تحقیق اقدام پژوهی چگونه توانستم دانش آموزانم را به درس هنر علاقه مند کنم

فهرست مطالب
مقدمه
بیان مساله
توصیف وضعیت موجود
تعریف و تبیین واژه های کلیدی
تعریف هنر از دیدگاه های مختلف
گرد آوری شواهد یک
پیشینه تحقیق
یافته های علمی
تعریف خلاقیت
ویژگیهای شخصیتی افراد خلاق
نقش دبیر در پرورش خلاقیت
تکنیک خلاقیت
تکنیک اسکمپر SCAMPER
ارائه راه حل موقت
اجرای طرح جدید ونظارت بر آن
جانشین سازی
ترکیب کردن
تعدیل کردن
تغییر بزرگ سازی
کاربرد های دیگر
حذف کردن
تغییر ترتیب
گردآوری شواهد دو
ارزیابی نتایج
موانع و محدودیت ها
مشکلات و راهکارهای درس هنر در مقطع متوسطه اول
پیشنهادات
منابع و ماخذ
ضمائم

مقدمه
زندگی بدون هنر بسیار بی روح و کسل کننده است. نقش هنر در زندگی این است که به مردم امید و نشاط می دهد. کار دیگر هنر این است که دوست داشتن زندگی را به انسان می فهماند و "زندگی با صفا" را به او نشان می دهد.هنر پدیده ای است که از دیرباز نقشی بسزا در زندگی انسان دارد و تاثیر این موضوع چنان بوده است که همراه بسیاری از صاحب نظران و اندیشمندان در ادیان و مکاتب مختلف از آن به عنوان وسیله ای کارآمد و موثر در جهت ترویج و تبلیغ اندیشه ها و رفتار مورد نظر خود از آن استفاده کرده اند.
درباره این مطلب میان اندیشمندان مختلف اتفاق نظر وجود دارد که "هنر از قدیمی ترین و موثرترین پدیده های زندگی فردی و اجتماعی انسان است"، تا جایی که هیچ وسیله یا روش زندگی را نمی توان پیدا کرد که هنر به نوعی در آن نفوذ نکرده باشد.
مشکلات تدریس هنر ، تنها زمان اندک آن و انتظارات دانش آموزان برای فراگیری بیشتر و بهتر هنر نیست. بسیاری از مشکلات تدریس هنر در مدارس متوسطه اول، ناشی از نقص کتب آموزشی و نگاه کهنه و قدیمی سیاست گذاران آموزشی است . چگونه می توان بر مشکلات درس "فرهنگ و هنر" در پایه هفتم غلبه کرد؟ چگونه می توان میزان رغبت و شوق دانش آموزان را برای فرا گرفتن درس هنر افزایش داد؟ چگونه می توان درس هنر را زمینه بروزخلاقیت در دانش آموزان متوسطه اول قرار داد ؟ و مهم ترین سوال : چگونه می توان بروزخلاقیت در دانش آموزان و رغبت و شوق دانش آموزان را برای فرا گرفتن درس فرهنگ وهنر در کتب آموزش هنر برطرف کرد؟ این سوالات از جمله سوالاتی است که با رسیدن به جواب آن می توان بر بسیاری از مشکلات تدریس هنر فائق شد و فرایند تدریس و آموزش هنر هم برای دبیر هنر و هم برای دانش آموزانش شیرین تر شود.
بی علاقگی به درس هنر در آموزشگاه بنده مرا واداشت تا دست به تحقیق در این زمینه بزنم تا علل آن را بیابم در ضمن از مدیر مدرسه و اولیای محترم که در این کار مرا یاری کردند، تشکر می کنم.

بیان مساله
مفاهیم هنر به رقم غوطه وری مان در کشوری هنر آفرین و هنر پرور چندان شناخته شده نیست و در حال حاضر قابلیت های هنر در زندگی روزمره و نظام آموزشی چندان شناخته شده نیست. با تعریف صحیح هنر و آشنا شدن به قوت های آن پی می بریم که تا چه حد از این نیروی نهفته در اصالت های فرهنگی و ملی مان غافل بوده ایم و نتوانسته ایم بهره چندانی در تربیت و تعلیم دانش آموزان داشته باشیم. علاوه بر ایجاد پیوستگی و اتصال فرهنگی در دانش آموزان ضمن آموزش که یکی از اهداف مورد انتظار نظام های آموزشی است توجه به پرورش خلاقیت نیز برای جهش فرهنگی که نوعی جهش فکری را پدید می آورد در کناراین مشخصه در نظر گرفته می شود. و همین عامل در نظام های آموزشی به عنوان یک مشخصه و پارامتری قلمداد می شود که آموزش نوین را از آموزش سنتی متمایز می سازد. در عرصه ی آموزش هنر امروز، "خلاقیت " یک عنصر اساسی آموزش را تشکیل می دهد که متناسب با نیاز نظام آموزشی بر این ویژگی آموزش هنر در برنامه های درسی قرار گرفته است. توجه به پرورش خلاقیت در دانش آموزان با توجه نیاز روز افزون جامعه ایران اسلامی به خود کفایی کشور روز به روز در نظام آموزشی جای خود را باز می کند و به همین تناسب لازم است توجه به بالا بردن خلاقیت در تربیت دانش آموزان مورد توجه قرار گیرد. تعریف خلاقیت مورد انتظار در دانش آموزان حد خاصی ندارد ولی تعرف این هدف بر اساس حداقل ها این است که دانش آموز بتواند در طول یک سال آموزشی بتواند نیازهای آفرینشی خود را که در وجود درونی اش قرار گرفته پیدا کرده و متناسب با آن به آفرینشی دور از تقلید دست بزند. در فرآیند آفرینندگی دانش آموز با لذت بردن از کشفی که از درون خود کرده است نه تنها به اهداف آموزشی درس هنر می رسد که در صورت توجه بیشتر با خلق آثار هنری که ناشی از نیروی بدست آمده اش در درس هنر می باشد زمینه خلاقیتش برای کشف و آفرینش در حوزه های دیگر علوم نیز فراهم می شود. در جریان درس "فرهنگ و هنر" هم و غم دبیر هنر نباید با زمانی اندک و امکانات محدود صرفا آموزش باشد مباحث کتاب باشد. وانگهی ، نظام آموزش رسمی و همچنین آموزش آزاد هنر هیچ یک نمی توانند زمانی نامحدود و برنامه ای فردی برای آموزش تدارک ببینند. ازاین رو، آن چه که به واقع عملی و امکان پذیر است ، انتقال دانش و فن هنری و تا حدودی اخذ مهارت است . توفیق در این برنامه ها به مفهوم پرورش استعدادهای ناآشکار و زمینه سازی برای آغاز کار هنری است ، همان هدفی که آموزش هنر دنبال می کند. مطابق اهداف نظام آموزشی و آموزش متوسطه اول هدف از گنجاندن درس " فرهنگ و هنر" تربیت هنرمند نیست که البته این تربیت اگر صورت بگیرد خیلی آرمانی و قابل ستایش است بلکه هدف اصلی پرورش دانش آموز متاثر از ارزش های موجود در هنر است و بدیهی ترین این ارزش ها پرورش دانش آموزانی خلاق و پویاست . بر همین اساس باید دید چگونه می توان بر مشکلات درس "فرهنگ و هنر" در مقطع متوسطه اول غلبه کرد و این درس را به عنوان درسی لذت آفرین و جذاب ارائه کرد تا دانش آموزان با جدای از مشکلات حاشیه ای این درس به اهداف اصلی آن پی ببرند؟ اینجانب اعظم عباسی در اقدام پژوهی فوق روش ها و راهکار های علاقه مندی به درس هنر را در دانش آموزان پایه هفتم بررسی خواهم کرد.
توصیف وضعیت موجود
اینجانب …..دبیر درس ….. آموزشگاه ….شهرستان…. هستم بنده دارای …. سال سابقه خدمت در آموزش و پرورش می باشم و در پایه ….. این آموزشگاه …. نفر دانش آموز دارم. .دانش آموزان این مدرسه دارای علاقه زیاد به تحصیل هستند و با اشتیاق وارد کلاس می شوند و من هم با چنین دانش آموزانی می توانم از روش های مختلف تدریس استفاده کنم و در کار خود موفق هم هستم.در ابتدای سال تحصیلی مدیر محترم جلسه ی شورای دبیران را تشکیل داد که اکثر دبیران از جمله خود من هم در این جلسه شرکت نمودم. مدیر و معاونین مدرسه گزارشی از عملکرد سال تحصیلی دانش آموزان را ارائه دادند و از وضعیت درسی دانش آموزان و علاقه آنها به تحصیل صحبت کردند و خاطرنشان ساختند که دانش آموزان این مدرسه از وضعیت درسی نسبتا بالایی برخوردارند .ولی طبق بررسی هایی که خود من انجام دادم فهمیدم که دانش آموزان این مدرسه بیشتر وقت خود را صرف درس های پایه مثل ریاضی و علوم می کنند و علاقه چندانی به درس فرهنگ و هنر از خود نشان نمی دهند.همچنین متوجه شدم هیچگونه خلاقیتی در درس هنر از خود بروز نمی دهند و فقط به دنبال رفع تکلیف هستند . بنا بر این تصمیم گرفتم این دانش آموزان را با ارائه راهکار های جذاب خلاقانه به درس هنر علاقه مند نمایم.
با شروع کلاس ها من برای تدریس درس فرهنگ و هنر وارد کلاس هفتم شدم بعد از سلام و احوالپرسی خودم را معرفی کردم و از آنها خواستم که خودشان را برای من معرفی کنند و این کار را کردند. بعد از این در مورد اهمیت درس فرهنگ و هنر برای آنها سخنرانی کردم. و در مورد فایده های هنر برای زندگی شان در جهان امروز توضیحاتی دادم. در ضمن صحبت متوجه شدم که بیشتر دانش آموزان به همدیگر نگاه می کنند و زیر لب چیز هایی می گویند و حتی حرکاتی هم دارند و گاهی مواقع با هم حرف می زدند. وقتی کلاس تمام شد دانش آموزان با سرعت از کلاس خارج شدند، این امر باعث تعجب من شد.
جلسه بعدی قبل تدریس یک ارزشیابی تشخیصی از دانش آموزان کلاس هفتم به عمل آوردم نتیجه این آزمون به این صورت بود که از کل دانش آموزان این کلاس فقط 3 نفر امتیاز بالاتر از حد متوسط کسب نمودند که این نشان دهنده عدم علاقه آنها به درس هنر بود.
اقدام پژوهی خود را شروع کردم در ادامه تلاش کردم آنها را به اظهارنظر و بحث و بحث و گفتگو ترغیب کنم و خود هم از آنها سوالاتی می پرسیدم و از این طریق آنها را به درس علاقمند سازم. اما آنها تمایلی به شرکت در بحث از خود نشان نمی دادند و سوالاتی که می پرسیدیم جدایی غلط یا ناقصی می دادند و بعضی ها می گفتند ما نمی دانیم، متوجه نشدیم. البته در حین تدریس و جلسه بعد رفتارهای از این
دانش آموازنی سرزده از جمله:
1. در زمان تدریس توجهی به کلاس نداشتند، همیشه به دنبال بهانه ای بودند تا بخندند تا پرنده ای از پشت پنجره عبور کند یا شخصی از آن جا عبور کند تا به آن نگاه کنند و دیگران را متوجه آن نمایند. یا اینکه صدایی از بیرون از کلاس بشنوند و آن را بهانه فرار از درس قرار دهند.
2. وقتی که درس اول تدریس شد برای آنها تکالیفی را مشخص کردم که باید انجام می دادند اما وقتی که در جلسه بعد وارد کلاس شدند جز همان سه نفر که تقریباً انجام داده بودند، بقیه بدون تغییر در رفتار آنها وارد کلاس شدند. وقتی علت را از آنها پرسیدم بهانه واهی آوردند و به دنبال توجیه کار خود بودند.
3. در حین تدریس مدام با یکدیگر حرف می زدند یا اگر یکی حرفی می زد به جای دبیر سعی می کردند که او را ساکت کنند تا از این طریق فرصتی برای فرار از درس پیدا کنند.
4. مشاهده می شد در کلاس درس مدام حرکت می کردند و احساس بی قرار ی می کردند یا نفس عمیق می کشیدند و با صدای بلند نفس را از دهان خارج می کردند یا خمیازه می کشیدند یا اجازه بیرون رفتن می خواستند، اگر یکی را اجازه می دادی بیرون از کلاس برود، بقیه هم چنین تقاضایی را داشتند.
مشاهده چنین رفتارهای غیرطبیعی دانش آموزان در کلاس باعث نگرانی من شد. و برای من ایجاد سوال شد که چرا دانش آموزان رفتار هایی دارند چنین برای بهبودی کار پرسشنامه ای را تهیه کردم در آن سوالاتی را در مورد علاقه آنها به درس و کلاس هنر و دبیر هنر پرسیدم. در این نظرسنجی 68 درصد دانش آموزان علاقه ای به درس و کلاس و 65 درصد هم علاقه ای به دبیر نداشتند. وقتی از فواید درس هنر برای سرنوشت آنها در زندگی آینده سوال مطرح کردم، 72 درصد دانش آموزان درس هنر را بی فایده دانستند و عنوان کردند که علاقه و خلاقیت در هنر تاثیری در پیشرفت شغلی آینده و زندگی آنها نداردودر ادامه وقتی که خواستم درس های ریاضی، علوم، کار و فناوری، تاریخ و جغرافیا از لحاظ تاثیر آنها بر زندگی شان رتبه بندی کنند 78 دانش آموزان رتبه شش را به هنر دادند. حال سوالی که برای من مطرح است این است
که چرا دانش آموزان به کلاس و درس هنر علاقه ای نشان نمی دهند و از آن گریزان هستند؟ من به عنوان دبیر هنر چگونه می توانم علاقه دانش آموزان را به درس هنر بهبود بخشم؟
تعریف و تبیین واژه های کلیدی
علاقه: دوست داشتن ها و دوست نداشتن های افراد اشاره دارد. علاقه احساس های شخصی نسبت به امور است. رجحان های فرد درباره فعالیت ها ، نهاده ای اجتماعی یا ( گروه ها یا شامل احساس های شخصی نسبت به امور است. (سیف ، علی اکبر. 1382 ، ص 61)
روش تدریس: به مجموعه تدابیر منطقی که دبیر برای رسیدن به هدف با توجه به ( شرایط و امکانات اتخاذ می کند را روش تدریس می گویند. (شعبانی، حسن. 1382 ، ص 241)
ارتباط: عبارت است از فرایند انتقال و تبادل افکار، اندیشه، احساساتی و عقاید دو نفر یا بیشتر با استفاده از علائم و نمادهای مناسب به منظور تحت تاثیر قراردادن، کنترل و ( هدایت یکدیگر. (شعبانی، حسن. 1382 ، ص 84)
تعریف هنر از دیدگاه های مختلف
به منظور آشنایی با عقاید فیلسوفان و اندیشمندان در این باب به تعاریفی در ذیل اشاره می شود که هر کدام از منظری خاص ناظر دنیای وسیع هنر بوده اند و تحقق هر یک از آنها گامی بزرگ در جهت موفقیت انسان هاست:
آیت ا… خامنه ای: هر اندیشه ای که در قالب هنر نگنجد ماندگار نیست.
اسکار وایلد: هنر کلید فهم زندگی است.
نیما یوشیج: آن چه در هنر اساس زیبایی است، راستی و درستی است.
ارسطو: هنر تقلیدی از طبیعت است.
هگل: هنر کوششی برای ایجاد زیباییست.
تولستوی: هنر انتقال تجربه شخصی هنرمند و سرایت دادن این احساس به دیگران است.
هانری برگسون: هنر صرفاً مشاهده مستقیم واقعیت است.

گرد آوری شواهد یک
منابع گرد آوری اطلاعات من دانش آموزان، اولیا دانش آموزان و همکاران می باشد . در این راستا روش هایی که برای جمع آوری اطلاعات استفاده کردم عبارتند از:
الف) مشاهده ب) پرسشنامه ج) مصاحبه د) اسنادی
الف) مشاهده: در مشاهده سعی کردم رفتارهایی را که بیانگر بی علاقگی دانش آموزان به درس هنر است را مورد توجه قرار دهم و آنها را ثبت کنم و بعد در پی حل آن بر آیم.
در ابتدای سال تحصیلی وقتی وارد کلاس شدم مشاهده کردم بسیاری مشغول حرف زدن هستند. از آنها خواستم که سکوت کلاس را رعایت کند و به حرف های من توجه کنند با این حال تعدادی هم تذکر مرا نادیده گرفتند وقتی تدریس درس را شروع کردم دانش آموزان توجهی به درس نداشتند و با حرکاتی که داشتند متوجه شدم احساس بی قرار می کنند. دائماً به بهانه های واهی با دوستانشان حرف می زند و اجازه خروج از کلاس را می خواهند. در حین تدریس از آنها سوالاتی از آنها می پرسیدم و جوابی نمی دادند با این شیوه سعی داشتم آنها را در تدریس فعال سازم و تمایل آنها را بر شرکت در فعالیت های هنری برانگیزم اما زیاد موفق نبودم. وقتی دلیل را از آنها پرسیدم.آنها جواب دادند که ما علاقه ای به درس هنر و کلاسش نداریم چون فایده ای برای ما ندارد .
ب) پرسشنامه: در پرسشنامه من سوالات مختلفی را مطرح کردم تا علل این بی علاقگی را در دانش آموزان پیدا کنم و بهتر بتوانم با اقدامات درست به درمان آن بپردازم. پایین بودن سطح آرزوها یکی از عواملی است که باعث بی علاقگی دانش آموزان به تحصیل خصوصاً به درس هنر شده است. . درس هنر چون دارای مفاهیم انتزاعی است و به نظر آنها ارتباطی با آینده شغلی آنها ندارد بی علاقگی دراین درس بیشتر احساس می شود.عامل دیگری که باعث بی علاقگی دانش آموزان مورد تحقیق من به درس هنر شده شیوه تدریس دبیر و چگونگی برقراری ارتباط او با دانش آموزان است.
در سال های گذشته در دوره ابتدایی از روش سخنرانی استفاده شده بود و کمتر از وسایل کمک آموزشی برای ایجاد انگیزه در میان دانش آموزان استفاده می شد .موضوع دیگری که در پرسشنامه مطرح کردیم که بیانگر عدم تمایل دانش آموزان به کتاب فرهنگ و هنر است مربوط به کیفیت محتوا و حجم کتاب و کم بودن ساعت آموزش هنر در طول یک هفته است. کتاب هنر علم امروز دانش آموزان نیست و دانش آموزان احساس بیگانگی با آن می کنند.مطالب این کتاب هم بیشتر جنبه خلاقانه دارند و کمتر جنبه توصیفی دارند
بخش دیگر از عدم تمایل دانش آموزان به کتاب هنر مربوط به نگاه و برخوردضعیف متولیان آموزشی به این کتاب و عدم اختصاص امکانات و بودجه کافی برای جذاب نمودن این درس است.
ج) مصاحبه: مصاحبه را با والدین و همکاران انجام دادم طی دعوتی که از اولیای دانش آموزان به مدرسه داشتم ،آنها عنوان داشتند: نمی توانیم کمک های لازم را به آنهابکنیم و بیشتر نظارت بر کارهای دانش آموزان رامحول به مادر می کنند و چون پدر بیشتر وقت خود را صرف کار در بیرون از خانه می کند در نتیجه با خستگی تمام وارد خانه می شود دیگر توان توجه به کار دانش آموز با نظارت بر کار او را ندارد. بیشتر وظایف خود را تامین نیازهای مادی می دانند. و مادر هم چون بچه ها حرف شنوی کمتری هم از او دارند در نتیجه بی توجه به تحصیل بچه ها و نیز عدم ابراز علاقه به دانش آموازن باعث بی علاقگی به درس خصوصاٌ هنر شده است.
بسیاری از خانواده ها از برقراری ارتباط درست با فرز ندانشان ناتوان هستند این ناتوانی نه تنها در مورد جنبه های مادی بلکه در مورد جنبه های عاطفی و روانی نیز وجود دارد. مجموعه این رفتارها سبب بسیاری از رفتارهای ناخوشایند و بی تفاوت نسبت به درس هنر شده است. در کنار آن برخی از خانواده ها دارای تعدادفرزندان بیشتر 3 نفر با فاصله سنی کم هستند در نتیجه چنین خانواده هایی فرصت کمتری پیدا می کنند تا به تک تک فرزندان خود توجه کنند. از این رو در چنین محیط ی فرزندان کمتر مورد توجه قرار می گیرند و مورد حمایت قرار می گیرند و تشویق های لازم از طرف خانواده از فرزندان نمی شود. در نتیجه هم این عوامل باعث بی علاقگی دانش آموزان به درس هنر شده است.
مصاحبه با همکاران برای من بسیار مهم بود زیرا با توجه به موضوعاتی که در بالا مطرح شده ارتباط تنگاتنگی با کار همه همکاران داشته است. پس روش هایی که آنها برای علاقه مند ساختن دانش آموزان به درس در پیش گرفتند، می توانند مفید باشد.
دبیر زبان: در ابتدا من سعی دارم با آنها ارتباط دوستانه برقرار کنم و با آنا ن درد دل کنم، به پای صحبت های آنها می نشینم و بعد وقتی که علاقه آنها را به درس و خودجلب کردم از آنها می خواهم در کلاس درس توجه داشته باشند و در کلاس فعال باشند تا مطالب درس را در همان کلاس یاد بگیرند. به آنها یاد آوری می کنم که شما می توانید موفق شوید، مشروط به اینکه با علاقه به کلاس بیایید و گوش کنید.
دبیر ورزش : من دانش آموزان را به گروه های کوچک تقسیم کنم و از آنها می خواهم با یکدیگر درموردموضوعات درس بحث کنند و به کلاس ارائه دهند و همچنین رسانه ی آموزشی را درست کنند وبا استفاده از وسایل کمک آموزشی کلاس را جذاب می کنم ودانش آموزان با علاقه و دقت به درس توجه می کنند.
دبیر ریاضی: من سعی می کنم با استفاده از روش حل مساله و با گروه بندی دانش آموزان به یادگیری بیشتر علاقمند سازم.
دبیر دینی و قر آن: سعی می کنم همیشه ارتباط درست و مهربانانه با آنها داشته باشم همیشه با والدین این دانش آموزان در ارتباط هستم و به مناسبت های مختلف مسابقاتی برگزار می کنم تا دانش آموزان را به درس علاقه مند سازم.
د) روش اسنادی: از این روش برای بررسی اسناد و مدارک دانش آموزان که از گذشته به جای مانده استفاده کردم. از مدیر محترم خواستم تا مدارک و پرونده های دانش آموزان را در اختیار من قرار دهد. با بررسی که داشتم برای من روشن شده که نمرات درس هنر دانش آموزان این کلاس نسبت به درس های دیگر پایین تر بود .
همزمان با این فکر ، که چگونه می توان روحیه خلاقیت و نوآوری را در بین دانش آموزان پرورش داد تصمیم گرفتم ابتدا موضوع را با مدیر مدرسه در میان بگذارم . مدیر مدرسه ضمن استقبال از این ایده قول داد که در اولین فرصت موضوع را در شورای دبیران مطرح کند ، تا در سایه همفکری با یکدیگر بتوانیم راه حل مناسبی برای این موضوع ارائه دهیم . از این بابت خوشحال شدم زیرا بارها دیده ام که خلاق ترین کارها در مدارسی بر خواسته است که نه تنها مدیران آنها فعالیتهای خلاقیتی را تشویق نموده بلکه از دبیران آنها نیز انتظار فعالیت جدید داشتند و آماده شنیدن و دریافت اندیشه ها جدید و بدیع می باشند . تصاویری طی مدت 3 ماه از نقاشی های دانش آموزان جمع آوری شد. این تصاویر نشان می دهند که دانش آموزان در کشیدن نقاشی از یک تلقی فکری استفاده می کنند..به عنوان مثال دانش آموزان در مدت این سه ماه نقاشی هایی کاملا مشابه وکلیشه ای مانند خانه،رود،جنگل و … رسم کرده اند.
پیشینه تحقیق
در پژوهشی که آقایان اصغر شریفی ،عبدالرحیم نوه ابراهیم و آقا فاطمه اسلامیه در سال 92 باهدف بررسی "تاثیر اجرای برنامه های درسی با استفاده از هنر(کاردستی)بر خلاقیت دانش آموزان دختر مقطع متوسطه اول منطقه 5 شهر تهران "بر روی نمونه ۶۹ نفری ، انجام دادند نتیجه این شد که فعالیت های هنری باعث تغییر مثبت در سه اصلی خلاقیت (سیالی،ابتکار،انعطاف پذیری) می شود.

یافته های علمی
تعریف خلاقیت :
خلاقیت توانایی فرد برای تولید ایده ها، نظریه ها، بینش ها یا اشیاء جدید و بدیع و بازسازی مجدد در علوم و سایر زمینه ها است که توسط متخصصان، اصیل واز نظر علمی، زیبا شناسی، تکنولوژی، اجتماعی با ارزش تلقی گردد."(ورنون 1989،ص 94)
ویژگیهای شخصیتی افراد خلاق :
پال تورنس (1998) در پاسخ به این پرسش که ویژگیهای شخصیتی چه نقشی در خلاقیت ایفا می کند، گفته است شخصیت هم می تواند خلاقیت را آسان سازد و هم مانع آن شود . ویژگیهایی از قبیل آمادگی برای خطر کردن، کنجکاوی و جستجوگری، استقلال اندیشه، پشتکار و پایداری، شهامت، استقلال رای، خودآغازگری، ابتکار، پرسشگری درباره موقعیتهای معماگونه، و در گیر شدن با امور دشوار از جمله ویژگیهای آسان ساز خلاقیت محسوب می شوند. او می گوید، هر عملی که ما برای تشویق این گونه رفتارها انجام می دهیم شخص را در جهت خلاقیت بیشتر سوق می دهد. (سیف،1379 ). از نظر گیلفورد (1998) ویژگیهایی از بروز خلاقیت جلوگیری می کنند، عبارتند از سلطه گری،منفی بافی، مقاومت ترس، عیب جویی، انتقاد از دیگران، سازشکاری، تسلیم در برابر قدرت و کمرویی. (سیف،1379،ص 599 ).
نقش دبیر در پرورش خلاقیت:
پال تورنس (1985) در تحقیقات خود به این نتیجه رسید که خصوصیات دبیر و شیوه های آموزش وی می تواند به افزایش تفکر خلاق بیانجامد. دبیرانی که از شیوه دانش آموز ـ محور در آموزش خود استفاده می کنند، دانش آموزان را نسبت به محرکات محیطی پیرامون حساس می نمایند. از تاکید بر الگوهای قالبی اجتناب می ورزند و کلاس را چنان سازماندهی می نمایند که محیطی تنوع و خلاق ایجاد شود. در نتیجه این روش موجب افزایش و رشد خلاقیت در دانش آموزان می شود(سیف،1379) هر دبیر و پدر و مادری که به امر مهم کاردستی در کلاس هنر و در خانه عنایت و توجه داشته باشند ذوق، ابتکار و خلاقیت و شکوفایی استعدادها را برای دانش آموزان در جامعه اشاعه می دهد. (کیومرثی 1386) دانش آموز در ضمن انجام کارهای دستی یاد می گیرد چگونه خود را اداره کند و چگونه با دیگران ارتباط برقرار کند و چگونه راه حل ها را پیدا کند و هنگامی که به ساختن وسیله ای و یا تکمیل آن مشغول می شود در واقع حس مسئولیت و اعتماد به نفس او بیدار شده و پرورش می یابد. کاردستی نوعی بازی فکری به حساب می آید و بوسیله آن می اندیشد و باید به او فرصت و اجازه لازم را داد تا قوه خلاقیت خود را از بند آزاد و بکار اندازد و اگر برای بیان اندیشه اش آزاد باشد راه ترقی و پیشرفت طبیعی او باز می ماند و به آسانی می تواند رشد ذهنی خود را بارور کند. انجام کاردستی توسط دانش آموزان به عقیده اکثر کارشناسان امر آموزش و روانشناسان، تمام حواس ها را به توازن و هماهنگی می رساند و دانش آموز را تحریک می کند تا اعضای مختلف بدن به کار بیفتد تا موجب رشد و شکوفایی استعدادهایش گردد. در انجام هنر کاردستی شناخت دانش آموز از محیط و چیزهای پیرامونش بیشتر می شود. (حسینی 1381)
تکنیک خلاقیت
تکنیک اسکمپر SCAMPER :
این تکنیک کاربرد اصلی آن بر پایه ایده یابی فردی طراحی شده است که می تواند به نحو بسیار اثر بخشی برای گروه ها نیز مفید باشد . هدف اصلی این تکنیک قدرت تصور است تا آن را در جهات و بعد مختلف وضروری به حرکت درآورد. این تحریک بوسیله یک سری سوالات تیپ و ایده بر انگیز صورت می گیرد که شخص در رابطه با مسئله مورد نظرش از خود سوال می کند و در نهایت با افزایش ایده ها ، کیفیت ایده ها تضمین و ارتقاء می یابد .
واژه SCAMPER از ابتدای حروف واژه های سوال برانگیزگرفته شده که در دستیابی ایده های نو بسیار موثر است .( آقا صمدی1388)
حرف S بر گرفته از کلمه Substitution به معنی جانشین سازی است
حرف C بر گرفته از کلمه Combine به معنی ترکیب کردن است .
حرف A بر گرفته از کلمه Adapt به معنی رفاه ، سازگاری و تعدیل کردن است .
حرف M بر گرفته از کلمه Maginfy به معنی بزرگ سازی است .
حرف P بر گرفته از کلمه Put to other uses به معنی استفاده در سایر موارد است .
حرف E بر گرفته از کلمه Ellimination به معنی حذف کردن است .
حرف R بر گرفته از کلمه Reverse به معنی معکوس سازی است.
تجزیه و تحلیل
پس از آن که از دانش آموزان خواستم نقاشی با موضوع آزاد بکشند؛ به طوری که قبلا مثل آن را نکشیده باشند.آن ها باز هم نقاشی های تکراری کشیدند ؛به عبارتی از پس انجام فعالیت خواسته شده بر نیامدند.از طرفی تصاویر اخذ شده از نقاشی های آن ها در طی مدت سه ماه نیز گواه این مطلب است که دانش آموزان در کشیدن نقاشی از یک تلقی فکری تکراری استفاده می کنند. طبق آنچه در بخش یافته های علمی آورده شد یکی از موانع خلاقیت تکرار است. و در کلاس کشیدن نقاشی های تکراری یک مانع به حساب می آید..
ارائه راه حل موقت
هدف من از انجام این فعالیت ها بهبود خلاقیت در دانش آموزان است.یکی از فعالیت های هنری برای پرورش خلاقیت ساخت کار دستی با مواد دور ریختنی است.از دانش آموزان می خواهم تا وسایل دور ریختنی مثل انواع بطری (نوشابه،شیر،شربت و …)،جعبه(کارتنی،پلاستیکی) ،میله های خودکار دور ریخته شده و همچنین ،چسب ،قیچی،کاغذ رنگی با خود به کلاس بیاورند باید برای دانش آموزان تبیین شود که مواد دور ریختنی باید ویژگی های زیر را داشته باشد:
1.به شکل اولیه قابل استفاده نباشند.
2. پول برای خرید آن وسیله ندهند.
3. این مواد ممکن است آلوده باشند در صورت امکان وسایل دور ریخته شده تمیز تری انتخاب شود یا شسته شوند.
به منظور ایجاد انگیزه در دانش آموزان با کمک مدیر و سایر همکاران نمایشگاهی بر پا کرده و در پایان آثار بچه ها در آن به معرض نمایش در می آید. و از آثار برتر تجلیل به عمل می آید. این مورد قبل از اجرای راه حل به دانش آموزان گفته می شود. بعد از آن که دانش آموزان مواد دور ریختنی را با خود به کلاس آوردند از تکنیک اسکمپر استفاده می شود.همان طور که در قسمت یافته های علمی بیان شد تکنیک اسکمپر دارای مراحل 7 گانه ای است که در عین حال که یک یک این مراحل را به دانش آموزان آموزش می دهم هم زمان اجرا می کنم.
اجرای طرح جدید ونظارت بر آن
دانش آموزان مواد دور ریختنی با ویژگی هایی که از قبل برایشان ارائه شده بود را به کلاس آوردند. در طی چند هفته در کلاس های هنر مراحل تکنیک اسکمپر به شکل زیر به اجرا در آمد.
مراح هفتگانه تکنیک اسکمپر حرف S بر گرفته از کلمه Substitution به معنی جانشین سازی است حرف C بر گرفته از کلمه Combine به معنی ترکیب کردن است حرف A بر گرفته از کلمه Adapt به معنی رفاه ، سازگاری و تعدیل کردن است حرف M بر گرفته از کلمه Maginfy به معنی بزرگ سازی است حرف P بر گرفته از کلمه Put to other uses به معنی استفاده در سایر موارد است حرف E بر گرفته از کلمه Ellimination به معنی حذف کردن است حرف R بر گرفته از کلمه Reverse به معنی معکوس سازی است (رضازاده تلوکلائی-1389)
جانشین سازی : از دانش آموزان می خواهم مواد و وسایلی را که با خود به کلاس آورده اند برداشته ، در دست خود بگیرند و سوال :چه چیزی را می توانیم جانشین این کنیم؟و یا (بجای این چه چیز دیگر…؟) را از خود بپرسند. و پاسخ های خود را ارائه دهند . دانش آموزان پاسخ های گوناگونی ارائه می کردند : دانش آموزی که عروسکش را به کلاس آورده بود با مشاهده بطری نوشابه خانواده گفت من می خواهم از این بطری در ساخت بدنه عروسکی مثل عروسک خودم استفاده کنم
ترکیب کردن : از دانش آموزان می خواهم وسایلی که با خود به کلاس آورده اند روی میز گذاشته و از خود پرسش" این وسایل را به چه صورت با هم ترکیب کنم؟" را بپرسند.و پاسخ هایشان را در کلاس ارائه دهند. ( برای افزایش درک دانش آموزان از این مرحله می توان پرسش های دیگری مانند زیر مطرح کرد: ـ کدامیک از وسایل اداری یا آشپزخانه را می توان با هم ادغام کرد؟ ـ چطور می توان بازی فوتبال را با ورزش ژیمناستیک ادغام کرد؟ ـ چطور می توان پیتزا را با غذاهای ایرانی ادغام کرد؟ (دانش آموزی در این مرحله با ترکیب ظرف پنیر پاستوریزه و جعبه دستمال کاغذی و تعدادی درب بطری نوشابه تریلی هیجده چرخ ساخت)
تعدیل کردن: بجاست که در هر گونه تلاش به منظور ایده جویی ،تمام مشابهات ممکن جستجو گردد.البته برای این منظور باید از تداعی معانی استفاده کرد. طرح پرسشهای زیر برای هدایت ذهن و نیز اینکه قدرت تصور به سمت تداعی معانی برود،بسیار مفید است .همچنین این پرسشها کمک شایانی است برای اقتباس از موارد مشابه یا انطباق موضوع با مواردیگر. (آقا صمدی.1388) ـ این را شبیه چه چیزی می توانیم بسازیم؟ ـ آیا چیز مشابهی وجود دارد که بتوان از آن استفاده کرد؟ ـ این به چه چیز شبیه است؟ تمرین سئوالات اقتباسی: ـ فرض کنید تولید کننده تشک هستید،برای تولید تشک از چه چیزهایی می توانید الهام بگیرید؟ ـ تصور کنید تولید کننده ی خودکار هستید و می خواهید در کارتان از پنیر الهام بگیرید؟ ـ تلویزیون را شبیه چه چیزهایی می توان ساخت؟
تغییر – بزرگ سازی: یک تغییر جزیی می تواند به مقیاس زیادی درچیزی یا ایده و فکری تاثیر بگذارد. با طرح سئوالات این تیپ،قدرت تصور را به سمت ایده های جدید هدایت می نماییم .دانش آموزان ضمن انتخاب یکی از وسایلی که به کلاس آورده اند سوال های زیر یا مشابه آن ها را درباره آن وسیله از خود می پرسند و پاسخ های خود را به کلاس ارائه می دهند. (آقا صمدی.1388) ـ چه تغییری می توانیم در این موضوع بدهیم؟ ـ چطور است شکلش ،رنگش،سرعتش و …را تغییر دهیم؟ ـ آیا باید بزرگتر ،قوی تر،با ارزش تر و … گردد؟ ـ چرا آنرا چند برابر نکنیم ؟ ـ اگر آن را انحنا دهیم ،چه اتفاقی می افتد؟ (آقا صمدی.1388) (دانش آموزان در این مرحله با استفاده از گواش و مداد رنگی جعبه ها و کارتن ها را به اشکال مختلف در آوردند)
کاربرد های دیگر: یکی از شیوه های اساسی و مهم در خلاقیت و ایده سازی جستجوی کاربردهای دیگر و جدید برای محصولات و خدمات موجود است(آقا صمدی.1388) از دانش آموزان خواسته می شود ضمن مشاهده دقیق وسایلی که با خود به کلاس آورده اند سوال های زیر را از خود بپرسند و به آن ها پاسخ گویند. – چگونه می توان این وسیله را تغییر دهم تا برای کاربرد جدید مناسب گردد؟ – با وسایل دور ریخته شده چه می توان کرد؟ – در چه محصولات دیگری می توان از مواد استفاده کرد؟ – کاربردهای دیگر این مواد چیست؟ (بعضی از دانش آموزان با کمی فکر کردن درباره وسایلی مثل جعبه ها و بطری های دور ریخته شده از آن جامدادی درست کردند)
حذف کردن: گاهی می توان برتوانایی خلاقیت خود با تدبیر کردن راههای کوچک سازی بیفزاییم . برای این منظور باید جستجوی خود را به (( مقادیر کمتری ازاین )) معطوف کنیم. درمسیر کوچک سازی می توان از سوالهای تقسیمی ، تفریقی وحذفی برای هدایت ذهن به سمت ایده سازی کمک گرفت.(آقا صمدی.1388) دانش آموزان با دقت به مواد پیش روی خود نگاه می کنند و پرسش های زیر را درباره آن وسیله از خود می پرسند. – چطور است این را از آن مجزا کنیم؟ – چه چیز را می توان حذف کرد؟ – چگونه می توان آنرا متراکم ، فشرده وجمع وجورترکنیم؟ – چه می شود اگر کوچکترشود؟ – چه می شود اگر کوتاه تر یا سبک ونازکتر شود؟
تغییر ترتیب: ازخود سوال کردن ممکن است به ما کمک کند تا تصورات ما به زمینه های مرتبط بیشتر از سابق سیر کند. با طرح سوالات این تیپ ( تغییر ترتیب یا تسلسل) ایده های بی شماری می توان بدست آورد. خوشبختانه انگیزه برای تغییر ترتیب، یک خصوصیت ذاتی است.(آقا صمدی 1388) زمانی که دانش آموزان وسایل همراه خود را با هم ترکیب می کردند به آن های گفتم بعد از اینکه مواد را با هم ترکیب کردید حال ا جزائی را که کنار هم چیده اید، جابجا کنید و این کار به صورت مسابقه بود به این صورت که هر کس با جابجایی های بیشتر اشکال تازه تری بو جود آور د برنده می شود. شواهد 2 جمع آوری اطلاعات عکس هایی از کارهای دستی دانش آموزان در طی چند هفته اجرای طرح گرفته شد که تنوع کارهای هر دانش آموز بیانگرتنوع ایده های بکار گرفته شده توسط دانش آموزان بود.
گردآوری شواهد دو
بعد از اجرای طرح و برگزاری نمایشگاه همکاران و مدیرو اولیا مدرسه به مشاهده کارهای هنری دانش آموزان دعوت شدند. که پس از مشاهده همگی از فعالیت های به عمل آمده ابراز خشنودی و رضایت کردند. همچنین خود دانش آموزان هم در حین انجام طرح و هم پس از آن (زمان برگزاری نمایشگاه) بسیار خوشحال بودند چهره های شاد آن ها گواه این مطلب است.

ارزیابی نتایج
پس از اعمال راه حل های بیان شده پس از 4 ماه تغییرات ذیل در نگرش و رفتار دانش آموزان بوجود آمد که باعث واکنش و اظهارنظرهای مثبت والدین و همکاران شد.
بعضی از تغییرات به شرح ذیل می باشد:
1. دانش آموزان نسبت به آینده تحصیل خود امیدوار شده و با علاقه وارد کلاس می شدند و به درس با دقت گوش می کردند. در پرسشنامه ای که قبلاً تهیه کردم میزان علاقه ی دانش آموزان را مجدد اً بررسی کردم که 44 % درصد دانش آموزان به درس هنر و 88 % نسبت به دبیر علاقمند شدند. و 55 % درصد دانش آموزان احساس می کردند درس هنر برای آنها مفید است.
2. در گروه مشارکت فعال داشتند و کارهای گروهی را با جدیت تمام انجام می
3. در طی جلسه ای که با والدین دانش آموزان داشتم، عنوان کردند که فرزندانشان از آنها می خواستند که برای آنها روزنامه، کتاب هایی پیرامون هنر بخرند تا آنها مطالب مربوط به موضوعات را در آنها پیدا کنند.
4. والدین عنوان کردند که دانش آموزانشان علاقه مند به درس فرهنگ و هنر شده و برای آنها توضیح می دادند و مطالبی پیرامون هنر را برای آنها می گفتند.
موانع و محدودیت ها
1. تهیه وسایل کمک آموزشی به اندازه استفاده کل دانش آموزان مشکل بود.
2. زمان تدریس درس فرهنگ و هنر بسیار کم و فرصت کافی نداشتم تا از امکانات بیشتر و بهتر استفاده کنم و دانش آموزان را بیشتر درگیر آن کنم.
3. حضور کمی که در مدرسه داشتم این فرصت را پیدا نکردم تا ارتباط بیشتر با اولیا و دانش آموزان داشته باشم و کار بیشتر در این زمینه انجام دهم.
مشکلات و راهکارهای درس هنر در مقطع متوسطه اول:
• نبود کارگاه هنر در مدرسه: یکی از کلاس های مدرسه به فعالیت های هنری اختصاص داده شود تا دانش آموزان هر کلاس در زنگ هنر فعالیت هایشان را در آن جا انجام دهند.
• آشنا نبودن بعضی از دبیران با اهداف و برنامه های درس هنر: ضرورت دارد دوره های آموزش ضمن خدمت برای آنان برنامه ریزی و اجرا گردد.
• آزادی بی قید و شرط دانش آموزان در زنگ نقاشی: بهتر است دبیر آنها را راهنمایی کند تا از تکرار عناصر در کار پرهیز نمایند و این امر به منزله سلب آزادی هنری نمی باشد بلکه پیشگیری از عادات غلط و ناشیانه و در مقابل، افزایش قدرت دید و ایجاد مهارت بیشتر در آنها است.
• عدمت توجه مدیران به نقش هنر در تربیت دانش آموزان: ابلاغ پیام های تربیتی و هر نوع محتوای مورد نظر اگر با جاذبه های هنری و ادبی همراه باشد، موفقیت و اثربخشی آنها چند برابر می شود و این پیام ها اگر بر محمل هنر سوار شوند به نیکوترین شکل و ماندگارترین حالت بر جان و دل دانش آموزان اثر خواهند گذاشت.
• عدم توجه به ارزش هنر در غنی سازی اوقات فراغت: اوقات فراغت، لحظاتی است که دل فارغ و آسوده باشد، آماده خوب دیدن، خوب فکر کردن و قبول باورها.
• عدم آشنایی همکاران به جنبه های مختلف کارهای هنری در زنگ هنر: هنر می تواند زمینه های رشد در جنبه های مختلف روانی، عاطفی و دینی را فراهم سازد برای مثال نمایش می تواند تاثیرات تربیتی خاصی بگذارد که برخی از این تاثیرات از دیگر هنرها نظیر نقاشی یا خوش نویسی ساخته نیست.
در ذیل مواردی از مهم ترین مشکلات موجود در سر راه آموزش هنر وجود دارد؛ بیان می شود تا با در نظر گرفتن آن بتوان قسمتی از مشکلات این درس را با تالیف جدید کتب رفع کرد. 1-کم اهمیت بودن درس هنر به نسبت سایر دروس از منظر بسیاری از مسئولان و سیاستگذارن امر آموزش 2- فقدان تعریف صریح از شرح درس هنر و اهداف آموزش هنر 3- کمبود وقت 4- بسته بودن نظام و فضای آموزشی نسبت به هرگونه نوع آوری 5- پایین بودن آگاهی والدین و دیگر همکاران آموزشی به اهمیت درس هنر 6- عدم هماهنگی میان دبیران ، نیازهای واقعی آموزش گیرندگان و برنامه ریزان دروس هنر 7- عدم وجود پیش زمینه های آموزش هنر 8- فقدان فضای مناسب برای برگزاری کلاس های هنر 9- کمبود و در بسیاری از موارد عدم وجود وسایل کمک آموزشی 10- عدم تطبیق دروس ، سرفصل ها و نوع آموزش هنر با نیازهای واقعی جامعه بررسی دلیل شکست دانش آموزان در تحصیل به مطالعه دقیق احتیاج دارد، تنبلی یا بی میلی را نمی توان تنها دلیل عقب افتادگی تحصیلی دانست. گاهی علت شکست دانش آموزان را باید در خانواده، گاه در مدرسه و دبیر و گاه در جامعه و نظام آموزشی و وضعیت اقتصادی جستجو کرد.
مدرسه درمیان نهادهای تعلیم و تربیت جامعه جایگاه ویژه ای دارد. درواقع مدرسه بعد از خانواده مهمترین عامل در پرورش افراد است. در حدود سن هفت سالگی تربیت افراد در مدرسه آغاز می شود و تا دوران جوانی ادامه دارد. در این مدت دانش آموزان در جنبه های مختلف جسمانی، عقلانی، اخلاقی، هنری و غیره پرورش پیدا می کنند.مدرسه کانونی است که در آن دانش آموز در معرض تجربیات جدید قرار می گیرد و وجود همکلاسی ها، شرایط و روابط تازه، عرصه ای را برای کسب مهارت های اجتماعی فراهم می کند، درنهایت آموزش رسمی، فرد را برای یادگیری میراث فرهنگی جامعه در قابل تعلیمات مدرسه ای آماده می سازد.
اودلوم معتقد است که نظام آموزشی امروز برای نیازهای مختلف دانش آموزان در مراحل مختلف رشد و باتوجه به تفاوت های فردی آنان کافی نیست، نظام آموزشی چنین است که به دانش آموز هرچه گفته می شود، باید انجام دهد و اگر از قبول آن سرباز زند به نوعی تنبیه و زندگی برای او تلخ می شود. اگر مطالب آموختنی برای دانش آموزان جالب نباشد به طرف آن نمی روند. جالب توجه بودن برای روان ما شبیه اشتهای به غذا برای جسم است. همان طور که جسم غذای ناخوشایند را رد می کند، فکر ما نیز غذای نامطبوع را رد می کند. موفقیت یک نظام آموزشی مستلزم وجود ۵رکن است:
۱) برنامه تحصیلی مناسب
۲) دبیران کافی و با صلاحیت
۳) کتاب ها و وسائل درسی مناسب
۴) آموزشگاه های مطابق با وضعیت جغرافیایی و با کیفیت مناسب
۵) سازمان اداری مطابق با مقتضیات اجتماعی، اقتصادی و جغرافیایی کشور.
چنان چه برنامه با مرحله سنی دانش آموز مناسب نباشد یا محتوای زیاد و غیرضروری را شامل شود و کتاب ها ازنظر محتوا کهنه یا تکراری باشد و توزیع آموزشگاه ها در سطح کشور درست صورت نگیرد یا شرط دیگری تحقق نپذیرد به مشکلات تحصیلی و درنتیجه افت آن می انجامد و سرمایه انسانی، اقتصادی زیادی تلف می شود و طبعاً جبران اتلاف نیروی انسانی امکان پذیر نیست و چه بسا نیروهای فکری درجهت درست و مناسب خود رشد نکنند.
پیشنهادات
به همکاران محترم در جهت بهبود خلاقیت دانش آموزان به کمک فعالیت های هنری پیشنهاداتی به شرح ذیل ارائه می شود. 1. به تکنیک های افزایش خلاقیت مسلط شده و تا جایی که ممکن در قالب دروس مختلف آن ها را اجرا کنید. 2. کلاس درس مخصوصا هنر به صورت کارگاهی برگزار شود و فضا را برای فعالیت آزاد دانش آموزان (در راستای اهداف سطوح بالا)مهیا کنید. 3. در فرایند اجرا صبور باشید این امکان وجود دارد که در اوایل کار نتیجه مورد نظر حاصل نشود ولی در درازمدت به هدف مورد نظر دست پیدا خواهید کرد. 4. از آنجا که افزایش خلاقیت منحصر به فعالیت های کلاسی نیست والدین دانش آموزان توجیه شوند تا آن ها نیز در منزل به فرزندانشان در بهبود خلاقیت کمک کنند. 5. با طرح موقعیت های چالش بر انگیز در کلاس دانش آموزان را به تفکر وادار کرده و حس کنجکاوی آنان را بر انگیزید.
منابع و ماخذ
-بهرامی ،هادی، روان شناسی دانش آموز ،انتشارات ابوریحان بیرونی،1385
– دهخدا ،علی اکبر، لغت نامه دهخدا، انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1377
– رضازاده تلوکلائی، قربانعلی، آشنایی با تکنیک های پرورش خلاقیت، هنرسرای اندیشه،‏‫‏۱۳۸۹‬
– حسینی ، افضل السادات ، اهمیت خلاقیت و شیوه های پرورش آن ، مشهد ، آستان قدس رضوی. (1381)
– حسینی، افضل السادات ، چگونگی پرورش خلاقیت در دانش آموزان ، رشد دبیر شماره ی 4 سال 16 ( 1367)
– کیومرثی، غلامعلی،1. -آشنایی با نقش هنر در پیشبرد فعالیت های پرورشی مدارس و دست یابی به اهداف تربیتی
– سیف ، علی اکبر ، روان شناسی پرورشی ، چاپ شانزدهم ، انتشارات آگاه ، تهران 1379 .
– تورنس ، نی یان ، ترجمه ی دکتر حسن قاسم زاده ، استعدادها و مهارت های خلاقیت 1377
– معین ،محمد، قرهنگ معین، انتشارات و چاپ دانشگاه تهران،1382
– صمدآقایی، جلیل،تکنی کهای خلاقیت فردی و گروهی، موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی ، ۱۳۸۸

ضمائم
باسمه تعالی
دانش آموزان گرامی – سلام
پرسشنامه ی حاضر بخشی از کار تحقیقی اینجانب در زمینه ی افزایش علاقه ی دانش آموزان به درس فرهنگ و هنر است. خواهشمند است صادقانه به سئوالات زیر پاسخ دهید. لازم به یاد آوری است که جواب دادن به این سوالات تاثیری در نمره ی شما ندارد و همچنین نیاز به نوشتن نام نیست.
با تشکر
……………….. -دبیر هنر
-1 شغل والدین شما: پدر( ) مادر ( )
-2 تحصیلات والدین: پدر( ) مادر ( )
3 آیا به درس فرهنگ و هنر علاقه دارید؟ خیر  بله
4 آیا به دبیر فرهنگ و هنر علاقه دارید؟ خیر  بله
5 به نظر شما درس فرهنگ و هنر برای آینده زندگی شما فایده ای دارد؟  خیر  بله
-6 درس های زیر را از لحاظ فایده آنها رتبه بندی کنید.
شیمی-فیزیک -ریاضی-اندیشه اسلامی -ریاضی- فرهنگ و هنر
-7 با توجه به زمان کلاس حجم کتاب فرهنگ و هنر شما چگونه است؟
 مناسب  زیاد  کم
-8 دوست دارید محتوای کتاب فرهنگ و هنر شما چگونه باشد؟
 داستانی همراه با تصاویر  داستانی  به همین صورت
-9 آیا والدین شما در منزل در انجام کارها با شما مشورت می کنند؟
 خیر  بله
-10 والدین شما در منزل در انجام کارها چه میزان با شما مشورت می کنند؟
 بسیار زیاد  زیاد  متوسط  کم  بسیار کم
-11 والدین در منزل چه میزان با شما روابط دوستانه و عاطفی دارند؟
 بسیار کم  کم  متوسط  زیاد  بسیار زیاد
-12 در صورت انجام کار خوب در منزل مورد تشویق والدین قرار می گیرد؟  خیر  بلی
-13 اگر در منزل وظایف را به خوبی انجام ندهید برخورد والدین با شما چگونه است؟

وزارت آموزش و پرورش
اداره کل آموزش و پرورش استان ….
اداره آموزش و پرورش شهرستان…..
عنوان اقدام پژوهی :
چگونه توانستم دانش آموزانم را به درس هنر علاقه مند کنم ؟
نام و نام خانوادگی مولف اول/مجری اصلی :
….
پست سازمانی : ….
رشته تحصیلی :
آخرین مدرک تحصیلی : ….
دوره تحصیلی : ….
سمت فعلی : ….
شماره پرسنلی : ….
شماره همراه : 09181503251

چکیده
همانطور که می دانیم هنر می تواند ظرفی شایسته برای تمامی افکار، اندیشه ها و عقاید باشد.اگر نظام تعلیم و تربیت بیان هنری به خود گیرد موفقیتش بیشتر از هر زمان دیگر خواهد بود و به طور مستقیم در جنبه های مختلف اسباب رشد را به انسان ها هدیه خواهد داد. کافی است از کارکردهای هنر در مدارس متوسطه اول کمک گرفته و دانش آموزان را با دنیای لذت بخش و شادی آفرین هنر آشنا ساخته و آموزش ها را بر پایه آن استوار نماییم.. توجه به پرورش خلاقیت در دانش آموزان با توجه نیاز روز افزون جامعه ایران اسلامی به خود کفایی کشور روز به روز در نظام آموزشی جای خود را باز می کند و به همین تناسب لازم است توجه به بالا بردن خلاقیت در تربیت دانش آموزان مورد توجه قرار گیرد.
طبق بررسی هایی که در سال تحصیلی اخیر انجام دادم فهمیدم که دانش آموزان این مدرسه بیشتر وقت خود را صرف درس های پایه مثل ریاضی و علوم می کنند و علاقه چندانی به درس فرهنگ و هنر از خود نشان نمی دهند.همچنین متوجه شدم هیچگونه خلاقیتی در درس هنر از خود بروز نمی دهند.
اینجانب ….. در اقدام پژوهی فوق روش ها و راهکار های علاقه مندی به درس هنر را در دانش آموزان پایه …..بررسی خواهم کرد.

21