. به طور کلی توسعه ی روستایی اصولا به معنی تغییر شکل اساسی در همه ی ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و روابط انسانی در روستاهاست که به تدریج شرایط زندگی روستاییان را بهبود بخشیده، عامه مردم روستاها از مواهب آن بهره مند می شوند(بهرامی، 1383). هدف اصلی از اجرای برنامه های مختلف در نواحی روستایی، رسیدن به توسعه ی روستایی است و یکی از اهداف کلان توسعه نیز کاهش بیکاری، ایجاد و افزایش فرصت های شغلی است. بیکاری و کمبود فرصت های شغلی، نتیجه ی نابرابری بین عرضه و تقاضای نیروی کار و یا بازار کار در روستاهاست. از سوی دیگر، کاهش رشد بخش کشاورزی درنواحی روستایی و نیز کاهش شاغلان آن، این واقعیت را نشان می دهد که در آینده، افزایش اشتغال در نواحی روستایی بیشتر در گروِ توسعه ی بخش های صنعت و خدمات است (رضوانی،1387). تاجری مقدم و همکاران به نقل از محبوبی اظهار می دارند جوانان روستایی اعم از دختر و پسر، با توجه به توانمندی های خود، سهمی به سزا در رشد و نمو روستاها دارند، این در حالی است که روستاها به صورت مستقیم در حوزه های کشاورزی، صنعت و دامداری برای هر کشوری تاثیر گذارند و بدین دلیل، توجه به جوانان روستایی تحصیل کرده، خلاق و مبتکر می تواند بیش از پیش در پیشرفت و توسعه ی روستاها و حتی شهرها مهم باشد. جوانان روستایی بخشی از مخاطبان اصلی نظام آموزش ترویج، از توان های بالقوه و ارزشمند در راه دستیابی به اهداف توسعه ی روستایی به شمار می روند(تاجری مقدم و همکاران، 1392).

– مشارکت جوانان در کشاورزی و توسعه روستایی
جوانان می بایست نقشی اساسی و مهم در جهت رسیدن به توسعه ی کشور ایفا کنند، چرا که آنان می خواهند در جامعه ادامه حیات داده و زندگی کنند(اودهیمبو39، 2000). از طرفی نیز پایداری و پویایی توسعه ی کشاورزی و عمران روستایی در ایران، مستلزم بهره مندی کشور از سرمایه های انسانی ماهر و متخصص در زمینه های تولید و تبدیل محصولات کشاورزی می باشد(شهبازی و علی بیگی،1385). اولجید در تحقیقی با عنوان نگرش جوانان روستایی در زمینه ی پروژه ی توسعه، نقش جوانان روستایی را در کشاورزی بسیار مهم ارزیابی می کند بر اساس نتایج حاصل این تحقیق، رابطه ی معناداری بین نگرش به اشتغال در بخش کشاورزی و میزان مشارکت جوانان روستایی در زمینه ی پروژه های توسعه ی روستایی وجود دارد(اولجید، 2008). وانر40(2002) معتقد است که جوامع باید به نقش جوانان آگاه باشند چرا که جوانان بخش مهمی از بقای جامعه محسوب می شوند و هیچ کشوری نمی تواند مسائلش را بدون مشارکت جوانان حل کند(اسکندری و دین پناه،1385). از این رو برای درک توسعه ی روستایی، توجه به نگرش جوانان روستایی و زمینه های وسیع اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، ارتباطی و آمایشی نقش سازنده ای دارد(ری41،2006). به همین دلیل از مهمترین چالش های توسعه روستایی از دیدگاه توسعه پایدار در ایران را مهاجرت نیروی انسانی از نواحی روستایی می داند که موجب تضعیف اقتصاد و فرهنگ روستایی و پیرتر شدن شاغلان کشاورزی شده و موجب شده است که فضاهای روستایی وضعیت ناپایداری را نشان دهند(تقدیسی و احمدی شاپور آبادی،1391). بنابراین یکی از استراتژی هایی که برای دستیابی به توسعه ی کشاورزی و روستایی استفاده می شود، میزان و درجه مشارکت جوانان روستایی در برنامه های عمران روستایی به منظور ایجاد انگیزه در آن ها برای اشتغال در فعالیت های کشاورزی می باشد از آن جایی که توسعه ی کشاورزی هر کشور متکی بر جوانان روستایی است، سیاستگذاران باید به نقش جوانان آگاه باشند و بر اساس نیازها و علایق آن ها برنامه ریزی کنند(اسکندری و دین پناه،1385).
یکی از عواملی که باعث ناپایداری روستایی، عدم ماندگاری جوانان روستایی و جذابیت پایین محیط های روستایی می شود، بهزیستی پایین در جوامع روستایی ایران است. شاخص های بهزیستی جامعه روستایی ایران در وضعیت پایین تری از جامعه ی شهری قرار دارد و همین امر سبب می شود که مناطق روستایی جذابیت های لازم را برای افراد نداشته باشند فاصله ی میان مطلوبیت زندگی در جامعه ی روستایی و شهری و حتی مناطق مختلف جغرافیایی کشور، مهاجرت روستاییان به شهرها را به یکی از معضلات امروزی کشور بدل ساخته است. بالطبع اگر این فاصله ها کم نشود و مطلوبیت ها و جذابیت های محیط های روستایی بالا نرود، روند مهاجرت شدت خواهد یافت. بنابراین مطلوبیت روستایی می تواند باعث افزایش حس تعلق، مشارکت، سرمایه گذاری، سرزندگی، قابلیت زیست و برگشت دوباره و حیات بخشی به روستا و محیط روستایی شود(رستمعلی زاده و سلیانی، 1390).
قدیری(2005) معتقد است که فعالیت های برجسته نقش جوانان روستایی در دستیابی به توسعه روستایی، شامل موارد زیر است:
1) تاکید بر تشکیل گروه های محلی، متشکل از جوانان روستایی برای تحلیل نیازهای واقعی خود و منافع و نگرش نسبت به توسعه روستایی ، به منظور پایه ای برای ساخت شغل در مناطق روستایی، و به منظور ترویج منافع مشارکت
2) سازمان و پیاده سازی در مورد آموزش های مناسب به منظور بالا بردن سطح دانش و مهارت های حرفه ای جوانان روستایی در زمینه های مختلف روستایی
3) بررسی های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و حرفه ای عوامل موثر بر نگرش و انگیزه جوانان روستایی به سمت اشتغال در مناطق روستایی و تقویت تسهیل و کاهش موانع(موسایی و آرایش42،2011).

– الگوهای مطالعه تمایلات شغلی
رفتار جستجوی کار فکر مثبت مربوط به کیفیت اشتغال است، زیرا جستجوی کار به احتمال زیاد منجر به فرصت های شغلی بیشتر می شود و اجازه می دهد که کارجو بهترین گزینه را انتخاب کند(وانبرگ و همکاران43،2002). از طرفی تمایل جستجوی کار نیز ارتباط مثبت و معناداری با رفتار جستجوی کار دارد. همچنین نگرش جستجوی کار نیز پیش بینی قابل توجهی از تمایل جستجوی کار است و تمایل به طور کامل با واسطه ی اثرات نگرشی بر رفتار هستند(هفت و همکاران44، 2000). در مورد رابطه بین نگرش و تمایلات رفتاری تئوری های مختلفی وجود دارد که در این پژوهش برای سنجش تمایل رفتاری جوانان برای اشتغال در حرفه ی کشاورزی از دو تئوری رفتار برنامه ریزی شده و نظریه شغلی شناختی اجتماعی استفاده شده است. تئوری رفتار برنامه ریزی شده در واقع بسط یافته تئوری رفتار منطقی است (آجزن، 1991) این تئوری اولین بار در سال 1967 توسط آجزن و فیش بین ارائه گردید .هدف این تئوری پیش بینی و درک عوامل تاثیرگذار انگیزشی بر رفتار فرد بود. بر طبق این تئوری عامل تعیین کننده رفتار فرد، تمایل او برای انجام یا عدم انجام یک رفتار خاص است(آجزن و فیش بین 45، 2000). بر اساس این مدل، تصمیم گیری توسط یک ارزیابی منطقی از پیامدهای رفتاری هدایت شده که در مجموع درک مثبت و منفی پیامدها، تعیین نگرش جهانی به سوی گزینه های رفتاری است(بامبرگ و موزر46، 2007).
از طرف دیگر هم عوامل محیطی بیرون از انسان و هم عوامل شناختی درون او در کنترل رفتار موثر است. به طور دقیق تر، فرآیندهای شناختی، محیطی و رفتار شخص بر هم تاثیر و تاثر متقابل دارند و هیچ کدام از این سه جزء را نمی توان جدا از اجزای دیگر به عنوان تعیین کننده رفتار انسان به حساب آورد(بندورا47،1977). به عبارت دیگر خصوصیات فردی و محیطی بر رفتار تاثیر می گذارند(گلنز و ویسوانت48،2008) و فرآیند انتخاب شغل، متغیرهای محیطی و رفتاری را تحت تاثیر قرار می دهد(روگر و کرید49،2011). روانشناسان حرفه ای برای مدت طولانی مایل به دانستن این مطلب بودند که چگونه موقعیت ادراکات و تفاوتهای فردی نتایج شغلی را تحت تاثیر قرار می دهد و همچنین رابطه بین تفاوت های فردی، عوامل محیطی و رفتارها که با هم منافع و تمایل شغلی را توضیح می دهند چگونه است؟(کونکلین و همکاران50،2012). به عبارت دیگر چگونه محیط شخصی و باورهای فرهنگی انتخاب شغل و توسعه شغلی را تحت تاثیر قرار می دهند (تنگ و راس51، 2007). از این رو از تئوری شغلی شناختی اجتماعی به عنوان تئوری دوم برای سنجش تمایل جوانان به اشتغال در حرفه کشاورزی استفاده شده است.

* منابع

1) احمدی،و و ب. یزدخواستی.(1385). بررسی وضعیت فعالیت و اشتغال زنان در ایران با تاکید بر سرشماری 1385. مجله مطالعات زنان، سال اول، شماره سوم
2) اذانی، م و س. بوستانی.(1390). تحلیلی بر عوامل موثر در مهاجرتهای روستایی- شهری نمونه موردی (شهرستان ممسنی)، فصلنامه ی علمی- پژوهشی فضای جغرافیایی، سال سیزدهم، شماره ی41،بهار 1392، صص 93-111
3)ارتیاعی، ف، م. چیذری و م. جعفری.(1390). عوامل تاثیرگذار بر مشارکت جوانان روستایی در زمینه ی توسعه ی کشاورزی(مطالعه ی موردی: شهرستان کرمانشاه). پژوهش های روستایی، سال 2،شماره3، پاییز1390،صص55-73
4) اسکندری،ج. و غ. دین پناه .(1385). بررسی عوامل موثر در ایجاد انگیزه جهت اشتغال جوانان روستایی در فعالیت های کشاورزی استان اصفهان. جهاد، شماره 27،فروردین و اردیبهشت 1385
5) باوی، س. ج. کریمی، خ، شیرالی نیا و م. ایمانی.(1388). بررسی اثربخشی آموزش مهارت های تصمیم گیری شغلی بر خودکارآمدی تصمیم گیری شغلی و بی تصمیمی شغلی دانشجویان. یافته های نو در روانشناسی، سال پنجم، شماره 13، صص 53-65
6) بشیریان، س. ع. حیدرنیا. ح. وردی پور. ا. حاجی زاده.(1390).کاربرد تئوری رفتار برنامه ریزی شده در پی شبینی فاکتورهای موثر بر سوء مصرف مواد در نوجوانان، مجله دانشگاه علوم پزشکی فسا، سال دوم، شماره 3، پاییز 1390
7) پناهی، ل و ح. پیشرو.(1390). بررسی عوامل موثر بر مهاجرت جوانان روستایی به شهر مطالعه موردی: روستاهای بخش مرکزی شهرستان مرودشت. فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، سال اول، شماره 2، تابستان 1390، صص 41-50
8) پورسینا، م. م. چیذری. ج. فرج الله حسینی و م. طهماسبی.(1389). عوامل موثر بر میزان انگیزه جوانان روستایی برای اشتغال به حرفه کشاورزی: مطالعه موردی روستاهای شهرستان کلاردشت. فصلنامه روستا و توسعه، سال ۱۳ ، شماره ۳، پاییز ۱۳۸۹ ،صص 31-49
9) تاجری مقدم، م.غ. پزشکی راد.ح. شعبانعلی فمی و م. فتحی مقدم.(1392). نقش و جایگاه باشگاه کشاورزان جوان در توسعه ی روستایی : مطالعه ی موردی شهرستان خلیل آباد خراسان رضوی، فصلنامه روستا و توسعه، سال 16، شماره ی 4، زمستان 1392،صص101-120
10) تقدیسی، ا. و م. احمدی شاپورآبادی.(1391). مهاجرت و سالخوردگی جمعیت روستایی ایران: چالشی فراروی توسعه پایدار روستایی. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 27، شماره اول، بهار 1391
11) خالدی، ک و ا. حقیقت نژاد شیرازی.(1391). رشد اقتصادی بخش کشاورزی و فقر روستایی در ایران. فصلنامه علمی- پژوهشی رفاه اجتماعی، سال دوازدهم، شماره 46
12) خاتون آبادی، احمد.(1384). جنبه هایی از توسعه پایدار (از اندیشه تا کنش) انتشارات جهاد دانشگاهی، دانشگاه صنعتی اصفهان1384
13) خوی نژاد، غ و ا. میرزائی فیض آبادی.(1385). نقد و بررسی نظام آموزش عالی علمی کاربردی کشاورزی از نظر اشتغال: مطالعه موردی مجتمع آموزش جهاد کشاورزی خراسان. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد2، شماره 1
14) دادورخانی،ف. م. رضوانی. س. ایمنی قشلاق و خ. بوذرجمهری.(1390). تحلیل نقش گردشگری در توسعه ی ویژگی های کارآفرینانه و گرایش به کارآفرینی دربین جوانان روستایی(مطالعه ی موردی: روستای کندوان و اسکندان شهرستان اسکو). پژوهش های جفرافیای انسانی ، شماره 78، زمستان 1390، صص 169-195
15) دیدارلو، ع، د. شجاعی زاده. ح. افتخار اردبیلی. ش. نیکنامی.ا. حاجی زاده. م. علیزاده وم. ذوغالچی.(1391). عوامل تعیین کننده فعالیت بدنی بر اساس نظریه عمل منطقی توسعه یافته در زنان دیابتی. فصلنامه پایش،سال یازدهم شماره دوم فروردین اردیبهشت ١٣٩١ صص ٢١١-201
16) رحمانیان کوشکی،م.م. چیذری و ع. هواسی.(1391). بررسی عوامل اثرگذار بر قصد کارآفرینانه ی دانشجویان کشاورزی دانشگاه آزاد ایلام. توسعه کارآفرینی.صص 125-144
17) رستمعلی زاده، و.م. سلیانی.(1390). زندگی مطلوب روستایی با تاکید بر بهزیستی اجتماع روستایی. توسعه روستایی، دوره دوم، شماره2، پاییز و زمستان 1390
18) رضوانی، محمدرضا. نجارزاده، محمد.(.( 1387 بررسی و تحلیل زمینه های کارآفرینی روستاییان در فرایند توسعه ی نواحی روستایی، توسعه کارآفرینی، سال اول، شماره دوم،ص 161-182
19) رکن الدین افتخاری، ع. ح. سجاسی قیداری و ح. رضوی.(1389). راهبرد های توسعه کارآفرینی کشاورزی در مناطق روستایی: مطالعه ی موردی روستاهای شهرستان خدابنده. فصلنامه روستا و توسعه، سال ۱۳ ، شماره ۳، پاییز ۱۳۸۹ ، صفحات1-29
20) رمضانیان، م.(1380). سالخوردگی جمعیت شاغل در بخش کشاورزی ایران: دلایل وپیامدها. اقتصاد کشاورزی و توسعه ، سال ۹، شماره ۳۶ ، صص. ۲۰۷-210
21) زاهدی مازندرانی، م.(1383). ضرورت های کارکردی توسعه اشتغال در بخش کشاورزی. اقتصادکشاورزی و توسعه، سال12، شماره 45، بهار 1383
22) سروری، ع. ع. کرباسی. م. دانشورکاخکی و ح. هاتف.(1392). اثر نرخ رشد بخش های اقتصادی و آزادسازی تجاری بر کاهش فقر در ایران. اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال بیست و یکم، شماره 83، پاییز 1392
23) سلامی. ح و و. انصاری.(1388). نقش بخش کشاورزی در ایجاد اشتغال و توزیع درآمد: روش تحلیل ساختاری مسیر. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 2-40، شماره 3، 1388
24) سلیمانی، ع. و ک. زرافشانی.(1390). تبیین پیشگوکننده های نیت کارآفرینانه در بین هنرجویان هنرستان کشاورزی. فصلنامه علمی- پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی.سال دوم. شماره3. صص 107-124
25) شاکری، ع.(1383). جایگاه بخش کشاورزی در فرایند توسعه اقتصادی کشور، اقتصادکشاورزی و توسعه، سال دوازدهم، شماره 48، زمستان 1383
26) شهبازی،ا و ا. علی بیگی.(1385).واکاوی شایستگی های دانش آموختگان کشاورزی برای ورود به بازارهای کار در کشاورزی. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 2، شماره 1، 1385
27) صیدایی، ا. ع. بهاری و ا. زارعی.(1390). بررسی وضعیت اشتغال و بیکاری در ایران طی سال های 1335-1389، راهبرد یاس، شماره 25، بهار 1390
28) طاووسی، م. ع. حیدرنیا. ع. منتظری. ف. طارمیان. ا. حاجی زاده و ف. غفرانی.( 1389). توسعه نظریه عمل منطقی با سازه خودکارآمدی و مقایسه برازش و پیش بینی کنندگی آن با نسخه اولیه این نظریه با روش تحلیل مسیر. برای پیشگیری از سوءمصرف موادمخدر در نوجوانان، مجله پزشکی هرمزگان سال چهاردهم شماره اول بهار89، صفحات 45-54
29) طاهرخانی، م.(1381). بازشناسی عوامل موثر در مهاجرت های روستا شهری با تاکید بر مهاجرت جوانان روستایی استان قزوین، دوره ٦ ، شماره ٢، تابستان ١381
30) طبیبی، ز و س. هاشمیان.(1392). عامل های شناختی- اجتماعی تاثیرگذار بر رفتار رانندگی با سرعت غیرمجاز: کاربرد تئوری رفتار برنامه ریزی شده، پژوهش های روان شناسی اجتماعی، دوره ی 3، شماره ی 10، تابستان 92
31) عسکری بزایه، ف و ز. مجیب حق قدم.(1390). روندهای جهانی و آینده ی مناطق روستایی، کشاورزی و توسعه پایدار، شماره 50-51
32) علی بیگی، ا. ا. حاج صادقی و ش. بارانی.(1388). نگرش کشاورزان شهرستان کرمانشاه نسبت به سربازان سازندگی. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه ی کشاورزی ایران، دوره 2-40، شماره 4،1388،صفحات 91-98
33) علی بیگی، ا.(1387). جوانان روستایی شهرستان کرمانشاه و چالش انتخاب شغل کشاورزی. فصلنامه روستا و توسعه، سال 11،شماره 11،بهار 1387،صص 59-76
34) علیپوردرویشی، ز و ر. دولت آبادی ارائه.(1391). مدل عوامل موثر بر تسهیم دانش پزشکان بر اساس تئوری رفتار برنامه ریزی شده در بیمارستان های آموزش تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی تهران. فصلنامه بیمارستان، سال یازدهم، شماره 4، زمستان 1391، شماره مسلسل 43
35) عمانی،ا.(1387). شناسایی ویژگی های اقتصادی،اجتماعی و زراعی موثر بر نگرش جوانان روستایی شهرستان شوشتر جهت اشتغال در فعالیت های کشاورزی.گامی در جهت توسعه ی پایدار، اولین همایش ملی مدیریت و توسعه ی کشاورزی پایدار در ایران
36) غفاری مقدم، ز و م. صبوحی.(1385). بررسی عوامل موثر بر مهاجرت از روستا به شهر در ایران
37) قاسمی سیانی، م.(1386). پیامدهای مهاجرت روستا-شهری نسل جوان روستایی. پژوهش جوانان، فرهنگ و جامعه، شماره دوم، بهار ئ تابستان 1388: 145-165
38) قدیری معصوم، م و غ. جهان محمدی فیروز.(1387). نقش برنامه های عمرانی پیش از انقلاب در مهاجرت های روستا – شهری کشور(با تاکید بر اهمیت درآمدهای نفتی)، پژوهش های جغرافیایی، شماره 63، بهار 1387، صص 67-80
39) قنبری، ی و ح. برقی.(1387). چالش های اساسی در توسعه پایدار کشاورزی ایران، راهبرد یاس، شماره 16، زمستان 1387
40) کاظمی پور، ش.(1382). آثار و پیامدهای اجتماعی-اقتصادی و فرهنگی مهاجرت جوانان، بررسی مسایل جمعیتی ایران با تاکید بر جوانان
41) کاوسی، ا. و ف. احمدی.(1389). جهانی شدن و توسعه منابع انسانی(مقایسه تطبیقی 62 کشور جهان)، مطالعات راهبردی جهانی شدن، سال اول، پیش شماره اول، زمستان1389
42) کاوه، س.(1386). انتخاب شغل مناسب. انتشارات سخن، تهران.
43) کرانی، ز. ح. شعبانعلی فمی. ا. رضوان فر و ز. موذن.(1391). راهکارهای بهبود نگرش دانشجویان نسبت به شغل کشاورزی(مطالعه موردی: پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران). پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی، سال پنجم، شماره2، تابستان 1391
44) لایقی، ا. پ. قاسمی و ن. بابایی.(1391). بررسی مزیت نسبی تولید و اشتغال بخش کشاورزی استان های کشور.،مجله اقتصادی، دو ماهنامه بررسی مسائل و سیاست های اقتصادی، شماره های 11و 12، بهمن و اسفند 1391،صفحات 83-110
45) لگزیان، م. ع. حدادیان. م. کفاشان. ی. آسمان دره.(1391). بررسی ادراک دانشجویان از خدمات الکترونیکی کتابخانه های دانشگاهی : پژوهشی بر مبنای نظریه رفتار برنامه ریزی شده آجزن. فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، دوره 29، شماره 2، صص 333-350
46) محبوبی قمی، ا و م. میردامادی.(1382). جوانان روستایی، اشتغال و آینده، ماهنامه علمی، اجتماعی، اقتصادی(معاونت ترویج و نظام بهره برداری)جهاد، سال بیست و سوم، شماره 256
47) مخت،س. ح. شعبانعلی فمی و ا. ملک حسینی.(1391). بررسی روحیات کارآفرینانه جوانان روستایی علاقمند و بدون علاقه به حرفه-کشاورزی(مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان گنبدکاووس)، کنفرانس ملی کارآفرینی و مدیریت کسب و کارهای دانش بنیان
48) مقدسی، ع. ر.(1390). عوامل موثر در انتخاب شغل صنعت و کارآفرینی.صص 37-40
49) موسایی،م. و ا. عمانی.(1389). عوامل موثر بر نگرش جوانان روستایی استان کهگیلویه و بویراحمد نسبت به اشتغال در بخش کشاورزی. مجله پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی، سال 3، شماره 2، تابستان 138
50) میکائیلی منیع، ف. م. عاشوری و م. حسنی.(1391). آزمون الگوی شناختی -اجتماعی رضایت شغلی معلمان مقطع متوسطه شهر ارومیه. فصلنامه نوآوری های آموزشی، شماره 44، سال یازدهم، زمستان 1391
51) میکائیلی منیع، ف.(1392). آزمون مدل شناختی اجتماعی رضایت از تحصیل در دانشجویان دوره کارشناسی، مجله روانشناسی66، سال هفدهم، شماره 2، تابستان 1392
52) همتی، ف. غ. پزشکی راد و م. چیذری.(1386). بررسی وضعیت شغلی و موفقیت شغلی دانش آموختگان مراکز آموزش کشاورزی استان آذربایجان شرقی. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد3، شماره 1، 1386
53) یارمحمدی، پ. غ. شریفی راد. ل. آزادبخت. م. مروتی شریف آباد و ا. حسن زاده.(1390). بررسی عوامل پیش بینی کننده رفتار دانش آموزان دبیرستانی اصفهان در خصوص مصرف فست فود با استفاده از تئوری رفتار برنامه ریزی شده. مجله تحقیقات نظام سلامت، سال هفتم، شماره چهارم، آذر و دی 1390

54) Abdullah, F. A., Samah, B. A., & Othman, J. (2012). Inclination towards Agriculture among Rural Youth in Malaysia. Economic Planning, 11(773.3), 3-6
55) Abuja,G.(2010). Encouraging Youts involvement in agricultural production and processing, International Food Policy Research Institute c/o International Center for Soil Fertility and Agriculture Development No.6/ Plot 1413 Ogbagi Street
56)Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Organizational behavior and human decision processes, 50(2), 179-211.
57)Ajzen, I., & Fishbein, M. (2000). Attitudes and the attitude-behavior relation: Reasoned and automatic processes. European review of social psychology, 11(1), 1-33.
58)Alene, A. D., & Coulibaly, O. (2009). The impact of agricultural research on productivity and poverty in sub-Saharan Africa. Food Policy, 34(2), 198-20957) 59)Alexander, P. M., Holmner, M., Lotriet, H. H., Matthee, M. C., Pieterse, H. V., Naidoo, S., Twinomurinz, H., & Jordaan, D. (2010). Factors Affecting Career Choice: Comparison Between Students from Computer and Other Disciplines. J Sci Educ Technology, 20(3), 300-315
60) Alia, Y. A.(2014). The Effectiveness of Small and Medium Enterprises Adoption as a Strategic Option to Solve Unemployment Problem in the Arab World, an Example of Algeria.300-315

61) Alibaygi, A., & Karamidehkordi, E. (2009). Iranian Rural Youths' Intention to Migrate to Urban Areas. Asian and Pacific Migration Journal, 18(2), 303-314.
62)Angba, A. O., Adesope, O. M., & Aboh, C. L. (2009). Effect of socioeconomic characteristics of rural youths on their attitude towards participation in community development projects. International NGO Journal, 4(8), 348-351.‏

63) Anony mous,M.(2002). Agriculture and Development.[on line ],Availabie on the:www.ngoforum.org.kh/working Group. Issues/civilsociety/ngo,2002/16/htm
64) Arvola, A., Vassallo, M., Dean, M., Lampila, P., Saba, A., Lähteenmäki, L., & Shepherd, R. (2008). Predicting intentions to purchase organic food: The role of affective and moral attitudes in the Theory of Planned Behaviour. Appetite, 50(2), 443-454

65) Bajema, D. H., Wade Miller, W. and Williams, D. (2002) Aspirations of rural youth. Journal of Agricultural Education, 43(3), 61-71

66) Bamberg, S., & Möser, G. 2007. Twenty years after Hines, Hungerford, and Tomera: A new meta-analysis of psycho-social determinants of pro-environmental behaviour. Journal of environmental psychology, 27(1), 14-25.
67) Bandura, A. (1977). Social learning theory.
‏
68) Bandura, A. (1982). Self-efficacy mechanism in human agency. American psychologist, 37(2), 122.
69)Bennell, P. (2007). Promoting livelihood opportunities for rural youth. Knowledge and Skills for Development Paper.
70) Bosompem,M., Acheampong,E., & Kwabena Osei,M.(2011). Young And Proudly Agriculturalist, Ghana Experience, Paper presented at a workshop on "Opportunites in Agriculture and Rural Areas for Youth in times of New Information Technologies

71) Brown, S. D., Lent, R. W., Telander, K., & Tramayne, S. (2011). Social cognitive career theory, conscientiousness, and work performance: A meta-analytic path analysis. Journal of Vocational Behavior, 79(1), 81-90.‏

72) Bullock-Yowell, E., Katz, S. P., Reardon, R. C., & Peterson, G. W. (2012). The roles of negative career thinking and career problem-solving self-efficacy in career exploratory behavior. The Professional Counselor: Research and Practice, 2, 102-114.
73) Burton, R. J. (2004). Reconceptualising the 'behavioural approach'in agricultural studies: a socio-psychological perspective. Journal of Rural studies, 20(3), 359-371.

74) Butt, T. M., Hassan, M. Z. Y., Sahi, S. T., Atiq, M., Jabbar, A., Ahmad, I., … & Shafique, W. (2011). Role of rural youth in agricultural and rural development: A self perceived case study of Okara District, Punjab, Pakistan. Journal of Agricultural Extension and Rural Development, 3(2), 23-28.
75) Canova, L., Bobbio, A., & Manganelli, A. M. ANALYSIS OF PSYCHOSOCIAL MODELS OF ENERGY SAVING INTENTIONS FORMATION AND THE IMPORTANCE OF NORMATIVE INFLUENCE
76) Chang, M.-L. (2009). An appraisal perspective of teacher burnout: examining the emotional
77) Clare,O.(2001). Information Flows in Rural and urban communication: Access processes and people, International and Rural Development Department(IRDD),university of reading. Uk.
78) Coˆté, F., Gagnon, J., Houme, P. K., Abdeljelil, A. B., & Gagnon, M. P. (2012). Using the Theory of Planned Behaviour to predict nurses' intention to integrate research evidence into clinical decision‐making. Journal of advanced nursing, 68(10), 2289-2298.

79) Coenjaerts, C., Ernst, C., Fortuny, M., Rei, D., & Pilgrim, I. M. (2009). Youth employment. Unclassified DCD/DAC (2009) 16/ADD, 69.
80) Conklin, A. M., Dahling, J. J., & Garcia, P. A. (2013). Linking Affective Commitment, Career Self-Efficacy, and Outcome Expectations A Test of Social Cognitive Career Theory. Journal of Career Development, 40(1), 68-83.‏
81) Conner, M., & Armitage, C. J. (1998). Extending the theory of planned behavior: A review and avenues for further research. Journal of applied social psychology, 28(15), 1429-146
82) Cook, A. J., Kerr, G. N., & Moore, K. 2002. Attitudes and intentions towards purchasing GM food. Journal of Economic Psychology, 23(5), 557-572.
83) Cooke, R., & French, D. P. (2008). How well do the theory of reasoned action and theory of planned behaviour predict intentions and attendance at screening programmes? A meta-analysis. Psychology and Health, 23(7), 745-765.
84) Crawford, M. (2010). The Case for Working with Your Hands: Or why office work is bad for us and fixing things feels good. Penguin UK.
85) David, S. A. H. N., & HERRERA, C. (2013). Determinants of Internal Migration among Senegalese Youth (No. 201308).
86) DeBarr, K. A. (2004). A review of current health education theories. Californian Journal of Health Promotion, 2(1), 74-87.

87) Drinkwater, S. (2003). The economic impact of migration: A survey. Hamburgisches Welt-Wirtschafts-Archiv (HWWA).

88) Duffy, R. D., & Lent, R. W. (2009). Test of a social cognitive model of work satisfaction in teachers. Journal of Vocational Behavior, 75(2), 212-223
89) Duffy, R. D., Bott, E. M., Allan, B. A., & Autin, K. L. (2013). Exploring the Role of Work Volition Within Social Cognitive Career Theory. Journal of Career Assessment, 1069072713498576.‏
90) Dunstan, D. A., Covic, T., & Tyson, G. A. (2013). What leads to the expectation to return to work? Insights from a Theory of Planned Behavior (TPB) model of future work outcomes. Work: A Journal of Prevention, Assessment and Rehabilitation, 46(1), 25-37
91) Efklides, A. (2011). Interactions of metacognition with motivation and affect
in self-regulated learning: The MASRL model. Educational psychologist, 46, 1-
25.
92) Ellison, S. (2003). Nurses' attitudes toward family presence during resuscitative efforts and invasive procedures. Journal of Emergency Nursing, 29(6), 515-521.
93) Emeh, I. E. J. (2012). Tackling Youth Unemployment in Nigeria; The Lagos State Development and Empowerment Programmes Initiatives. Afro Asian Journal of Social Sciences, 3(3.4).
94) Ferry, N. M. (2006). Factors influencing career choices of adolescents and young adults in rural Pennsylvania. Journal of Extension, 44(3), 1-6.
95) Forward, S. (2008). Driving violations: investigating forms of irrational rationality.
96) Forward, S. E. (2006). The intention to commit driving violations-A qualitative study. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 9(6), 412-426.from http://www.acoa-apeca.gc.ca/
97) Glanz, K., Rimer, B. K., & Viswanath, K. (Eds.). (2008). Health behavior and health education: theory, research, and practice. John Wiley & Sons.‏
JSS-17-2-163-08-586
‏98) Goddard,E.(2006). Beyond the cost of food: the role of the agriculture sector, center for health promotion studies.vol.8,No.2.
99) Goldsmith, P. D., Gunjal, K., & Ndarishikanye, B. (2004). Rural-urban migration and agricultural productivity: the case of Senegal. Agricultural economics, 31(1), 33-45.

100) Gong, J., & Lin, H. (2000). Sustainable development for agricultural region in China: case studies. Forest ecology and management, 128(1), 27-38
101) Gore, P. A., & Leuwerke, W. C. (2000). Predicting occupational considerations: A comparison of self-efficacy beliefs, outcome expectations, and person-environment congruence. Journal of Career Assessment, 8, 237-250.
102) Hernandez, J. M. C., & Mazzon, J. A. (2007). Adoption of internet banking: proposition and implementation of an integrated methodology approach. International Journal of Bank Marketing, 25(2), 72-88.
103) Holst, A., & Iversen, J. M. (2012). An application of a revised theory of planned behavior.

104) Hyde, M. K., & White, K. M. (2013). Testing an extended theory of planned behavior to predict young people's intentions to join a bone marrow donor registry. Journal of Applied Social Psychology, 43(12), 2462-2467.
105) Khanh, Ho Le Phi (2011) The Role of Social Capital to Access Rural Credit: A case study at Dinh Cu and Van Quat Dong village in coastal of Thua Thien Hue province- Vietnam, Department of Urban and Rural Development, Swedish University of Agricultural sciences, Master Thesis No 56.

106) Kim, M. S., & Seo, Y. S. (2014). Social Cognitive Predictors of Academic Interests and Goals in South Korean Engineering Students. Journal of Career Development, 0894845313519703.‏
107) Kothari, U. (2002). Migration and chronic poverty. Institute for Development Policy and Management, The University of Manchester.
108) Leavy, J., & Smith, S. (2010). Future farmers: Youth aspirations, expectations and life choices. Future Agricultures Discussion Paper, 13, 1-15.

109) Lent, R. W. (2004). Toward a Unifying Theoretical and Practical Perspective on Well-Being and Psychosocial Adjustment. Journal of Counseling Psychology, 51(4), 482.

110) Lent, R. W., & Brown, S. D. (2006). Integrating person and situation perspectives on work satisfaction: A social-cognitive view. Journal of vocational behavior, 69(2), 236-247
111) Lent, R. W., & Brown, S. D. (2006). On conceptualizing and assessing social cognitive constructs in career research: A measurement guide. Journal of Career Assessment, 14(1), 12-35.
112) Lent, R. W., Lopez, F. G., Sheu, H. B., & Lopez Jr, A. M. (2011). Social cognitive predictors of the interests and choices of computing majors: Applicability to underrepresented students. Journal of Vocational Behavior, 78(2), 184-192.

113) Lent, R. W., Taveira, M. D. C., Pinto, J. C., Silva, A. D., Blanco, Á., Faria, S., & Gonçalves, A. M. (2014). Social cognitive predictors of well-being in African college students. Journal of Vocational Behavior, 84(3), 266-272.‏

114) Lent, R.W., Paixão, M.P., da Silva, J.T., & Leitão, L.M(2010).Predicting Occupational interests and choice aspirations in Portuguese high school students: A test of social cognitive career Theory, Journal of Vocational Behavior, 76, 244-251
115) Mahendra Dev, S., & Venkatanarayana, M. (2012). Youth employment and unemployment in India.
116) Malatest, R. A. (2002). Rural youth migration: Exploring the reality behind the

117) Matango, M. R. (2006). Mtibwa Outgrowers Scheme: A model for small holder cane production in Tanzania. Cell, 784, 516684.
118) Mills, L. R. (2009). Applying social cognitive career theory to college science majors
119) Min-Harris, C. (2010). Youth migration and poverty in Sub-Saharan Africa: Empowering the rural youth. Disponible en ligne dans le site.

120) Moriano, J. A., Gorgievski, M., Laguna, M., Stephan, U., & Zarafshani, K. (2011). A cross-cultural approach to understanding entrepreneurial intention. Journal of Career Development, 0894845310384481.
‏
121) Mosaee, M., & Ommani, A. (2011). Assessment the Socio-economic Factors Affecting Rural Youth Attitude to Occupation in Agricultural (Case of Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad Province, Iran). International Journal of Agricultural Management and Development, 1(1), 15-19
122) Mousaei, M., & Arayesh, B. (2011). Effective factors to rural youths attitude to engagement in agriculture: A case study of Kohgiluye and Boyerahmad province. Scientific Research and Essays, 6(12), 2426-2430.
123) Msigwa, R., & Kipesha, E. F. (2013). Determinants of Youth unemployment in Developing Countries: Evidences from Tanzania. Journal of Economics and Sustainable Development, 4(14), 67-76.
124) Naamwintome, B. A., & Bagson, E. (2013). Youth in Agriculture: Prospects and challenges in the Sissala area of Ghana. Net Journal of Agricultural Science, 1(2), 60-68
125) Nchise, A. (2012). An Empirical Analysis of the Theory of Planned Behavior. eJournal of eDemocracy & Open Government, 4(2).

126) Nigbur, D., E. Lyons and D. Uzzell (2010). Attitudes, norms, identity and environmental
127) Nwanze, K. F., & Kouka, P. J. (2010). International fund for agricultural development. In Proceedings of the 3rd International Rice Congress.‏

128) Odhiambo, E. O. (2000). The role of rural youth in promoting conservation agriculture in Kenya. Available on the [On line] http://www. ecaf. org/documents/odhiambo. pdf.
129) Odhiambo, O. (2006). Enhancing the Productive Capacity of Rural Youth in Agriculture, Environment and Natural Resource Management towards Employment Creation in Kenya:
130) Okafor, E. E. (2011). Youth unemployment and implications for stability of democracy in Nigeria. Journal of Sustainable Development in Africa, 13(1), 358-373.
131) Olajide, A., & Udoh, G.(2012). Rural-Urban Migration: Migrants Perceptions of Problems and Benefits in Oyo State Nigeria. Age (Years), 17(30), 83.
132) Olujide, M. G. (2008). Attitude of youth towards rural development projects in Lagos State, Nigeria. Retrieved from http://www.krepublishers.com/…2008…/

133) Ommani, A. R., & Chizari, M. (2006). Perception of rural youths regarding teamwork in youth club. Proceeding of the 22nd Annual Conference Association for International Agricultural and Extension Education
134) Osborne, E. W., & Dyer, J. E. (2000). Attitudes of Illinois agriscience students and their parents toward agriculture and agricultural education programs. Journal of agricultural education, 41(3), 50-59.

135) Pam, Y. D. Rural-Urban Migration among Youths in Nigeria: The Impacts on Agriculture and Rural Development.
136) Pehkonen, A. (2006). Immigrants Paths to Employment in Finland. ybtest, 42, 113-128.
137) Pelling, E.L., White, K.M., 2009. The theory of planned behavior applied to young people's use of social networking web sites. Cyber Psychol. Behav. 12 (6), 755-759.

138) Ring, J., Peredo, A. & Chrisman, J., 2010, Business Networks and Economic Development in Rural Communities in the United States, Entrepreneurship Theory and Practice,Vol.34, PP. 171-195.

139) Rogers, M. E., & Creed, P. A. (2011). A longitudinal examination of adolescent career planning and exploration using a social cognitive career theory framework. Journal of Adolescence, 34(1), 163-172
140) Rye, J. F. (2006). Rural youths' images of the rural. Journal of Rural Studies, 22(4), 409-421.
141) Scarpetta, S., Sonnet, A., & Manfredi, T. (2010). Rising youth unemployment during the crisis. Documents de travail de l'OCDE sur les affaires sociales, l'emploi et les migrations, 106.

142) Segal, G., Schoenfeld, J., & Borgia, D. (2007). USING SOCIAL COGNITIVE CAREER THEORY TO ENHANCE STUDENTS'ENTREPRENEURIAL INTERESTS AND GOALS. In Academy of Entrepreneurship (Vol. 13, No. 1, p. 69).
143) Seyfrit, C. L., Bjarnason, T., & Olafsson, K. (2010). Migration Intentions of Rural Youth in Iceland: Can a Large-Scale Development Project Stem the Tide of Out-Migration?. Society and Natural Resources, 23(12), 1201-1215.‏

144) Sharma, A., & Bhaduri, A. (2009). The "tipping point" in Indian agriculture: Understanding the withdrawal of the Indian rural youth. Asian Journal of Agriculture and Development, 6(1), 84.

145) Sheu, H. B., Lent, R. W., Brown, S. D., Miller, M. J., Hennessy, K. D., & Duffy, R. D. (2010). Testing the choice model of social cognitive career theory across Holland themes: A meta-analytic path analysis. Journal of Vocational Behavior, 76(2), 252-264.‏

146) Smith, P. L., & Fouad, N. A. (1999). Subject-matter specificity of self-efficacy, outcome expectations,interests, and goals: Implications for the social-cognitive model. Journal of Counseling Psychology, 46, 461-471.

147) Sumberg, J., Anyidoho, N. A., Leavy, J., te Lintelo, D. J., & Wellard, K. (2012). Introduction: the young people and agriculture 'problem'in Africa. IDS Bulletin, 43(6), 1-8.‏

148) Sutherland, L. A. 2011. "Effectively organic": Environmental gains on conventional farms through the market?. Land Use Policy, 28(4), 815-824
149) Swanson, J. L., & Gore, P. A. (2000). Advances in vocational psychology theory and research. In S. D. Brown & R. W. Lent (Eds.), Handbook of counseling psychology (3rd ed., pp. 233-269).New York: John Wiley

150) Tang, M., & Russ, K. (2007). Understanding and facilitating career development of people of Appalachian culture: An integrated approach. The Career Development Quarterly, 56(1), 34-46.‏
151) Thirtle, C., Lin, L., & Piesse, J. (2003). The impact of research-led agricultural productivity growth on poverty reduction in Africa, Asia and Latin America. World Development, 31(12), 1959-1975
152) Thissen, F., Fortuijn, J. D., Strijker, D., & Haartsen, T. (2010). Migration intentions of rural youth in the Westhoek, Flanders, Belgium and the Veenkoloniën, The Netherlands. Journal of Rural Studies, 26(4), 428-436.
153) Thøgersen, J., & Grønhøj, A. (2010). Electricity saving in households-A social cognitive approach. Energy Policy, 38(12), 7732-7743
154) Torjman, S., (2000), The Social Dimension of Sustainable Development, Caledon Institute Social Policy, Montreal

155) Tijani, J. O.(2014). International Journal of Economics, Commerce and Management
156) van der Geest, K. (2010). Rural youth employment in developing countries: a global view.
157) Van Hooft, E. A. V., Born, M. P., Taris, T. W., FLIER, H. V. D., & Blonk, R. W. Predictors of job search behavior among employed and unemployed people. Personnel Psychology, 57(1), 25-59.

158) Van Hooft, E. A., & De Jong, M. (2009). Predicting job seeking for temporary employment using the theory of planned behaviour: The moderating role of individualism and collectivism. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 82(2), 295-316
159) Wanberg, C. R., Hough, L. M., & Song, Z. (2002). Predictive validity of a multidisciplinary model of reemployment success. Journal of Applied Psychology, 87(6), 1100.

160) Wang, X. (2013). Modeling entrance into STEM fields of study among students beginning at community colleges and four-year institutions. Research in Higher Education, 54(6), 664-692.‏

161) White, B. (2012). Agriculture and the generation problem: rural youth, employment and the future of farming. IDS Bulletin, 43(6), 9-19.‏

162) Wójcicki, T. R., White, S. M., & McAuley, E. (2009). Assessing outcome expectations in older adults: the multidimensional outcome expectations for exercise scale. The Journals of Gerontology Series B: Psychological Sciences and Social Sciences, 64(1), 33-40.‏
163) Yazdanpanah, M., Hayati, D., & Zamani, G. H. (2011). Investigating Agricultural Professionals' Intentions and Behaviours towards Water Conservation: Using a Modified Theory of Planned Behaviour. ENVIRONMENTAL SCIENCES, 9(1), 1-2.

164) Yazdanpanah, M., Hayati, D., Hochrainer-Stigler, S., & Zamani, G. H. (2014). Understanding farmers' intention and behavior regarding water conservation in the Middle-East and North Africa: A case study in Iran. Journal of environmental management, 135, 63-72.
165) Zellweger, T., Sieger, P., & Halter, F. (2011). Should I stay or should I go? Career choice intentions of students with family business background. Journal of Business Venturing, 26(5), 521-536.‏

166) Zhang, D., Wang, Q., Losinski, M., & Katsiyannis, A. (2014). An Examination of Preservice Teachers' Intentions to Pursue Careers in Special Education. Journal of Teacher Education, 65(2), 156-171.
167) Zikic, J., & Saks, A. M. (2009). Job search and social cognitive theory: The role of career-relevant activities. Journal of Vocational Behavior, 74(1), 117-127

1-Msigwa & Kipesha
2-Emeh
3-Mellor
4-Hall
5-Tijani
1-Pam
2-Gobeli
3-Butt et al
1-Okafor
1-Clare
2-GDP
3-Salami
4-Banouei
3-Cecchettini et al
1-Bajema et al
2-Sumberg et al
2-Mosaee & Ommani
1-Alia
2-Oviawe
3-Wayemi
1-Oladel et al
1-Khothari
2-Drinkwater
3-David & Herrera
1-Goldsmith et al
2-Ling
1-Toruy
2-Min-Harris
3-Thissen et al
4-Sumberg
5-Malatest
1-Abdullah et al
1-Putnam
1-Ring Peredo et al
2-Khanh
1-Ferry
1-Ommani & Chizari
1-Torjman
1-Odhimbo
2-Warner
3-Rye
1-Mousaei & Arayesh
1-Wanberg et al
2-Hooft et al
3-Ajzen & Fishbein
4- Bamberg & Moser
5-Bandura
6-Glanz & Viswanath
7-Rogers & Creed
1-Conklin et al
2-Tang & Russ
—————

————————————————————

—————

————————————————————