رساله طراحی کلینیک تخصصی چشم


مقدمه
پیشگفتار
معرفی حدود و دامنه
کلینیک فوق تخصصی
بخش ها , واحدها و قسمت های کلینیک تخصصی چشم
مفاهیم کلی طبقه بندی مطالعات
بیماریهای شایع چشم
پذیرش بیمار
خدمات عمومی
3-1).گروه پرستاری
3-1-2).شرح وظایف مدیر خدمات پرستاری
3-1-2). شرح وظایف سرپرستار
3-1-3).شرح وظایف سرپرستار اطاق عمل
3-1-4).وظایف گروه پرستاری بخش بستری
3-1-2). بهیار
3-2).گروه پزشکی
3-2-2). تخصص های پزشکی در کلینیک فوق تخصصی چشم
3-3).گروه تکنسین های پزشکی
3-3-2). تکنسین های آزمایشگاه تشخیص پزشکی :
3-4-2). وظایف منشی بخش
3-5). گروه بهداشت چشم
3-5-2).گروه بهداشت محیط کلینیک تخصصی چشم عبارتند از :
3-6). گروه پشتیبانی
3-6-2). وظایف کارکنان خدماتی داخل هر بخش
3-6-2).وظایف کارکنان بخش های پشتیبانی
ایجاد فضای مناسب برای بیماران و کارکنان
4-2- موارد ایجاد محیط مناسب
4-2-2- نور مصنوعی
4-2-3-1- محل استقرار ساختمان کلینیک تخصصی
4-2-3-2- پوسته خارجی ساختمان کلینیک تخصصی
4-2-4- رنگ و فضای معماری
4-2-4-2- طراحی مناسب معماری بخش ها
4-2-4-3- رنگ
-3-4-2-4-1 روان شناسی رنگ های مختلف
کنترل عفونت و برنامه ریزی فضایی آن
5-1- عفونت در کلینیک تخصصی
5-1-1- منبع عفونت
5-1-2- حامل عفونت
5-1-3- انتقال عفونت
5-2-2- استقرار بیمار
5-2-4- محافظت از سیستم تنفسی، چشم و صورت
5-2-5- روپوش و نظافت کارکنان
5-2-7 جمع آوری رخت کثیف
8-2-5نظافت بخشها
5-2-9 ظروف غذا خوری
ضد عفونی کردن اتاق ها و تجهیزات
سم پاشی کلینیک تخصصی
رابطه کنترل عفونت با برنامه ریزی و طراحی کلینیک تخصصی
5-3-1 اتاق یک تختخوابی ایزوله
اتاق بستری یک تختخوابی
اتاق بستری چند تختخوابی
5-3-4- اتاق معاینه و درمان
5-3-5- اتاق دارو و کار تمیز
5-3-6- اتاق کار کثیف
5-3-7- اتاق جمع آوری کثیف
5-3-8- آبدارخانه
5-3-9- سرویس های بهداشتی و حمام ها
5-3-10- اتاق نظافت
5-3-11- انبار تجهیزات
5-3-12- انبار رخت تمیز
5-3-13 – دستشویی کلینیک تخصصیی
5-3-14 – نازک کاری
ایمنی
6-1 – حدود و دامنه
6-2 – ایمنی در برابر آتش سوزی
– راه های فرار
6-2-3- منطقه بندی آتش
6-3- ایمنی در برابر زلزله
6-3-1- دیوارهای داخلی بخش ها
6-3-2- سقف های کاذب
6-3-3- پنجره های داخلی
6-3-4 – چارچوب درها
6-3-5 – عناصر تاسیساتی و برقی
6-3-6- تجهیزات یا مبلمان
6-4 – ایمنی بیماران در برابر خطرات فیزیکی داخل بخش
6-4-1- پنجره
6-4-3- سایر ملاحظات ایمنی بیماران در بخش بستری
آموزش پزشکی و برنامه ریزی فضایی آن
7-3- بررسی رشته تخصـصی چشم پزشکی
7-3-1- تعریف تخصـص
7-3-2- مدیر برنامه دستیاری
7-3-3- اعضای هیات علمی
7-3-4- سایر کارکنان برنامه دستیاری
7-4-1-2- ظرفیت پذیرش دستیار
7-4-2- نظارت
7-5-2-2- واحد(های) تشخیصی لازم
7-5-2-3-واحد اپتیک و رفرکشن
7-5-2-4- اتاق عمل
7-5-2-5- واحد لیزر
7-5-2-6- امکانات بستری
7-5-2-7- امکانات جراحی روزانه (day-care service)
7-5-4-1- کتابخانه
7-5-3-2- مدارک پزشکی
7-6- روند آموزش پزشکی
برنامه فیزیکی کلینیک فوق تخصصی چشم
بررسی نمونه موردی – کلینیک فوق تخصصی فارابی
بررسی نمونه موردی – کلینیک فوق تخصصی نور
مرکز پزشکی UCSD،
کلینیکهای چشم
کلینیک اورژانس
کلینیک عمومی
9-4- کلینیک لیزرتراپی
9-5- کلینیک عینک
9-6- کلینیک لنز
9-7- اورتپتیک
9-8- کلینیک استرابیسم
9-9- کلینیک یووییت
9-11- کلینیک قرنیه
-12- کلینیک گلوکوم
9-13- کلینیک نوروافتالمولوژی (سردرد)
9-15- دیابت
9-16- کلینیک مشاوره رتین
9-17- الکتروفیزیولوژی
9-18- تجهیزات عمومی کلینیکها
خدمات تشخیصی چشم
-1- فضاهای مشترک کلینیکهای تشخیصی
11-1- 1 روال کار جراحی
استانداردهای فضایی
منابع و ماخذ

طراحی معماری کلینیک چشم
معرفی حدود و دامنه
هدف
در روند برنامه ریزی وطراحی معماری بیمارستان , نیاز به آشنایی کامل در عملکرد های کل بیمارستان و بخش ها و قسمت های مختلف آن میباشد.
هدف این مطالعات , بررسی و پژوهش همه جانبه در مورد عملکرد بخش های بستری چشم و جراحی های آن از زوایای گوناگون میباشد مانند:
هدف بررسی های صورت گرفته عملکرد بخشها و رابطه آن ها با اتاق های عمل درمانگاهها و سایر بخش های پاراکلینیکی و خدماتی میباشد که میتواند مبنای برنامه ریزی و طراحی بیمارستان فوق تخصصی چشم قرار گیرد.
مطالعات انجام شده مبتنی بر آخرین متون تحقیقاتی منتشر شده که از طرف موسسات پژوهشی برخی از کشورهای پیشرفته در مورد بیمارستان و بخش های آن می باشد و مهمترین آنها عبارتند از :
وابسته به وزارت بهداشت انگلستانNational Health Service, NHS
U.K. Department of Health, DH
وابسته به وزارت بهداشت آمریکاNational Institute of Health , NIH
U.S. Department of Health and Human Services
وابسته به وزارت بهداشت استرالیاAustralia Department of Human services, DHS

بیمارستان تخصصی
بیمارستان تخصصی بیمارستانی است که در آن تشخیص , مراقبت ,درمان و خدمات توانبخشی به صورت تخصصی و جامع برای یک یا چند گروه خاص از بیماران ارائه میشود.
مطالعات انجام شده در مورد معماری بخش های بستری , جراحی و پاراکلینیکی تخصصی و فوق تخصصی چشم است که وابسته به دانشگاه علوم پزشکی می باشد که با این تفاصیل یک بیمارستان قطبی آموزشی شمرده میشود که قادر به پوشش جمعیتی بیش از ششصد هزار نفر میباشد.

بخش ها , واحدها و قسمت های بیمارستان تخصصی چشم
* درمانگاهها
* درمانگاه اورژانس
* درمانگاه عمومی
* درمانگاه تخصصی
* درمانگاه تحقیقاتی
* پاراکیلینیک
* بررسی میدان بینائی
* ارزیابی طول قدامی-خلفی کره چشم در عمل کاتاراکت
* بررسی قرنیه
* بررسی شبکیه و عروق خونی آن
* بررسی کورتکس بینائی
* بخش های بستری
* اتاق های عمل
* قسمت آموزش پزشکی و پرستاری
* قسمت اداری مجموعه

مفاهیم کلی طبقه بندی مطالعات
مطالعات مربوط به عملکرد بیمارستان از زوایای مختلفی انجام گرفته است که به شرح زیر می باشد.
* بررسی بیماریهای شایع و مشخصات فیزیکی بیماران مبتلا
* بررسی شرایط مختلف پذیرش بیماران
* بررسی خدمات و وظایف گرو ههای مختلف حرفه ای که از طرف بیمارستان به بیماران سرویس میدهند .
* بررسی شرایط مناسب محیط بیمار
* بررسی سیستم کنترل عفونت در بخش های بستری و جراحی شامل:
تعریف کنترل عفونت , منابع عفونت , انتقال عفونت , موارد پیشگیری از انتقال عفونت , بررسی سیستم کنترل عفونت در برنامه ریزی و طراحی معماری بخش های بستری و جراحی
* بررسی و مطالعه مواردی از موضوع ایمنی که در برنامه ریزی و طراحی معماری تاثیر عمده دارد مانند ایمنی جان بیماران در برابر آتش و دود ( تخلیه افقی , راه های فرار و منطقه بندی آتش ) , ایمنی در برابر زلزله و ایمنی در برابر خطرات فیزیکی داخل فضاها
* بررسی تاثیر آموزش پزشکی در عملکرد و ابعاد اتاقها و فضاها و بررسی فضاهای جدیدی که به دلیل سیستم آموزش پزشکی در بخش های مختلف باید در نظر گرفته شوند.
* بررسی ارتباط بخشهای مختلف از جمله بخش های بستری , اتاق های عمل درمانگاهها و سایر بخش ها پاراکیلینیکی و خدماتی و غیره مانند :
o ترکیب بندی بخش های بستری , درمانگاهها , اتاق های عمل و سایر بخشهای پاراکیلینیکی و خدماتی
o ظرفیت یک بخش بستری
o ارتباط بخش های مختلف
o بررسی تسهیلات و فضاهای مورد نیاز پزشکان و پرستاران
* بررسی روابط داخلی فضاها که نهایتا به شکل گیری کل طرح منجر خواهد شد.
* بررسی عملکرد اتاق به اتاق در کلیه بخش ها و زیر بخش ها , در این بررسی عملکرد هر اتاق , مبلمان و تجهیزات اصلی آن مورد بررسی قرار میگیرد.
* بر اساس مطالب نوشته شده برای عملکرد هر اتاق نقشه بسیاری از فضاها با اندازه گذاری کامل ترسیم شده است.
* در این نقشه ها آن دسته از مبلمان و تجهیزاتی که در نقشه ها ترسیم شده است به منظور تعریف عملکرد آن اتاق و شکل گیری و ابعاد و اندازه های آنهاست .
* و سپس برنامه فیزیکی تک تک بخش های بیمارستان تخصصی چشم با رویکرد قطبی آموزشی نوشته شده است که بر اساس تعاریف عملکردی فضاهای آن شکل گرفته است.
* در انتها با بررسی سیستم اداری مجموعه و روند اداره, هدایت و راهبری بیمارستان به شکل گیری فضاهای اداری میرسیم.

بیماریهای چشم

1-1- مقدمه
بیماریهای چشم دامنه بسیار وسیع و گسترده ای دارد و دامنه گسترده ای از تخصص ها و فوق تخصص های داخلی چشم و اعصاب و … را شامل می گردد. بیماریهای شایع در این زمینه به طور خلاصه در زیر آورده میشود.
تقسیم بندی بیماریهای چشم با توجه به آناتومی آن :
1. بیماریهای قرنیه
2. بیماریهای عدسی چشم
3. بیماریهای شبکیه
4. استرابیسم
5. بیماریهای پلک ومجاری اشکی
6. بیماریهای عیوب انکساری
7. بیماری مربوط به افزایش فشار چشم
8. بیماریهای ملتحمه وسطح خارجی چشم
9. دیابت
10. عفونت تبخال چشمی Herpes Simplex

1-2- بیماریهای قرنیه
1-2-1- کراتوکونوس یا قوز قرنیه (Keratoconus)
کراتوکونوس بیماری پیشرونده ای است که معمولاً در سنین نوجوانی یا اوایل دهه 20 زندگی بروز می کند. در این بیماری قرنیه نازک شده و شکل آن تغییر می کند. قرنیه به طور طبیعی شکلی گرد یا کروی دارد ولی در کراتوکونوس قرنیه برآمده و مخروطی شکل می شود. این مسئله بر روی انکسار نور هنگام ورود به چشم تاثیر گذاشته و سبب کاهش وضوح بینایی می شود
1-2-2- جسم خارجی قرنیه، ملتحمه
شایع ترین اجسام خارجی که وارد چشم می شوند عبارتند از ذرات ریز فلزی، چوبی یا گرد و غبار. بعضی از شرایط مانند آب و هوای طوفانی، نجاری یا کارهای صنعتی، باغبانی یا بعضی از ورزش های خاص احتمال ورود جسم خارجی به چشم را افزایش می دهند .
اگر جسم خارجی قرنیه و ملتحمه به موقع خارج نشود، می تواند عوارضی مانند دردهای طولانی، عفونت یا نــکروز ( از بین رفتن) بافت های داخل چشمی را ایجاد کند.

1-3- بیماریهای عدسی چشم
1-3-1- آب مروارید:
کاتاراکت عبارت است از تیره و کدر شدن عدسی چشمها . این حالت می تواند باعث مشکلات بینایی هنگام مطا لعه رانندگی و دیگر امور روزانه شود. شایع ترین نوع کاتاراکت عبارت است از کاتاراکت وابسته به سن. کاهش شفافیت عدسی چشم یک روند طبیعی در طول زمان است و به واسطه افزایش سن احتمال ابتلا به این بیماری افزایش پیدا می کند و در آغاز مشکلات بینایی ایجاد نمی کند اما با افزایش کدورت عدسی مشکلات بینایی نیز آغاز می شود.

1
پذیرش بیمار
2-1-مقدمه
بیمار از چهار مسیر وارد بیمارستان تخصصی چشم می شود
* از طریق پزشکان متخصص چشم در خارج از بیمارستان
* از طریق ارجاع بیمار از سایر بیمارستانها در شبکه درمانی کشور
* از طریق درمانگاههای چشم بیمارستان
* از طریق بخش اورژانس بیمارستان

2-2- پذیرش بیمار از طریق پزشکان متخصص چشم در خارج از بیمارستان
در صورتی که سیاست های عمومی راهبری بیمارستان اجازه دهد، پزشکان متخصص چشم در خارج از بیمارستان می توانند بیماران خود را برای استفاده از خدمات تشخیصی درمانی و مراقبتی به بیمارستان معرفی نمایند.

2-3- پذیرش بیمار از طریق ارجاع بیمار از سایر بیمارستانها در شبکه درمانی کشور
فضاها و بخش های تشخیصی ، درمانی چشم به علت ماهیت تخصصی آن به طور کامل در تمام بیمارستان های سطوح درمانی کشور موجود نیست. بیمارانی که تشخیص داده شود نیاز به تشخیص و درمان با تکنیک و تجهیزات پیشرفته تری دارند مانند تشخیص و درمان در بخش هایی همچون لیزر و آنژیوگرافی و یا درمان آنها نیاز به جراحی داشته باشد به بیمارستان های تخصصی تر در این زمینه ارجاع می شوند.

2-4- پذیرش بیمار از طریق درمانگاههای چشم بیمارستان
بیمار مستقیماً به درمانگاه عمومی بیمارستان مراجعه کرده و از طریق سیستم ارجاع درمانگاه به درمانگاههای تخصصی چشم در بیمارستان فرستاده می شود . با تشخیص پزشک متخصص یا فوق تخصص بیمار از فضاهاو بخش های تشخیصی ، درمانی و مراقبتی قلب استفاده می کند.
2-5- پذیرش بیمار از طریق بخش اورژانس بیمارستان
بر اساس آمار های بدست آمده از سایر مراکز تخصصی چشم همانند بیمارستان تخصصی فارابی تهران درصد قابل ملاحظه ای از بیماران که به صورت حاد با افت دید ، درد ، قرمزی ، سوزش ، دوبینی و یا بیرون زدگی چشم در طول 24 تا 48 ساعت اخیر مواجه شده اند ، به اورژانس بیمارستان مراجعه می نمایند.
خوشبختانه در اورژانس های چشم به جز چند مورد ،در بقیه موارد نیاز به دخالت فوری نیست و درمان می تواند با چند ساعت تاخیر انجام شود.
در این بخش کلیه خدمات سر پایی از جمله خارج کردن اجسام خارجی ، درمان های دارویی و پیگیری بیمار تا حصول نتیجه مطلوب انجام می شود . بیمارانی که پس از معاینه اولیه نیاز به بستری و جراحی دارند با صلاحدید پزشک و پس از قرار دادن شید چشمی و تجویز دارم های لازم برای انجام عمل جراحی در همان روز یا روز بعد آماده می شوند.
به منظور اعمال جراحی تکمیلی و مشاوره با سرویس های فوق تخصصی بیمار به درمانگاههای فوق تخصصی ارجاع داده می شود.

خدمات عمومی بیمارستان
تعریف
خدمات عمومی بیمارستان خدماتی است که توسط رده های مختلف کارکنان بیمارستان به بیماران (از هنگام پذیرش آن ها هنگام ترخیص آن ها) داده می شود این خدمات بطور کلی شامل : ارزیابی، تشخیص بیماری، درمان، مراقبت های پرستاری،توان بخشی و پشتیبانی می باشد بخشی از این خدمات در داخل بخش بستری به بیماران داده می شود و قسمتی دیگر در خارج از بخش بستری در بخش های درمانی، تشخیصی و پشتیبانی انجام می شود این خدمات توسط گروه های زیر انجام می گیرد.
1. گروه پرستاری
2. گروه پزشکی
3. گروه تکنسین های پزشکی
4. گروه اداری
5. گروه بهداشت
6. گروه پشتیبانی

3-1).گروه پرستاری
3-1-1).کلیات
مسئولیت مراقبت از بیماران بخش بستری به عهده گروه پرستاری می باشد هرگروه پرستاری تحت مدیریت سرپرستار بخش می باشد. سوپروایزرهای پرستاری مسئولیت رسیدگی به کلیه بخش های بیماران را به عهده دارند، و دستورات لازم را به سرپرستار هر بخش صادر می کنند کلیه گروه های پرستاری بیمارستان تحت مدیریت کل پرستاری (matron) بیمارستان می باشند، پرستاری، نقش کلیدی در مراقبت و درمان بیماران لازم است تزریق یا خوراندن داروهای تجویز شده توسط پزشکان در ساعات معین، رسیدگی به کلیه اعمال حیاتی بیماران، تغذیه، نظافت و بهداشت آن ها، توجه کامل به روحیه و روان بیماران با مهربانی عطوفت از جمله وظایف پرستار است.
وظایف سرپرستار بخش شامل برنامه ریزی، ارتباط، هدایت، کنترل و هماهنگی فعالیت های گروه پرستاری می باشد .گردهمایی پرستاران در ابتدای روز و بحث و تبادل نظر در مورد شرایط بیماران و اجرای برنامه تعیین شده توسط سرپرستار صورت می گیرد فضای لازم برای این منظور توسط طراحان باید پیش بینی شود (مخصوصاً در بیمارستان های بزرگ) .
پرستاری پیشرفته نقش آموزش بیماران و همراهان آن ها را نیز دارد که چگونه بعد از مرخص شدن بیمار، مراقبت از او توسط همراهان ادامه یابد .محل گردهمایی بیماران و همراهان آن ها جهت آموزش توسط پرستاران اتاق روز بیماران است .گروه های پرستاری بخش های بستری تحت نظارت سوپروایزرها و مترون بیمارستان می باشند ساعات کار پرستاری 24 ساعت در شبانه روز است که در چند نوبت انجام وظیفه می کنند تعداد پرستاران و بهیاران و کمک بهیاران گروه پرستاری، بستگی به نوع بیمارستان و سیاست های مدیریت و راهبردی بیمارستان دارد.

3-1-2).شرح وظایف مدیر خدمات پرستاری
مدیر خدمات پرستاری در مراکز بهداشتی درمانی و توانبخشی پرستاری است که با داشتن ضوابط مصوبه وزارت مطبوع اداره واحد پرستاری را بعهده دارد. ذیلاً وظایف مدیر خدمات پرستاری بر اساس اصول مدیریت آورده می شود:

1- برنامه ریزی در زمینه های ارتقاء کیفی و بهبود مستمر فعالیتهای ارائه خدمات به مددجویان/ بیماران
2- گردآوری اطلاعات از:
– مرکز شامل: نمودار سازمانی مصوب، گزارشات ماهیانه و سالیانه، گزارش حسابرسی پرستاری،پرونده های کارکنان، مصاحبه با کارکنان…
– مددجویان: بر حسب نوع بستری، نیاز مراقبتی، خدمات ارائه شده…
– منابع شامل: نیروی انسانی ( پرستاران، بهیاران، کمک بهیاران، تکنسینها و کاردانهای اتاق عمل و هوشبری و سایر کادر وابسته) ساختار فیزیکی/امکانات و تجهیزات…
3- شرکت فعال در نهادهای سیاستگذاری و دیگر کمیته های درون سازمانی
4- تعیین اهداف( کوتاه مدت، میان مدت، دراز مدت) مبتنی بر نیازها جهت تامین، حفظ و ارتقاء سطح سلامت و رفاه اجتماعی مددجو/ بیمار با توجه به خط مشی های مرکز متبوع و پیشنهاد به مقامات ذیربط
5- تعیین خط مشی و اتخاذ روشهای مناسب و تعیین جدول زمانبندی برای رسیدن به اهداف مورد نظر
6-برنامه ریزی جهت تشکیل و شرکت در کمیته های خاص با شرح وظایف مدون( آموزشی، پژوهشی، کنترل و نظارت، کنترل عفونت و…)
7- ارائه راهکار بهینه به مسئول و ایجاد شرایط مناسب جهت استفاده بهینه از منابع موجود به منظور دستیابی به اهداف مورد نظر
8- تدوین و اجرای برنامه های آموزش به بیمار و خانواده در سطوح مختلف پیشگیری
9- ایجاد هماهنگی و مشارکت فعال در برنامه ریزی های بهداشتی، درمانی و توانبخشی مرکز
10- جلب مشارکت تیم بهداشتی مرکز برای دستیابی به اهداف
11- ایجاد هماهنگی در برنامه های آموزشی بالینی دانشجویان گروههای پرستاری
12- مشارکت در تامین بودجه در جهت فعالیتهای مرکز
13- تعیین و پیشنهاد بودجه مورد نیاز و اولویت بندی آنها جهت اجرای برنامه های پرستاری
14- مشارکت در طرحهای پژوهشی
15- برنامه ریزی و پیشنهاد جهت پیشگیری از عفونت(کنترل عفونت)
16- انجام برنامه ریزی و همکاری با سایر واحدهای ذیربط در جهت ارتقا دانش و مهارت حرفه ای کارکنان پرستاری
17- ارائه راهکارهای اساسی در برنامه ریزی جهت تامین رفاه کارکنان تحت نظارت با همکاری سایر واحدهای ذیربط
18- تعیین برآورد سطوح مختلف نیروی انسانی مورد نیاز بخش های پرستاری بر اساس استانداردهای علمی
19- تعیین حدود و انتظارات و عوامل عملکردی در رده های مختلف شغلی با توجه به امکانات و شرح وظایف مصوب
20- بکارگیری نیروی انسانی بر اساس توانایی افراد در شیفتهای مختلف کاری
21- پیشنهاد و مصاحبه با داوطلبان و انتخاب افراد صلاحیت دار و معرفی آنها به کارگزینی جهت بکارگیری
22- پیشنهاد انتصاب و انتقال کارکنان تحت نظارت به ریاست مرکزی جهت واحدهای ذیربط
23- تصمیم گیری در مورد مرخصی ها،ماموریتها و… کارکنان پرستاری
24- رهبری و هدایت واحدهای ذیربط در جهت تحقق اهداف سازمانی
25- ارائه الگوی سازمانی مناسب با پرستاری با: برقراری ارتباط موثر/ عملکرد مطلوب/ حسن رفتار شغلی/ و…
26- اتخاذ تدابیر لازم و ارائه راهکارهای اساسی در جهت ایجاد تقویت انگیزش در کارکنان (تشویق و تنبیه) گروه پرستاری
27- اداره جلسات داخل و خارج مرتبط با وظایف واحدها
28- تشکیل و اداره جلسات اختصاصی و ویژه در جهت حل مشکلات واحدهای ذیربط با بهره مندی از فن آوریهای علمی حل مساله
29- تامین نیازهای آموزشی کارکنان مشتمل برآشنا سازی پرسنل جدید با مقررات و خط مشی ها.
30- رسیدگی و پیگیری مشکلات کارکنان گروه پرستاری
31- اخذ گزارشات پرستاری و تجزیه و تحلیل آن و ارائه گزارشات نهایی از پیشرفتها، فعالیتها و مشکلات به مقامات ذیربط
32- بررسی و تجزیه و تحلیل حوادث و بحرانها و اعلام آن به مراجع ذیصلاح
33- ایجاد زمینه مناسب جهت انجام پژوهشهای کاربردی در حرفه پرستاری
34- نظارت و کنترل کیفیت مراقبت پرستاری بر اساس استانداردهای تعیین شده با استفاده از ابزارهای مناسب(چک لیست و…)
35- نظارت بر حسن اجرای شرح وظایف سطوح مختلف کارکنان پرستاری
36- بررسی آماری از برآیند خدمات پرستاری
37- نظارت بر ارزشیابی مستمر عملکرد کارکنان پرستاری در طول سال
38- بازدید مستمر از واحدها در شیفتهای مختلف
39- نظارت بر کنترل حضور و غیاب کارکنان پرستاری تحت نظارت
40- نظارت بر چگونگی استفاده از روشهای خود ارزیابی جهت ارزشیابی کارکنان
41- نظارت و ارزشیابی بر چگونگی اجرای برنامه های کنترل عفونت
42- کنترل نظارت و ارزشیابی برنامه های آموزشی کارکنان، بیماران، مددجویان و…
43- کنترل و نظارت بر تهیه پرونده های بهداشتی و آموزشی کارکنان
44- ارزشیابی برنامه های تعیین شده مبتنی بر هدف مرکز و گزارش عملکرد
45- ارزشیابی عملکرد کمیته های تحت نظارت
46- بررسی سطح رضایت مندی بیمار/مددجو/خانواده/کارکنان و…
47- انجام سایر امور محوله طبق دستور مافوق

3-1-2). شرح وظایف سرپرستار
سرپرستار ، پرستاری است که اداره کارکنان پرستاری تجهیزات و ارائه خدمات پرستاری یک واحد را بعهده دارد. وظایف بر اساس اصول مدیریت به شرح زیر است:
الف: جمع آوری اطلاعات و برنامه ریزی:
1- کسب خط مشی و دستورالعمل های لازم از سرپرست مربوطه
2- بررسی وضعیت موجود در واحد تحت نظارت به منظور تعیین مشکلات مرتبط با ارائه خدمات و کیفیت مراقبت
3- تعیین خط مشی جهت واحد مربوطه در راستای اهداف کلی سازمان
4- برنامه ریزی در جهت اجرای استانداردهای مراقبتی
5- تنظیم برنامه کار کارکنان تحت نظارت در شیفتهای مختلف
6- تعیین وظایف کارکنان تحت نظارت (تقسیم کار)
7- برنامه ریزی جهت آگاه سازی کارکنان جدیدالورود به مقررات اداری، استانداردهای مراقبتی و شناخت کامل نسبت به واحد از نظر محیط فیزیکی، وسایل و تجهیزات و آشنایی با سایر قسمتهای مرکز.
8- برنامه ریزی جهت ثبت و ارائه گزارش کامل از وضعیت هر بیمار/ مددجو در هر شیفت بر بالین بیمار
9- برنامه ریزی جهت آموزش به مددجویان/ بیماران، خانواده و … (مراقبت از خود و توانبخشی و…)
10- پیش بینی نیازهای واحد مربوطه از نظر امکانات ، تجهیزات موجود و لوازم مصرفی و پیگیری جهت تامین آن
11- برنامه ریزی جهت حفظ و نگهداری و تحویل تجهیزات واحد مربوطه در هر شیفت
12- برنامه ریزی جهت کنترل عملکرد تجهیزات مورد استفاده در بخش در هر شیفت

ب: سازماندهی:
13- تشکیل جلســات گروهی و جلــب مشارکــت کارکنان در جـهت حل مشکلات واحـد مربــوطه (کارکنان ، مددجویان/ بیماران و…)
14- برقراری امنیت شغلی در جهت ایجاد فضای مناسب به منظور ارتقای سطح خدمات ارائه شده
15- توجه به نیازهای کارکنان، ایجاد انگیزه جهت افزایش رضایت شغلی
16- برقراری حسن تفاهم بین کارکنان واحد مربوطه و سایر واحدها
17- انجام مراقبتهای پرستاری در مواقع اورژانس
18- ایجاد هماهنگی و همکاری بین کادر پرستاری و سایر واحدها
19- شرکت در جلسات مدیران و ارائه نیازهای کارکنان، مددجویان/ بیماران و پیشنهاد جهت بهبود وضعیت
20- همراهی با پزشک به هنگام ویزیت بیماران و ارائه گزارشهای لازم
21- ثبت و گزارش کلیه امور واحد مربوطه به مسئولین ذیربط (شامل: درخواستها، وقایع غیر مترقبه، حوادث، کمبودها و نقایص و نیازها…)
22- مشارکت و همکاری در برنامه های آموزش دانشجویان پرستاری و سایر کارآموزان در واحد مربوطه
23- مشارکت و همکاری در پژوهش ها و تحقیقات کاربردی پرستاری
24- برپایی کنفرانسهای داخلی جهت افزایش سطح دانش و مهارت حرفه ای پرستاران
25- مشارکت و همکاری در برنامه های آموزش ضمن خدمت ، بازآموزی و …کارکنان
26- تکمیل فرم ارزشیابی مصوبه کارکنان پرستاری واحد پرستاری

ج: هدایت و رهبری کنترل و نظارت و ارزشیابی:
27-کنترل حضور و غیاب پرسنل پرستاری واحد مربوطه
28-ارزشیابی مستمر خدمات ارائه شده توسط کادر پرستاری از طریق بررسی رضایت مندی مددجویان، بیماران و همکاران از طریق مشاهده، چک لیست و..
29- نظارت و ارزشیابی مستمر بر رعایت معیارهای رفتار شغلی و اخلاقی کارکنان
30-ارزشیابی اثر بخشی آموزشهای داده شده به کارکنان، مددجویان/ بیماران ، خانواده، دانشجویان و…
31-انجام سایر امور ومحوله طبق دستور مقام مافوق

3-1-3).شرح وظایف سرپرستار اطاق عمل
1) دریافت گزارش و دستورالعملهای لازم از سرپرست مربوطه
2) آگاهی به تکنیک ها و پدیده های علمی نوین اطاق عمل و آموزش آن به پرسنل
3) تنظیم مقررات و آشنا نمودن کارکنان با قوانین اطاق عمل و هماهنگ ساختن فعالیتهای تیم جراحی
4) تصمیم گیری به موقع در واگذاری مسئولیت به افراد ذیصلاح و شایسته
5) نظارت بر کار پرسنل اطاق عمل و تلاش در ارتقاء کیفی و رفع اشتباهات پرسنل بطور مستمر و گزارش به مقامات مسئول بمنظور رفع مشکلات
6) کنترل پرونده و نوار مشخصات بیمار و اجازه عمل
7) همکاری لازم در آموزش پرسنل و دانشجویان و کارآموزان
8) نظارت و یا نمونه برداری از وسایل و محیط اطاق عمل و ارسال آن به آزمایشگاه بطور روتین در نقاط مشکوک
9) تشخیص و بررسی موارد اورژانس و طبقه بندی آنها با توجه به اولویت جراحی
10) نظارت بر مراقبت و چگونگی انتقال بیماران ریکاوری
11) ارزشیابی پرسنل اطاق عمل با هماهنگی سوپروایزر اطاق عمل
12) انجام یا نظارت در تمیز کردن و یا استرلیزه کردن وسایل و لوازم اطاق عمل
13) مرتب کردن اطاقهای عمل و وسایل و لوازم جراحی
14) کمک به جراح در هنگام عمل جراحی
15) تعیین و تنظیم کشیک و آماده نمودن کارکنان اطاق عمل در عصر و شب و در مواقع اورژانس
16) تهیه آمار عمل های جراحی روزانه و هفتگی و ماهانه و ارائه آن به مقام مافوق
17) انجام سایر امور محوله در زمینه مربوطه بر طبق دستور مقام مافوق

3-1-4).وظایف گروه پرستاری بخش بستری

3-1-4-1).وظایف سرپرستار بخش
آ- تحویل گرفتن دارو و مواد مخدر از داروخانه بیمارستان و مراقبت از آن ها و رسیدگی به تاریخ مصرف داروها.
ب- دریافت گزارش کلیه امور جاری بخش در شیفت های عصر و شب و تحویل گرفتن بخش.
پ- ارزشیابی نحوه کار کارکنان پرستاری از نقطه نظر مراقبت از بیمار و روابط کاری بین همکاران.
ت- ایجاد محیط امن برای بیماران.
ث- همراهی با پزشک معالج در ویزیت بیماران و اقدام لازم جهت رسیدگی به مسائل درمانی آن ها.
ج- کنترل کارت و پرونده بیماران و اقدام لازم جهت رسیدگی به درمان آن ها.
چ- کنترل کارت و پرونده بیماران و نظارت بر اعمال به موقع دستورات پزشک توسط کارکنان تحت سرپرستی.
ح- نظارت بر آماده کردن بیماران قبل از عمل جراحی و حصول اطمینان از آمادگی قبل از عمل و کامل بودن مدارک پزشکی بیمار.
خ- کنترل حال عمومی بیماران بعد از عمل جراحی از نظر علائم حیاتی و خونریزی های بعد از عمل و مایعات جذب و دفع شده.
د- بازدید از کلیه بیماران بخش و رسیدگی مستقیم به بیماران بدحال، هماهنگی و اقدام در این زمینه.
ذ- ارتباط گرفتن با بخش های تشخیصی و درمانی بیمارستان و پزشکان معالج بیماران و ایجاد هماهنگی لازم در مورد بیماران بخش.
ر- همکاری با کارشناس مسئول تغذیه، تهیه لیست غذای عادی و رژیمی بیماران و نظارت بر امور تغذیه بیماران.
ز- نظارت بر نظافت و بهداشت، جمع آوری رخت کثیف، جمع آوری و تفکیک و دفع زباله بخش بستری.
س- تشکیل کنفرانس های علمی پرستاری برای پرستاران تحت سرپرستی در بخش.
ش- هماهنگی و اقدم در امور مربوط به پذیرش و ترخیص بیماران و کنترل مدارک پزشکی بیمار هنگام ترخیص.
ص- ایجاد کلاس های آموزشی برای بیماران و همراهان آن ها در زمینه ادامه درمان در منزل.
ض- تنظیم گزارش روزانه فعالیت های بخش و ارائه آن به سوپروایزر.

3-1-4-2).وظایف پرستار بخش
آ- همکار در پذیرش بیمار به بخش و کسب آگاهی از وضعیت بهداشتی و درمانی بیمار.
ب- اجرای برنامه مراقبتی بیماران بر اساس دانش پرستاری، کنترل مداوم و مستمر وضعیت آن ها و ثبت مراتب در پرونده پزشکی بیمار.
پ- همراهی با پزشکان در انجام معاینات بیماران و دریافت دستورات لازم.
ت- همکاری با تکنسین پزشکی در انجام آزمایش های تشخیصی و کارهای درمانی.
ث- تشخیص و تعیین اولویت های درمانی در مورد بیماران.
ج- نظارت و همکاری در انجام کلیه دستورهای داروئی بیماران، انواع پانسمان ها و سونداژ و شستشوی مثانه و غیره.
چ- اقدام سریع برای احیاء قلبی تنفسی بیماران در موارد اورژانس، تماس با پزشکان معالج و درج مراتب در پرونده پزشکی بیمار.
ح- کنترل اتاق معاینه و درمان و تراپی های مختلف.
خ- کنترل کلیه دستگاه های پزشکی متصل به بیمار و بررسی مستمر وضعیت بیماران بدحال.
د- نظارت و همکاری در قراردادن بیمار در وضعیت های مختلف صحیح بدنی و انتقال بیمار از تخت به صندلی چرخ دار یا برانکار و بالعکس.
ذ- تماس مداوم با بیماران و تقویت روحیه آن ها.
ر- همکاری در ترخیص بیماران.
ز- راهنمایی بهیاران در انجام وظایف محوله.

3-1-2). بهیار

3-1-2-1).وظایف بهیار بخش
آ- راهنمایی بیماران جدید برای بستری شدن در محل تعیین شده برای آنها.
ب- همراهی پرستاران و دریافت دستورات داروئی.
پ- مراقبت از بیماران بستری به دستور پرستار مسئول.
ث- کنترل فشار خون و دمای بدن بیمار.
ج- کنترل غذای خورده شده و دفع شده.
چ- مراقبت از بیمار ایزوله، تعویض پانسمان و کمپرس های استریل.
ح- مراقبت از بیماران تب دار و توجه به کلیه تغییرات در بیمارانی که در تراکنش و یا چادر اکسیژن هستند و یا دارای لوله معده می باشند.
خ- آماده کردن بیمار جهت آزمایش و معاینه و غیره.
د- کمک به بیمار برای نشستن و برخاستن و راه رفتن و تغییر حالت بیمار در وضعیت های مختلف صحیح بدنی و همکاری و نظارت بر نحوه خروج بیمار از تخت.
ذ- کنترل غذایی بیماران مطابق دستور کارشناس تغذیه و کمک به بیماران در صرف غذا.
ر- برآوردن نیازهای بهداشتی بیمار مانند حمام گرفتن، انجام شستشوهای لازم، سونداژ و تغذیه و غیره.
ز- ارتباط مداوم با بیمار، پاسخ به زنگ اخبار و ملاحظه کلیه تغییرات حال بیمار و گزارش به پرستار مسئول.
ص- آماده کردن تخت ها و درست کردن برانکار و صندلی چرخدار.
ض- ثبت کلیه اقدامات انجام شده در پرونده پزشکی بیمار.

3-1-2-2).وظایف کمک بهیار بخش
آ- کمک به بیماران جدید، شستشوی آن ها در صورت لزوم با تصویب پرستار مسئول، تعویض لباس و بستری کردن آن ها.
ب- آماده کردن تخت بیماران، ضدعفونی آن ها، تعویض ملافه و غیره.
پ- ضدعفونی کردن وسایل اتاق بستری، آماده کردن برانکار و صندلی چرخدار و غیره.
ت- حرکت دادن و غلطاندن بیمار از تخت به صندلی چرخدار یا برانکار و بالعکس.
چ- برآوردن نیازهای بهداشتی بیمار مانند دهان شویه، ماساژ، انواع حمام و شستن دست و صورت، تراشیدن موضع عمل، دادن لگن و حوله و غیره.
ح- همراهی بیماران تا بخش های درمانی و تشخیصی بیمارستان.
خ- مراقبت در نظافت بخش بستری و آماده کردن (( ست)) پانسمان و آماده کردن وسایل جهت ضدعفونی و استریلیزاسیون.
د- انجام دستورات بیماران در حد مقررات بیمارستان.
ذ- در صورتی که سیســتم راهبردی بیمارستان ، بخش بستری را موظف به دریافت دارو و وسایــل می نماید، وظیفه دریافت دارو و وسایل به عهده کمک بهیار است، داروها بعد از دریافت تحت نظارت سرپرستار در محل مربوطه در اتاق کار تمیز چیده خواهد شد و سایر وسایل به انبارهای مربوط انتقال می یابد.

3-2).گروه پزشکی
3-2-1). کلیات
مسئولیت معاینه، تشخیص و درمان بیماران ، به عهده پزشکان متخصص می باشد. پزشکان در ساعات معینی از روز بیماران را در درمانگاه ها ،بخش بستری و یا در صورت لزوم در اتاق های عمل مورد معاینه و درمان قرار می دهند

3-2-2). تخصص های پزشکی در بیمارستان فوق تخصصی چشم
تنوع تخصص های پزشکی بستگی به نوع بیمارستان و ظرفیت آن دارد. در بیمارستان های منطقه ای و قطبی و کشوری تعداد تخصص ها و فوق تخصص های پزشکی افزایش می یابد . در بیمارستان فوق تخصصی چشم تخصص ها وفوق تخصص های زیر مورد نیاز است.
رشته های استرابیسم، قرنیه،گلوکوم،مجرای اشکی و اربیت ، ویتره رتین در زمینه تخصصی چشم و همینطور متخصصانی در رشته های بیهوشی ، پاتولوژی ، قلب و عروق ،غدد و مغز و اعصاب.

3-3).گروه تکنسین های پزشکی
3-3-1). کلیات
تکنسین های پزشکی هر روزه از بخش های تشخیصی و درمانی به بخش های بستری جراحی مراجعه کرده و تحت نظر سرپرستار مسئول، خدمات لازم را طبق دستور پزشکان معالج انجام می دهند.
تکنسین های پزشکی که به بخش های بستری جراحی مراجعه می کنند به شرح زیر است.

3-3-2). تکنسین های آزمایشگاه تشخیص پزشکی :
تکنسین های آزمایشگاه هر روز صبح با ترولی مخصوص نمونه گیری آزمایشگاه به بخش های بستری مراجعه می کنند و طبق نسخه پزشک تحت نظر پرستار مسئول نمونه های زیر را از بیماران دریافت می کند.

3-3-3). مواردی که تکنسین های پزشکی در بخش های بستری انجام می دهند.
آ- نمونه خون Blood Sample
ب- نمونه ادرار Urine Sampel
پ- نمونه بافت و سلول Histology-Cytology
ت- نمونه چرک و مایعات بدن Microbiology

3-4).گروه اداری
3-4-1). کلیات
وظایف گروه اداری مربوط به بیماران، توسط منشی هر بخش انجام می گیرد. منشی بخش، کلیه امور اداری مربوط به پذیرش بیماران را انجام می دهد .منشی بخش برای هر بیمار جدید پرونده مدارک پزشکی تشکیل می دهد دستورات پزشکان، و اطلاعات مربوط به بیمار را در این پرونده ثبت می کند. تهیه فرم های مربوط به تست آزمایشگاهی، تراپی ها، رادیوگرافی ها و غیره از وظایف منشی بخش می باشد.
در بخش های بستری منشی بخش زیر نظر سرپرستار بخش و پرستاران مسئول انجام وظیفه می کند ولی ارتباط نزدیکی با مدیریت پذیرش بیماران دارد. منشی بخش برای انجام وظایف اداری خود، نیاز به محلی دارد که کامپیوتر و فرم های مختلف و پرونده های بیماران را جای می دهدکه در بخش های بستری این قسمت ایستگاه پرستاری می باشد. در مواردی که حجم و تراکم کار ایجاب کند ممکن است منشی بخش بیش از یک نفر باشد یا کمک هایی هم داشته باشد.

3-4-2). وظایف منشی بخش
* تشکیل پرونده برای بیماران، کنترل ضمیمه های آن، پیگیری در مورد تکمیل پرونده، و ثبت فرم های مربوطه.
* استخراج آمار و اطلاعات مورد نیاز بر اساس مستندات و پرونده ها و هماهنگی و اقدام برای تهیه آمار و گزارش های مورد لزوم.
* ارتباط با قسمت پذیرش بیمارستان.
* تهیه فرم ترخیص بیماران و ارتباط با قسمت ترخیص بیماران.
* ماشین نویسی نامه ها و گزارش های کلینیکی و یا اداری.
* پاسخ به تلفن ها و مخابره با دورنگار و ارتباط تلفنی و راهنمایی ملاقات کنندگان.
* دریافت اطلاعات مورد نیاز سرپرستار و پرستاران از قسمت های مختلف بیمارستان، اینترنت و پرینت آن ها.

3-5). گروه بهداشت
3-5-1). کلیات
علاوه بر نظافت گر بخش که مستقلاً زیر نظر گروه پرستاری بخش کار می کند، گروه بهداشت بیمارستان به صورت دوره ای به قسمت های مختلف بیمارستانی که در ارتباط مستقیم با بیمار قرار دارد سرکشی می کند و آزمایشات لازم را برای تشخیص محل های تجمع عفونت انجام می دهد وظیفه گروه بهداشت کنترل عفونت در سطح بیمارستان می باشد .

3-5-2).گروه بهداشت محیط بیمارستان عبارتند از :
1. کارشناس بهداشت محیط
2. کاردان بهداشت محیط.
3. تکنسین بهداشت محیط.

برخی از وظایف را که گروه بهداشت در بخش ها انجام می دهند.
* سرکشی مستمر به کلیه بخش ها و قسمت ها .
* نظارت بر نظافت کلیه فضاها.
* گرفتن نمونه از محل هایی که احتمال تجمع میکروب است (مانند دریچه های کانال رفت و برگشت هوا و غیره) و کشت آن در آزمایشگاه.
* نظارت بر نظافت دیوارها، کف توالت و حمام ها.
* نظارت بر نظافت و ضدعفونی کردن مبلمان و تجهیزات پزشکی.
* نظارت بر ضدعفونی کردن اتاق ها و فضاهائی که بیمار عفونی نگهداری می شود (مانند اتاق های ایزوله بخش و پیش ورودی آن ها).
* برگزاری جلسات و کلاس های آموزشی برای گروه پرستاری و کاخ داری بخش در مورد حفظ بهداشت بخش بستری و بیماران.

3-6). گروه پشتیبانی
3-6-1). کلیات
کارکنان خدماتی که به بخش های مختلف سرویس می دهند بر دو دسته تقسیم می شوند :
* کارکنانی که در داخل هر بخش تحت مدیریت پرستاری آن بخش انجام وظیفه می کنند.
* کارکنانی که در بخش های پشتیبانی بیمارستان به قسمت های مختلف سرویس میدهند.

3-6-2). وظایف کارکنان خدماتی داخل هر بخش
هر بخش بیمارستانی ،بستری درمانگاهی و یا تشخیصی یک یا چند نفر کاخ دار دارد که از کارکنان آن بخش محسوب می شود و مستقیماً زیرنظر گروه پرستاری بخش و یا منشی و مسول فنی بخش انجام وظیفه می کند، وظایف کاخ داری درهر بخش به سه دسته تقسیم می شود.
– نظافت.
– مطلوب نگهداشتن محیط.
– خدمات آبدارخانه .

3-6-1-1). نظافت بخش
* نظافت کلیه سطوح مانند کف و دیوارها.
* نظافت توالت ها، دستشویی ها، سینک ها.
* نظافت تجهیزات مانند تخت ها و تشک ها و سایر تجهیزات.
* جمع آوری زباله در بسته های مختلف، بر حسب نوع زباله مانند زباله عفونی، زباله تیز و برنده باقیمانده غذا و زباله کاغذی.
* تخلیه لگنچه های محتوی ادرار و مدفوع و سایر مایعات بدن بیماران در کلینکال سینک و شستشوی و ضدعفونی کردن لگنچه ها در دستگاه لگن شوی (Bedpan Washer) واقع در اتاق کار کثیف.
* ضدعفونی کردن اتاق های ایزوله و پیش ورودی آنها طبق دستور مسئول بهداشت و سرپرستار بخش.

3-6-1-2). مطلوب نگهداشتن محیط
* علاوه بر اجرای نظافت روزانه، در تمام طول شبانه روز، بخش باید توسط پرسنل کاخ دار بازبینی شود و در صورت مشاهده آلودگی در هر قسمت بلافاصله نظافت گردد.
* در صورت به وجود آمدن شرایط اورژانس برای بیماران، کاخ دار نیز در محل حاضر شده و هرگونه آلودگی روی تخت بیمار و کف اتاق و غیره. (مانند ریختن مایعات بدن و خون و غیره) را نظافت می نماید.
* در طراحی هر بخش برای کلیه تجهیزات بخش، جای مشخصی پیش بینی می شود کاخ دار موظف است که در صورت مشاهده بهم ریختگی، وسایل را در جای خود قرار دهد و همیشه بخش را مرتب نگه دارد.
* تمیزکردن گلدان ها در اتاق های بستری بیماران، دورریختن گل های از بین رفته و آب دادن گلدان ها.
* در صورت بروز هرگونه اشکالی در زمینه پاکیزه نگهداشتن بخش به فوریت به سرپرستار گزارش دهد.

3-6-1-3). خدمات آبدارخانه بخش
یک یا دو نفر از کارکنان کاخ داری مسئول آبدارخانه می باشند هر آبدارخانه حداقل دو بخش را سرویس می دهد خدمات کارکنان آبدارخانه به 5 قسمت زیر تقسیم می شود:
– آماده سازی خوراک و آشامیدنی.
– توزیع خوراک و آشامیدنی.
– جمع آوری ظروف خوراک و آشامیدنی پس از مصرف
– اداره امور آبدارخانه و نظافت آن.
– هماهنگی با مرکز تولید خوراک (آشپزخانه و انبار مواد غذایی)

3-6-2).وظایف کارکنان بخش های پشتیبانی

3-6-2-1). وظایف مرکز کاخ داری بیمارستان
مرکز کاخ داری بیمارستان وظایفی که عبارتند از:
* نظافت عمومی.
– نظافت پنجره ها
– نظافت پرده ها.
– نظافت عناصری که خارج از دسترس می باشد مانند سقف و چراغ ها، فن کویل و غیره.
– همکاری با مسئولین بهداشت درباره نمونه گیری محل های تجمع میکروب و ضدعفونی کردن آن ها.
– شستشوی ادواری فیلترهای فن کویل و غیره
* تعمیر و نگهداری.

– کنترل کلیه چراغ ها، لامپ های سوخته با بازدید ادواری و یا بر اساس گزارش سرپرستار بخش.
– کنترل کپسول ها و جبعه های آتش نشانی و اطمینان از کارکرد درست آن ها.
– کنترل کلید و پریزهای برق و در صورت لزوم تعمیر و تعویض آن ها.
– کنترل تلفن ها و سیستم پیجینگ و در صورت لزوم تعمیر و تعویض آن ها.
– کنترل کلیه سیستم های اعلام حریق.
– کنترل خروجی های گازهای طبی، عیب یابی و تعمیر آن ها.
– کنترل دستگاههای حرارتی و برودتی داخل بخش و اطمینان از کارکرد درست آن ها و در صورت لزوم تعمیر آن ها.
– کنترل کلیه تلویزیون های اتاق ها و در صورت لزوم تعمیر آن ها.
– کنترل کلیه شیرآلات در کلیه دستشویی ها، سینک ها و سرویس های بهداشتی و در صورت لزوم تعمیر یا تعویض آن ها.
– کنترل کلیه دستشویی ها، توالت های ایرانی و فرنگی، سینک ها و اطمینان از کارکرد درست تخلیه فاضلاب آن ها.
– کنترل کف شوی ها و اطمینان ار کارکرد درست آن ها.
– کنترل کلیه یراق آلات درها و در صورت لزوم تعمیر و تعویض آن ها.
– کنترل کف پوش ها، سنگ های کف و قرنیز، سرامیک کف ها، کاشی دیوارها و در صورت لزوم تعمیر آن ها.
– کنترل سقف کاذب های قابل برداشت، دریچه های دسترسی شفت های تاسیسات و اطمینان از عملکرد درست آن ها.
– کنترل کلیه عناصری که روی دیوارها ثابت هستند مانند ضربه گیرها، پیشخوان پرستاری، پاخور درها و غیره.
– کنترل رنگ دیوارها، سقف ها و در صورت لزوم لکه گیری یا رنگ آمیزی مجدد آن ها.
– در صورت گزارش سرپرستار بخش، تعمیر کلیه تجهیزات بیمارستانی و یا کامپیوتر بخش و غیره (در این موارد مرکز کاخ داری از موسســات تعمیـــراتی خارج از بیــمارستان کمک می گیرد.)

3-6-2-2).وظایف کارکنان سایر بخشهای پشتیبانی بیمارستان
وظایفی که سایر بخش های پشتیبانی می توانند در قبال بخش های بستری به عهده بگیرند، بستگی به سیستم های برنامه ریزی و طراحی سیاست راهبردی کلی بیمارستان دارد.
برخی از این سیاست های راهبری مربوط به موارد زیر است:
* آورد و برد بیماران بستری.
* دریافت دارو و محلول های شیمیایی از داروخانه.
* آورد و برد وسایل کثیف و استریل از مرکز استریل بیمارستان.
* دریافت وسایل و مواد مصرفی از انبار مرکزی بیمارستان

ایجاد فضای مناسب برای بیماران

4-1- تعریف
ایجاد فضای مناسب برای بیماران و محیط کاری جذاب برای کارکنان، به بهبود سریع تر بیماران کمک می کند .
در طراحی معماری بخشهای مختلف بخصوص بخش های بستری و درمانگاهی، لازم است توجه خاصی به عناصری شود که در ایجاد محیط مناسب برای بیماران و کارکنان بخش ها نقش موثری دارند.

4-2- موارد ایجاد محیط مناسب
برخی از مواردی که نقش موثری در ایجاد محیط مناسب برای بیماران و کارکنان دارد به شرح زیر است :
– نور طبیعی
– نور مصنوعی
– جلوگیری از صدای نامطلوب
– رنگ و فضای معماری

4-2-1- نور طبیعی
بیماران و کارکنان در بخشهای مختلف بخصوص بخش های بستری، برای درک روز و شب نیاز به نور طبیعی دارند.
موارد زیر در طراحی پنجره ها، جهت تامین نور طبیعی رعایت شود.

4-2-1-1- مکان پنجره ها
آ- از ایجاد پنجره پشت سر بیمار خودداری شود.
پ- در بخش بستری، فضای هر دو تخت بستری می تواند دارای پنجره باشد مکان این پنجره ها در پایی تخت بیماران باشد.
ت- بیشتر پنجره ها در فضاهای مخصوص کارکنان ایجاد شود.

4-2-1-2- ابعاد پنجره ها
آ- ابعاد پنجره ها متناسب با شرایط اقلیمی باشد از ایجاد پنجره های بسیار بزرگ، حتی در اقلیم معتدل، خودداری شود.
ب- ابعاد پنجره از 20 % سطح دیواری که دارای پنجره است بزرگتر نباشد.

4

کنترل عفونت و برنامه ریزی فضایی آن

5-1- عفونت در بیمارستان
عفونت در بیمارستان باید در سه زمینه زیر مورد توجه قرار گیرد:
– منبع عفونت
– حامل عفونت
– انتقال عفونت

5-1-1- منبع عفونت
برخی از منابعی که دارای میکروارگانیسم های عفونی در بیمارستان هستند شامل موارد زیر است:
* بیماران مراجعه کننده به بیمارستان
* کارکنان بیمارستان
* عیادت کنندگان
* افرادی که در دوره نهفته رشد بیماری هستند.
* افرادی که حامل میکروگانیسم عفونی به مقدار زیاد هستند ولی هیچگونه علائم بیماری ندارند.
* افرادی که بطور دائم حامل میکروگانیسم های عفونی هستند.
* تجمع میکرب در اجزای ساختمانی و تاسیساتی
* آلودگی غذا، دارو، رخت و تجهیزات بیمارستانی.
* آلودگی هوا و تاسیسات هوارسانی
* آلودگی آب و تاسیسات آب رسانی
* فاضلاب
* زباله های بیمارستانی
* حیوانات و حشرات

5-1-2- حامل عفونت
مقاومت در برابر میکروارگانیسم های پاتوژنیک در اشخاص مختلف تفاوت زیادی دارد برخی از موارد به شرح زیر است :
* افرادی که در برابر سرایت بعضی از میکروارگانیسم ها مصونیت طبیعی دارند.
* افرادی که بدن آن ها سازگاری با میکروارگانسم های عفونی داشته و بدون نشان دادن علائم بیماری عفونی، حامل عفونت محسوب می شوند.
* افراد بیمار
* افرادی که بر اثر بیهوشی در جراحی، اعمال جراحی، اعمال انژیوگرافی و غیره، مکانیسم دفاعی بدن آن ها در مقابل سرایت میکروارگانیسم ها کم می شود و مستعد دریافت عفونت هستند.

5-1-3- انتقال عفونت
میکروارگانیسم ها از راه های مختلفی در بیمارستان منتقل می شوند یک میکروارگانیسم مشخص نیز ممکن است از بیش از یک طریق منتقل شود میکروارگانیسم ها ممکن است از پنج طریق اصلی منتقل شود :
– انتقال عفونت از طریق تماس
– انتقال عفونت از طریق ذرات ریز مایعات بدن
– انتقال عفونت از طریق غذا، آب، دارو و تجهیزات
– انتقال عفونت از طریق حیوانات و حشرات

5-1-3-1- انتقال عفونت از طریق تماس
یکی از شایع ترین راه های انتقال عفونت، از طریق تماس می باشد، که به دو طریق انجام می گیرد:

آ- انتقال عفونت از طریق تماس مستقیم
ب-انتقال عفونت از طریق تماس غیرمستقیم.

آ- انتقال عفونت از طریق تماس مستقیم
انتقال عفونت از طریق تماس مستقیم به صورتی است که سطح بدن یک فرد بطور مستقیم با سطح بدن فرد دیگر تماس مستقیم داشته باشد انتقال فیزیکی میکروارگانیسم ها بین شخصی که مستعد دریافت است با شخصی که میکروارگانیسم ها در بدن او مجتمع شده است اتفاق می افتد.
تمام فعالیت های مراقبت از بیماران، مانند حمام کردن، ماساژ بدن، جابجاکردن بیمار و غیره می تواند این تماس را به وجود آورد.تماس مستقیم ممکن است بین دو بیمار اتفاق افتد و در نتیجه آن بیماری که مستعد دریفات عفونت است، میکروارگانیسم های عفونی را از بیمار دیگر دریافت کند.

ب- انتقال عفونت از طریق تماس غیرمستقیم
انتقال عفونت می تواند از طریق غیرمستقیم نیز در بیماری که مستعد پذیرش عفونت است، انجام گیرد، مانند ابزار آلوده، پانسمان آلوده، دستکشی که در مراقبت از چند بیمار عوض نشده است و غیره.

5-1-3-2- انتقال عفونت از طریق ذرات ریز مایعات بدن
پخش ذرات ریز مایعات بدن در هوا، نوعی انتقال عفونت از طزیق تماس محسوب می شود ولی مکانیسم انتقال عفونت از بدن حامل عفونت، کاملاً متمایز از انتقال از طریق تماس مستقیم و غیرمستقیم است .
ذرات ریز مایعات بدن از فردی که منبع انتشار است در زمان سرفه، عطسه، صحبت و یا از طریق مکش مایعات بدن و برانکوسکوپی منتشر می شود انتقال عفونت از طریق ذرات ریز مایعات زمانی اتفاق می افتد که این ذرات ریز مایعات که حامل میکروارگانیسم های عفونی است از شخص حامل عفونت در هوا پراکنده شده و در فاصله نزدیکی از طریق دهان و تنفس به شخص دریافت کننده عفونت منتقل شود.
ذرات ریز مایعات بدن فقط می تواند فاصله کوتاهی در هوا طی کند و نمی تواند در هوا معلق باقی بماند هیچ گونه اقدام ویژه ای برای تهویه هوا، برای جلوگیری از انتقال ذرات ریز مایعات بدن لازم نیست و نباید آن را با انتقال عفونت از طریق هوا اشتباه نمود.

5-1-3-3- انتقال عفونت از طریق هوا
میکروارگانیسم های عفونی همراه تبخیر ذرات ریز مایعات بدن و یا غبار می توانند در هوا برای مدت طولانی معلق بمانند و مسافت زیادی را از منبع انتشار عفونت به وسیله جریان هوا طی کنند. هوای آلوده ممکن است در اثر تنفس وارد بدن فرد مستعد عفونت که در همان اتاق یا مسافت دورتری در بخش بستری قرار دارد، وارد شود .
برای جلوگیری از انتقال عفونت از طریق هوا پیش بینی های ویژه ای در سیستم تهویه هوا لازم است.

5-1-3-4- انتقال عفونت از طریق غذا، آب، دارو و تجهیزات بیمارستانی
آلودگی مواد غذایی، آب، دارو، البسه و تجهیزات بیمارستانی یکی از مهمترین شکل انتقال عفونت در بیمارستان ها می باشد.

5-2- پیشگیری از انتقال عفونت در زمان بهره برداری بخش بستری

5-2-1- شستشوی دست و پوشیدن دستکش
شستشوی دست سهم مهمی در کم کردن خطر انتقال عفونت از یک فرد دیگر دارد شستن دست بطور دقیق و کامل بعد از انجام معاینات پزشکی و یا کلیه علمیاتی که پرستار با بیمار دارد و موجب تماس با بیمار است اکیداً توصیه می شود شستشوی دست قبل و بعد از تماس با بیمار ضروری است.
5-2-1-1- شستشوی دست بعد از هر تماس با بیمار و بعد از انتقال لگنچه ها و تخلیه آن در کلینیکال سینک و بعد از حمل ظروف کثیف بیماران الزامی می باشد علاوه بر شستشوی دست، پوشیدن دستکش در شرایط خاص نقش مهمی در پیشگیری از انتقال میکروارگانیسم های عفونی دارد.

5-2-1-2- پوشیدن دستکش دو دلیل مهم دارد
ا – پوشیدن دستکش برای بوجودآوردن محافظی است که از آلوده شدن شدید دست در موقع تماس با خون، مایعات بدن، جداسازی بافت های پوست ممانعت می کند پوشیدن دستکش در مواردی توصیه می شود که دست در معرض تماس با پاتوژن های خونی قرار می گیرد.
ب- پوشیدن دستکش برای جلوگیری از انتقال احتمالی مکروارگانیسم های موجود روی دست کارکنانی است که در تماس با خون و مایعات بدن و بافت پوستی یک بیمار، آلوده گشته و در تماس با بیماری دیگر موجب انتقال عفونت به بیمار دوم می شود.

5-2-1-3- پوشیدن دستکش، شستشوی دست را منتفی نمی کند قبل از پوشیدن دستکش دست ها باید کاملاً شستشو شود زیرا دستکش ممکن است منافذ ریزی داشته باشد و یا در موقع تماس با بیمار پاره شود.

5-2-2- استقرار بیمار
استقرار مناسب بیمار خطر انتقال عفونت را به مقدار زیادی کم می کند موارد زیر در مورد استقرار بیماران مورد توجه قرار گیرد.
* بیمارانی که دارای شرایط عفونی هستند و بیمارانی که به دلیل شرایط خاص، مانند جراحی و غیره، مستعد دریافت عفونت می باشند، در اتاق های یک تختخوابی ایزوله استقرار یابند.
* بیمارانی که مشکوک به عفونی بودن هستند، در اتاق های یک تختخوابی استقرار یابند.
* در اتاق های چند تختخوابی، بیماران عفونی و غیرعفونی در کنار هم قرار نگیرند.

5-2-3- انتقال بیمار عفونی یا بیمار مستعد دریافت عفونت
تا آنجایی که ممکن است از انتقال بیمار عفونی یا بیمار مستعد دریافت عفونت به خارج بخش خودداری شود در صورتی که بیمار باید به سایر بخش های درمانی و تشخیص انتقال یابد، موارد زیر رعایت شود.
* پوشش لازم مانند روپوش مخصوص، ماسک و غیره برای بیمار پیش بینی شود.
* با کارکنان بخش های مقصد از قبل در مورد زمان رسیدن بیمار هماهنگی شود در بخش مقصد بیمار از سایر کارکنان و بیماران جدا نگه داشته شود.
* بیمار از شیوه های جلوگیری از سرایت میکروارگانیسم های عفونی به سایرین اطلاع داشته باشد.

5-2-4- محافظت از سیستم تنفسی، چشم و صورت
بکاربردن انواع ماسک ها، پوشش های چشم و سپرهای صورت توسط پزشکان، پرستاران و دانشجویان پزشکی که در حال معاینه و درمان و مراقبت های پرستاری از بیماران هستند، بسته به مورد رایج می باشد،
این وسـایل محافظتــی، آن ها را در برابر پاشیـدن خود، مایعـات بدن بیمـار و غیــره به صــورت، چشم ها،بینی و دهان محافظت می نماید و باعث جلوگیری از انتشار عفونت می گردد.

5-2-5- روپوش و نظافت کارکنان
انواع روپوش و پیش بندهای محافظ برای جلوگیری و کم کردن احتمال انتقال میکروارگانیسم ها در بیمارستان وجود دارد بخشی از این روپوش ها در بخش های بستری کاربرد دارد. روپوش برای محافظت لباس و پوست کارکنان در مقابل خون، مایعات بدن بیماران پوشیده می شود.
هر یک از کارکنان باید در رختکن ها یک کمد شخصی داشته باشد روپوش کارکنان هر روزه و یا بسته به مورد، تعویض شود امکانات دوش گرفتن برای هر یک از کارکنان فراهم گردد بطوریکه حداقل یکبار در روز یا بسته به مورد چند بار در روز دوش گرفته شود.
پزشکان و پرستاران در پیش ورودی اتاق ایزولـه یک روپـوش تمیـز مخصـوص روی روپـوش خود می پوشند و بعد از بکاربردن ماسک برای معاینه و درمان و کارهای پرستاری وارد اتاق بیمار می گردند بعد از اتمام کار در پیش ورودی روپوش رویی را در ترولی مخصوص رخت کثیف می اندازند ماسک و غیره را نیز در ترولی مخصوص زباله قرار می دهند بعد از شستن دست از پیش ورودی اتاق ایزوله خارج می شوند. جداسازی انواع زباله ها در بخش های بستری یکی از عوامل مهم جلوگیری از انتشار عفونت می باشد.
سه نوع کیسه و یک جعبه یا کیسه مقاوم برای زباله بکار می رود.
* کیسه زباله های کاغذی، جدا سازی زباله کاغذی برای بازیافت است .
* کیسه زباله های مواد غذایی ، که احتمال فاسد شدن آن ها می رود و اگر خارج شدن آن ها از بیمارستان طول بکشد در سردخانه نگهداری شود.
* کیسه زباله عفونی ، هر نوع زباله عفونی یا محتمل به عفونت در این کیسه ها جمع آوری گردد. جنس کیسه قابل پاره شدن نباشد و رنگ آن با کیسه های دیگر فرق کند . اگر خارج شدن این کیسه ها از بیمارستان طول بکشد باید در سردخانه نگهداری شود .
* جعبه یا کیسه مقاوم ، زباله های تیزوبرنده ، اشیا، تیزوبرنده مانند سرنگ ها ، شیشه های شکسته که آلوده به مواد شیمیایی یا سمی و عفونی هستند را نباید همراه دیگر زباله ها در کیسه های پلاستیکی ریخت ، زیرا در مواقع حمل ونقل ممکن است کیسه را سوراخ یا پاره کرده و موجب انتقال عفونت به اشخاص و یا محیط شود . اینگونه زباله ها در جعبه های مخصوص و در بسته نگهداری می شود و با همان جعبه ها به زباله سوز فرستاده می شود.
* محل نگهداری ترولی کیسه های زباله ، قبل از اینکه از بخش خارج شود ، اتاق جمع آوری کثیف می باشد.

5-2-7 جمع آوری رخت کثیف
در صورتی که جمع آوری رخت کثیف و عفونی با سیستم درستی انجام نگیرد ، می تواند باعث انتقال میکروارگانیسم های پاتوژنیک عفونی گردد.
تعویض مرتب ملافه ها ، روبالشی ها و روپوش ، روسری های آلوده و قراردادن آن ها در ترولی های برزنتی در دار و نگهداری آن ها در اتاق جمع آوری کثیف قبل از فرستادن به رختشویخانه ، خطر انتقال عفونت را کم می کند .
رخت عفونی در اتاق های ایزوله در پیش ورودی اتاق در کیسه مارک دار مخصوص نگهداری می شود و از آنجا به قسمت شستشوی عفونی رختشویخانه فرستاده می شود.

8-2-5نظافت بخشها
یکی از مهم ترین عوامل پیشگیری از انتقال عفونت در بخش هاچه بستری و چه درمانگاهی ، نظافت روزمره آن می باشد. نظافت گر بخش و گروه کاخ داری بیمارستان مسئول نظافت بخش می باشند.
نظارت عالیه از طرف سرپرستار بخش و گروه بهداشت بیمارستان در مورد چگونگی نظافت بخش بستری انجام می شود.

5-2-9 ظروف غذا خوری
در سیستم توزیع غذای غیر متمرکز که هر بخش بستری یا هردو بخش بستری مجهز به آبدارخانه است و ظروف غدا در آبدارخانه هاشسته می شود ، از نظر کنترل عفونت ، نسبت به سیستم های توزیع غذای متمرکز ارجحیت دارد.
شستن ظروف توسط مواد شوینده و آب گرم برای تمیز و ضد عفونی کردن ظروف غذا خوری کافی است. دمای آب گرم در حدود 80 تا 85 درجه سانتیگراد باشد .
در مورد ظروف بیماران ایزوله ، ابتدا آن ها را روی سینک موجود در پیش ورودی اتاق ایزوله در لگن محتوی آب گرم با مایع ضد عفونی قرار می دهند و بعد از آن به قسمت ظرفشویی آبدارخانه انتقال می دهند .

5-2-10- ضد عفونی کردن اتاق ها و تجهیزات
تحت نظارت و آموزش کارشناسان بهداشت بیمارستان ، اتاق ها و تجهیزات کلیه بخش ها در زمان هایی که از طرف همان کارشناسان تعیین مِی شود ضد عفونی می گردد.

5-2-11- سم پاشی بیمارستان
جلوگیری از وجود حشرات و حیواناتی مانند موش ، سوسک و غیره در بخش ها بستگی به کل ساختمان بیمارستان دارد . کلیه شفت های تاسیساتی ، کانال های آدم رو ، فاضلاب و غیره می تواند مسیرهای عبور حشرات و حیوانات باشد .
برای جلوگیری از ورود این حشرات و حیوانات به بخش های بیمارستان ، کل بیمارستان باید سم پاشی شود.

5-3- رابطه کنترل عفونت با برنامه ریزی و طراحی بیمارستان
مبحث کنترل عفونت از زمان برنامه ریزی و طراحی و سپس اجرای ساختمان بیمارستان مطرح است . بسیاری از سیستم های طراحی داخلی بخش های بیمارستانی از جمله بخشهای بستری ، متاثر از مبحث کنترل عفونت می باشد .
عناصر و فضاهایی که در طراحی باید مورد توجه قرار گیرد به شرح زیر است :
– اتاق بستری یک تختخوابی ایزوله
– اتاق بستری یک تختخوابی
– اتاق بستری چند تختخوابی
– اتاق معاینه و درمان
– اتاق دارو کار تمیز
– اتاق کار کثیف
– اتاق جمع آوری کثیف
– آبدارخانه
– سرویس های بهداشتی و حمام ها
– اتاق نظافت
– انبار تجهیزات
– انبار رخت تمیز
– دستشویی بیمارستانی
– نازک کاری
– اجزای تاسیسات مکانیکی و برقی آشکار

5-3-1 اتاق یک تختخوابی ایزوله
وجود اتاق ایزوله در بخش های بستری یکی از مهمترین عوامل جلوگیری از انتشار عفونت می باشد . هر بخش بستری نیاز به دو اتاق ایزوله دارد. در اتاق های ایزوله ، دو دسته از بیماران بستری می شوند .

5-3-1-1 بیمارانی که مستعد دریافت عفونت می باشند. قوای دفاعی بدن این دسته بِیماران یا بر اثر بیماری ضعیف شده یا بر اثر اعمال درمانی بیهوشی در جراحی ، اعمال جراحی و انژیوگرافی وغیره مکانیسم د فاعی بدن آن ها در مقابل سرایت میکروارگانیسم ها کم شده است .
5-3-1-2 بیمارانی که بر اثر بیماری خاص ، بدن آن ها مورد حمله میکروارگانیسم های عفونی قرار گرفته و در دوره درمان ، ناقل عفونت می باشند.

5-3-2 هر بخش بستری نیاز به حداقل دو اتاق ایزوله دارد. این اتاق ها در نزدیکی ایستگاه پرستاری قرار می گیرند. تا پرستاران کنترل دائمی در مورد رفت و آمد به اتاق ها داشته را باشند.

5-3-3 هر اتاق ایزوله دارای سه قسمت مجزا می باشد :

5-3-3 -1 اتاق خواب بیمار
در این قسمت بیمار عفونی یا مستعد به عفونت بستری می شود. این اتاق دارای لوازم زیر است :
(1) تخت بیمار ، میز کنار تخت و میز غذا خوری
(2) کنسول بالای تخت دارای سیستم روشنایی غیر مستقیم برای اتاق و روشنایی مطالعه ، گازهای طبی ، سیستم احضار پرستار است .
(3) تلویزیون نصب شده روی دیوار با کنترل از راه دور
(4) کمد لباس بیمار
(5) یخچال

5-3-3 -2 دوش ، توالت و دستشویی
ورود به فضای دوش ، توالت و دستشویی از اتاق ایزوله باشد. در ، به طرف داخل اتاق باز شود .
امکان باز شدن قفل در ، از داخل اتاق باشد . سطح این فضا به اندازه کافی باشد تا بتوان در موقع لزوم در حمام گرفتن به بیمار کمک کرد . دیوارها کاشی کاری تا زیر سقف داشته باشد. لوله کشی بصورت توکار باشد .
این فضا دارای لوازم زیر است :
(1) دستشویی بدون پایه به پهنای 55 الی 60 سانتی متر با آینه ، جای حوله کاغذی و صابون مایع و سطل زباله
(2) توالت فرنگی با سیفون و شلنگ شستشو
(3) دوش که با پرده از بقیه فضا جدا می شود
(4) رخت آویز دیواری
(5) دستگیره در تمام طول دیوارها ی قسمت دوش به ارتفاع 90 سانتی متر از کف
(6) جای حوله

5-3-3 -3 پیش ورودی
پیش ورودی فضای بسته ای است که بین اتاق خواب بیمار و راهروی بخش بستری قرار می گیرد.
از راهرو یک در به داخل پیش ورودی باز می شود و از پیش ورودی یک در به داخل اتاق بیمار باز می شود . با قراردادن دریچه تخلیه هوا در این قسمت ، از ورود هوای بیمار خواب به راهروی بخش جلوگیری می شود .
این قسمت دارای لوازم زیر است :
(1) سینک شستشو با شیر آرنجی یا الکترونیک
(2) کابینت بالای سینک یا محل قرار گرفتن روپوش تمیز ، ماسک ، سربند و غیره و مواد ضد عفونی
(3) دستشویی بیمارستانی با شیر آرنجی یا الکترونیک
(4) سطل زباله با کیسه مارک دار مخصوص
(5) سطل رخت کثیف با کیسه مارک دار مخصوص
(6) رخت آویز
* پزشکان ، پیراپزشکان ، پرستاران و نظافت گربخش ، برای ورود به اتاق ایزوله ابتدا در قسمت پیش ورودی روپوش و ماسک روی لباس خود پوشیده و بعد از شستن کامل دست ها وارد اتاق بیمار می گردند و به انجام کارهای تشخیصی ، درمانی ، مراقبتی و نظافت می پردازند.بعد از اتمام کار وارد پیش ورودی شده روپوش و ماسک را در سطل رخت کثیف قرار می دهند و دست ها را در دستشویی بیمارستان موجود در پیش ورودی بطور کامل می شویند و از پیش ورودی خارج می شوند .
* سرپرستان بخش تعداد معدودی از پرستاران را مامور رسیدگی به بیماران اتاق های ایزوله می کند.
* تعداد ملاقات کنندگان بیماران اتاق های ایزوله محدود خواهد بود . ملاقات کننده فقط با حضور پرستار می تواند وارد اتاق شود و باید تمام تشریفات روپوش و ماسک پوشیدن و شستن دست را رعایت کند.
* ورود هدایا و گل چه بصورت طبیعی یا مصنوعی به اتاق های ایزوله ممنوع می باشد.
* پنجره های اتاق های ایزوله با قفل آلن توسط گروه پرستاری قفل می شود.

5-3-2 اتاق بستری یک تختخوابی
از نقطه نظر کنترل عفونت در بخش های بستری ، اتاق یک تختخوابی نقش مهمی را ایفا می کند.
اما از نقطه نظر صرفه جویی در سطح زیر بنا و تقلیل مسافت های داخل بخش بستری ، نمی توان در برنامه ریزی بخش تعداد اتاق های یک تختخوابی را زیاد کرد .
توصیه می شود علاوه بر دو اتاق یک تختخوابی ایزوله ، چهار اتاق یک تختخوابی در برنامه ریزی و طراحی بخش های بستری پیش بینی شود.
* مشخصات داخل اتاق بستری یک تختخوابی و قسمت دوش ، توالت و دستشویی آن مانند اتاق های ایزوله باشد.

5-3-3 اتاق بستری چند تختخوابی
تعداد زیاد در هر اتاق باعث انتشار عفونت می گردد توصیه می شود حداکثر تعداد تخت در اتاق های چند تختخوابی چهار تخت باشد. در هر طرف دیوار دو تخت قرار گیرد و پنجره در وسط و در فضای عبور بین چهار تخت قرار گیرد.
از دیدگاه کنترل عفونت فاصله محور تا محور تخت ها بطور ایده آل حداقل 260 سانتی متر است، ولی ایجاد این فاصله در طراحی اتاق ها باعث بالا رفتن سطح زیربنای بخش می شود لذا با توجه به اقتصاد در بیمارستان های منطقه ای آموزشی، بیمارستان های قطبی، کشوری و دانشگاهی حداقل فاصله 250 سانتی مترتوصیه متر میشود و در هیچ شرایطی کمتر از حداقل فاصله 200 سانتی متر بین محور تا محور دو تخت بستری مجاز نیست.

هر تخت بستری در اتاق های چند تختخوابی باید دارای پرده باشد وجود پرده یکی از عوامل مهم جلوگیری از انتشار میکروارگانیسم های عفونی به وسیله ذرات ریز مایعات بدن می باشد پرده ها باید بین دو تخت همجوار جمع گردد ریل پرده ها به صورتی طراحی گردد که پرده بدون برخورد با مانع بتواند دور تخت را بپوشاند.

برای هر بیمار یک کمد لباس اختصاص مجزا پیش بینی شود.

یک یخچال در اتاق پیش بینی شود.

در اتاق های یک تختخوابی، دو تختخوابی، سه تختخوابی و چهار تختخوابی یک دستشویی بیمارستانی با دستشویی بیمارستانی با شیر آرنجی یا الکترونیک پیش بینی شود و در اتاق های ایزوله، دستشویی بیمارستانی در پیش ورودی قرار گیرد.
5-3-14 – نازک کاری
موارد زیر از دیدگاه جلوگیری از انتقال عفونت مورد توجه قرار گیرد :

5-3-14-1 – کف سازی
* کف سازی داخل بخش ها از جنس سخت صاف و بدون خلل و فرج ، بدون خاصیت جذب آب باشد.
* کف سازی راهروها ، ایستگاه پرستاری ، اتاق های بستری، و اتاق روز و انبارها از جنس سینتتیک (Synthetic) باشد.
* کف سازی اتاق معاینه و درمان ، اتاق دارو و کار تمیز ، اتاق کار کثیف ، اتاق جمع آوری کثیف ، اتاق نظافت ، آبدارخانه ، سرویس های بهداشتی و حمام ها از جنس سرامیک باشد .
* از کاربرد سنگ در کف بعلت خلل و فرج و جذب آب خودداری شود . خلل و فرج سنگ محل تجمع میکروارگانیسم ها است و به آسانی تمیز نمی شود.
* از کاربرد موکت ، فرش و چوب در کف سازی خودداری شود.
* درز بین کف سازی و قرنیز دیوار با سیلیکون پر شود .
* هرگونه درز انبساط و غیره در کف با جزئیاتی طراحی شود که به راحتی قابل نظافت باشد .

5-3-14-2 – دیوار ها
در ایران مواد مصرفی برای نازک کاری دیوار ها بسیار محدود است .
* سطح خارجی دیوار ها صاف و غیر قابل نفوذ آب باشد.
* از بکار بردن سنگ روی دیوارها به علت خلل و فرج ، خودداری شود .
* نازک کاری دیوارها ی راهروها می تواند از تخته گچی دارای وال ، درزگیری ، بتونه شده بارنگ روغنی مات یا نیم مات باشد . برای جلوگیری از زخمی شدن دیوار از ضربه گیر و ازاره مناسب استفاده شود . اتصالات ، ضربه گیر با دستگیره بیمار به گونه ای طراحی شود که خاک گیر نباشد و براحتی تمیز شود.
* نازک کاری دیوارهای اتاق های بستر ی همانند نازک کاری راهروها باشد. ضربه گیر فقط پشت تخت روی دیوار نصب شود .
* نازک کاری دیوارهای ایستگاه ، پرستاری ، انبارها ، اتاق روز همانند نازک کاری راهروها ولی بدون ضربه گیر باشد.
* نازک کاری دیوارهای سرویس های بهداشتی ، حمام ها ، اتاق معاینه و درمان ، اتاق دارو و کار تمیز ، اتاق کار کثیف ، اتاق جمع آوری زباله ، آبدارخانه ، اتاق نظافت کاشی کاری تا زیر سقف باشد.

5-3-14-3 – سقف ها
* عبور تاسیسات برقی و مکانیکی در فضای سقف کاذب راهروها انجام می گیرد. لذا برای دسترسی به آن ها از سقف کاذب های قابل برداشت استفاده می شود . توصیه می شود سقف کاذب های قابل برداشت خلل و فرج کمتری داشته باشد.
* سقف کاذب اتاق های بستری ، مخصوصا اتاق های ایزوله ، از جنس تخته گچی درزگیری شده و بتونه شده با رنگ روغنی مات یا نیم مات باشد و یا از جنس گچ خاک و دو گچه پرداختی با رنگ روغنی مات و نیم مات باشد.
* سقف کاذب اتاق های معاینه و درمان ، اتاق دارو و کار تمیز ، اتاق کار کثیف ، اتاق جمع آوری کثیف ، اتاق نظافت ، سرویس های بهداشتی و حمام ها از جنس تخته گچی درزگیری شده ، بتونه شده با رنگ روغنی مات یا نیم مات و یا از گچ خاک و دو گچه پرداختی با رنگ روغنی مات یا نیم مات استفاده شود. راه دسترسی به لوله هایی که در این سقف ها قرار دارد پیش بینی شود.
* از ایجاد فرورفتگی و برآمدگی در سقف کاذب جهت تعبیه چراغ های مخفی و غیره خود داری شود. سطوح خاک گیر باعث انتشار و عفونت در بخش های بستری می شود.

ایمنی در بیمارستان
6-1 – حدود و دامنه
ایمنی در بیمارستان زمینه های وسیعی را شامل می شود که بسیاری از آن ها خارج از مقوله طراحی می باشد . این فصل فقط موارد زیر را در زمینه طراحی معماری بخش های مختلف بیمارستان بخصوص بخش های بستری مورد توجه قرار می دهد.

– ایمنی در برابر آتش و دود
– ایمنی در برابر زلزله
– ایمنی در برابر خطرات فیزیکی داخل بخش

6-2 – ایمنی در برابر آتش سوزی
در این فصل موارد زیر درباره ی ایمنی بیماران و کارکنان مورد مطالعه قرا رمی گیرد .
– اصول ایمنی جان بیماران
– راه های فرار
– منطقه بندی آتش

6-2-1 – اصول ایمنی جان بیماران
باید توجه داشت که در بیمارستان ها تخلیه سریع بیماران در زمان آتش سوزی امکان پذیر نیست . برخی از بیماران دارای مشکل حرکتی می باشند . برخی دیگر از صندلی چرخدار استفاده می کنند ودر بسیاری از موارد بیماران به علت مشکلات مربوط به بینایی امکان انجام حرکت های سریع را ندارند. تمام این دسته از بیماران نمی توانند به سرعت از راه های فرار مانند پله استفاده کنند.

6-2-1-1 – تخلیه افقی
* مفهوم تخلیه افقی بیماران ، انتقال بیماران از منطقه ای که دچار حریق شده به منطقه مقاوم در برابر آتش که در مجاورت آن و در همان سطح است ، می باشد . بیماران در منطقه جدید با فرصت کافی به کمک کارکنان بخش بستری از طریق پله های فرار تخلیه شده و به محل امن نقل مکان می یابند .
* سیستم های حفاظت در برابر آتش مانند ردیابی حریق ، اعلام حریق و غیره باید در جهت ایجاد افزایش زمان فرار ، طراحی شود.
* علاوه بر سیستم تخلیه افقی بیماران ، طراحی بیمارستان باید طوری انجام شود که امکان خطر سرایت آتش از مناطق بدون بیمار به مناطقی که بیماران بستری می باشند کم شود. برای این منظور از قراردادن مناطق پر خطر در همجواری بخش های بستری بیماران خودداری شود.
* هر بخش بستری بیماران باید بصورت یک منطقه مستقل آتش طراحی شود . منطقه بندی بخش بستری نباید با سایر بخش های غیر بستری ترکیب شود.
* پیش بینی تعداد کافی کارکنان که تعلیمات ایمنی در برابر آتش ودود گرفته اند، در هر بخش بستری مهم ترین دفاع در برابر آتش محسوب می شود . این موضوع مخصوصا در شب از اهمیت زیادی برخوردار است. زیرا فعالیت بیمارستان در شب کم می باشد و حضور کارکنان تعلیم دیده می تواند به سرعت و به طور موثر موارد اضطراری آتش سوزی را هم از جهت آتش نشانی و هم از جهت نجات جان بیماران ، جوابگو باشد.
* حداقل تعداد کارکنان گروه پرستاری در هر شیفت کاری که برای موارد اضطراری آتش سوزی تعلیم دیده هستند ، در هر بخش بستری عادی با حداکثر گنجایش 30 بیمار ، 2 نفر می باشند.

6-2-2 – راه های فرار
در طراحی و ساخت بیمارستان باید امکان انتقال بیماران ، کارکنان، ملاقات کنندگان ، در تمام اوقات شبانه روزی در زمان ایجاد خطر آتش سوزی به مکان امن موقتی در همان سطح و از آنجا به محل امن در خارج از بیمارستان فراهم گردد.

برای طراحی راه های فرار از آتش موارد زیر مورد توجه قرار گیرد :

آ . در طراحی برای هر بخش سه نوع راه فرار پیش بینی شود :
(1) خروجی یا پله فرار که از راهروهای داخل بخش به آن دسترسی مستقیم باشد.
(2) ورودی بخش که متصل به راهروهای اصلی بیمارستان است . راهروهای اصلی بیمارستان منطقه کم خطر محسوب می شود و به پله های فرار و خروجی های انتهایی بیمارستان متصل می باشد.
(3) خروجی از طریق راهروها ی بخش بستری به راهروهای بخش مجاور که دارای خروجی فرار یا پله فرار و ورودی از راهروهای اصلی بیمارستان است . همجواری دو بخش امکان تخلیه افقی را فراهم می آورد.
ب. تمام خروجی های فرار از آتش از طریق راهروها انجام شود. خروجی از داخل اتاق ها مناسب نمی باشد.
پ . راه خروجی می تـواند از طریق بام تخـت باشد ، در صورتیکه فاصله دیوار خارجـی مجاور و لبه بام و دستگاه های مکنده هوا با در خروجی بیش از 3 متر باشد.

ت . حداکثر مسافت از هر نقطه بخش بستری به یکی از خروجی های فرار یا بخش مجاور بیشتر از 60 متر نباشد .

ج . پله فرار
(1) تمام پله های بیمارستان باید خصوصیات پله فرار را داشته باشد.
(2) در انتهای راهروی هر بخش بستری یک پله فرار لازم است .
(3) فاصله از در ورودی بخش تا یکی از پله های اصلی بیمارستان که خصوصیات پله فرار را دارد نباید بیش از 30 متر باشد .
(4) عرض پله فرار و عرض پاگرد آن در بخش های بستری باید متناسب برای تخلیه بیمار بستری روی تشک باشد (Mattress Evacuation) و همزمان افراد پیاده نیز از کنار آن عبور کنند . حداقل عرض خالص پله فرار 130 سانتی متر ، از نرده تا نرده و حداقل عمق خالص پاگرد پله 185 سانتی متر باشد. حداقل عرض خالص پاگرد با محاسبه فاصله دو پله 280 سانتی متر است . این ابعاد حداقل می باشد و عبور پیاده از کنار بیمار بستری روی تشک به سختی انجام می شود.
(5) خروجی پله فرار در طبقه هم کف باشد.
(6) در طراحی ، برای پله های فرار که به راهروی بخش بستری اتصال دارد پیش ورودی محافظت شده پیش بینی شود . برای پله هایی که به راهروهای عمومی بیمارستان اتصال دارد پیش ورودی لازم نیست.
(7) پله فرار یک شفت محافظت شده در برابر آتش محسوب می شود . برای تهویه و کنترل دود می توان از سیستم های مکانیکی استفاده کرد . این سیستم ها در شرایط ایران گران است و کارایی لازم را ندارد . استفاده از سیستم تهویه طبیعی مطلوب تر می باشد . ایجاد یک پنجره باز شو به مساحت یک متر مربع در بالاترین قسمت شفت پله کفایت می کند.
(8) پله فرار باید مجهز به سیستم روشنایی اضطراری و روشنایی فرار Emergency and Escape Lighting باشد.
(9) هردو در پیش ورودی پله فرار در تمام طبقات از نوع ضد آتش باشد.
(10)در بیمارستانها و مراکز درمانی یا مراقبت پزشکی، راهروها، مسیرهای عبور و شیبراههایی که به عنوان دسترس خروج الزامی بیماران مورد استفاده قرار می گیرند، باید حداقل 245 سانیتمتر عرض مفید داشته باشند.راهروها، مسیرهای عبور و شیبراههای سایر فضاها که فقط مورد استفاده کارکنان هستند، می توانند حداقل 110 سانتیمتر عرض مفید داشته باشند.
(11) حداقل عرض مفید درها در مسیرهای خروج از اتاقهای خواب بیماران و فضاهای تشخیص و درمان، اتاقهای رادیوگرافی، اتاقهای عمل، اتاقهای فیزیوتراپی و اتاقهای نگهداری و پرستاری از کودکان، تابع جدول زیرخواهد بود.
حداقل عرض مفید درها در فضاهای درمانی
نوع تصرف
حداقل عرض لازم
بخش های بستری و تحت پرستاری
بخش نوزادان
بخشهای اداری و مورد استفاده کارکنان
105 سانتیمتر
90 سانتیمتر
85 سانتیمتر
(12) تمام راهروهای دسترس خروج باید بدون آنکه از فضای واسطه ای عبور کنند دست کم به دو خروج تائید شده منجر شوند.
(13) خـروج ها و دسترسـهای خـروج باید به گونه ای طـرح و تنظیم شـوند که در طول راه خـروج، هیچ بن بستی به طول بیش از 9 متر وجود نداشته باشد.
(14)خروجهای افقی که با راهروهای به عرض 245 سانتیمتر و بیشتر از هر دو طرف مورد استفاده قرار می گیرند، باید توسط درهای دولنگه لولایی (بدون وادار میانی) که هر لنگه آن حداقل 105 سانتیمتر عرض مفید داشته و در جهت مخالف دیگری باز می شود، یا توسط درهای کشویی افقی بای عرض مفید حداقل 210 سانتیمتر محافظت شوند.
(15) خروجهای افقی که با راهروهای به عرض 185 سانتیمتر تا 245 سانتیمتر از هر دو طرف مورد استفاده قرار می گیرند، باید توسط درهای دولنگه لولایی (بدون وادار میانی) که هر لنگه آن حداقل 80 سانتیمتر عرض مفید داشته و در جهت مخالف دیگری باز می شود، یا توسط درهای کشویی افقی با عرض مفید حداقل 160 سانتیمتر محافظت شوند.
(16) خروجهای افقی که فقط از یک طرف مورد استفاده قرار می گیرند، می توانند درهای یک لنگه لولایی (یا کشویی افقی) با عرض مفید حداقل 105 سانتیمتر داشته باشند.
(17) در تسهیلات مراقبت تندرستی، حداکثر ظرفیت خروجهای افقی می تواند تا کل ظرفیت خروجهای لازم برای تمام بنا درنظر گرفته شود تقلیل ظرفیت خروجهای منتهی به بیرون بنا به کمتر از ظرفیت کل خروجهای لازم برای بنا مجاز نخواهد بود.
(18) هر خروج افقی باید دارای یک پنجره چشمی (با چشم انداز بیرونی) تائید شده باشد.
(19) در تمام تسهیلات مراقبت تندرستی ، تدارک روشنایی اضطراری و علائم مناسب برای راههای خروج، الزامی است.

6-4-1- پنجره
6-4-1-1- جان پناه پنجره
حداقل ارتفاع کف پنجره تا کف اتاق 90 سانتی متر باشد. در صورتیکه این ارتفاع کمتر طراحی شود نرده جان پناه لازم است .
6-4-1-2 – قفل پنجره
روی قسمت بازشوی پنجره های خارجی قفل آلن نصب شود ، بطوریکه قسمت باز شوی پنجره قابل کنترل باشد . قفل آلن تحت اختیار سرپرستار بخش می باشد ، بیماران ، همراهان آن ها و عیادت کنندگان نمی توانند به دلخواه پنجره را باز کنند. اجرای قفل آلن روی پنجره های خارجی در بیمارستان های با ارتفاع زیاد واجب است.

6-4-2-دستگیره
* تمام طول راهروها ، جهت حرکت بیماران دستگیره نصب شود . دستگیره راهروها ، که به عنوان ضربه گیر نیز مورد استفاده می گیرد، می تواند از جنس چوب ، پی وی سی و یا اکروین و غیره باشد. ارجح است که قسمتی که با دست تماس دارد از جنس گرم باشد و و گوشه و زوایای تیز نداشته باشد . ارتفاع بالای دستگیره تا کف 90 سانتی متر باشد.

* در تمام سرویس های بهداشتی و حمام ها دستگیره های حفاظتی نصب شود . این دستگیره ها بصورت لوله گرد از فلز با رنگ کوره ای متضاد با رنگ کاشی های دیوارها باشد . ارتفاع بالا ی دستگیره تا کف 90 سانتی متر باشد . اتصالات لبه تیز نداشته باشد. پیچ ها جاسازی شده باشد .

6-4-3- سایر ملاحظات ایمنی بیماران در بخش بستری

* در تمام سرویس های بهداشتی و حمام ها ، در ، به بیرون باز شود. قفل این درها از نوعی انتخاب شود که بتوان از بیرون باز کرد تا اگر بیمار پشت در بیهوش شده و افتاده باشد پرستاران بتوانند با باز کردن قفل در ها از بیرون و باز کردن در بسمت بیرون ، بیمار را نجات دهند .

* در تمام سرویس های بهداشتی و حمام ها ، زنگ احضار پرستار پیش بینی شود . زنگ احضار پرستار در حمام ها در قسمت داخل دوش پیش بینی شود.

کف سازی تمام سرویس های بهداشتی و حمام ها از نوع سرامیک غیر لغزنده بدون جذب آب انتخاب شود .

* در کف سازی اتاق های بستری و راهروها ی بخش از مصالح غیر لغزنده استفاده شود. استفاده از جنس سینتتیک(Synthetic ) ارجحیت دارد .

* در کنار درها ، مخصوصا در های بادبزنی ، پنجره ای عمودی با شیشه سکویت نصب شود.
پائین پنجره از کف 90 سانتی متر و بالای آن از کف 185 سانتی متر باشد.

* تخت های بستری امکان نصب نرده کنار تخت را در دو طرف داشته باشد .

* برای موارد اورژانس ، یک ترولی اورژانس که در قسمت مشخصی نزدیک ایستگاه پرستاری پارک شده است پیش بینی شود. این ترولی امکانات تجدید حیات قلبی و تنفسی را داشته باشد.

آموزش پزشکی در بیمارستان

7-1- تعریف
بخش مهمی از آموزش پزشکی در بیمارستان های آموزشی انجام می گیرد در برنامه ریزی، طراحی و ساخت بیمارستان های آموزشی علاوه بر رعایت کلیه عملکردهای درمانی، تشخیصی، پشتیبانی و مراقبت از بیماران، عملکرد آموزش پزشکی نیز باید رعایت شود.
آموزش پزشکی در بیمارستان های رده منطقه ای، قطبی و کشوری انجام می شود.

7-2- حدود و دامنه
در این فصل در ابتدا با بررسی روند آموزش پزشکی به تشریح ساخت ها و زیر ساخت های لازم جهت انجام این فرآیند در بیمارستان فوق تخصصی می پردازد .
این فصل نه تنها به مقوله فضاهاو تسهیلات جنبی مورد نیاز آموزش پزشکی پرداخته بلکه ابعاد و اندازه فضاهای مورد نیازدر بخش آمـوزش به عنوان زیر ساختـی درپیکره مدیریت بیــمارستان را نیز عنوان می دارد. البته ابعاد و اندازه فضاهای مورد نیازد داخل بخش های درمانی و کلینیکی خارج از موضوع این فصل می باشدو در مباحث مربوطه به آنها می پردازیم.

7-3- بررسی رشته تخصـصی چشم پزشکی
7-3-1- تعریف تخصـص
چشـمپزشکی یکی از رشتههای تخصصی بالینی پزشکی میباشد که به غربالگری، پیشگیری، تشخیص و درمان طبی و جراحی اختلالات و بیماریهای چشم و ضمایم آن و راههای بینایی در تمام سنین میپردازد.
متخصص این رشته باید قادر به انجام ارزیابیهای تشخیصی در مبتلایان به اختلالات چشم و ضمایم آن و راههای بینایی باشد و بتواند در مورد این اختلالات و بیماریها، اقدامات پیشگیری، درمانی، جراحی و غیر جراحی، توانبخشی و خدمات بینایی را انجام دهد.
در صورتی که در مرکز آموزشی مزبور، دستیاران برنامههای دستیاری دیگری نیز بهطور همزمان آموزش میبینند، لازم است نوع رابطه دستیاران با یکدیگر در ارتباط با فعالیتهای آموزشی و مراقبت از بیماران دقیقاً مشخص باشد.
مدیر برنامه دستیاری و اعضای هیات علمی ، مسول اجرای برنامه میباشند. این مسوولیت ها شامل امور مربوط به آموزش ، نظارت ، ارزیابی و ارتقای دستیاران ، مراقبت از بیماران ، فعالیتهای دانشپژوهی ، و ثبت و نگهداری مدارک مربوط به مجوز برنامه می باشد.

7-3-2- مدیر برنامه دستیاری
ا – لازم است یک نفر از اعضای هیات علمی هر برنامه بهعنوان مدیر برنامه دستیاری ، زیر نظر گروه آموزشی رشته چشمپزشکی، مسوولیت برنامه را بر عهده داشته باشد. این فرد به پیشنهاد اعضای هیات علمی برنامه و توسط مدیر گروه منصوب می گردد.
ب – دوره فعالیت مدیر برنامه دو سال است و انتخاب مجدد وی بلامانع میباشد.

7-5-3-تعداد و تنوع بیماران
ضروری است تعداد و تنوع مراجعین چشمپزشکی در گروههای سنی اطفال و بزرگسال در زمینههای مختلف به اندازهای باشد که برای هر یک از دستیاران امکان کسب تجربه در طیف وسیعی از بیماریهای چشم را تحت نظر اعضای هیات علمی فراهم آورد.
این زمینهها عبارتند از:
1ـ اپتیک و رفرکشن، 2ـ پلک و ضمایم خارجی چشم و اربیت، 3ـ قرنیه و سگمان قدامی، 4ـ گلوکوم، 5ـ استرابیسم، 6ـ سگمان خلفی،7ـ نوروافتالمولوژی، 8ـ تروما و اورژانسهای چشم

7-5-4- امکانات جنبی

7-5-4-1- کتابخانه
الفـ لازم است دستیاران به کتابخانه دانشکده پزشکی مطابق با ضوابط موسسات آموزش تخصصی دسترسی داشته باشند.
بـ ضروری است دستیاران در هر بیمارستان یا مجتمع بیمارستانی آموزشی به کتابخانهای که دارای کتب و مجلات تخصصی روزآمد لازم برای آموزش آنان میباشد، به آسانی دسترسی داشته باشند. ضروری است این کتابخانه دارای سیستم بازیابی الکترونیک اطلاعات (از قبیل مدلاین یا اینترنت) باشد.
پـ ضروری است کتابخانه یا مجموعهای از کتابهای مرجع و تخصصی پزشکی لازم در کشیکها و ایام تعطیل در اختیار دستیاران باشد.

7-5-3-2- مدارک پزشکی
الف ـ لازم است مراکز آموزشی مجری برنامه های دستیاری دارای سیستم بایگانی برای کلیه بیماران سرپایی و بستری باشند. ضروری است بایگانی بیماران بستری دارای سیستم کدبندی بر اساس یکی از سیستمهای بینالمللی باشد.
ب ـ لازم است سیستم بایگانی پرونده های بیماران به گونه ای سازماندهی شود که امکان دسترسی سریع و آسان به پرونده ها وجود داشته باشد.
پ ـ مناسب است سیستم مدارک پزشکی رایانه ای در مراکز آموزشی مجری برنامه های دستیاری اجرا شود.
ت ـ ضروری است اطلاعات بیماران شامل برگه پذیرش (شرح حال)، نتیجه معاینات، نحوه درمان انجام شده،خلاصه پرونده،وپیگیری بیماران، بایگانی شود (فرمهای پیشنهادی تخصصی چشمپزشکی شامل برگه معاینه اولیه و خلاصه سیر بیماری، پیوست این متن میباشد).

7-6- روند آموزش پزشکی
فضاهای بخش بستری بیماران امکاناتی برای دانشجویان پزشکی فراهم می آورد که بتوانند در تشخیص و درمان بیماران در محیط بیمارستان مشارکت داشته باشند و تجربه های عملی در زمینه دانش پزشکی بدست آورند .
گروه های 4 تا 8 نفر از دانشجویان پزشکی در هر ویزیت، همراه با پزشک استاد و یا رزیدنت های پزشکی، بیماران را ویزیت کرده و در تشخیص و درمان و ارائه خدمات پزشکی شرکت می کنند مواردی که هر دانشجوی پزشکی در رابطه با بیمار معینی انجام می دهد، به شرح زیر است.

* یادداشت تاریخچه پزشکی بیمار
* معاینه فیزیکی بیمار
* انجام تست های آزمایشگاهی
* همراهی با بیمار در بخش های تشخیصی و درمانی مانند رادیولوژی، فیزیوتراپی، بخش اعمال جراحی و غیره.
* تهیه گزارش از شرایط و نتیجه گیری و تشخیص نهایی
* ارائه کلیه گزارشات و حضور در بحث های دسته جمعی با استادان، انترن ها، پزشکان و رزیدنت ها

7-7- تسهیلات و فضاهای آموزش پزشکی
همان طور که شرح آن رفت تسهیلات و امکاناتی که آموزش پزشکی در یک بیمارستان تخصصی چشم پزشکی نیاز دارند و در زمان طراحی معماری باید ملحوظ شود، به دو دسته تقسیم می شود:

ا – تاثیر آموزش پزشکی در عملکرد و ابعاد فضاهای بخش ها
* در ادامه در بررسی تک تک بخش های و فضاهای درمانی، مقیاس هر فضا با توجه به رویکرد آموزشی بیمارستان طراحی و تدوین شده است.

* فضاهای آموزش پزشکی در جوارسایر بخش
این فضاها به صورت غیر متمرکز در کنار بخش های بستری ، بخش های درمانگاهی ، بخش های اداری دیده می شود .

ب – فضاهای مورد نیاز در پیکره مدیریت بیمارستان مدیریت
این فضاها بر اساس آنجه شرح آنها در این بخش گفته شد در برنامه فیزیکی آمده است.

حوزه :
کاربری فضا: خدمات اآموزشی
بخش : آمار و بایگانی مدارک پزشکی
سطح خالص کل

ردیف
ردیف
نام فضا

سطح خالص واحد
تعداد

1

125
1-1
معاونت آموزش
12
1
12
1-2
منشی
4
1
4
1-3
انتظار
12
1
12
1-4
مدیر برنامه دستیاری
12
1
12
1-5
منشی
4
1
4
1-6
انتظار
12
1
12
1-7
اعضای هیئت علمی- روسای پنج گانه فوق تخصصی چشم
12
5
60
1-8
اتاق رزیدنت مسئول
9
1
9

2
فضاهای آموزشی

325
2-1
کلاس درس30 نفره
45
3
135
2-2
آمفی تئاتر 100 نفره

130
1
130
2-3
واحد سمعی بصری
30
1
30
2-4
واحد کامپیوتر
30
1
30

3
فضاهای جنبی

90
3-1
کتابخانه
60
1
60
3-2
بایگانی آموزش پزشکی
30
1
30

4
فضاهای پشتیبانی

27
4-1
اتاق چاپ و تکثیر
6
1
6
4-2
آبدارخانه
6
1
6
4-3
توالت و دستشویی (زنانه و مردانه)
3
4
12
4-4
اتاق نظافت
3
1
3

5
خوابگاه دانشجویان
30
8
240
5-1
توالت و دستشویی
3
1
3
5-2
دوش
3
1
3
5-3
نشیمن و مطالعه
10
1
10
5-4
خوابگاه
14
1
14

جمع سطوح خالص

807

سطح رفت و آمد درون بخشی 25%

201.75

سطح خالص زیر بنا

1008.75

سطح اسکلت و دیوارها 11%

111

سطح ناخالص زیر بنا

1119.7

بررسی نمونه موردی – بیمارستان فوق تخصصی فارابی
8-1- بیمارستان فوق تخصصی فارابی – وابسته به دانشگاه تهران
8-1-1- تاریخچه
بیمارستان فارابی ابتدا به صورت باغی بود که در سال 1300 از حاجی معدل شیرازی خریداری شد و به آسایشگاه شهرداری اختصاص یافت و بعد تبدیل به کارخانه شعربافی گردید . سپس بیماران موسسات خیریه مانند دارالایتام و دارالمساکین را در این محل جا دادند و به نام مریضخانه فقرا موسوم شد پس از آن بیماران به بیمارستان بلدیه منتقل شدند و محل مذکور به کارخانه برق بخش 10 اختصاص یافت . این وضع چند سال ادامه داشت تا اینکه در مسکین خانه ، تیفوس شیوع یافت ناگزیر چند تختخواب در این محوطه قرار داده و بیماران مبتلا به تیفوس را در آن بستری کرد و به مریضخانه نمره 2 موسوم گردید .
پس از آنکه بیماری تیفوس از میان رفت بخشهای طبی و جراحی در این بیمارستان دائر گردید و درمانگاههای مختلف پزشکی جراحی و دندانپزشکی و بخش و درمانگاه بیماریهای گوش و حلق و بینی و داروخانه در آن تشکیل شد و در سال 1319 به صورت یک بیمارستان مجهز به دانشکده پزشکی ملحق گردید .
در آغاز سال 1321 احداث ساختمان چشم پزشکی به مساحت 13102 متر مربع شروع و در سال 1324 پایان یافت و درروز دوم آذرماه سال 1325 افتتاح و مورد استفاده قرار گرفت .
ساختمان شامل بخشهای پزشکی و گوش و حلق و بینی آزمایشگاه و داروخانه و گنجایش 120 تخت بستری را داشته که بعدها تا 220 تخت گسترش داده شد .
در دوم خرداد 1336 به پاس خدمات مرحوم لسان شمس استاد فقید چشم پزشکی اطاق عمل بخش چشم پزشکی بیمارستان به نام آن مرحوم نامگذاری شد .
-در تشکیلات چشم پزشکی کلاس تخصصی چشم پزشکی دایر و مدت دوره آن سه سال بود و کسانیکه دانشکده پزشکی را به پایان می رساندند با طی نمودن این دوره آموزشی علمی وعملی تخصصی و گذراندن امتحانات لازم رساله مربوطه … متخصص در رشته چشم پزشکی متخصص می شدند .
در سال 1359 پس از تخریب خانه های قلعه لایحه واگذاری کلیه اراضی حدود صدهزار متر مربع به دانشکده پزشکی دانشگاه تهران ابلاغ و عملیات ساختمانی بیمارستان جدید فارابی شروع گردید .
این ساختمان با مساحت 23 هزار متر مربع زیربنا در سال 1366 و با حضور نخست وزیر وقت ( جناب آقای مهندس میرحسین موسوی ) افتتاح و به تشکیلات قدیم افزوده شد .

8-1-2- خدمات بیمارستان فارابی
بیمارستان فارابی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران به عنوان اولین وبزرگترین مرکز چشم پزشکی ایران یکی از مراکزی است که از دیرباز در خدمت مردم این مرزو بوم بوده وهست که همه روزه مراجعات بسیاری داشته وبیماران از اقصی نقاط کشور مراجعه وتحت درمان قرار می گیرند .
این بیمارستان بدلیل داشتن درمانگاههای معاینه اولیه چشم پزشکی (درمانگاه عمومی)ودرمانگاههای تخصصی همه روزه پذیرای تعداد بسیاری از مراجعین به این مرکز می باشد.
همچنین درمانگاه اورژانس بیمارستان با پذیرش بیش از 400بیمار در شبانه روز یکی از فعال ترین درمانگاهها می باشد.

8-1-3- واحدهای مختلف بیمارستان
1. درمانگاههای عمومی یک تا پنج
2. درمانگاههای تخصصی:
* رتین 2-1
* قرنیه 2-1
* استرابیسم
* مشاوره استرابیسم
* مجرای اشکی واربیت
* گلوکوم
* درمانگاه قلب
* نوروافتالمولوژی
* یوِِئیت
* ROP
* دیابت
* درمانگاه غدد
3. پاراکلینیکها:
* لیزر تراپی
* اکوگرافی
* آنژیوگرافی
* آزمایشگاه
* پاتولوژی
* رادیوگرافی وسی-تی-اسکن وسونوگرافی
4. پذیرش بیماران اورژانس:
درمانگاه اورژانس بیمارستان به صورت شبانه روزی در تمام مدت 24 ساعت فعــال بوده وآماده پذیرش بیمارانی می باشد که از ناحیه چشم مصدوم شده اند.
بیمار مصدوم پس از ورود به این مرکز در قسمت پذیرش اورژانس مشخصات خود را اعلام وکارت پذیرش کامپیوتری وقبض ویزیت دریافت نموده وبه درمانگاه اورژانس راهنمائی می گردند.
در درمانگاه اورژانس اقدامات اولیه بعمل آمده ودر صورت نیاز به جراحی به اتاق عمل هدایت می شوند.
تعدادی از بیماران بعد از اعمال جراحی سرپائی مرخص شده در موارد حادتر برای ادامه درمان در بخش های مربوطه بستری می گردند.
8-1-4- راهنمای طبقات ساختمان جدید :
8-1-4-1- زیرزمین:
8-1-4-1-1-اتاق لیزر
عمده بیماران درمانگاه لیزر را بیماران دیابتی تشکیل می دهند . این بیماران که به دلیل رتینوپاتی دیابتی نیاز به لیزر دارند، شامل طیفی از بیماران با ورم (ادم) ناحیه ماکولا می باشند ،که باید تحت ماکولا فتوکوآگلاسیون قرار گیرندو از طرف دیگر بیماران با رتینوپاتی تکثیر یابنده هستند ،که باید فتوکوآگلاسیون کل رتین انجام شود. لیزر کل رتین در 3 الی 4 جلسه مجزا صورت می گیرد. در صورتیکه به دلیل خونریزی زجاجیه امکان لیزر وجود نداشته باشد باید عمل جراحی و یا پیگیری جهت کاهش خونریزی صورت گیرد.

8-1-4-1-2-آنژیوگرافی
بیماران در درمانگاه عمومی ویزیت می شوند و سپس در صورت صلاحدید به درمانگاه آنژیوگرافی جهت فلورسین آنژیوگرافی یا ICG آنژیوگرافی فرستاده می شوند.

8-1-4-1-3- رادیولوژی
بیماران این درمانگاه بیمارانی هستند که جهت مشاوره به دلیل عمل جراحی و یا نیاز به بستری به این درمانگاه فرستاده می شوند.
فوق تخصص بخش : قرنیه و گلوکوم
بعد از پذیرش بیمار ، پرونده پزشکی بیمار تکمیل می شود که شامل : مشاوره قلب، آزمایش خون، اکو، سی تی اسکن، عکس از اربیت بنا به نیاز بیمار و دستور پزشک معالج انجام می شود.
* آمادگی قبل از عمل به بیماران داده می شود.
* فرستادن بیمار به اتاق عمل و تحویل بیمار از اتاق عمل.
* چک شدن پرونده علایم حیاتی بیمار.
* اجرا کردن دستورات پزشک و تحت نظر قرار دادن بیمار.
* روز بعد معمولا ویزیت بیماران انجام می شود و بعد از ویزیت بیمار مرخص می شود.
* آموزش مراقبت منزل به بیمار داده می شود.
* برگه مراقبت منزل به بیمار تحویل می شود.
* بیماران پانسمان چشمی می شوند.
* راهنماییهای لازم جهت درمانگاههای پیگیری به بیماران و خانوادههای ایشان داده می شود.
8-1-4-1-9- اتاق عمل3
این مجتمع دارای 5 اتاق است که در مجموع 8 تخت دارد و تعداد تختهای ریکاوری نیز 5عدد می باشد. در این مجتمع جراحی های سه گروه گلوکوم، استرابیسم ، مجرای اشکی و اربیت صورت می پذیرد

1-8-2- همکف:
1-8-2-1- درمانگاه 1 تا 4 واقع در راهروی
درمانگاه عمومی در بیمارستان فارابی از 4 درمانگاه تشکیل شده است و تمامی بیماران بعد از گرفتن وقت قبلی ابتدا به این درمانگاه ها مراجعه کرده و مورد معاینه دقیق قرار می گیرند . فرمی برای هر کدام از بیماران پر می گردد و سپس بیمار از درمانگاه عمومی با توجه به تشخیص داده شده به یکی از درمانگاههای تخصصی مراجعه می کند.

1-8-2-2- درمانگاه تخصصی قلب
عمده بیماران این درمانگاه بیمارانی است که جهت مشاوره قلب به دلیل عمل جراحی به این درمانگاه فرستاده می شوند. برای هر عمل جراحی به مشاوره قلب و نوار قلب توسط متخصص قلب نیاز می باشد.

1-8-2-3-استرابیسم
بیمارانی که تشیخص انحراف چشم در آنها داده شده است به این درمانگاه مراجعه می کنند.
1-8-2-4- دیابت
بیمارانی که دردرمانگاه عمومی تشخیص رتینوپاتی دیابتی داده شده است به این درمانگاه مراجعه میکنند.

1-8-2-5- سردرد
عمده این بیماران شامل بیماران مبتلا به اپتیک نوریت و سایر اپتیک نوروپاتی ها و بیماران مبتلا به سردرد مرتبط با بیماریهای چشمی می باشد .

1-8-2-6- آزمایشگاه واقع در سالن غربی.
بیمارستان فارابی از بدو تاسیس دارای بخش آزمایشگاه بوده است . که محل آن در زیرزمین بیمارستان قدیم فارابی قرار داشت .آزمایشگاه شامل دو سالن مجاور بود که سالن اول اطاق نمونه گیری و پذیرش بیماران و سالن دوم که مجهز به یک سکوی انجام آزمایشات، که در وسط سالن قرار داشت . در آن زمان بیمارستان فارابی علاوه بر بخش چشم دارای بخش گوش و حلق وبینی نیز بود .آزمایشگاه در آن زمان دارای بخش های محدود هماتولوژی ، بیوشیمی ، بیوشیمی ادرار و مدفوع ، سرولوژی و میکروبشناسی بوده ودر بخش سرپایی آزمایش های سیلان و انعقاد انجام می شد.از سال 1364 به علت افزایش بیماران و نامناسب بودن فضا و آلودگی هوای زیرزمین ، اتاقی در طبقه سوم به آزمایشگاه اختصاص پیدا کرد تا سال 1369 که بیمارستان جدید فارابی تاسیس گردید و آزمایشگاه در این سال به محل جدید خود که در طبقه همکف ساختمان جدید قرار داشت منتقل گردید و همزمان با گسترش فضای فیزیکی آزمایشگاه ، تعداد پرسنل نیز افزایش یافت . بخش هماتولوژی در آن سال به یک سل کانتر مجهز گردید با این تغییرات نوبت پذیرش بیماران به روز تقلیل پیدا کرد و همینطور نتایج آزمایشات نیز در همانروز در اختیار بیماران قرار می گیرد . از سال 1381 آزمایشگاه با سیستم های اتوآنالیز و سل کانتر مجهز گردید و از سال 1383 آزمایشگاه بالینی و پاتولوژی در هم ادغام شدند آزمایشات ایمنوفلورسانس از بخشهای راه اندازی شده در چند سال اخیر این بیمارستان می باشد .

1-8-2-7- درمانگاه تخصــصی قرنیه
بیمارانی که در درمانگاه عمــومی ویزیت شده اند و تشخیص بیماری قرنیه داده شده است به این درمانگاه مراجــعه می کنند . این بیماریها از ناخنک ساده، کاتاراکت تا بیماریهای مختلفی از قبیل کراتوکونوس ، دژنراسیون های قرنیه و التهاب قرنیه و ملتحمه تشکیل شده است.

1-8-2-8- گلوکوم
بیمارانی که تشخیص گلوکوم(آب سیاه) در درمانگاه عمومی داده شده است به این درمانگاه ارجاع داده میشوند.

1-8-2-9- رتین
بیمارانی که تشخیص بیماری شبکیه داده شده است به این درمانگاه مراجعه می کنند. این بیماران طیف وسیعی از بیماریها از جمله بیماری های عروقی شبکیه، بیماری های مادرزادی شبکیه، ضربه و تروما به شبکیه و بیماری های دژنرایتو شبکیه (از جمله دژنراسیون ماکولا) و رتینوپاتی دیابتی و جداشدگی شبکیه می باشد.
1-8-2-10- داروخانه
از بدو تاسیس بیمارستان فارابی داروخانه در بیمارستان قدیم فعالیت داشته که در ابتدا تعداد داروهایی که در داروخانه توزیع می شدند به تعداد محدودی خلاصه می گردید. اما با گذشت سالها تعداد داروها روزبروز افزایش پیدا کرد و هم اکنون حدود پانزده سال است که داروخانه به بیمارستان جدید انتقال پیداکرده است و در حدود 12 سال است که تجهیــزات پزشکی یکبار مصرف تحت نظر داروخــانه می باشد .
بیمارستان فوق تخصصی نور
بیمارستان تخصصی و فوق تخصصی نور دارای 9 طبقه می باشد و با توجه به ارائه پیشرفته ترین خدمات چشم پزشکی در این مرکز، اغلب جراحی های انجام شده در آن به صورت سرپائی بوده و همچنین برای موارد خاص که بیمار ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان داشته باشد، اتاق هائی در نظر گرفته شده است. 4 اتاق در این بیمارستان به صورت VIP می باشد و تعداد اتاق های عمل این بیمارستان 4 عدد است.
بیمارستان نور خدمات درمانی خود را در شاخه های زیر به بیماران ارائه می دهد:
* عیوب انکساری شامل نزدیک بینی، دوربینی و آستیگماتیسم
* کاتاراکت (آب مروارید)
* بیماری های قرنیه
* گلوکوم (آب سیاه)
* تنبلی چشم و لوچی( استرابیسم)
* بیماری های پلک و مجاری اشکی
* بیماری های شبکیه

مشخصات طبقات این بیمارستان به شرح زیر است:
زیر زمین 2-: پارکینگ ها ,رختشویخانه , گازهای طبی ,موتورخانه و تاسیسات
زیر زمین 1-: نمازخانه , غذاخوری
همکف :
1. مدیر بیمارستان
2. اورژانس
3. پذیرش
4. امور قراردادها
5. اطلاعات و نگهبانی
6. صندوق و بانک
7. دفتر پرستاری
8. آمار و مدارک پزشکی
9. بایگانی پزشکی
10. داروخانه
11. عینک فروشی

طبقه اول:
1. اکو گرافی
2. اپتو متری
3. تریا
4. تصویر برداری قرنیه
5. کنتاکت لنز
6. اتاق کامپیو تر

طبقه دوم
1. مطب پزشکان
2. ابرومتری
3. الکتروفیزیولوژی
4. پذیرش اتاق عمل
5. فن آوری اطلاعات
6. ترخیص

طبقه سوم
1. پریمتری
2. آنژیوگرافی
3. اکسایمر لیزر
4. پذیرش
5. لیزر شبکیه
6. پذیرش آنژیوگرافی و لیزر تراپی

طبقه چهارم
اتاق های عمل

طبقه پنجم :
بخش بستری

طبقه ششم
1. مدیر عامل
2. تالار همایش
3. کتابخانه
4. مرکز تحقیقات نور
5. روابط عمومی و امور بین الملل
6. سمعی بصری

مرکز پزشکی UCSD،
سان دیگو ، کالیفرنیـــا

این مجموعه بیمارستانی متشکل از چند بلوک ساختمانی است که در آن واحد مدیریت اجرایی و بخش بیماران سر پایی به برج 11 طبقه، بلند مرتبه ای که اختصاص به بیماران بستری و واحد های اصلی جراحی دارد متصل می شود.

ساختمان مدیریت و بیماران سرپایی شامل پذیرش بیماران، جراحی های سر پایی ، کاردیولوژی ،بایگانی اطلاعات پزشکی و سایر فضاهای انعطاف پذیری که سرویس های لازم را در اختیار بیماران سرپایی و مشاوره های لازم را در دسترس آنان قرار میدهد.

لابی ورودی مجموعه بلوک شیشهای سه طبقه ای است که فضایی دلپذیر را به عنوان یک خوش آمد به بیمارن تعریف میکند.

این پروژه توسط گروه معماری KMD Archtects طراحی شده و هم اکنون نقشه جامع این جموعه بیمارستانی توسط این گروه در حال طراحی است.

1-8-2-11- مددکاری
خدمات واحد مددکاری بیمارستان :
1-8-2-11-1- تخفیف هزینه های درمانی بیماران ( بستری ، سرپایی ) :
یکی از مهم ترین وظایفی که گاهی بیشترین وقت مددکاری را می گیرد بررسی وضعیت مالی بیماران و حل مشکل پرداخت هزینه های درمان بیماران ( تخفیف در هزینه ها ) می باشد که شامل ویزیت ، لوازم پزشکی ، آزمایشگاه ، رادیولوژی ، بستری ، پذیرش وترخیص جهت عمل جراحی و درمان طبی که با توجه به بررسی های کارشناسانه در مورد وضعیت اقتصادی بیمار صورت می گیرد .
1-8-2-11-2- هماهنگی با تیم درمان :
هماهنگی با پزشکان و پذیرش بیمارستان ، در ارتباط با معرفی بیماران سرپایی و بستری به مددکاری با توجه به مشکل درمانی و اجتماعی و تشخیص نوع بیماری آنها در این رابطه تماس با پزشکان و پیگیری کار بیمارانی که بدون همراهی هستند شامل ویزیت ، جراحی و غیره و همچنین ارجاع بیماران معرفی شده از مراکز مختلف به درمانگاه های مرکزی و بخش ها به جهت ویزیت و در صورت نیاز بستری ، مانند بچه های معلول وبچه هایی که از شیر خوارگاه می باشند
1-8-2-11-3- تحقیق و بررسی در زمینه شناخت مسائل و مشکلات اجتماعی ،اقتصادی ، خانوادگی :
شناخت مشکلات بیماران با مراجعه روزانه به بخش های مختلف بیمارستان و تماس با کادر درمانی و مذاکره با بیماران
1-8-2-11-4- بیمه نمودن بیماران خاص و صعب العلاج و نیز بیماران بی بضاعت :
یکی از اهداف مددکاری این بیمارستان در جهت بیمه نمودن بیماران خاص و صعب العلاج می باشد.بیمه نمودن بیمار از چند جهت اهمیت دارد ضمن اینکه با بیمه شدن بیمار حق بیمارستان تضعیف نمی شود و 90% یا 75% هزینه درمان توسط بیمارستان از واحدهای بیمه اخذ می گردد . ادامه درمان و پیگیری بعدی با دفترچه بیمه بسیار راحت تر خواهد بود .

1-8-2-12- غرفه لنز واقع در سالن جنوبی.
عمده بیماران این درمانگاه را بیمارانی با تشخیص قوز قرنیه، بیمارانی با لک قرنیه ، بیمارانی با ضعف بینایی تشکیل می دهدو بیمارانی که می خواهند به جای عینک از لنز اسفاده می کنند، از مراجعین به این درمانگاه می باشند.

1-8-2-13- درمانگاه اورژانس
درمانگاه اورژانس بیمارستان به صورت شبانه روزی در تمام مدت 24 ساعت فعال بوده وآماده پذیرش بیمارانی می باشد که از ناحیه چشم مصدوم شده اند. بیمار مصدوم پس از ورود به این مرکز در قسمت پذیرش اورژانس مشخصات خود را اعلام وکارت پذیرش کامپیوتری وقبض ویزیت دریافت نموده وبه درمانگاه اورژانس راهنمائی می گردند.در درمانگاه اورژانس اقدامات اولیه بعمل آمده ودر صورت نیاز به جراحی به اتاق عمل هدایت می شوند.
تعدادی از بیماران بعد از اعمال جراحی سرپائی مرخص شده در موارد حادتر برای ادامه درمان در بخش های مربوطه بستری می گردند.قسمت شمالی طبقه اول ساختمان اصلی بوده و ورودی آن از طریق درب ورودی زمین چمن می باشد.
1-8-2-14- اپتومتری
اپتومتری یا بینایی سنجی علم مراقبت های بینایی است واپتومتریست یا بینایی سنج به کسی گفته می شود که در رشته اپتومتری در دانشگاه تحصیل نموده و قادر است پس از معاینه و تشخیص به درمان اختلالات بینایی پرداخته و از طریق تجویز وسایل کمک بینایی مانند عینک ، لنزهای تماسی و انجام یکسری تمرینات وورزش های چشمی و دادن توصیه ها و دستورات بهداشتی لازم به کارایی بیشتر سیستم بینایی کمک نماید .

1-8-2-15- اتاق عینک
خدماتی که دراین درمانگاه به بیماران ارائه می گردد شامل: تجویز عینک، انجام تست کوررنگی ، آموزش به کودکانی که تنبلی چشم دارند و رفرکشن می باشد.
1-8-2-16- پذیرش
1-8-2-17- صندوق
1-8-2-18- ترخیص
1-8-2-19- داروخانه اورژانس
1-8-2-20- تلفنخانه واقع در سالن شرقی.

1-8-3- طبقه بالای همکف:

ابعاد و استاندارد های دستگاه IOL Master

طول
520 mm
عرض
420mm
ارتفاع
650 mm
وزن
20kg
حداقل فضای مورد نیاز
3.1*4.5 m2
فضای مورد نیاز پیشنهادی
3.6* 4.5 m2

برنامه فیزیکی
بر اساس مطالب گفته شده برنامه فیزیکی درمانگاههای بررسی میدان بینایی و ارزیابی طول قدامی – خلفی کره چشم به صورت زیر تدوین میشود .
درمانگاه بررسی میدان بینایی :
همانطور که شرح آن رفت درمانگاه بررسی میدان بینایی مجهز به دستگاههای پریمتری و میکرو پریمتری میباشد این واحد متشکل از چهار اتاق تست میباشد که در هر اتاق تجهیزات کامل بررسی میدان بینایی وجود دارد با توجه به ابعاد دستگاهها و استاندارد های لازم فضا جهت آموزش پزشکی ابعاد و مقیاس هر اتاق تست 3.50* 5.00متر مربع بدست می آید.

درمانگاه ارزیابی طول قدامی – خلفی کره چشم :
همانطور که شرح آن رفت درمانگاه ارزیابی طول قدامی – خلفی کره چشم مجهز به دستگاه های IOL Master- A-scan و B-scan میباشد.
این واحد متشکل از چهار اتاق تست میباشد که در هر اتاق تجهیزات کامل ارزیابی طول قدامی – خلفی کره چشم وجود دارد با توجه به ابعاد دستگاهها و استاندارد های لازم فضا جهت آموزش پزشکی ابعاد و مقیاس هر اتاق تست 3.50* 5.00متر مربع بدست می آید.

حوزه :
کاربری فضا: خدمات تشخیصی
بخش : درمانگاه بررسی میدان بینایی
سطح خالص کل

ردیف
ردیف
نام فضا

سطح خالص واحد
تعداد

1
منشی و انتظار فرعی

21.5
1-1
ایستگاه منشی و پرستاری درمانگاه

1
9.50
1-2
سالن انتظار فرعی

12
1-3
تعداد نشیمن
1.5
8

2
فضاهای پشتیبانی مشترک بین دو درمانگاه

30.3
2-1
اتاق کار تمیز
7.6
0.5
3.8
2-2
اتاق کار کثیف
7.7
0.5
3.85
2-3
انبار وسایل و تجهیزات
5.6
0.5
2.8
2-4
اتاق نظافت
4.5
0.5
2.25
2-5
رختکن کارکنان مرد
6.80
0.5
3.4
2-6
دوش
1.60
0.5
0.8
2-7
رختکن کارکنان زن
6.80
0.5
3.4
2-8
دوش
1.60
0.5
0.8
2-9
سرویس بهداشتی کارکنان
2.2
1
2.2
2-10
اتاق استراحت کارکنان و آبدارخانه
14
0.5
7

3
واحدهای تشخیصی

70
3-1

3.5*5.00
4
70

4
بخش اداری

10
4-1
اتاق مسئول درمانگاه
10
1
10

5
بخش تاسیسات مشترک بین دو درمانگاه

13
5-1
اتاق برق
6
0.5
3
5-2
اتاق هوارسان
20
0.5
10

جمع سطوح خالص

144.8

سطح رفت و آمد درون بخشی 25%

36.2

سطح خالص زیر بنا

181

سطح اسکلت و دیوارها 11%

19.91

سطح ناخالص زیر بنا

200.91

حوزه :
کاربری فضا: خدمات تشخیصی
بخش : درمانگاه ارزیابی طول قدامی- خلفی کره چشم
سطح خالص کل

ردیف
ردیف
نام فضا

سطح خالص واحد
تعداد

1
منشی و انتظار فرعی

21.5
1-1
ایستگاه منشی و پرستاری درمانگاه

1
9.50
1-2
سالن انتظار فرعی

12
1-3
تعداد نشیمن
1.5
8

2
فضاهای پشتیبانی مشترک بین دو درمانگاه

30.3
2-1
اتاق کار تمیز
7.6
0.5
3.8
2-2
اتاق کار کثیف
7.7
0.5
3.85
2-3
انبار وسایل و تجهیزات
5.6
0.5
2.8
2-4
اتاق نظافت
4.5
0.5
2.25
2-5
رختکن کارکنان مرد
6.80
0.5
3.4
2-6
دوش
1.60
0.5
0.8
2-7
رختکن کارکنان زن
6.80
0.5
3.4
2-8
دوش
1.60
0.5
0.8
2-9
سرویس بهداشتی کارکنان
2.2
1
2.2
2-10
اتاق استراحت کارکنان و آبدارخانه
14
0.5
7

3
واحدهای تشخیصی

70
3-1

3.5*6.00
4
70

4
بخش اداری

10
4-1
اتاق مسئول درمانگاه
10
1
10

5
بخش تاسیسات مشترک بین دو درمانگاه

13
5-1
اتاق برق
6
0.5
3
5-2
اتاق هوارسان
20
0.5
10

جمع سطوح خالص

144.8

سطح رفت و آمد درون بخشی 25%

36.2

سطح خالص زیر بنا

181

سطح اسکلت و دیوارها 11%

19.91

سطح ناخالص زیر بنا

200.91

– بررسی قرنیه:

با استفاده از امکانات و تجهیزات پیشرفته امکان ارزیابی بسیار دقیق و کاملی از سگمان قدامی چشم فراهم می باشد. برخی از این ارزیابی ها عبارتند از:
* ارب اسکن(Orbscan) و Pentacam:
* پاکی متری-Pachymetry:.
* توپوگرافی(Topography):
* کانفواسکن (Confoscan) :
ارب اسکن(Orbscan) و Pentacam:
به وسیله این دستگاه، توپوگرافی قرنیه یعنی ساختمان کلی قرنیه شامل قدرت سطحی، ضخامت و شکل قسمت جلوئی و خلفی آن مشخص می شود. این روش یکی از تکنیکهائی است که میتواند قسمت خلفی قرنیه را نیز مورد ارزیابی قرار دهد.
ابعاد و استانداردهای دستگاه ارب اسکن
طول
499 mm
عرض
290mm
ارتفاع
520 mm
وزن
25kg
حداقل فضای مورد نیاز
3.1*4.5 m2
فضای مورد نیاز پیشنهادی
3.6* 4.5 m2

ابعاد و استانداردهای دستگاه پنتاکم
طول
535 mm
عرض
272-201mm
ارتفاع
505-535 mm
وزن
9kg
حداقل فضای مورد نیاز
3.1*4.5 m2
فضای مورد نیاز پیشنهادی
3.6* 4.5 m2

پاکی متری-Pachymetry:
پاکی متری روشی است که در آن با استفاده از امواج مافوق صوت ضخامت قرنیه اندازه گرفته می شود. با این وسیله ضخامت قرنیه در مرکز و 8 نقطه میدپریفری اندازه گیری میشود. پاکی متری یک اقدام اساسی و اصلی قبل از انجام جراحی های عیوب انکساری مانند لیزیک است زیرا در این قبیل جراحی ها قسمتی از بافت قرنیه برداشته می شود. با پاکی متری می توان حداکثر ضخامت قابل برداشت توسط لیزر اگزایمر را در جریان عمل لیزیک تخمین زد.

توپوگرافی(Topography):
در این روش با فرستادن حلقه های نورانی به سطح قرنیه و سپس دریافت بازتاب این حلقه ها و آنالیز اطلاعات دریافت شده و بررسی نقشه توپوگرافی می توان هر اختلالی در قرنیه مانند کراتوکونوس(قوز قرنیه)، اسکار در قرنیه و همچنین انحنای قرنیه را مشخص کرد. این روش یک اقدام اصلی برای افرادی است که می خواهند تحت عمل جراحی تصحیح عیوب انکساری مانند لیزیک قرار گیرند. همچنین ممکن است در پی گیری پس از عمل در بعضی از افراد نیز مورد نیاز باشد.
ابعاد و استانداردهای دستگاه توپوگرافی
طول
520 mm
عرض
370mm
ارتفاع
500 mm
وزن
17.7kg
حداقل فضای مورد نیاز
3.1*4.5 m2
فضای مورد نیاز پیشنهادی
3.6* 4.5 m2

کانفواسکن (Confoscan):
از این تکنیک می توان برای بررسی قرنیه پیش از اعمال جراحی، تشخیص زودهنگام کراتوکونوس یا قوز قرنیه، بررسی سلامت اندوتلیال(داخلی ترین لایه قرنیه)، تعیین عمق لایه ای از سطح قرنیه که در بعضی از جراحی ها کنارزده می شود و بررسی لایه اپی تلیال(سطحی ترین لایه قرنیه) استفاده کرد.
ابعاد و استانداردهای دستگاه توپوگرافی
طول
1400 mm
عرض
660mm
ارتفاع
660 mm
وزن
118kg
حداقل فضای مورد نیاز
3.1*4.5 m2
فضای مورد نیاز پیشنهادی
3.6* 4.5 m2

– بررسی شبکیه و عروق خونی آن:

* آنژیوگرافی(Angiography):
برای انجام این تست، تزریق Fluorescein یا Indocyanine green) ICG) به داخل ورید بازوئی انجام می گیرد و برای عکس برداری از قسمت عقبی چشم، از دوربین fundusاستفاده می شود.
این تست برای بررسی جریان خون شبکیه و کوروئید استفاده می شود.
معمولا" برای بررسی عروق شبکیه از فلئورسئین و برای بررسی عروق کوروئیدال و قسمت های عمقی تر، از ICG استفاده می شود.
آنژیوگرافی فلئورسئین بیشتر برای بررسی رتینوپاتی دیابتی، بیماری های انسدادی عروق مانند انسداد شریان یا ورید شبکیه و ارزیابی دژنرسانس wet ماکولا کاربرد دارد.
ICG، برای بررسی خون درماکولا مانند نوع wet دژنرساس وابسته به سن استفاده می شود.
هر دو نوع ماده، عوارض بسیار کمی دارند و می توان با اطمینان از آنها استفاده کرد. ممکن است بندرت واکنش های حساسیتی(آلرژیک) در بعضی افراد بروز
ابعاد و استاندارد های دستگاه آنژیوگرافی چشمی
basic system
430 x 310 x 800; 21,5 kg
power supply unit
440 x 360 x 132; 11 kg
instrument table
880 x 665 x max. 1020; 33 kg

Camera control panel
225 x 150 x 45; 1,2 kg
حداقل فضای مورد نیاز
3.1*4.5 m2
فضای مورد نیاز پیشنهادی
3.6* 4.5 m2
کند. مصرف ICG در افرادی که به ید حساسیت دارند ممنوع است.
فلئورسئین ممکن است در بعضی افراد تا 24 ساعت پس از تزریق ایجاد زردی در پوست یا چشم ها کرده و باعث نارنجی شدن ادرار گردد. ضروری است وسایل اولیه احیای قلبی ـ ریوی در اتاق آنژیوگرافی موجود باشد.

* HRA Angiography:
استفاده از این تکنیک، دقت آنژیوگرافی فلئورسئین و ICG را افزایش می دهد و امکان فلیم برداری از آنژیوگرافی را فراهم می آورد.

* OCT یا Optic Coherence Tomography:
تکنیک جدیدی است که با استفاده از مقاطع توموگرافیک با دقت بالا از لایه های شبکیه، اطلاعات ارزشمندی از آن در اختیار چشم پزشک قرار می دهد و برای تعیین ضخامت لایه های مختلف شبکیه و وضعیت سرعصب بینایی بکار می رود.
با این وسیله می توان ادم ماکولا (در دیابت و بعد از عمل کاتاراکت) ، وجود مایع زیر شبکیه (در CSR و AMD ) و همچنین اندازه CPU در گلوکوم را مشخص کرد .
بنابراین برای تشخیص و پی گیری بسیاری از بیماری های شبکیه مانند سوراخ های ماکولا، ادم ماکولا، دژنرسانس ماکولا، رتینوپاتی دیابتی و گلوکوم به کار می رود. از آنجائی که دراین تکنیک از یک منبع نورانی استفاده می شود احتیاجی به تماس با چشم وجود ندارد و در عرض چند ثانیه انجام می گیرد.
ابعاد و استاندارد های دستگاه OCT
basic system
192h x 165w x 237d ;
26.3 kg
instrument table
880h x 665w x max. 1100d;
33 kg

حداقل فضای مورد نیاز
3.1*4.5 m2
فضای مورد نیاز پیشنهادی
3.6* 4.5 m2

* الکترورتینوگرام (ERG):
بررسی پتانسیل های شبکیه توسط روش های Flash،Pattern و M.F از امکانات سیستم ERG می باشد. که در بخش الکتروفیزیولوژی به آ ن پرداخته شده است.

منابع و ماخذ
منابع:
1. امامی رضوی و همکاران . آشنایی با مبانی حاکمیت بالینی . چاپ اول . نشر تندیس .1390.

2.خلیقی نژاد نیما ، منیژه عطایی ، هادی زاده فاطمه .دریچه ای به حاکمیت بالینی و تعالی خدمات بالینی . چاپ اول

.دانشگاه علوم پزشکی اصفهان. 1387.

3. Clinical Governance Support Team, A Practical Handbook for Clinical Audit. 2004.

4.Royal College of Nursing. Clinical governance: an RCN resource guide. Royal College of Nursing 2003

6