( به نام خدا )
جزوه درسی علوم پایه ششم درس 1 تا 14
درس اول: زنگ علوم
هرچه سرعت شهاب سنگ …….. باشد، قطر گودال بزرگتر خواهد بود. بیشتر
در آزمایش شهاب سنگ چه چیزهایی را ثابت نگه می داریم؟ اندازه ی تیله- مقدار خاک- جنس خاک-
جرم تیله
اگر سرعت برخورد گلوله با زمین بیشتر باشد، دهانه ی گودال چه تغییری می کند؟ بزرگتر می شود.
علم چیست؟ تلاش برای فهم یا تفسیر جهان و پدیده های اطراف آن
دانشمند کیست؟ دانشمند کسی است که برای حل مسائل و یافتن پاسخ از روش علمی استفاده می کند.
عوامل موثر در قطر و عمق گودال؟ 1- اندازه شهاب سنگ 2- سرعت برخورد شهاب سنگ با زمین
3- جنس خاکی که شهاب سنگ با آن برخورد می کند. 4- زاویه ی برخورد شهاب سنگ با زمین
درس دوم: سرگذشت دفتر من
نیاکان ما و مردمان گذشته، آثارعلمی و فرهنگی و هنری و اجتماعی خود را روی چه چیزی
می نوشتند و نقّاشی می کردند؟ روی دیوار غار- روی چوب- روی چرم- روی سنگ
مزایا و معایب نوشتن روی سنگ را بنویسید.
مزایا: نوشته روی سنگ ماندگاری زیادی دارد – در طبیعت به فراوانی یافت می شود
معایب: نوشتن روی سنگ سخت و زمان بر است – به راحتی قابل حمل نیست.
مواد طبیعی چیست؟ مواد طبیعی، موادی هستند که در طبیعت یافت می شوند. انسان ها در گذشته بدون
اینکه تغییر زیادی در آنها ایجاد کنند از آنها برای نوشتن، نقاشی کردن و… استفاده می کردند. این مواد، طبیعی
هستند.
چند مواد طبیعی نام ببرید. سنگ – پشم – پوست – چوب – پنبه – ماسه – نفت خام و…
مواد مصنوعی چیست؟ مواد مصنوعی، موادی هستند که به طور طبیعی یافت نمی شوند؛ بلکه آنها را از مواد
موجود در طبیعت می سازند. این مواد، مصنوعی هستند.
چند مواد مصنوعی نام ببرید. لاستیک – دارو – کیف – مداد – میز و…
منشا مواد طبیعی …….. است ولی منشا مواد مصنوعی ……. است. طبیعت – مواد موجود در طبیعت
کاغذ طبیعی است یا مصنوعی؟ مصنوعی
ماده ی اصلی و خام مورد نیاز ساخت کاغذ چیست؟ چوب
کدام قسمت های درخت برای کاغذ سازی مناسب است؟ ساقه، تنه ی محکم، شاخه های چوبی درختان
تنومند
مراحل تبدیل درخت به کاغذ را بنویسید. 1- بریدن درخت 2- حمل الوار چوب و تنه های درخت به
کارخانه 3- کندن پوست تنه ی درخت 4- تبدیل به تکَه های ریز چوب (چیپس چوب) 5- تبدیل تکّه های ریز
چوب به خمیر و از بین بردن رنگ آن 6- خشک کردن خمیر و تهیه ی کاغذ
سه ماده رنگ بر را نام ببرید. گاز کلر – آب ژاول – آب اکسیژنه
چند نوع کاغذ نام ببرید. کاغذ چاپ و تحریر – کاغذ مقوا – کاغذ گلاسه (براق) – کاغذ فانتزی – کاغذ
روغنی – کاغذ مات – کاغذ رنگی و…
چرا در تهیه کاغذ پلاستیک به کار می رود؟ برای تولید کاغذ های ضد آب مثل لیوان کاغذی- کاغذ گلاسه
چرا در تهیه کاغذ نشاسته به کار می رود؟ برای استحکام و مقاومت بیشتر کاغذ
چرا در تهیه کاغذ گچ به کار می رود؟ برای مات کردن کاغذ و جذب بهتر جوهر
چرا در تهیه کاغذ گاز کلر به کار می رود؟ برای سفید کردن و رنگ بری کاغذ
چرا در تهیه کاغذ رنگ به کار می رود؟ برای ساختن کاغذ های رنگی
بازیافت کاغذ چگونه سبب حفظ محیط زیست می شود؟ از نابودی درختان جنگل جلوگیری می کند
بنابراین زیستگاه طبیعی جانوران حفظ می شود و باعث پاکیزگی محیط زیست و صرفه جویی در کاغذ می شود.
چرا کیسه های نایلونی تهیه شده از مواد بازیافتی را ضخیم تر درست می کنند؟ چون مقاومت کیسه
های بازیافتی خیلی کم است. به خاطر همین برای اینکه زود پاره نشود آنها را ضخیم تر درست می کنند.
چرا بازیافت جعبه پیتزا مشکلاتی به وجود می آورد؟ چون ممکن است آغشته به مواد غذایی باشد و به
خاطر همین هنگام بازیافت کاغذ مشکلاتی به وجود می آورد.
چه کارهایی را برای بازیافت کاغذ در خانه و مدرسه پیشنهاد می کنید؟ 1- جداسازی کاغذ از سایر
زباله ها 2- تحویل زباله های کاغذ به مسئولین مربوطه 3- ساخت دفترچه های یادداشت جدید با دفتر های
قدیمی
درس سوم: کارخانه ی کاغذ سازی
جنس وسایل به کار رفته در کارخانه ی کاغذ سازی چیست؟ آهن
چند وسیله ی آهنی را در کارخانه ی کاغذ سازی نام ببرید. غلتک های بزرگ مخصوص خشک کردن
کاغذ – دستگاه چوب خرد کن – سرند – دیگ های خمیر سازی و …
چرا برای خشک کردن خمیر کاغذ و تبدیل آن به ورقه های نازک کاغذ از غلتک های بزرگ
استفاده می کنند؟ به دلیل اینکه آهن فلزی سخت، مقاوم و سنگین است و عبور خمیر کاغذ از لابه لای این
غلتک ها آب را از خمیر جدا و ورقه را نازک می کند.
اگر در یک بشر یا لیوان آب و روغن مایع بریزیم، کدام بالا می رود؟ روغن روی آب قرار می گیرد.
اگر قطعه های یکسان چوبی، پلاستیکی و آهنی را روی کفه ی ترازو قرار دهیم کدام یک پایین
می رود؟ کفه ی حاوی قطعه آهنی پایین تر از کفه ی حاوی چوبی و پلاستیکی است. چون جرم آهن نسبت
به چوب و پلاستیک بیشتر است.
آیا قاشق چوبی و پلاستیکی روی قاشق آهنی خراش ایجاد می کنند؟ نه خیر
چند ویژگی آهن را بنویسید. آهن در دمای بالا گداخته ( ذوب ) می شود – آهن به آسانی زنگ می زند –
آهن رسانای گرما و جریان برق است – آهن چکش خوار و حالت پذیر است – آهن سخت و محکم است.
چند ویژگی مشترک فلزات را بنویسید. فلزات رسانای گرما و جریان برق هستند – همه فلزات جامدند به
جزء جیوه که مایع است – فلزات چکش خوار است – فلزات سخت و محکم است.
جیوه چیست؟ جیوه فلزی مایع است که در دماسنج و تب سنج به کار می رود. جیوه طلاخور است و در مقابل
سرما و گرما انقباض و انبساط دارد.
در تولید خمیر کاغذ، علاوه بر آب اکسیژنه، ……. نیز وجود دارد. اسید
اسید ها به چند دسته تقسیم شده اند؟ به دو دسته – اسید خوراکی و اسید صنعتی
ویژگی های اسید های صنعتی را نام ببرید. اسید های صنعتی سمّی، غیر قابل لمس کردن و خوردن
هستند.
کاغذ پی اچ چیست؟ کاغذ پی اچ وسیله ی شناسایی اسید ها است.
سه هشدار در مورد اسید های صنعتی بنویسید. از لمس، بو و مزه کردن اسید های صنعتی جدّا خودداری
کنید.
در زندگی روزانه از جوهر نمک در چه کارهایی استفاده می کنیم؟ برای جرم گیری سطوح مختلف –
برای باز کردن گرفتگی مجرای لوله ها و …
اگر سنگ مرمر را در سه لیوان دارای جوهرنمک، سرکه و آب بیندازیم چه اتفاقی می افتد؟
سنگ مرمر در جوهرنمک کاملا حل می شود چون از آهک ساخته شده است. سنگ مرمر در سرکه فقط حباب
تولید می کند و در آب هیچ واکنشی ندارد.
چرا ورود فاضلاب کارخانه به رودخانه ها، مزارع و … به آنها آسیب می رساند؟ زیرا میزان پی اچ
(قدرت اسیدی) آب را تغییر می دهد و باعث مرگ آبزیان و آسیب رساندن به گیاهان می شود.
درس چهارم: سفر به اعماق زمین
بهترین راه برای مطالعه ی درون زمین چه روشی است؟ مطالعه ی امواج لرزه ای
دانشمندان چگونه درباره ی درون زمین اطلاعات به دست می آورند؟ به وسیله ی مطالعه ی امواج
لرزه ای – مواد مذاب خارج شده از دهانه ی آتشفشان – ترکیبات موجود در چشمه های آب گرم
مطالعه درباره ی ساختمان درون زمین به وسیله امواج لرزه ای میسّر است.
وقتی تلفن همراه را در حالت لرزشی قرار دهیم و با آن تماس بگیریم چه اتفاقی می افتد؟
گوشی روی میز می لرزد.
زمین لرزه چگونه ایجاد می شود؟ دراثر شکستن ناگهانی سنگ های درون زمین، زمین لرزه ایجاد می شود.
امواج لرزه ای چیست؟ انرژی آزاد شده از زمین لرزه به صورت امواجی به سطح زمین می رسد که به آن
امواج لرزه ای می گویند.
کانون زمین لرزه چیست؟ به محل آزاد شدن انرژی زمین، کانون زمین لرزه می گویند.
امواج لرزه ای چگونه از سنگ های مختلف درون زمین عبور می کنند؟ امواج لرزه ای با حرکت
ارتعاشی خود و بر اساس جنس و نوع سنگ های درون زمین می تواند با سرعت های مختلف از آنها عبور کند.
اگر بر سر میز آهنی، پلاستیکی و چوبی ضربه بزنیم در کدام میز امواج لرزه ای سریع تر
منتقل می شود؟ در میز آهنی امواج لرزه ای سریع تر منتقل می شود. چون آهن از پلاستیک و چوب
متراکم تر است. ابتدا میز آهنی سپس میز پلاستیکی و بعد میز چوبی دارای تراکم است.
امواج لرزه ای درون زمین از سنگ های سخت و متراکم، تندتر و از سنگ های نرم و کم تراکم، کندتر عبور
می کند.
دانشمندان چگونه به ویژگی های بخش های مختلف درون زمین پی می برند؟ با استفاده از
تغییرات سرعت امواج لرزه ای
آنها ازاین طریق پی برده اند که بعضی لایه های زمین از مواد متراکم و بعضی از مواد کم تراکم تشکیل شده اند.
کره ی زمین بر اساس ترکیب شیمیایی و جنس مواد تشکیل دهنده به چند لایه تقسیم شده است؟
به سه لایه ی پوسته، گوشته و هسته تقسیم شده است.
لایه ای که ما بر روی آن زندگی می کنیم، چه نام دارد؟ پوسته – ذخایر نفت، گاز، زغال سنگ و معادن
فلزّی و غیر فلزّی و سفره ی آب های زیر زمینی همه در داخل پوسته واقع شده اند.
لایه ی میانی زمین چه نام دارد؟ لایه ی میانی زمین که از زیر پوسته آغاز می شود و تا هسته ادامه دارد،
گوشته نامیده می شود. جنس سنگ های گوشته با سنگ های پوسته و هسته متفاوت است.
لایه ای که در مرکز زمین واقع شده است، چه نام دارد؟ هسته – جنس سنگ های هسته بیشتر از آهن
و نیکل تشکیل شده است.
لایه های درونی زمین از نظر حالت مواد به چند دسته تقسیم می شود؟ به پنج بخش – هسته ی
داخلی – هسته ی خارجی – گوشته ی زیرین – خمیر کره و سنگ کره
سنگ کره شامل چه بخش هایی است؟ این بخش شامل پوسته و قسمت جامد بالایی گوشته است.
سنگ کره روی کدام لایه زمین حرکت می کند؟ روی قسمت خمیر کره حرکت می کند.
منشا بیشتر آتشفشان ها و زمین لرزه ها مربوط به کدام لایه است؟ خمیر کره
گوشته ی زیرین چه حالتی دارد؟ این بخش حالت جامد دارد و از زیر خمیر کره تا ابتدای هسته ی خارجی
ادامه دارد.
هسته ی خارجی چه حالتی دارد؟ این بخش حالت مذاب دارد و از گوشته ی زیرین تا هسته ی داخلی
ادامه دارد.
هسته ی داخلی چه حالتی دارد؟ این بخش حالت جامد دارد و مرکز زمین را تشکیل می دهد.
حرکت قطعات سنگ کره روی خمیرکره باعث پیدایش کدام پدیده ها می شود؟ ایجاد کوه های
آتشفشانی – ایجاد زلزله – ایجاد کوه ( کوه زایی ) – افزودن بر ارتفاع کوه ها
درس پنجم: زمین پویا
وقوع زمین لرزه باعث آزاد شدن …………. زمین می شود. انرژی درونی
زمین لرزه زمانی اتفاق می افتد که سنگ کره ی زمین در اثر نیرو های حاصل از درون زمین می شکند.
لایه های تخم مرغ چه شباهتی با لایه های زمین دارد؟ تخم مرغ هم مانند زمین از سه لایه ی پوسته،
گوشته و هسته تشکیل شده است.
چوب خشک در برابر نیرو مقاوم تر است یا چوب تر؟ چوب تر – چوب خشک انعطاف پذیر نیست و با
افزایش نیرو می شکند. امّا چوب تر انعطاف پذیری بیشتری دارد و با افزایش نیرو به سمت پایین خم شده ولی
نمی شکند.
آیا همه ی زمین لرزه ها باعث خرابی در سطح زمین می شوند؟ چرا؟ خیر – برخی زمین لرزه ها
خفیف هستند. یعنی خرابی ندارند و انرژی آزاد شده در آنها کم است.
اثرات بهداشتی حاصل از زمین لرزه را نام ببرید. آلودگی آب ها – کمبود آب سالم و بهداشتی – کمبود
دارو – آسیب به بیمارستان ها – شیوع بیماری های واگیر – افزایش جانوران ناقل بیماری – تجمع زباله ها و
جانوران مرده
اثرات ساختمانی حاصل از زمین لرزه را نام ببرید. تخریب جاده ها – تخریب مدارس – ریزش آوار –
نابودی آثار باستانی – تخریب منازل مسکونی – شکستن سد – قطع آب و برق و گاز – انفجار – آتش سوزی
اثرات اجتماعی حاصل از زمین لرزه را نام ببرید. از دست دادن عزیزان – اضطراب و افسردگی – بی
سرپرست شدن زنان و کودکان – بیکاری – مهاجرت ناخواسته – فقر – از بین رفتن نظم جامعه و ایجاد هرج و
مرج – رکود اقتصادی
وقوع زمین لرزه های خفیف چه فایده ای دارد؟ باعث آزاد شدن انرژی درون زمین می شود و از زمین
لرزه های بزرگتر جلوگیری می کند.
وقتی به پوسته ی زمین نیرو وارد می شود، ……. ایجاد می شود. زمین لرزه
اقدامات قبل از وقوع ، هنگام وقوع و بعد از وقوع زمین لرزه را نام ببرید.
اقدامات بعد از وقوع زمین لرزه
اقدامات هنگام وقوع زمین لرزه
اقدامات قبل از وقوع زمین لرزه
کمک به مصدومین
حفظ خونسردی
مقاوم سازی ساختمان ها
کمک به نیرو های امدادی
عجله نکردن هنگام خروج ازساختمان
تهیه ی بسته ی اضطراری
روحیه دادن به زلزله زدگان
پناه گیری مناسب
برگزاری مانور زمین لرزه
رساندن وسایل گرمایی و پوشاک
دورشدن از پنجره ها و کمد ها
شناسایی نقاط امن محیط
توجه به هشدار و پیام مسئولین
عدم استفاده از آسانسور
محکم کردن وسایلی مانند کمد
رساندن دارو
دوری از مکان قابل اشتعال
آموزش روش قطع برق و گاز
حمایت از کودکان
کمک به افراد کم توان
تهیه ی جعبه کمک های اولیه
اجزای کوه آتش فشان را نام ببرید. دودکش یا مجرا – دهانه – مخروط
آتش فشان چه زمانی اتفاق می افتد؟ آتش فشان زمانی اتفاق می افتد که مواد آتش فشانی از داخل زمین
به سطح آن راه پیدا می کند و سنگ های آتش فشانی را به وجود می آورد.
مواد خارج شده از دهانه ی آتش فشان ها به چند دسته تقسیم می شود؟ به سه دسته – جامد، مایع و
گاز
آتش فشان ها از نظر فعالیت به چند دسته تقسیم می شوند؟ به سه دسته – فعال، نیمه فعال و خاموش
آتش فشان فعال به چه آتش فشانی می گویند؟ به آتش فشان هایی که در حال حاضر یا در سال های
اخیر مواد آتش فشانی ازدهانه ی آنها خارج شده است، آتش فشان فعال گفته می شود.
آتش فشان خاموش چه ویژگی هایی دارد؟ به آتش فشان هایی که هیچ گونه ماده ای از دهانه آنها خارج
نمی شود، آتش فشان خاموش گفته می شود. مانند سهند و سبلان
مهمترین گازهای خارج شده از دهانه ی آتش فشان ها، ………. و ………. است. بخار آب و کربن
دی اکسید
جدول زیر را کامل کنید.
ضرر های آتش فشان ها
فواید آتش فشان ها
انتشار گازهای سمی
تشکیل معادن آهن و مس
زیان های مالی
تشکیل چشمه های آب گرم
کشتار انسان ها و دیگر جانداران
تشکیل دریاچه
ریزش باران های اسیدی
توسعه ی گردشگری
ازبین رفتن مزارع و پوشش گیاهی
کوه زایی
ایجاد سونامی
ایجاد زمین های کشاورزی حاصلخیز
درس ششم: ورزش و نیرو (1)
نیرو به معنی چیست؟ نیرو به معنی کشیدن یا هل دادن یک جسم می باشد.
جدول زیر را کامل کنید.
هل دادن
کشیدن
توصیف فعالیت
بلند کردن یک کتاب از روی زمین
شوت کردن توپ
قرار دادن یک کیف روی میز
باز کردن در اتاق
باز کردن پنجره
هل دادن و یا کشیدن، معادل ……… یا ……….. است. وارد کردن – اعمال نیرو
نیرو ………………… است. اثر متقابل بین دو جسم
حداقل ……… باید برهم اثر کنند تا نیرو ظاهر شود. 2 جسم
در مسابقه ی طناب کشی درچه حالتی یکی از گروه ها برنده می شود؟ گروهی که نیروی بیشتری
وارد کرده گروه دیگر را به طرف خود می کشد و برنده مسابقه خواهد شد.
اثرات نیرو بر اجسام را بنویسید. شروع حرکت – تند یا کند شدن حرکت – تغییر جهت و سرعت – توقف
حرکت
اگر نیرو ها از دو طرف مخالف ولی یکسان برجسم وارد شود برایند نیرو ها صفر است و جسم حرکت نمی کند.
اگر نیرو ها دریک جهت به جسم وارد شوند اثر همدیگر را تقویت کرده و جسم حرکت می کند.
درس هفتم: ورزش و نیرو (2)
نیروی جاذبه زمین چیست؟ زمین به همه ی اجسام اطراف خود نیرو وارد می کند و آنها را به طرف خود
می کشد. این نیرو، نیروی گرانشی یا نیروی جاذبه ی زمین نامیده می شود.
وزن جسم چیست؟ نیروی جاذبه ی زمین برهمه چیز و همه کس عمل می کند. نیروی جاذبه ای که زمین به
هرجسم وارد می کند، وزن جسم نامیده می شود.
جرم هرجسم به …………………….. آن بستگی دارد. مقدار ماده ی تشکیل دهنده
واحد اندازه گیری جرم ………… است. کیلوگرم
برای اندازه گیری جرم معمولا از ………. استفاده می شود. ترازو
نیروسنج چیست؟ برای اندازه گیری وزن جسم ها از نیروسنج استفاده می کنیم.
نیوتون چیست؟ یکای نیرو، نیوتون نامیده می شود.
هریک نیوتون معادل 100 گرم و هر ده نیوتون معادل یک کیلوگرم است.
نیروی مغناطیسی چیست؟ نیرویی که یک آهن ربا به آهن ربای دیگر وارد می کند، نیروی مغناطیسی نامیده
می شود.
قطب های همنام همدیگر را …… و قطب های ناهمنام همدیگر را …… می کنند. دفع – جذب
نیروی الکتریکی چیست؟ نیرویی که باعث جذب خرده های کاغذ به میله یا شانه می شود، نیروی الکتریکی
نامیده می شود.
ترمز کردن چگونه سبب کند شدن و توقف سریع وسیله ی نقلیه می شود؟ ترمز کردن سبب افزایش
نیروی اصطکاک و درنتیجه توقف ماشین می شود.
چرا راه رفتن برسطح یخ و برف سخت است؟ زیرا یخ و برف سطوحی صاف دارند و اصطکاک بسیارکمی
بین یخ و کفش وجود دارد.
باید چه وضعیتی فراهم باشد تا جسم مسافت بیشتری را طی کند؟ جسم روی سطح صاف باشد و ارتفاع
و شیب تخته هم زیاد باشد.
نیروی اصطکاک چیست؟ نیرویی که سبب کند شدن حرکت می شود، نیروی اصطکاک نامیده می شود.
معمولا نیروی اصطکاک درخلاف جهت حرکت، برجسم اثر می گذارد.
درهریک از فعالیت های زیر، نیروی اصطکاک بیشتر باشد بهتر است یا کمتر؟ چرا؟
دلیل
کمتریا بیشتر
توصیف فعالیت
تا ماشین سریع تر متوقف بشود.
بیشتر
هنگام ترمزکردن اتومبیل
تا راحت تر سر بخورند.
کمتر
اسکی روی یخ یا برف
تا دوچرخه روان تر و سریع تر حرکت کند.
کمتر
اصطکاک بین اجزای دوچرخه
تا از سقوط به پایین جلوگیری شود.
بیشتر
بالا رفتن از کوه
تا گره طناب محکم باشد.
بیشتر
گره زدن طناب
تا هل دادن جسم راحت و روان تر باشد.
کمتر
هنگام هل دادن یک جسم سنگین
برای افزایش اصطکاک در روزهای برفی و سرنخوردن خودرو ها، چه کارهایی انجام می شود؟
استفاده از زنجیر چرخ – ریختن شن و ماسه بر روی سطوح برفی و یخ زده – استفاده از لاستیک یخ شکن
در زمان های قدیم برای جا به جایی اجسام سنگین و کاهش اصطکاک ازچه چیزی استفاده می
کردند؟ از تنه ی درختان کمک می گرفتند.
امروزه برای کم کردن اصطکاک ازچه راه هایی استفاده می کنند؟ از مواد روان ساز مانند انواع روغن
ها و چرخ استفاده می کنند.
چرا وقتی کاغذ را با سرعت زیاد حرکت می دهیم خم می شود؟ نیروی مقاومت هوا موجب خم شدن
لبه های کاغذ به سمت عقب می شود.
نیروی مقاومت هوا چیست؟ وقتی جسمی حرکت می کند ازطرف هوا برآن نیرویی درخلاف جهت حرکت آن
جسم وارد می شود که به آن نیروی مقاومت هوا می گویند.
نیرو های وارده برهواپیما را نام ببرید. وزن – نیروی رانش – نیروی مقاومت هوا – نیروی بالابری
درس هشتم: طراحی کنیم و بسازیم
جدول زیر را کامل کنید.
تریلر
ماشین کوهستان
اتوبوس
تراکتور
گریدر
ماشین مسابقه
18
4
10
4
6
4
تعداد چرخ ها
پهن و بزرگ
پهن و عاج دار
پهن و متوسط
پهن و بزرگ و عاج دار
پهن و بزرگ و عاج دار
پهن و بزرگ
نوع و اندازه
چرخ ها
بزرگ
بزرگ
بزرگ
بزرگ
بزرگ
کوچک
اندازه خودرو
حمل بار
حرکت در سطوح ناهموار و سنگی
حمل و نقل مسافر
شخم زدن زمین کشاورزی
مسطح کردن
سرعت و حرکت
نوع کار
دراز و ارتفاع بلند
دراز و با ارتفاع متوسط
دراز و بزرگ با ارتفاع بلند
پهن با ارتفاع بلند
بزرگ با ارتفاع بلند
دراز و کشیده با ارتفاع کوتاه
شکل خودرو
بخش های یک خودرو را بنویسید. چرخ – بدنه ی خودرو – میله متصل کننده ی قطعات – موتور – باتری
چه چیزهایی برحرکت خودرو اثر می گذارند؟ شکل خودرو – اندازه ی چرخ ها – قدرت موتور – جرم
خودرو
درس نهم: سفر انرژی
انرژی چیست؟ انرژی توانایی انجام کار است. هرچقدر کاربیشتری انجام دهیم، انرژی بیشتری مصرف می کنیم
ما برای انجام دادن چه کارهایی به انرژی نیاز داریم؟ ما برای انجام دادن تمامی کارها به انرژی نیاز
داریم.
شکل های گوناگون انرژی را نام ببرید. حرکتی – گرمایی – نورانی – الکتریکی – صوتی – ماهیچه ای –
شیمیایی – اتمی
انرژی نورانی خورشید در کجا ذخیره می شود؟ در غذا هایی که گیاهان می سازند.
خورشید به آب دریا ها و اقیانوس ها می تابد. پس از تبخیر، بخارآب درهوا سرد و متراکم شده و باعث بارش
می شود و انرژی آب جاری را به وجود می آورد.
اختلاف دمای بین خشکی و دریا باعث ایجاد باد و موج می شود.
گیاهان با عمل فتوسنتز ( غذاسازی به وسیله نور خورشید ) غذا را تولید و درخود ذخیره می کنند و پس از
مرگ گیاه این گیاهان در زیر رسوبات قرار می گیرند و به کمک تجزیه کنندگان چوب به زغال تبدیل می شود و
با سوزاندن زغال به انرژی نورانی و گرمایی تولید می شود.
گیاهان سبز به کمک نور خورشید مواد غذایی تهیه می کنند. پس انرژی نور خورشید را در خود ذخیره
می کنند که این انرژی، انرژی شیمیایی است و زندگی همه ی موجودات زنده ( گیاهان و جانوران و انسان ها )
به انرژی شیمیایی ذخیره شده در گیاهان بستگی دارد.
در چه چیز هایی انرژی ذخیره می شود؟ در بعضی از مواد غذایی مانند خرما انرژی به طور طبیعی و در
بعضی وسایل مانند باتری ها انرژی ذخیره شده است.
وقتی چراغ قوه را به کار می اندازید، انرژی ذخیره شده در باتری به چه شکل هایی از انرژی
تبدیل می شود؟ چراغ قوه انرژی الکتریکی باتری را به انرژی نورانی و گرمایی تبدیل می کند.
انرژی ذخیره ای یعنی پتانسیل گرانشی به جرم و ارتفاع جسم بستگی دارد. هرچه ارتفاع جسم رها شده از سطح
زمین بیشترباشد، انرژی ذخیره شده درآن بیشتر است.
آب چگونه انرژی الکتریکی تولید می کند؟ وقتی آب از بالای آبشار سرازیر می شود، انرژی که به علت
قرار گرفتن آب در ارتفاع درآن ذخیره شده است با پایین آمدن آب به تدریج به انرژی حرکتی تبدیل می شود.
این آب روی توربین می ریزد و انرژی آن به انرژی حرکتی توربین تبدیل می شود. توربین هم با چرخش خود
دستگاه مولد ( تولید کننده ) برق را به حرکت در می آورد و انرژی الکتریکی تولید می شود.
مارماهی چگونه دشمن را از خود دور می کند؟ از خود برق تولید می کند.
واحد اندازه گیری انرژی چیست؟ انرژی با واحدی به نام ژول اندازه گیری می شود.
هرکیلو کالری معادل ……. ژول است. 4000
درس دهم: خیلی کوچک، خیلی بزرگ
میکروسکوپ چیست؟ میکروسکوپ وسیله ای برای دیدن سلول ها و اجزای درونی آنها و موجودات بسیار ریز
است که با چشم غیرمسلح دیده نمی شود. میکروسکوپ از دو واژه میکرو ( به معنی کوچک ) و اسکوپ ( به
معنی دیدن ) تشکیل شده است.
جلبک های رشته ای چیست؟ ممکن است درقطره ی آب، رشته های سبز رنگی مشاهده شود که ازکنار هم
قرار گرفتن سلول های مثل هم تشکیل شده اند. این موجودات زنده پریاخته ای ساده هستند و جلبک های
رشته ای نام دارند.
موجودات تک یاخته ای چگونه موجوداتی هستند؟ موجودات تک یاخته ای گرد یا بیضی شکل هستند.
مخمرها با ………… تکثیر می شوند. جوانه زدن
درگذشته های دور برای دیدن اجسام ریز ازچه وسیله ای استفاده می شد؟ ذره بین
ذره بین اجسام را چقدر بزرگ می کند؟ 10 تا 20 برابر
اولین میکروسکوپ ها چگونه ساخته شده اند؟ اولین میکروسکوپ ها با قرار دادن ذره بین ها درکنار
همدیگر ساخته شدند.
اولین میکروسکوپ توسط چه کسی ساخته شد؟ رابرت هوک
جدیدترین میکروسکوپ های نوری می توانند نمونه را تا ………….. بزرگتر نشان دهند.
2000 برابر
درس یازدهم: شگفتی های برگ
ماده ی سبزی برگ چه نام دارد؟ برگ، ماده ی سبزی به نام سبزینه ( کلروفیل ) دارد. سبزینه انرژی نور
خورشید را جذب می کند.
گیاهان از انرژی نور خورشید برای چه استفاده می کنند؟ برای ساختن غذا
برگ برای غذاسازی چه کارهایی انجام می دهد؟ برای غذاسازی روزنه های برگ، کربن دی اکسید را از
هوا می گیرند. ریشه ها نیزآب و مواد محلول درآن را ازخاک می گیرند و به وسیله ی آوند ها به برگ
می رسانند.
غذاسازی گیاهان با استفاده از انرژی نور خورشید چه نام دارد؟ فتوسنتز
فتو یعنی ….. و سنتز یعنی ………. . نور – ساختن
برای تشخیص وجود نشاسته دریک ماده باید از محلول ید استفاده کنیم.
گیاهان با استفاده از کربن دی اکسید و نور خورشید و آب انواعی از قند ها مانند نشاسته و گلوکز و اکسیژن
تولید می کنند.
برگ گیاهان انرژی نور خورشید را در کجا ذخیره می کنند؟ در مواد غذایی ساخته شده (مانند نشاسته)
چرا برگ بعضی ازگیاهان به شکل تله درآمده است؟ بعضی گیاهان نمی توانند مواد مورد نیاز خود را
بسازند. به همین دلیل، بعضی ازبرگ های این گیاهان به شکل تله درآمده است که می تواند حشرات و حتی
جانوران کوچک را شکار کند.
سه مورد از فواید فتوسنتز را بنویسید. 1- غذاسازی 2- تامین اکسیژن لازم برای تنفس موجودات زنده
3- ازبین بردن آلودگی محیط زیست به کمک اکسیژن
گیاهان چگونه به کم کردن آلودگی هوا کمک می کنند؟ گیاهان سبز با عمل فتوسنتز با گرفتن کربن
دی اکسید هوا و تولید اکسیژن به پاکیزگی هوا و کاهش آلودگی کمک می کنند.
درس دوازدهم: جنگل برای کیست؟
زندگی روباه چگونه به درخت بلوط وابسته است؟ به طور غیر مستقیم – یعنی سنجاب بلوط را می خورد
و روباه با خوردن سنجاب انرژی موجود در بلوط را به طور غیر مستقیم کسب می کند.
چند زنجیره ی غذایی را بنویسید.
ساقه ی گندم ——- موش ——— عقاب ساقه ی گندم ——– موش ———– مار
ساقه ی گندم ——- گنجشک ——— جغد هویج ———- خرگوش ———— عقاب
زنجیره ی غذایی چیست؟ به روابط غذایی بین یک تولید کننده مثل بلوط و چند مصرف کننده زنجیره ی
غذایی گفته می شود.
شبکه ی غذایی چیست؟ به مجموع چند زنجیره ی غذایی که از نظر تغذیه باهم در ارتباط هستند، شبکه ی
غذایی گفته می شود.
برای پیکر بی جان و بقایای جانوران و گیاهان چه اتفاقی می افتد؟ توسط تجزیه کنندگان (باکتری ها
و قارچ های ذره بینی) تجزیه می شوند.
خاک گیاهی ازچه چیزی ساخته می شود؟ از بقایای گیاهان
قارچ ها درتشکیل خاک گیاهی نقش دارند. اما قارچ ها چگونه این کار را می کنند؟ قارچ های تجزیه
کننده از بقایای جانداران برای تامین انرژی خود و تولید مثل استفاده می کنند. آنها با هاگ تولید مثل کرده و
تکثیر می یابند. این قارچ ها مواد آلی جانداران را به مواد معدنی تبدیل می کنند و به خاک برمی گردانند.
محیط زیست: به هرآنچه که در اطراف ماست و بر زندگی ما تاثیر می گذارد محیط زیست می گویند مانند خاک
هاگ: بعضی ازگیاهان تولید دانه برای تکثیر ندارند. این گیاهان مانند قارچ ها، سرخس ها، خزه ها و بعضی از
گیاهان دیگر جهت تولید مثل هاگ تولید می کنند. هاگ ها درون هاگدان رشد می کنند و وقتی خشک شدند
هاگدان می افتد و باد هاگ ها را در طبیعت پخش می کند و ازهر هاگ یک گیاه جدید رشد می کند.
قارچ ها چگونه موجوداتی هستند؟ قارچ ها گروهی از جانداران اند که بقایای موجودات زنده را تجزیه
می کنند و سبب می شوند که مواد تشکیل دهنده ی آنها دوباره به طبیعت برگردد.
کار قارچ هایی که روی بقایای گیاهان و جانوران در جنگل رشد می کنند چیست؟ تجزیه ی بقایا و
کمک به تشکیل، بهبود و تقویت خاک است.
مورچه و شته چگونه به هم کمک می کنند؟ شته ها شهد شیرین گیاهان را می مکند. مورچه ها، شته ها را
با خود به لانه شان می برند تا ماده ی شیرینی را که شته ها دفع می کنند، بخورند. شته ها نیز در لانه مورچه
ها از شکارچی ها در امان می مانند.
رابطه ی مورچه و شته، رابطه ی همیاری نام دارد.
در رابطه ی مورچه و شته هردو جانور سود می برند.
رابطه ی کرکس و شیر را تعریف کنید. کرکس خود را با ته مانده ی شکار جانوران دیگر سیر می کند؛ مثلا
وقتی شیرها لاشه ی شکار خود را رها می کنند، کرکس هایی که درآن نزدیکی در انتظار دور شدن شیرها
هستند به محل لاشه می روند و بقایای آن را می خورند.
رابطه ی کرکس و شیر، رابطه ی هم سفرگی است.
در رابطه ی کرکس و شیر، کرکس سود می برد ولی شیر نه سود می برد نه زیان می بیند.
رابطه ی اسب و مگس را تعریف کنید. اسب ها با تکان دادن دم خود سعی می کنند تا مگس ها و پشه ها
را از خود دور کنند. این حشرات خون اسب را می مکند.
رابطه ی اسب و مگس، رابطه ی انگلی است.
در رابطه ی انگلی یک جانور ( اسب ) زیان می بیند و جانور دیگر ( مگس ) سود می برد.
چند محیط طبیعی و چند محیط مصنوعی نام ببرید.
محیط های طبیعی: جنگل، مرتع، بیشه زار، تالاب، کوه
محیط های مصنوعی: پارک، باغ وحش، دریاچه مصنوعی
دو دلیل از بین رفتن شیر ایرانی چیست؟ شکار شدن به دست انسان و ازدست دادن زیستگاهش
درخت های بومی چیست؟ در هرمنطقه درخت هایی را باید کاشت که به طور طبیعی، درهمان منطقه وجود
دارند. به این درخت ها، درخت های بومی می گویند.
چرا تنوع گیاهان درجنگل های کاج کم است؟ درخت کاج موادی از ریشه ی خود درخاک ترشح می کند
که مانع رشد بسیاری از انواع گیاهان می شود. به همین علت تنوع گیاهان درجنگل های کاج کم است.
درس سیزدهم: سالم بمانیم
بیماری های واگیر یعنی چه؟ بیماری هایی که می توانند از فردی به فرد دیگر منتقل شوند، بیماری های
واگیر نامیده می شوند.
عامل ایجاد بیماری های واگیر چیست؟ جاندارانی به نام میکروب
چرا به عوامل بیماری زا میکروب می گویند؟ چون بیشتر آنها فقط با میکروسکوپ قابل دیدن است.
میکروب سرما خوردگی ازچه راهی وارد بدن ما می شود؟ میکروب سرما خوردگی ازطریق دهان و بینی
وارد دستگاه تنفس انسان می شود. میکروب ها ازطریق سرفه و عطسه و حرف زدن فرد آلوده یاتماس دست فرد
بیمار با اشیا یا افراد دیگر درمحیط اطراف پخش می شود و اگرفردی دراین محیط آلوده باشد به آن بیماری
دچار می شود.
وبا نوعی بیماری واگیر است. عامل ایجاد آن باکتری است که موجب عفونت در روده ی کوچک می شود. نشانه
این بیماری اسهال شدید، استفراغ، گرفتگی و درد عضلات ساق پا، تشنگی فراوان، کم شدن یا قطع ادرار است.
راه انتقال: شست و شوی سبزی و میوه ها با آب آلوده، استفاده ازغذا های آلوده و گوشت خام و…
جانوران ناقل بیماری یعنی چه؟ بعضی میکروب ها دربدن جانوران زندگی می کنند. به این جانوران، ناقل
بیماری می گویند.
نوعی پشه ناقل بیماری ………… و سگ ناقل بیماری ………. است. مالاریا – هاری
دو سد دفاعی بدن را نام ببرید. 1- پوست 2- گویچه های سفید
با ایجاد زخم و خراش بر روی پوست راه برای ورود انواع میکروب ها به بدن باز می شود.
مخاط بینی و مژک های داخل آن میکروب ها را به بیرون می رانند یا ازبین می برند.
مخاط بینی با حرکات مخصوص خود مثل سرفه و عطسه میکروب ها را به بیرون هدایت می کنند.
گویچه های بیگانه خوار چیست؟ بعضی گویچه های سفید به میکروب ها حمله می کنند و آنها را می خورند
به این گویچه های سفید، بیگانه خوار می گویند.
پادتن چیست؟ بعضی گویچه های سفید موادی به نام پادتن ترشح می کنند. پادتن، میکروب ها را غیر فعال
می کند.
باکتری ها گروهی ازمیکروب ها هستند. انواعی ازباکتری ها درون و روی بدن ما زندگی می کنند. مثلا در روده
ما باکتری هایی هست که ویتامین تولید می کنند. بعضی باکتری ها که درپوست ما زندگی می کنند، باکتری ها
زیان آور را ازبین می برند.
میکروب سل درشش ها قرار می گیرد و سبب تخریب شش ها می شود. بعضی میکروب ها با ترشح سم به بدن
آسیب می رسانند؛ مثلا میکروب گلودرد چرکی که در گلو قرار می گیرد، سمی ترشح می کند که با جریان خون
به قلب می رود و به آن آسیب می رساند.
چه کارهایی مقاومت بدن را بیشتر می کند؟ ورزش کردن و خوردن غذای کافی و متنوع، مقاومت بدن را
در برابر میکروب ها افزایش می دهد.
وقتی واکسن وارد بدن می شود، گویچه های سفید علیه آن پادتن می سازند.
سرما خوردگی با آنفلوآنزا فرق می کند. ویروس سرما خوردگی در یاخته های بینی قرار می گیرد، در حالی که
ویروس آنفلوآنزا دریاخته های شش ساکن می شود. آنفلوآنزا معمولا همراه با تب، بدن درد و سرفه است.
علت بیماری های غیر واگیر چیست؟ بیماری های غیر واگیردر اثرمیکروب ها به وجود نمی آیند. این بیماری
ها به سبب اختلال درکار دستگاه های بدن ایجاد می شوند.
نوع تغذیه در ایجاد بعضی از بیماری های غیر واگیر چه نقشی دارد؟ مثلا درصورتی که به اندازه لازم
غذا های کلسیم دار مصرف نکنیم، ممکن است استخوان هایمان نرم بمانند و با کمترین ضربه شکسته شوند.
افرادی که غذا های پرنمک و سرخ شده با روغن فراوان می خورند در معرض خطر بیماری فشارخون قرار دارند.
ورزش کردن سبب تقویت ماهیچه ها و قلب و احساس نشاط در بدن می شود.
چه عواملی سلامت کودکان و نوجوانان را تهدید می کند؟ بی دقتی درعبور ازخیابان و بی توجهی به
علائم رانندگی، بازی ها و شوخی های خطرناک و آتش بازی ازعواملی است که سلامت کودکان و نوجوانان را
تهدید می کند.
درس چهاردهم: ازگذشته تا آینده
در گذشته های بسیار دور که هنوز علم و فناوری مانند امروز پیشرفت نکرده بود، وسایل ارتباط جمعی آتش در
ارتفاعات، اسب های تند و روزنامه ها بود. با مرور زمان و کشف الکتریسیته از تلگراف و تلفن به عنوان وسایل
ارتباطی استفاده شد و با ورود به قرن 21 وسایل ارتباطی مدرن مانند فاکس و تلفن همراه و اینترنت موجب
انتقال سریع پیام های ما شد.
فواید و ضرر های استفاده از وسایل مدرن را بنویسید.
فواید: انتقال صحیح اطلاعات – صرفه جویی در زمان – اطمینان در سریع و کامل رسیدن اطلاعات به گیرنده ی
پیام
ضرر ها: کم رنگ شدن رفت و آمد دوستانه – انتشار امواج مضر برای سلامتی – عادت استفاده بیش از حد از
اینترنت و بازی های رایانه ای
موفق باشید.