آموزش کتاب علوم تجربی پایه ششم ابتدایی
درس اوّل :
زنگ علوم
پوریا پس از وارد شدن به کلاس ، خبر زیر را که در روزنامه خوانده بود برای هم کلاسی هایش تعریف کرد :
پس از پایان یافتن گزارش پوریا ، برخی دانش آموزان گفتند که آنها هم خبرهایی درباره ی برخورد شهاب سنگ ها در نقاط دیگر دنیا شنیده اند . یکی از آنها گفت : « من در کتابی خوانده ام که برخورد یک شهاب سنگ با زمین ، گودالی به قطر 1200 متر و عمق 200 متر در زمین ایجاد کرده است » .
سپس دانش آموزان درباره ی اینکه « هنگام برخورد شهاب سنگ با زمین چه اتّفاقی ی افتد ؟ و چرا قطر و عمق گودال های ایجاد شده یکسان نیست ؟ » با هم گفت و گو کردند .
شما نیز آزمایش صفحه ی بعد را انجام دهید و در این مورد گفت و گو کنید .
وسایل و موادّ مورد نیاز
ظرف خاک
ظرف گچ
ظرف آب
سنگ
تیله
* درباره مشاهدات خود در کلاس گفت و گو کنید .
عوامل گوناگونی روی عمق و قطر گودال های ایجاد شده اثر دارند . هم کلاسی های پوریا پس از گفت و گو ، در این باره پیشنهادهای خود را به صورت زیر بیان کرده اند .
به نظر ما ، هر چه اندازه ی شهاب سنگ بزرگ تر باشد ، گودال ایجاد شده عمیق تر خواهد بود .
اگر شهاب سنگ در اقیانوس سقوط کند گودالی ایجاد نمی شود .
هر چه سرعت شهاب سنگ بیشتر باشد ، قطر گودال ایجاد شده بزرگ تر خواهد بود .
نظر گروه شما :هر چه شهاب سنگ از ارتفاع بیشتری به سوی زمین روانه شود، قطر گودال ایجاد شده بزرگتر خواهد بود. همچنین هرچه جنس زمین برخورد شهاب سنگ نرم تر باشد، قطر گودال ایجاد شده بیشتر است.
گروهی از دانش آموزان در پاسخ به این پرسش که « سرعت برخورد شهاب سنگ چه اثری روی قطر دهانه گودال دارد ؟ » پیش بینی کرده اند که « هر چه شهاب سنگ با سرعت بیشتری به زمین برخورد کند ، قطر دهانه ی گودال ایجاد شده بزرگ تر خواهد بود . » این گروه برای بررسی درستی پیش بینی خود ، پیشنهاد کردند که برخورد شهاب سنگ به سطح زمین را می توان شبیه برخورد یک گلوله فلزّی یا شیشه ای با زمین در نظر گرفت . آنها سپس با وسایل و موادّ زیر کاوشی را طرّاحی و اجرا کردند . شما نیز با انجام دادن مراحل زیر در این باره پژوهش کنید .
وسایل و مواد مورد نیاز
تیله
خط کش
ظرف خاک
* در یک ظرف پلاستیکی مقداری خاک نرم بریزید و سطح آن را صاف کنید . سپس یک گلوله ی فلزّی را از ارتفاع یک متری رها کنید و قطر دهانه ی گودال را اندازه بگیرید .
این آزمایش را با ارتفاع های گوناگون تکرار کنید و مشاهدات خود را در جدول زیر بنویسید .
نموداری برای نشان دادن ارتباط بین فاصله ی گلوله تا خاک و قطر دهانه گودال رسم کنید .
* نمودار گروهتان را با نمودار گروه های دیگر مقایسه کنید و نتیجه ی به دست آمده از نمودار را بنویسید .
نتیجه کاوش خود را در یک یا چند جمله بیان کنید .
نمودار ها مشابه یکدیگرند و نشان می دهند که هر چه فاصله گلوله از زمین بیشتر شود اندازه قطر دهانه ی گودال هم بیشتر می شود.
هر چه گلوله از ارتفاع بیشتری رها شود، قطر دهانه ی ایجاد شده در خاک بیشتر است.
* متن زیر را کامل کنید . برای این منظور توجّه کنید که هر جه فاصله گلوله از خاک بیشتر باشد ، سرعت برخورد آن به خاک هم بیشتر است .
هرچه فاصله ی گلوله از زمین بیشتر باشد، سرعت برخورد گلوله با زمین بیشتر می شود و قطر دهانه ی گودال بزرگتر می شود.
* پیش بینی کنید اگر گلوله را از فاصله 3 متری رها کنیم ، قطر دهانه ی گودال چه تغییری می کند ؟ درستی پیش بینی خود را با انجام آزمایش بررسی کنید و گزارش دهید .
اگر نمودار خطی قبلی را ادامه دهیم، مشاهده می کنیم که برای ارتفاع ۳ متری قطر دهانه ی گودال حدود ۲۱ میلی متر می شود.
می دانید که وقتی چند جسم را از یک بلندی رها می کنیم، پس از مدتی به زمین می رسند؛ اما برخی زودتر و برخی دیرتر به زمین می رسند. به نظر گروهی از دانش آموزان: «هر چه سطح جسم بیشتر باشد، دیرتر به زمین می رسد.» درباره ی این مسئله، تحقیقی طراحی و اجرا کنید.
سوزن، پاک کن و کاغذ را از ارتفاعی یکسان رها می کنیم. نتایج اندازه گیری:
هر چه سطح جسم بیشتر می شود، مدت زمان سقوط آن بیشتر می شود و دیر تر به زمین می رسد.
موفق باشید