روش تحقیق تاثیر اعتیاد بر مشکلات اقتصادی خانواده

 موضوع:
تاثیر اعتیاد بر مشکلات اقتصادی خانواده
نام درس:
روش های تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی
نام استاد:

نام دانشجو:

دانشجوی :

دانشگاه
سال تحصیلی :

تقدیر و تشکر
استاد گرامی جناب آقای

دلسوزی ، تلاش و کوشش حضرتعالی در تعلیم و تربیت و انتقال معلومات و تجربیات ارزشمند در کنار برقراری رابطه صمیمی و دوستانه با دانشجویان و ایجاد فضائی دلنشین برای کسب علم و دانش و درک شرایط دانشجویان حقیقتاً قابل ستایش است .اینجانب بر خود وظیفه میدانم در کسوت شاگردی از زحمات و خدمات ارزشمند شما استاد گرانقدر تقدیر و تشکر نمایم.

از خداوند متعال برایتان سلامتی ، موفقیت و همواره یاد دادن را مسئلت دارم.

چکیده
مقاله حاضر با هدف بررسی راهبردهای برون رفت از مشکلات اقتصادی خانواده ناشی از اعتیاد در شهر اصفهان در سال 1395 تهیه شده است و بر شناسایی راهبردها در برون رفت از مشکلات اقتصادی خانواده ناشی از اعتیاد در شهر اصفهان تاکید دارد. نوع تحقیق کاربردی و از لحاظ هدف اکتشافی و از نظر روش تحقیق توصیفی پیمایشی می باشد.به منظور آزمون فرضیه ها از بین مجموعه اساتید و پژوهشگران دانشگاه و مراکز پژوهشی ، مدیران و مسوولان مرتبط با این حوزه ، تعداد 60 نفر با استفاده از نمونه گیری هدفمند انتخاب و از طریق مصاحبه سوالات پرسشنامه خود ساخته محقق در قالب 43 سوال تهیه و توزیع گردید. داده ها به کمک نرم افزار SPSS با بهره گیری از تکنیک های آماری جمع آوری و سپس با استفاده از روشهای آمار توصیفی و استنباطی ارتباط هر یک از یافته ها مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت . برای پایایی پرسشنامه از آلفای کرونباخ استفاده شد که ضریب یاد شده برای پرسشنامه این تحقیق 856/0 است ، همچنین ضریب اسپیلیت هالف گالتمن[1] که از طریق دونیمه کردن آزمون بدست می­آید برابر 554/0 بوده که دارای پایایی مناسب میباشد. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها محقق را به تعداد 50 عنوان راهبرد رساند که از بین این 50 راهبرد تعداد 10 راهبرد که از نظر اهمیت دارای اولویت بودند انتخاب و پیشنهادات لازم در خصوص این راهبردها با شرح وظایف سازمان ها و نهادهای متولی امر برون رفت از مشکلات اقتصادی خانواده ناشی از اعتیاد در شهر اصفهان ارائه گردید.

کلیدواژه ها
راهبرد، مشکلات اقتصادی ،خانواده؛ اعتیاد،آسیب پذیری

فهرست مطالب

صفحه
عنوان

فصل اول
6
مقدمه
8
بیان مسئله
9
اهمیت و ضرورت پژوهش
11
اهداف پژوهش
12
فرضیه های پژوهش
13
متغیرهای پژوهش
14
تعاریف و اصطلاحات

فصل دوم
15
ادبیات پژوهش
16
پیشنیه پژوهش

فصل سوم
18
روش پژوهش
19
جامعه آماری
20
نمونه آماری

فصل چهارم
21
نتیجه گیری
22
محدودیت های پژوهش
23
پیشنهادات
26
منابع و مآخذ
27
پیوست

فصل اول

مقدمه

آسیب های اجتماعی پدیده ای است که در جامعه ایجاد مساله می کند و فرد ، خانواده و یا جامعه را دچار بحران و اشکال می سازد. مصرف مواد مخدر و دیگر مواد روانگردان در قرن حاضر از مهم ترین و دردناک ترین معضلات جامعه بشری محسوب می شود به طوری که چهارمین بحران در جهان است. سوء مصرف مواد مخدر از جمله بارزترین آسیب های اجتماعی است که به راحتی می تواند بنیان فرهنگی ، اجتماعی یک کشور را سست نموده ، پویایی های انسانی آن را به مخاطره بیاندازد. در هم تنیدگی عوامل روانی ، اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی و فرهنگی این مشکل را به یکی از پیچیده ترین آسیب های اجتماعی مبدل نموده است. از این رو سوء مصرف مواد را می توان از مهم ترین چالش های عصر حاضر دانست که گستره ی جهانی پیدا کرده و هر روز بر آمار مصرف کنندگان آن ، شیوع در گروه های مختلف ، کاهش سن و تغییر گرایش مصرف از سنتی به صنعتی افزوده شده و بدنبال خود آسیب های دیگری همچون افزایش طلاق ، بزهکاری و بیکاری ، مشکلات سلامت و مشکلات اقتصادی و بسیاری موارد دیگر را نه تنها برای خود شخص که برای خانواده وی به همراه دارد(ابراهیمی ، 1392،ص115).

به دلیل گستردگی این پدیده و ارتباط آن با سایر آسیب ها از جمله بیکاری ، طلاق ، تن فروشی، بی خانمانی و کارتن خوابی و به تبع آن ، تخریب اقتصاد خانواده و با توجه به گستردگی دامنه ی اعتیاد جوانان و ناآگاهی های موجود در این زمینه ، کار بر روی ابعاد مختلف آن مورد نیاز است از جمله ، آگاه نمودن اقشار مختلف جامعه به خصوص نسل جوان ، شناسایی عوامل زمینه ساز اعتیاد ، پیامدهای منفی مواد و آثار زیان بار اجتماعی و اقتصادی آن ، معضلاتی که این پدیده بدنبال دارد ، اختلالاتی که ایجاد می کند و نیاز به اتخاذ رویکردهای مقاوم شـدن در برابر آن و راهبردهای برون رفت از مشکلات اقتصادی خانواده ناشی از اعتیاد (جمالی ،1376،ص 78).

از آنجا که پیشگیری مقدم بر درمان است ، بکارگیری شیوه های پیشگیری اولیه از اولویت خاصی برخوردار بوده و شامل اقداماتی است که منجر به کاهش ابتلا به سوء مصرف مواد می شود ؛ اقداماتی برای کاهش عواملی که فرد را در معرض خطر قرار می دهد یا افزایش عواملی که فرد را از مصرف مواد مصون می دارد. گزارش شده که موثرترین شیوه ی مقابله با اعتیاد ، پیشگیری از مبتلا شدن به آن است. زیرا مادامی که فرد معتاد نشده و اراده اش را از دست نداده ، قادر خواهد بود مصونیت خود را از ابتلا به اعتیاد حفظ کند. بنابراین ، ارائه ی آموزش های صحیح و متناسب با ساختارهای موجود جامعه ، به اشکال و روش های مختلف و افزایش آگاهی و بینش گروه های آسیب پذیر جامعه ، خصوصاً نوجوانان و جوانان ، موجب سلامت بیشتر و مواجهه ی بهتر با واقعیت های زندگی می شود. این آموزش ها و برنامه های فرهنگی ، باید به بهترین نحو از طریق خانواده ، تمامی نهادهای اجتماعی ، ارگان های دولتی ، موسسات خصوصی ، متخصصان و صاحب نظران به نوجوانان و جوانان انتقال یابد که تنها از طریق شناخت وضعیت موجود ، همکاری و هماهنگی کلیه واحدهای انسانی و سازمانی این مهم حاصل خواهد شد(میثمی ، 1385،ص 23).

بیان مساله
آسیب شناسی1 اجتماعی مطالعه و ریشه یابی بی نظمی ها ، ناهنجاری ها و آسیب هایی نظیر بیکاری ، اعتیاد ، فقر ، خودکشی ، طلاق و…، همراه با علل و شیوه های پیشگیری و درمان آنها و نیز مطالعه شرایط بیمارگونه و نابسامانی اجتماعی است. آسیب های اجتماعی پدیده ای است که در جامعه ایجاد مساله می کند و فرد ، خانواده و یا جامعه را دچار بحران و اشکال می سازد. اعتیاد یکی از پدیده های خانمانسوز و خانمان برانداز عصر حاضر است که به تبع خود آسیب های فراوانی را در تمامی ابعاد به همراه دارد. یکی از عمده ترین آسیب هایی که اعتیاد بر پیکره خانواده وارد می سازد ، ضربه اقتصادی شدیدی است که خانواده فرد معتاد متحمل می شود و امروزه این آسیب اقتصادی به عنوان تهدیدی جدی برای بقاء2 خانواده محسوب می شود به نحوی که می توان آسیب های شدید اقتصادی خانواده ناشی از اعتیاد را پیش درآمد بسیاری از جرائم دیگر از جمله سرقت ، کلاهبرداری ، تن فروشی ، بی خانمایی ، کارتن خوابی و…دانست. اعتیاد بر تمامی ابعاد زندگی فرد معتاد از جنبه اجتماعی ، خانوادگی ، فرهنگی وهمچنین اقتصادی خانواده و…تاثیر سوء گذاشته و کیان خانواده را با خطر جدی مواجه می کند. نقش اقتصادی پدر در نظام خانواده ایرانی، نقشی برجسته و پراهمیت است. پدر همواره مظهر فعالیت و نان‎آوری خانواده محسوب می‎شود. در مقابل ، پدر نیز انتظاراتی را از اعضای خانواده خود داشته و بر امور منزل و رفتار و کنش‎های فرزندان نظارت دارد. اما در خانواده‎های پدر معتاد ، اختلال در نقش نان‎آوری پدر و برهم خوردن انتظارات متقابل در زمینه حقوق و وظایف اعضای خانواده مشاهده می شود، به طوری که اقتدار ، شان و منزلت پدر را تحت تاثیر قرار می دهد. در خانواده‎های پدر معتاد ، پایگاه شغلی پدر دستخوش اختلال و آشفتگی می‎گردد ؛ بر اثر خرید مواد مخدر توسط پدر و بیکاری او، خانواده‎ مقروض می‎شود ؛ اموال منزل به دست پدر به فروش می‎رسد و اعضای خانواده (همسر و فرزندان) مجبور می‎شوند برای تامین معاش خانواده کار کنند و یا متاسفانه فرد معتاد برای تهیه مواد ممکن است اقدام به سرقت و یا ناموس فروشی نموده و درصورتی که زن خانواده معتاد باشد در برخی موارد اقدام به تن فروشی می نمایند. پدر از مسئولیت‎های منزل حذف می‎شود و اقتدارش بر اموال منزل کاهش می‎یابد. محقق در این پژوهش قصد دارد راهبردهای پیشگیرانه در مورد برون رفت از مشکلات اقتصادی خانواده ناشی از اعتیاد در شهر اصفهان را به شکل علمی ، هدفمند و کاربردی با همکاری و مشارکت صاحب نظران در رشته های مختلف دنبال نماید. لذا مطالعه ی مذکور ، درصدد پاسخگویی به این سوال تحقیقی است که " راهبردهای برون رفت از مشکلات اقتصادی خانواده ناشی از اعتیاد در شهر اصفهان چیست؟"

اهمیت وضرورت

امروزه کسی نیست که در خصوص مضرات و اثرات سوء سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی معضل اعتیاد و قاچاق مواد مخدر شکّی داشته باشد. کارشناسان و صاحب نظران معتقدند که در حال حاضر بحران مواد مخدر در کنار سه بحران دیگر یعنی (بحران نابودی محیط زیست ، بحران تهدید اتمی و بحران فقر)به عنوان مسئله روز در آمده است. طبیعی است که حل این بحران و معضل و بلای خانمانسوز از عهده یک سازمان و یا چند مرجع ، آن هم صرفاً با یک بر خورد قهری نه تنها خارج بوده بلکه نگرش یک بُعدی به مسئله است و وضعیت فعلی را بدتر خواهد نمود. به گونه ای که عمیقاً احساس می شود تنها راه حل موضوع ، خارج شدن از (برنامه روزی) و گام برداشتن در مسیر (برنامه ریزی)و ایجاد عزم ملی و بسیج همگانی در این راستا است. در دهه ی اخیر ، رشد سه برابری سوء مصرف مواد مخدر ، آن را به پدیده ی جهانی تبدیل کرده است (مونی[2] و همکاران ،2006 ، ص 89). به طوری که کمیسیون اجتماعی بهداشت جهانی (1999) نیز مواد مخدر را یکی از چهار مساله ی تهدید کننده ی جهان برشمرده است (شبانی ، 1380، ص 119). این پدیده ی جهانی ، اتلاف منابع و هزینه های اقتصادی بسیار برای فرد ، خانواده ، جامعه و چالش ها ، آسیب ها و نیروی انسانی زیادی را به خود اختصاص داده و عامل بسیاری از بیماری های جسمانی ، روانی و آسیب های اجتماعی3 و بحران ها محسوب می شود. در این میان کشور ما ایران نیز به طور جدی درگیر آن بوده و در این مورد با آسیب های مختلفی مواجه شده است. به طوری که رئیس سازمان بهزیستی ایران در گفتگو با خبرگزاری جمهوری اسلامی گفته است ، مهم تریـن آسیب در جامعه ی کنونی ایران ، اعتیاد است. آشکار ترین شکل تاثیر فرد معتاد بر خانواده بروز ناسازگاری ها و اختلافات خانوادگی است . فرد معتاد4 معمولا توانایی ذهنی و بدنی خود را تا حدود زیادی از دست می دهد و به همین علت در امر امرار معاش وی خلل ایجاد می گردد و از این رو به آسانی قادر به تامین نیازهای اقتصادی خانواده اش نیست و رفتار و روحیه نامتعادل وی کانون گرم و صمیمی خانواده را بر هم می زند .اعتیاد هزینه ی زیادی بر اقتصاد جامعه و اقتصاد خانواده وارد می سازد. این هزینه هم در بعد فردی ، خانوادگی و هم در بعد اجتماعی و دولتی آسیب رسان است. از هزینه ای که یک نفر صرف خرید سیگار و مواد مخدر نموده تا هزینه ای که دولت برای مبارزه مصرف می نماید. طبق اطلاعات و نتایج مذکور ، اهمیت پیشگیری از سوء مصرف مواد و آسیب های آن در عصر حاضر ، لازم و ضروری بوده و بر روش های مختلف مبتنی است ؛ از جمله روش های دستیابی به اطلاعات مستند ونتایج کاربردی، تحقیق و پژوهش است.(میثمی ،1385 ، ص96).

بنابراین با انجام پژوهش مورد نظر ، راهبردهای برون رفت از مشکلات اقتصادی خانواده ناشی از اعتیاد در شهر اصفهان بدست آمده و می توانیم با شناسایی نقاط قوت ، نقاط ضعف و فرصت ها و چالش هایمان از مشکلات اقتصادی خانواده ناشی از اعتیاد در شهر اصفهان بیرون رفته وتا حدودی رها شویم و در صورتی که در این راه با انجام پژوهش ها و تحقیقات دست به عمل نزنیم هر روز بیش از دیروز بنیان خانواده و جامعه متزلزل ودر نهایت محکوم به فروپاشی خواهد بود.(محقق ،1396).

به منظور تحقق بخشیدن به این هدف و شناسایی زمینه های برون رفت از مشکلات اقتصادی خانواده ناشی از اعتیاد به مواد مخدر، این تحقیق با عنوان راهبردهای برون رفت برون رفت از مشکلات اقتصادی خانواده ناشی از اعتیاد متناسب با نوع آسیب های اقتصادی خانواده فرد معتاد ، بنا به ضرورت توجه علمی به زمینه های پیشگیرانه از آسیب های اجتماعی در شهر اصفهان تهیه گردیده است.(محقق ،1396).

اهداف تحقیق
هدف اصلی

– راهبردهای برون رفت از مشکلات اقتصادی خانواده ناشی از اعتیاد در شهر اصفهان.

.اهداف فرعی

– دستیابی به قوت ها وضعف های برون رفت از مشکلات اقتصادی خانواده ناشی از اعتیاد در شهر اصفهان.

– دستیابی به فرصت ها وچالش های برون رفت از مشکلات اقتصادی خانواده ناشی از اعتیاد در شهر اصفهان.

فرضیه های پژوهش:

• فرضیه اصلی:
عوامل اجتماعی و اقتصادی بر اعتیاد معتادان مراجعه کننده به کلینیک های ترک اعتیاد استان موثر است.
• فرضیات فرعی:
امکان ابتلاء به اعتیاد وابسته به میزان تعهد اجتماعی افراد است .
امکان ابتلاء به اعتیاد وابسته به میزان انزوا طلبی فرد است.
امکان ابتلاء به اعتیاد وابسته به میزان پیوندهای افتراقی افراد است.
امکان ابتلاء به اعتیاد وابسته به میزان کنترل اجتماعی که بر فرد وارد می شود.
امکان ابتلاء به اعتیاد وابسته به میزان دسترسی افراد به مواد است .
امکان ابتلاء به اعتیاد وابسته به میزان دسترسی افراد به امکانات رفاهی است .
تصور استفاده از مواد مخدر برای لذت جویی بیشتر، امکان ابتلاء به اعتیاد را افزایش می دهد.. –
امکان ابتلا به اعتیاد وابسته به پایگاه اقتصادی اجتماعی افراد است .

متغیرهای پژوهش:
-اعتیاد متغیر مستقل است.
-مشکلات اقتصادی خانواده متغیر وابسته است.

تعاریف اصطلاحات:

معتاد: کسی است که بنا به نیاز جسمی و روانی خودش مواد و دارو مصرف می کند و اخلاق عمومی و اجتماع ، سلامت و رفاه خود و خانواده ، را به خطر می اندازد.
اعتیاد: حالتی است که مصرف مداوم یا متناوب ماده ی مخدر در فرد ایجاد می کند. به صورتی که خویشتن داری از میان رفته ، سلامت جسمی و روانی وی را به مخاطره می اندازد .
وابستگی روانی: عبارت است از تمایل به مصرف ماده ای که دارای اثرات التذاذی بوده و یا تولید رضایت خاطر کند. بسیاری از اینگونه وابستگی ها صوری هستند که بعد از قطع عامل یا عوامل لذت بخش هیچ گونه نشانه مخصوصی بروز نمی دهد و یا اینکه نشانه های بروز یافته ناشی از قطع آنها ضعیف است .
وابستگی جسمانی: حالتی است که در آن بدن به ماده ای عادت می کند و آن را به کارکرد "طبیعی" بافت بدن وارد می سازد.
تحمل: فرآیندی است که طی آن بدن به میزانی روزافزون ، به یک ماده عادت می کند و برای دستیابی به همان اثر، میزان بیشتر و بیشتری از آن ماده را لازم دارد.
راهبرد : راهبرد یا استراتژی مفهومی است که از عرصه نظامی نشات گرفته و بعداً در سایر عرصه ها از جمله اقتصاد ، تجارت و به ویژه عرصه سیاست و مملکت داری از کاربرد زیادی برخوردار شده است.
آسیب اجتماعی: به هر نوع عمل فردی یا جمعی گفته می شود که در راستای اصول اخلاقی و قواعد عام عمل جمعی یا غیررسمی جامعه محل فعالیت کنشگران قرار نمی گیرد و در نتیجه با منع قانونی و یا قبح اخلاقی و اجتماعی روبه رو میگردد.
مواد مخدر:اصطلاحاً مواد مخدر به کلیه مواد طبیعی و شیمیایی گفته می شود که اعتیادآور است.
ترک:به نشانه های جسمانی و روانی ناخوشایندی اطلاق می شود که هنگام قطع مصرف ماده ای که از نظر جسمانی به آن وابسته شده اند ، ایجاد می شود.

فصل دوم:
ادبیات پژوهش:
متاسفانه تاکنون تحقیق و پژوهش جامعی در خصوص راهبردهای برون رفت از مشکلات اقتصادی خانواده ناشی از اعتیاد در شهر اصفهان انجام نشده و جای انجام چنین موضوعی در ادبیات پژوهشی خالی ست همین امر دلیل عمده انتخاب این موضوع به عنوان پژوهش حاضر است. دراین پژوهش تاحد توان سعی و کوشش بر این بوده که علاوه بر بررسی و تجزیه وتحلیل نظری و تئوری موضوع به جنبه های دیگر مسائل و مشکلات آن توجه خاص شود ، روش و شیوه کار در این تحقیق مراجعه مستقیم به منابع کتابخانه ای وسایت های اینترنتی بود . کتب و منابعی که تاکنون در زمینه راهبردهای برون رفت از مشکلات اقتصادی خانواده ناشی از اعتیاد به رشته تحریر درآمده است هیچکدام بطور خاص به مشکلات اقتصادی اعتیاد بر خانواده نپرداخته است.تحقیقات و پژوهش های انجام شده اکثرا به راهها و روشهای ساده پیشگیری ازاعتیاد می پردازند و هیچ یک به صورت کلی و جامع به بررسی راهبردهای برون رفت از مشکلات اقتصادی خانواده ناشی از اعتیاد نپرداخته اند. در اینجا به تحقیقات داخلی و خارجی مرتبط با موضوع پرداخته میشود.

پیشینه پژوهش:
محمدی وشیانی (1386) به بررسی عوامل راهبردی5 پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر برنامه ی مدرسه محور پرداختند. برای انجام این امر، پس از بررسی منابع ، اسناد و مدارک و آمار، پرسشنامه ای تهیه و طی چند مرحله به اجرا درآمد. جامعه ی آماری ، مدیران ، معاونان ، مشاوران و کارشناسان وزارت آموزش و پرورش و جمعی از متخصصان و صاحب نظران بودند. براساس نتایج حاصل از ارزیابی عوامل استراتژیک ، آموزش و پرورش در زمینه ی پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر، از لحاظ محیط داخلی در شرایط مطلوب نبوده و نقاط ضعف آن بیش از نقاط قوت بوده است. از حیث محیط خارجی هم در برابر تهدیدها و بهره گیری از فرصت ها برای پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر از موفقیت چندانی برخوردار نبوده است. با توجه به یافته های پژوهش با شناخت تهدیدها و فرصت های محیط خارجی و نقاط قوت و ضعف در محیط داخلی، امکان سیاست گذاری و برنامه ریزی بهتر در جهت پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر، به ویژه در برنامه های مدرسه محور، لازم و ضروری به نظر می رسد(ابراهیمی،1392، ص116).

قادری دهکردی (1379) در مطالعه ای با هدف "بررسی تاثیر یک طرح آموزش بر پیشگیری از اعتیاد برروی نگرش و آگاهی نوجوانان مقطع راهنمایی شهرکرد" به این نتیجه رسید که آموزش ، موجب تغییر نگرش ، افزایش میزان آگاهی و عزت نفس در گروه آزمایش گردید.
زمانی (1382) در مطالعه ای با عنوان استفاده از فنآوری و شیوه های جدید آموزشی برای پیشگیری از اعتیاد با بهره گیری از تجارب کشورهای پیشرفته پرداخت و مشخص نمود که در این کشورها چنین مباحثی در کلاس های درس مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. دانش آموزان برای آنها راه حل می یابند و راه حل ها از طرف مسوولان دولتی مورد توجه و بهره برداری قرار می گیرد.
قربانی (1382) به مطالعه ای تحت عنوان"بررسی اثربخشی ایمن سازی روانی بر کاهش گرایش به مواد مخدر در دانش آموزان دوره ی متوسطه ی شهر اصفهان" پرداخت. این مطالعه به صورت نیمه تجربی انجام شد. یافته ها نشان داد آموزش ابراز وجود ، ایمن سازی در برابر استرس و تغییر نگرش به طور معناداری در کاهش گرایش به سوء مصرف مواد مخدر6 نقش داشته است.
کیوان آرا و همکاران (1386) طی مطالعه ای با عنوان فرآیند پزشکی شدن به صورت کیفی عوامل موثر بر ابتلا به اعتیاد را چنین معرفی نمودند: کنجکاوی ، لذت ، ویژگی های شخصیتی ، عوامل فیزیولوژیک ، پذیرش اجتماعی ، انطباق با شرایط ، ناآگاهـی ، دلتنگـی ، مشکلات عاطفـی در خانواده ، سابقه ی اعتیاد در خـانواده ، اختلال در خانواده ، عدم نظارت خانواده ، شرایط ساختاری ، اختلال در شبکه ی روابط اجتماعی ، عوامل اقتصادی ، توانایی در ایجاد نقش های اجتماعی و مهاجرت(ابراهیمی ، 1392، ص91).

تحقیقات خارجی
لوپز[3] و همکاران (1976) در برنامه ای با عنوان "پیشگیری اولیه در برنامه ی آموزشی در مورد مواد مخدر برای دانش آموزان مدرسه" به این نتیجه رسیدند که آموزش نقش تعیین کننده ای برای معلمان جهت ایجاد تغییر در کلاس های درس و دانش آموزان دارد.

فصل سوم:

روش پژوهش:
در هر تحقیق بر اساس موضوع تحقیق روش مناسبی برای انجام پژوهش برگزیده می شود.در این تحقیق به راهبردهای برون رفت از مشکلات اقتصادی خانواده ناشی از اعتیاد در شهر اصفهان پرداخته می شود.

.نوع تحقیق

این تحقیق کاربردی و از لحاظ هدف اکتشافی و از لحاظ روش تحقیق توصیفی پیمایشی می باشد.

به لحاظ ماهیت موضوع و گستردگی متغیر های مورد مطالعه ، روش تحقیق به صورت کیفی کمی است. به این شکل که در ابتداء به روش کیفی از نمونه های جامعه مصاحبه بعمل آمده و پس از آن با توجه به نتایج بدست آمده از مصاحبه ها نسبت به تهیه پرسشنامه اقدام نموده و نتایج حاصل از مصاحبه ها را در پرسشنامه به آزمون گذاشته است . سپس پایایی و روایی پرسشنامه را تعیین و با توجه به جنبه کمی پژوهش با استفاده از تعیین فراوانی ها و همچنین تحلیل عاملی و راهبردهای مناسب نتیجه مطلوب بدست آورده شده است.البته جهت پاسخگویی به برخی سوالات تحقیق و بررسی برخی اهداف ، از روش نظری یا کتابخانه ای نیز استفاده گردیده است.

جامعه آماری:
جامعه ی آماری شهر اصفهان است. به لحاظ گستردگی دامنه ی درگیری متغیر مورد بررسی در جامعه (اعتیاد) ، گروه های مختلف در سطوح فرهنگی ، اجتماعی و تحصیلی مختلف ، هدف این مطالعه هستند. بنابراین مهمترین و نزدیکترین گروه های تخصصی مرتبط با این حوزه، به عنوان جامعه آماری پژوهش ونمونه بصورت نمونه گیری در دسترس انتخاب می شوند از جمله :

1)اساتید و پژوهشگران دانشگاه و مراکز پژوهشی

2)مدیران ، مسوولان و کارشناسان دستگاه های فرهنگی ـ انتظامی و دولتی

3)روانشناسان ، مشاوران ، مددکاران ، روانپزشکان و مسوولان مرکز مشاوره ی دولتی و خصوصی

4)مسوولان و کارشناسان تشکل ها و انجمن های غیر دولتی ، NGO ها و سازمانهای مردم نهاد.

5)معتادان ترک کرده که مراجعین به مراکز مشاوره ترک اعتیاد،NA ، TC ، کمپ می باشند.

نمونه آماری
به دلیل وسعت جامعه ی آماری در گروه های مختلف ، نمونه گیری به صورت هدفمند انجام پذیرفت. جهت در نظر گرفتن پراکندگی ها و ویژگی های مختلف در نمونه (معرف بودن) ، انتخاب نمونه ها به گونه ای انجام شد که پاسخگویان از مناطق ، مراکز ، پست ها و سطح تحصیلات و سطوح فرهنگی و اجتماعی مختلف که از پراکندگی جغرافیایی و اجتماعی وسیعی برخوردارند لحاظ شد ، در مجموع حدود 60 نفر از گروه اساتید و صاحب نظران ، مسئولین و مشاوران و…انتخاب گردیدند.

فصل چهارم:
نتیجه گیری:

خانواده به عنوان مهمترین نهاد اجتماعی، بیشترین نقش را در زمینه پیشگیری از اعتیاد دارد. در هر خانواده شرایط و ویژگیهایی وجود دارد که میتواند کودکان و نوجوانان را به مصرف مواد مخدر تشویق کند یا آنها را از خطر سوءمصرف مواد دور سازد. عوامل خانوادگی که ممکن اسـت باعث افـزایـش خطر مصرف مــواد در کودکان و نوجوانان شود، دامنه گستردهای مانند عوامل ژنتیک، مصرف مواد در والدین، مصرف مواد در خواهران و بـرادران، مدیریت نادرست خانواده، کمبود نظارت بر اعضای خانواده، بیتوجهی والدین به مشکالت فرزندان، تعارضات خـانـوادگـی بـه ویــژه طـاق و جـدایـی والـدیـن، سوءرفتار جنسی یا بدنی، مشکالت اقتصادی و بی میلی فرزندان به والدین را شامل میشود.

با توجه به نتایج به دست آمده، برای پیشگیری از اعتیاد و کاهش گرایش به مصرف مواد مخدر، اقداماتی اساسی در کاهش نگرانیها و اضطرابهای اجتماعی، امنیت و رفاه اجتماعی، فرهنگسازی سلامت به خصوص در حیطه روان و بهبود فضای اشتغال و اقتصاد جامعه ضروری است. پیشنهاد میشود با یادگیری از تجربههای دیگران و مطالعات انجام شده در کشورهایی که با پدیده اعتیاد دست به گربیان بوده اند و تجارب موفقی داشته اند و همچنین با آموزههای دینی، موازین اخلاقی و معنوی در تامین، حفظ و ارتقای بهداشت روانی و اجتماعی جامعه برای رویارویی با پدیده اعتیاد تلاش شود.

محدودیت های پژوهش:
-عدم دسترسی به پرس و جو در شهرهای دیگر
-کمبود منابع
-کمبود منابع مالی
– عدم دسترسی به صورت مصاحبه حضوری
-کمبود زمان
-عدم دسترسی به روش های میدانی و …

پیشنهادها

از آنجا که پدیده اعتیاد یک پدیده چند عاملی است هیچ سازمان و یا نهادی به تنهایی و با استفاده از روش خاص و منحصری توانایی مقابله با این پدیده خانمانسوز را ندارد . در کشور ما بیش از 22 نهاد و سازمان دولتی با بودجه های هنگفت در زمینه پیشگیری از اعتیاد فعالیت می کنند که عبارت اند از: وزارت آموزش و پرورش، وزارت بهداشت و درمان، بنیاد شهید، بنیاد مستضعفان، نیروی انتظامی، قوه قضائیه، سازمان بهزیستی، ستاد مبارزه با مواد مخدر، معاونت های فرهنگی دانشگاه ها، استانداری ها، وزارت کشور، فرمانداری ها و دیگر سازمان ها.فلذا بنابر راهبردهای بدست آمده پیشنهاد میگردد:

1-مبارزه قاطع با مصرف مواد مخدر به علل ذکر شده در سرلوحه برنامه های دولت ، قوای سه گانه و نیروهای نظامی و انتظامی قرار گرفته و تمام توان خود را در جهت راهبردهای برون رفت از مشکلات اقتصادی خانواده ناشی از اعتیاد مصروف دارند. نقش نیروهای امنیتی و انتظامی در پیشگیری وضعی، پررنگ تر است. وظیفه این سازمان ها برای انجام این نوع از پیشگیری این است که دسترسی به ابزار جرم را دشوارتر می کنند. سازوکارهای پیشگیری وضعی، انجام برنامه هایی مثل تغییر مبلمان شهری، تجدید مجازات، ایجاد گشت های ثابت و سیار با مجموعه قواعد و ضوابطی که تولید می کنند، است که از این طریق، دسترسی افراد به ابزار جرم دشوارتر می شود.و قوه مقننه با وضع قوانین کارآمد و قوانین تامین اجتماعی و حمایتی واقعی و قوه مجریه و قضاییه می توانند در سلامت اقتصادی ناشی از اعتیاد تاثیر بالایی داشته باشند.

2- نهادهای ترک اعتیاد بصورت ارائه هزینه­های پایین درشهراصفهان توسط دولت و موسسات وابسته به دولت و وزارت بهداشت و درمان در سراسر استان و شهر اصفهان دائر ، تا فرد معتاد با کمترین هزینه که به اقتصاد خانواده اش لطمه وارد شود بتواند نسبت به برون رفت از این آسیب اقدام نماید.

3- توجه خانواده­ها به جوانان خود درتمامی زمینه ها درشهراصفهان بعنوان یکی از عوامل مهم و موثر در خانواده های اصفهانی بیشتر و بیشتر رعایت شود.

4- بعلت وجود درصد بالای بیکاری جوانان و تلاش درجهت جلوگیری از معتاد شدن آنان در شهر اصفهان دولت و سایر نهادهای وابسته به دولت مانند وزارت فرهنگ ، آموزش و پرورش ،وزارت ورزش و جوانان ، در درجه اول و خانواده ها در درجه دوم با پرنمودن مناسب اوقات فراغت جوانان بعنوان راهبردی جدی برای برون رفت از مشکلات اقتصادی خانواده ناشی از اعتیاد اقدام نمایند. دولت باید به فکر ایجاد امکانات تفریحی، رفاهی و آموزشی برای جوانان به شکل آسان و ارزان باشد.

5- وزارت های مختلف مسئول در امر فرهنگ مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با افزایش بار فرهنگی و تربیتی به خصوص در خانواده­ها بعنوان راهبردی جدی برای برون رفت از مشکلات اقتصادی خانواده ناشی از اعتیاد اقدام نمایند در پیشگیری فرهنگی و اجتماعی، رسانه ها، خانواده، آموزش و پرورش و دانشگاه ها، نقش بسزایی را ایفا می کنند.

6- دین و مذهب و نهادهای مذهبی و روحانیون با افزایش بار معنوی و مذهبی افراد و خانواده ها نظر به افزایش نرخ فقر و بیکاری در شهر اصفهان اقدام نمایند. با توجه به اینکه دین یکی از عوامل موفق در پیشگیری، چه پیشگیری از وقوع جرم چه پیشگیری از آسیب اجتماعی است، باید به دین و دینداری بهای بیشتری داده شود.

7- دولت با سازمانهای زیر مجموعه به همراه نیروی انتظامی و سایر نهادها از جمله استانداری ها و فرمانداری ها با حمایت سازمان­های دولتی از شهر اصفهان جهت مبارزه با مواد مخدراقدام نمایند. در حال حاضر زندان ها در پیشگیری در رابطه با اعتیاد فعالیت می کنند؛ بهزیستی و شهرداری- ستاد مبارزه با مواد مخدر نیز در پیشگیری و درمان اعتیاد نقش بسزایی دارند.

8-آموزش و پرورش و وزارت فرهنگ و ارشاد با برگزاری نشست­ها و سخنرانی و همایش­ها در زمینه مواد مخدربر برون رفت از مشکلات اقتصادی خانواده ناشی از اعتیاد در شهر اصفهان تاثیر چشمگیری دارند.

9- صدا و سیما یکی از مهمترین سازمان هایی است که در کنار آموزش و پرورش و خانواده ها با پر نمودن اوقات فراغت در جهت آموزش دادن به فرزندان نقش بسزایی دارد. این سازمان موظف به تولید و پخش برنامه های رادیویی و تلویزیونی است که مورد تایید قوه قضائیه باشد؛ به این معنا که، کارشناسان رفتارشناس، آسیب شناس و جرم شناس، باید برنامه های تولید شده در صدا و سیما را از لحاظ محتوایی و مفید بودن در جهت پیشگیری ها بررسی کنند. صدا و سیما با تولید چنین برنامه هایی می تواند دانش حقوقی و فرهنگ عمومی را در جامعه بالا ببرد.

10-درنهایت بطور کلی سه رویکرد در کاهش مشکلات اقتصادی خانواده ناشی از اعتیاد داریم: پیشگیری، درمان و مقابله. هر کدام از این رویکردها را یک سازمان باید به عهده بگیرد، بر این اساس پیشگیری به عهده سازمان بهزیستی قرار دارد در ادامه درمان جزو مسئولیت های وزارت بهداشت و مقابله به عهده وزارت کشور است .

منابع:
-پیشگیری از اعتیاد : علی اکبر ابراهیمی ،انتشارات خانه کتاب ، 1392).
-نظریه های انحرافات اجتماعی :حبیب احمدی ،انتشارات رز ، سال 1377).
-انسان شناسی فرهنگی. ترجمه محسن ثلاثی. تهران, انتشارات علمی.بیتس دانیل و فِرد پِلاک 1375).
-جامعه شناسی انحرافات اجتماعی :جعفر سخاوت ،انتشارات پیام نور ،1383).
-جامعه شناسی انحرافات :هدایت الله ستوده ،انتشارات آوای نور .سال 1389).
-اصول اولیه پیشگیری از انحرافات اجتماعی :سید حسن موسوی ،انتشارات طلوع دانش ، 1383).
-زمینه روانشناسی جلد دوم. ترجمه محمد تقی براهنی و همکاران. تهران, انتشاران رشد . اتکینسون ریتال و همکاران 1380).
-مطالعات فرهنگی : نظریه و عملکرد. مترجمان : مهدی فرجی و نفیسه حمیدی. تهران, پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی.بارکر کریس 1387).
-رویکردهای آسیب شناسی اجتماعی :انتشارات سام آرام ، 1394).

پیوست ها:

[1] . Social Pathology
1.. Mooney, L.
[3] . Lops, T.S.
[4] . Bilyk Glancy, J.
[5] . Cart Wright, W.S.
[6] . Tobler, N.S.
[7] . Meara, E.
8. path=pathoLogy
[9] . Tolerance
[10] . Withdrawal
[11] . Depressant
[12] . Hallucinogen
[13] . Stimulant
[14] . Homer
1. UNDCP
[16] . Addictive Behaviors
[17] . Glantz, M.D.
[18] . Missouri Department of Mental Health
[19] . Guttman Split-Half Coefficient

1 -شناخت درد ها ، آسیب ، مصیب ها و آفت های فکری و… که روان و محیط زندگی ما را فرا گرفته است
2 -گرایش یک چیز برای ادامه دادن موجودیت طبق شرایطی است که ممکن است آن را بکشد یا از بین ببرد.
3 -به هر نوع عمل فردی یا جمعی گفته می شود که در راستای اصول اخلاقی و قواعد آن عمل جمعی یا غیر رسمی جامعه محل قرار نمی گیرد و با منع قانونی و قبح عقلانی و اجتماعی روبرو می شود
کسی است که بنا به نیاز جسمی و روانی خودش مواد و دارو مصرف میکند-2.
5-مفهومی است از عرصه نظامی نشاء گرفته و در سایر عرصه ها از کاربرد زیادی برخوردار می باشد
6 به کلیه مواد طبیعی و شیمیایی گفته می شود که اعتیاد آور است-
—————

————————————————————

—————

————————————————————

5