قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران مصوب (1351.12.12)
قانون زیر مشتمل بر یازده ماده و پنج تبصره پس از تصویب مجلس سنا در جلسه روز شنبه 1351.12.12، در جلسه روز سه شنبه بیست و دوم اسفند ماه یک هزار و سیصد و پنجاه و یک شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
نایب رییس مجلس شورای ملی ـ حسین خطیبی
ماده 1
برای هماهنگ کردن برنامه های شهرسازی به منظور ایجاد محیط زیست بهتر برای مردم همچنین به منظور اعتلای هنر معماری ایران و رعایت سبکهای مختلف معماری سنتی و ملی و ارائه ضوابط و جنبه های اصیل آن با در نظر گرفتن روشهای نوین علمی و فنی و در نتیجه یافتن شیوه های اصولی و مناسب ساختمانی در مناطق مختلف کشور با توجه به شرایط اقلیمی و طرز زندگی و مقتضیات محلی، شورای عالی شهرسازی و معماری ایران تاسیس می شود.
ماده 2
وظائف شورای عالی شهرسازی و معماری ایران به شرح زیر است:
1 . بررسی پیشنهادهای لازم در مورد سیاست کلی شهرسازی برای طرح در هیات وزیران.
2 . اظهار نظر نسبت به پیشنهادها و لوایح شهرسازی و مقررات مربوط به طرحهای جامع شهری که شامل منطقه بندی ، نحوه استفاده از زمین ، تعیین مناطق صنعتی ، بازرگانی، اداری ، مسکونی ، تاسیسات عمومی ، فضای سبز و سایر نیازمندی های عمومی شهر می باشد.
3 . بررسی و تصویب نهایی طرحهای جامع شهری و تغییرات آنها خارج از نقشه های تفصیلی.
4 . تصویب معیارها و ضوابط و آیین نامه های شهرسازی.
ماده 3
اعضای شورای عالی شهرسازی و معماری ایران عبارتند از:
1 . وزیر آبادانی و مسکن.
2 . وزیر کشور.
3 . وزیر اقتصاد.
4 . وزیر فرهنگ و هنر.
5 . وزیر آب و برق.
6 . وزیر کشاورزی و منابع طبیعی.
7 . وزیر جنگ.
8 . رییس سازمان برنامه و بودجه.
ریاست شورای عالی شهرسازی و معماری ایران با وزیر آبادانی و مسکن خواهد بود.
تبصره های ماده 3
تبصره 1 . در مورد بررسی طرحهای جامع شهری و تغییرات آنها نظرات استاندار یا فرماندار کل و انجمن شهرستان و انجمن شهر و شهردار و کارشناسان ذی صلاحیت کسب و مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
تبصره 2 . جلسات شورا با حضور اکثریت اعضا ء رسمیت خواهد داشت و تصمیمات شورا با حداقل 5 را ی معتبرخواهد بود.
تبصره 3 . در صورتی که هر یک از اعضای شورا نتواند شخصاً در هر یک از جلسات شورا شرکت کند یکی ازمعاونان خود را به شورا اعزام خواهد داشت.
ماده 4
وزارت آبادانی و مسکن به جای دبیرخانه شورای عالی شهرسازی در تشکیلات خود واحدی ایجاد می کند که تحت نظر معاون شهرسازی و معماری آن وزارت وظایف زیر را انجام دهد:
1 . بررسی و اظهار نظر در مورد طرحهای جامع شهری از طریق کمیته های فنی که اعضای آن به انتخاب اعضای شورای عالی شهرسازی و موسسات ذی ربط تعیین می شوند.
2 .تهیه معیارها و ضوابط و آیین نامه های شهرسازی.
3 . نظارت در تهیه طرحهای جامع و تفصیلی و جلب نظر انجمن شهر و شهرداری مربوط در حین تهیه طرحهای تفصیلی.
4. نظارت در اجرای مراحل مختلف طرحهای تفصیلی شهری.
ماده 4
5 . ابلاغ مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری ایران به وزارتخانه ها و سازمانها ی مسئول و ارشاد وراهنمایی دستگاههای مربوط در مورد مسائل ناشی از اجرای طرحهای جامع شهری.
6 . ایجاد یک مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
7 . جمع آوری اطلاعات و آمار اقتصادی و اجتماعی و شهرسازی و معماری.
8 . تشکیل نمایشگاهها از کارهای مختلف معماری و شهرسازی با همکاری سازمانهای مربوط و انجام مسابقات شهرسازی و معماری و تشکیل کنفرانسهای لازم به منظور نیل به هدفهای مذکور در این قانون.
ماده 5
بررسی و تصویب طرحهای تفصیلی شهری و تغییرات آنها در هر استان یا فرمانداری کل به وسیله کمیسیونی به ریاست استاندار یا فرماندار کل و به عضویت رییس انجمن شهرستان و شهردار و نمایندگان وزارت فرهنگ و هنر و آبادانی و مسکن و نماینده مهندس مشاور تهیه کننده طرح انجام می شود. آن قسمت از نقشه های تفصیلی که به تصویب انجمن شهر برسد برای شهرداری لازم الاجرا خواهد بود. تغییرات نقشه های تفصیلی اگر بر اساس طرح جامع شهری موثر باشد باید به تایید شورای عالی شهرسازی برسد.
تبصره : شهرداری پایتخت از شمول این ماده همچنین طرحهای تفصیلی موضوع بند 3 ماده 4 و بند 4 ماده مذکورمستثنی خواهد بود.
ماده 6
در شهرهایی که دارای نقشه جامع می باشند ثبت کل مکلف است در مورد هر تفکیک طبق نقشه ای که شهرداری بر اساس ضوابط طرح جامع تفصیلی یا هادی تایید کرده باشد اقدام به تفکیک نماید و در مورد افراز دادگاهها مکلفند طبق نقشه تفکیکی شهرداری اقدام نمایند. هرگاه ظرف مدت چهار ماه نقشه تفکیکی از طرف شهرداری حسب مورد به ثبت یا دادگاه ارسال نشود ثبت یا دادگاه نسبت به تفکیک یا افراز راساً اقدام خواهند نمود.
ماده 7
شهرداریها مکلف به اجرای مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری ایران طبق مفاد ماده 2می باشند.
تبصره : در موارد ابهام و اشکال و اختلاف نظر در نحوه اجرای طرحهای جامع و تفصیلی شهری موضوع ماده 5مراتب در شورای عالی شهرسازی مطرح و نظر شورای عالی قطعی و لازم الاجرا خواهد بود.
ماده 8
کلیه سازمان های دولتی و وابسته به دولت مکلفند در صورت درخواست وزارت آبادانی و مسکن هر نوعاطلاع مربوط به شهرسازی و معماری را در اختیار وزارت مذکور بگذارند.
ماده 9
عقد قراردادهای مربوط به نقشه های جامع شهری با مهندسین مشاور همچنین تهیه شرح وظیفه فنی برای تهیه طرحهای مذکور موکول به کسب نظر از وزارت آبادانی و مسکن خواهد بود.
ماده 10
آیین نامه اجرایی این قانون از طرف وزارت آبادانی و مسکن و وزارت کشور تهیه و پس از تایید شورای عالی شهرسازی و معماری به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.
ماده 11
مواد 97 و 98 اصلاح پاره ای از مواد قانون شهرداری و قوانین و مقررات مغایر با مفاد این قانون از تاریخ تصویب این قانون ملغی است.
طرح هایی که توسط شورای عالی شهرسازی و معماری ایران تصویب می شوند:
1.بررسی و تصویب نهایی طرح های جامع شهری
2.بررسی و تصویب طرح های جامع شهرستان(ناحیه)
3.بررسی و تصویب طرح های مجموعه شهری و منطقه شهری
4.بررسی و تصویب مکان طرح ها و پروژ های ملی
5.تصویب طرح تفصیلی البته در صورت مغایرت اساسی با طرح جامع
6.تصویب طرح های مکان یابی و جامعع،عملکرد و سقف جمعیتی شهرهای جدید
1.طرح جامع سرزمین :
این طرح در بند (1) ماده (1) قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی و تعیین وظایف آن ـ مصوب 1353 ـ تعریف شده است.
طرح جامع سرزمین ,طرحی است که شامل استفاده از زمین در قالب هدف ها و خط مشی های ملی و اقتصادی از طریق بررسی امکانات و منابع و مراکز جمعیت شهری و روستایی کشور و حدود توسعه و گسترش شهر ها و شهرک های فعلی و آینده و قطب های صنعتی و کشاورزی و مراکز جهانگردی و خدماتی بوده و در اجرای برنامه های عمرانی بخش های عمومی و خصوصی ایجاد نظم و هماهنگی می کند.
2.طرح های کالبدی ملی و منطقه ای :
با هدف مکان یابی برای گسترش آینده شهرهای موجود و ایجاد شهرها و شهرک های جدید ، پیشنهاد شبکه شهری آینده کشور یعنی اندازه شهرها، چگونگی استقرار آنها در پهنه کشور و سلسله مراتب میان شهرها به منظورتسهیل و مدیریت سرزمین و امر خدمات رسانی به مردم و پیشنهاد چهارچوب مقررات ساخت و ساز در کاربری های مجاز زمین های سراسر کشور .
3.طرح توسعه و عمران (جامع) ناحیه ای :
این طرح در اجرای وظایف محول شده درقانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی و تعیین وظایف آن ـمصوب 1353 ـ و تصویب نامه شماره 70971/ت 407هـ مورخ 5/11/1373 هیات وزیران ، به منظور تدوین سیاست ها و ارایه راهبردها در زمینه هدایت و کنترل توسعه و استقرارمطلوب مراکز فعالیت ، مناطق حفاظتی و همچنین توزیع متناسب خدمات برای ساکنان شهرهاو روستاها در یک یا چند شهرستان که از نظر ویژگی های طبیعی و جغرافیایی همگن بوده و از نظر اقتصادی ، اجتماعی و کالبدی دارای ارتباطات فعال متقابل باشند، تهیه می شود.
4.طرح مجموعه شهری :
این طرح براساس مصوبه شماره 9860/ت15311/هـ مورخ 13/8/1374 هیات وزیران برای شهرهای بزرگ و شهرهای اطراف آنها تهیه می شود.
مجموعه شهری شامل کلانشهری است که از یک شهر مادر ،چندین شهر اقماری تشکیل می گردد.این مجموعه به محدوده های کوچک تری متشکل از حریم های شهرداری های داخل مجموعه تقسیم می شود،حتی الامکان به طوری که هیچ نقطه ای از سطح این مجموعه خارج از حوزه نظارت و حریم شهرداری ها واقع نگردد. در طرح ریزی مجموعه شهری ،کارایی اراضی مطابق قانون استقرار خدمات به نحوی تعیین می شود که حتی الامکان محل خدمات مورد نیاز مجموعه ها به صورت غیر متمرکز در شهر های اطراف داخل این مجموعه تعیین و توزیع می گردد.
5.طرح ساماندهی فضا و سکونتگاه های روستایی :
طرح است که به منظور توسعه هماهنگ و موزون فعالیتهای کشاورزی ، صنعتی و خدماتی از طریق توزیع مناسب جمعیت واستقرار بهینه خدمات در محیط های روستایی و حمایت از اجرای آن تهیه می شود. محدوده هر یک از این طرحها در طرح ناحیه ای مربوط تعیین می شود.
6.طرح جامع شهر :
در بند (2) ماده (1) قانون تغییر نام وزارت آبادانی ومسکن به وزارت مسکن و شهرسازی و تعیین وظایف آن ـ مصوب 1353 ـ تعریف شده است.
طرح بلند مدتی است که در آن نحوه استفاده از اراضی شهری و منطقه بندی در حوزه های مسکونی آموزشی ،صنعتی،بهداشتی،اداری و کشاورزی تعیین می گردد . به همراه این کاربری ها و منطقه بندی ها خطوط کلی ارتباطی،ترمینال ها و فرود گاه و محلات،نوسازی بهسازی و اولویت های مربوط به آنها نیز با تصویب ضوابط و مقررات مربوط به حفظ بنا ها و مناظر شهری تهیه و تنظیم می گردد.
6.طرح جامع شهر :
طرح جامع، بیشتر برای شهرهایی با جمعیت بیشتر از 25 هزار نفر تهیه و تدوین می شود .
طرح های جامع در دو مرحله تهیه و تدوین می شوند. مرحله نخست، شامل انجام بررسی ها و کوشش برای شناخت وضعیت موجود شهر است که در بر گیرنده مطالعات جغرافیایی، اقلیمی، تاریخی، ویژگی های اقتصادی منطقه و ویژگی های اجتماعی و کالبدی شهر است. مرحله دوم، مرحله جمع بندی مطالعات انجام شده و تحقیقات میدانی است.
6.طرح جامع شهر :
طرح جامع باید به موارد زیر بپردازد:
ساختارفیزیکی شهر یا محیط مورد برنامه ریزی چشم انداز روند توسعه تعیین اهداف کلان و خرد برای تغییرات و رشد اینده پیشنهاد هایی برای حفظ و ارتقای سلامتی وبهداشت تعلیم و تربیت رفاه عمومی بیشنهاد ها و سیاست های خاص ترسیمات گرافیکی که برنامه را نشان میدهد و استاندارد هایی برای تضمین آن ها
نخستین طرح جامعی که در ایران تهیه و تصویب شد، طرح جامع بندر لنگه در سال 1345 بوده است. پس از آن، طرح های جامع شهرهای بندرعباس، تهران، تبریز، قزوین و رشت در سال 1346 به تصویب رسیده است .
7.طرح هادی شهر :
این طرح طبق تعریف مندرج در بند (4) ماده (1) قانون تغییرنام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی و تعیین وظایف آن ـ مصوب 1353ـ عبارت از طرحی است که در آن جهت گسترش آتی شهر و نحوه استفاده از زمین های شهری برای عملکردهای مختلف به منظور حل مشکلات حاد و فوری شهر و ارایه راه حل های کوتاه مدت و مناسب برای شهرهایی که دارای طرح جامع نمی باشند ، تهیه می شود. (منحل شده است)
8.طرح تفصیلی :
در بند (3) ماده (1) قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی و تعیین وظایف آن ـ مصوب 1353 ـ تعریف شده است ؛
طرحی است که بر اساس معیار ها و ضوابط کلی طرح جامع شهر نحوه استفاده از اراضی شهری در سطح محلات با موقعیت و مساحت دقیق زمین، میزان تراکم جمعیت و تراکم ساختمانی در واحد های شهری و اولویت های مربوط به مناطق نوسازی ،توسعه و حل مشکلات شهری و موقعیت کلیه عوامل مختلف شهری در آن تعیین می شود و نقشه ها و مشخصات مربوط به مالکیت بر اساس مدارک ثبتی تهیه و تنظیم می گردد.
طرح تفصیلی از جمله شامل طرحهای زیر می باشد :
1-8- طرحهای بهسازی ، نوسازی ، بازسازی و مرمت بافت ها : طرح هایی هستند که برای بهسازی ، نوسازی و بازسازی محلات شهر اعم از قدیم ، جدید و یا مساله دار به عنوان طرح تفصیلی بخشی از بافت موجود شهر تهیه می شوند.
2-8- طرح آماده سازی توسعه های جدید در شهرها : این طرح ها شامل مجموعه عملیات لازم برای مهیا نمودن زمین جهت احداث مسکن و تاسیسات لازم مربوط مطابق قانون زمین شهری و آیین نامه های اجرایی آن است و به عنوان طرح تفصیلی توسعه های جدید شهری تهیه می گردد.
8.طرح تفصیلی :
8.طرح تفصیلی :
طرح های تفصیلی غالبا بر مبنای نقشه برداری زمینی مقیاس1/500 و 1/1000 عمدتا برای اصلاح و ایجاد معابر جدید به اجرا در می آمدند.
9.طرح هادی روستا :
عبارت از طرحی است که ضمن ساماندهی و اصلاح بافت موجود، میزان و مکان گسترش آتی و نحوه استفاده از زمین برای عملکردهای مختلف از قبیل مسکونی، تولیدی ، تجاری و کشاورزی و تاسیسات و تجهیزات و نیازمندی های عمومی روستایی را حسب مورد در قالب مصوبات طرحهای ساماندهی فضا و سکونت گاههای روستایی یاطرح های جامع ناحیه ای تعیین می نماید.
9.طرح هادی روستا :
تاریخچه ی و نحوه ی برسی طرح هادی
طرح هادی در کشور ما از سال 1362 و تحت عنوان ،روان بخشی روستاها ، در یکی از نقاط روستایی شهرستان شهرکرد و توسط وزیر مسکن و شهرسازی وقت به مورد اجرا گذاشته شد ، و در سالهای بعد به خصوص از سال 1366 توسط بنیاد مسکن با جدیت تمام پی گیری شد .
9.طرح هادی روستا :
اهداف عمومی طرح هادی
افزایش راندمان کار روستائیان بهبود معیشت و رفاه سطح زندگی در روستاها جلب سرمایه گذاری در روستاها تکمیل و اصلاح چرخه تولید – مصرف روستایی پیشگیری از مهاجرت بی رویه روستاییان به شهرها
10. طرح های ویژه :
عبارت از طرح هایی است برای بخش هایی از کشور که به علت وجود عوامل طبیعی یا ساخته شده و یا برنامه های جدید توسعه و عمران و تاثیراتی که در منطقه حوزه نفوذ خود خواهند گذاشت واجد ویژگی خاصی بوده و نیاز به تهیه طرح برای توسعه هماهنگ در محدوده حوزه نفوذ عوامل مذکور دارند ، تهیه می شود.
عنوان و محدوده این طرحها همزمان با تصویب ضرورت تهیه طرح ، حسب مورد به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران می رسد.
11.طرح شهرهای جدید :
عبارت است از طرحهایی که برای ایجاد شهرهای جدید طبق تعریف ماده (1) تصویب نامه شماره 2340/ت276هـ مورخ 25/6/1371 در قالب طرح های کالبدی ملی و منطقه ای و جامع ناحیه ای ضرورت و مکان ایجاد آنها با سقف جمعیتی ونوع فعالیت معین به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران خواهد رسید و متعاقب آن و مانند سایر شهرها بایستی برای آنها طرح جامع و تفصیلی تهیه شود.
12.طرح شهرک های مسکونی :
طرحی که برای ایجاد یک مرکز جمعیتی جدید در خارج از محدوده قانونی و حریم شهرها ـ مصوب 1355 ـ تهیه می شود. شهرک نیز به محلی اطلاق می گردد که در خارج از محدوده قانونی و حریم شهر ها با حداقل 500 قطعه زمین برای احداث واحد های مسکونی به صورت مستقل یا آپارتمانی قابل تملک به اضافه ساختمان ها و تاُسیسات مورد نیاز عمومی و اجتماعی به صورت مجتمع برای تاُمین نیاز های ساکنین آنها ایجاد می گردد.
13.طرح سایر شهرک ها :
طرح هایی که برای ایجاد شهرک غیرمسکونی با عملکرد خاص نظیر صنعتی ، توریستی ، تفریحی و … طبق مقررات و قوانین مربوط به آنها تهیه می شوند.
14. طرح آماده سازی زمین:
آماده سازی زمین، مجموعه فعالیت هایی است هماهنگ و ضروری در اراضی متعلق به سازمان زمین شهری که به منظور ایجاد امکان بهره برداری از اراضی، به منظور احداث واحدهای مسکونی و تاسیسات وابسته به آنها و رفع نیازمندی های عمومی صورت می گیرد و شامل تسطیح زمین، ایجاد شبکه های عبور و مرور، شبکه های آبرسانی و فاضلاب، برق، مخابرات و غیره می باشد (کمال اطهاری و دیگران، 1367).
14. طرح آماده سازی زمین:
هدف اصلی پروژه های آماده سازی زمین، توسعه شهری از پیش اندیشیده می باشد، اما در کنار این هدف، چند هدف راهبردی را نیز دنبال می کند که عبارت اند از:
ایجاد تعادل میان سکونت گاهها
تولید زمین در مقیاس انبوه برای پاسخ گویی به نیاز مسکن
بستر سالم و مناسب برای احداث واحدهای مسکونی
توسعه سنجیده و قانونمند شهرها
ایجاد بستر مناسب برای مشارکت بخش خصوصی
جلوگیری از رکود اقتصادی در اثر کاهش فعالیت ساختمانی
استفاده حداکثر از منابع مالی سازمان زمین شهری
کمک به گروههای کم درآمد، برای دستیابی به مسکن مناسب با حداقل هزینه برای دولت (کمال اطهاری و دیگران، 1367).
عنوان پروژه :
قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران مصوب (1351.12.12)
گردآورندگان:
داود ذوالفقاری
فاضل سیف
محمد جمشیدی
(پاییز 95)