اقدام پژوهی چگونه توانستم دانش آموز را به درس پیام های آسمانی علاقه مند کنم

فهرست مطالب

چکیده
مقدمه
بیان مساله
توصیف وضع موجود
شناسایی علّت
گردآوری اطلاعات شواهد 1
گرد آوری راه حل ها
انتخاب راه حل
چگونگی کاربرد راه حل شواهد 2
نتیجه
طلاق و مسائل تاثیر گذار بر روی فرزندان
پیشنهادات
توصیه هایی در محیط مدرسه و در تعامل با دوستان
منابع و ماخذ

چکیده :
مطالعات نشان می دهد در خانواده های مرفه و تحصیلکرده ، طلاق والدین آمار مردود شدن دانش آموزان در امتحانات پایانی سال را بیش از دو برابر افزایش می دهد .
در خانواده های کارگری و بویژه خانواده هایی که مادر خانواده سواد ندارد ، از هر دو بچه یک نفر ترک تحصیل می کند . همچنین در خانواده های کارمندی که مادری با سواد حضور دارد دانش آموزانی طلاق قبل از دریافت دیپلم مدرسه را ترک می کنند . البته هنوز به دقت مشخص نیست که آیا این شکست های تحصیلی ناشی از جدایی والدین و ضربه ناشی از طلاق است یا جو خانوادگی متشنج پیش از جدایی ، اما به هر حال آنچه مسلم است طلاق موضوعی صرفاً مربوط به بزرگ تر ها نیست و همیشه فرزندان را نیز به شدت تحت تاثیر قرار می دهد که باید به این موضوع ها نیز توجه جدی داشت .
اینجانب ….. دبیر رشته دینی و عربی سالهاست که در آموزش و پرورش مشغول به تدریس هستم . متاسفانه در این مدّت با شاگردان مشکل دار بسیاری مواجه بودم و هر سال با تجربه بیش از قبل سعی در رفع یا کاهش آن نموده ام . امسال هم مثل هر سال از بین دانش آموزم حدود ده نفر آن ها دارای مشکل ضعیف یا حاد بودند که در پی رفع نسبی هر یک برآمدم . شرح یکی ازموارد به این صورت بود . محمد امین پسری بی نظم و حواس پرتی بود که با انجام حرکات ناشی باعث اذیّت و آزار دیگران بود . و در کلاس من (پیام های آسمانی) توجهی به درس و کتاب نداشت. من پس از مشاهده و مصاحبه با دیگران متوجّه از هم گسیختگی خانواده و محیط زندگی او شدم و با صحبت با مادر و ناپدری او و دیگران در پی رفع ناامنی و ترس و اختلالات رفتاری و اخلاقی او بر آمدم . پس از مطالعه و بررسی و همفکری باهمکاران و دیگران و درپیش گرفتن روش های مناسب موفّق به کاهش اختلالات رفتاری و اخلاقی او شدم .

مقدمه :
هیچ کس در خانواده از تاثیرات نامطلوب طلاق گریزی ندارد . طلاق و جدایی والدین پدیده ای ناخوشایند و نامطلوب است که غالباً پس از یک دوره کشمکش و درگیری های شدید خانوادگی به وقوع می پیوندد . علاوه بر فشارهای روانی که در پی کشمکش های فزاینده ی والدین طلاق بر نوجوان تحمیل می گردد ، فشارهای روانی دیگری نیز به عنوان پیامد های جانبی طلاق وجود دارد که گاه مجموع این فشارها می تواند نوجوان را به مرز بیماری های اعصاب و روان ، ناهنجاری های رفتاری ، ناسازگاری های اجتماعی و عاطفی نیز بکشاند . اولین سال های طلاق پرتنش ترین سال برای والدین است ، زیرا با بسیاری از مشکلات تازه و دشواری های مربوط به امورمالی و خانوادگی مواجه اند . ( حجازی ، ص 33 ) اکثر اوقات در چنین شرایطی خود پنداره ی والدین دچار تزلزل می شود و احساس اضطراب ، افسردگی ، خشم ، طردشدگی و ناتوانی وبی کفایتی در برقراری روابط پر معنا به وجود می آید . این احساسات همانند امواجی حریم روانی و عاطفی نوجوان را متاثر می سازد و نوجوان علاوه بر شرایط جدید والدین ، ناچار به تحمل پدیده های جانبی طلاق نیز خواهد بود. ( حجازی ، ص 34 )
نوجوانان 12 تا 15 ساله ، روش های دفاع ، تاثیر و برداشت متفاوتی نشان می دهند . این نوجوانان با انکار و رویا ، به مقابله با این پدیده برمی خیزند درد می کشند و غم فراوان خود را آشکار می کنند .( حسین نژاد )
بعضی از نوجوانان خود را باعث و بانی طلاق والدین می دانند ( کولمن ص 13 ) و چون در خانواده صحبتی در این رابطه نمی شود ، نوجوان روز به روز درتخیلات وهم آمیز فرو می رود و این ترس و نگرانی و ناامیدی خود را با شب اداری یا دروغ گفتن و اذیّت و آزار دیگران و ترس های واهی و… نشان می دهد . یکی دیگر از عوامل روانی که باعث دروغ گفتن نوجوان می شود ، احساس تحقیر است ، بخصوص اگر در مدرسه و خانواده مورد نکوهش و سرزنش متعدد قرار بگیرد ، این حالت با شدت بیشتری بروز می کند. نوجوانی که مورد تحقیرو اهانت واقع شود و به شخصیتش ضربه وارد آمده است ، تلاش می کند تا از هر راهی که می تواند ،خود را نشان بدهد ،کاری کند که اعضای خانواده و احیاناکسانی دیگر ،به وی توجّه کنند ، او را به حساب بیاورند و به شخصیتش اعتراف کنند . یکی دیگر از علل دروغ گویی دانش آموزان ترس از مجازاتهاست . بدیعی است هر قدر مجازات خشن تر باشد ،ترس زیاد تر و اصرار نوجوان در دروغ بیشتری خواهد شد .
یکی از مهمترین عوامل پرورش فطرت راستگویی در نوجوانان ،محیت خانواده است . جایی که پدران و مادران راستگو هستند و پیرامون دروغ و خلاف حقیقت نمی گردد، طفل طبعاً به راه درستی می رود و راستگو بار می آید و به آسانی می تواند موانعی را که به فراوانی در سر راهش پیدا می شوند ، بر طرف کند . برعکس ، جایی که پدران و مادران خود دروغ می گویند و به این خوی ناپسند معتاد هستند ، قطعاً طفل با خلق ناپسند دروغگویی رشد می کند .( شفیع زاده )
بدون شک دانش آموزی که در یک خانواده از هم گسیخته به سر می برد و اختلاف و مشاجرات والدین امنیت خاطر و سلامت عاطفی او را به هم می زند ، افت تحصیلی و کاهش علاقه به درس و مطالعه خواهد داشت .تجربه نشان داده است که دبیران در آگاه کردن والدین وکنترل رفتار آنان ، نقش تعیین کننده ای ایفا می کند ( ملکی) و دبیر حافظ اسرار دانش آموز است .
* طلاق یعنی جدا شدن از قید نکاح ، رهایی از زناشویی
** ناهنجار یعنی کج وناهموار ، زشت و ناپسند ، بی قاعده
*** رفتار یعنی روش ، رفتن ، طرز حرکت ، طرز عمل ( برگرفته از فرهنگ عمید)
بیان مساله :
در اوائل مهر ماه ….. یکی از اولیا ، که به واسطه ی فرزندش به مدرسه مراجعه کرد و از دانش آموز دیگرم شکایت کرد که در سر کلاس من او را ذیت کرده است. من به علل زیر اوّل با مساله بی تفاوت برخورد کردم:
1- تراکم دانش آموزان کلاسم ، (که هر یک از دانش آموزانم به علّت تک یا دو فرزندی در خانواده و با فرهنگ های مختلف و پس از چهار ماه دوری از مدرسه به محیط مدرسه وارد شده بودند و بعضی از آن ها دارای مشکلاتی از قبیل رفتاری ، روحی ، اجتماعی ، خانوادگی ، اقتصادی ، فرهنگی و جسمی بودند .)
2- عدم شناخت تک تک آن ها
3- همین طور به علّت مشکلات مدرسه
ولی پس از چند هفته با مراجعه دوباره همان اولیاء و شکایت دیگردانش آموزان و مشاهده عدم تعادل در رفتار او ، بر آن شدم تا روی رفتار و اعمال او بررسی نمایم .
توصیف وضع موجود :
اینجانب …… دبیر رشته دینی و عربی آموزشگاه ……. سالهاست که در این رشته مشغول خدمت هستم.دانش آموز مورد مطالعه من، محمد امین به خاطر نداشتن تعادل رفتاری و برخورد مکرّر با دانش آموزان ، باعث درگیری مکرّر در کلاس و مدرسه و بیرون از محیط مدرسه است و اکثر اوقات دانش آموزان دیگرم و بعضی از اولیاء از او شاکی هستند . در محیط درس ، مخصوصاً موقع تدریس درس ، بدون اجازه ازجای خود بلند می شود و راه می رود واکثر اوقات به خاطر گفتن مطالب بی اساس مخل کلاس و یادگیری دانش آموزان دیگرم می شود و موجب ناراحتی من و دیگر دانش آموزانم است .او در کلاس من به درس پیام های آسمانی توجهی ندارد و موقع پرسش کلاسی و امتحانات دچار ضعف و اضطراب می گردد.
به مدّت دو هفته رفتار محمد امین را به طور دقیق مشاهده کردم و سیاهه ی رفتارش را نوشتم . هفته سوم آبان ماه، موقعی که از دفتر آموزشگاه بیرون آمدم ، محمد امین را وسط راهرو دیدم تا چشمش به من افتاد به طرف کلاس دوید ، پس از ورود به کلاس و سلام و احوالپرسی با دانش آموزان درس را شروع کردم . موقع تدریس چندین بار محمد امین بی اجازه به بهانه های مختلف از جایش برخاست و هر بار با حواس پرتی وسایل دانش آموزان را به عمد یا غیر عمد روی زمین ریخت . پس از تدریس ، از دانش آموزانم خواستم تا پرسش و پاسخ کلاسی را انجام دهند ، غیر از چند دانش آموز ، که محمد امین شامل آن ها بود ، بقیّه مشغول بودند . محمد امین بی قرار با دانش آموزان جلویی یا پشتی یا بغل دستی ، در حال حرف زدن یابدون اجازه به وسایل آن هادست می زد که با اعتراض آن ها مواجه می شد.
پس از مصاحبه با سایر دبیران درباره رفتار محمد امین دبیر ادبیات فارسی نیز می گفت : زنگ فارسی ، کتاب فارسی را با اشکال و با هجی کردن کلمات می خواند زنگ ریاضی ، ورقه ای که به او داده بودند خط خطی و کثیف کرده بود و تصویر آدم را یک دست از سر تا پا تیره و پررنگ وبا یک رنگ ، رنگ آمیزی کرده بود . اصلاً حوصله و صبر و دقّت در کار را ندارد .
در روز های بعدی ، محمد امین مثل ساعات قبل ، ناآرام و بی حوصله ودر جنب و جوش بود ولی در فعالیت های گروهی و فعّال کلاس شرکت نکرد و غیر مستقیم با حرف زدن یا ریختن وسایل دیگران باعث اذیّت و آزار آن ها شد و تکالیف درس پیام های آسمانی را انجام نداد .. در روز های بعدی هم ، بی نظمی و اذیّت و آزار و بی قراری او تکرار و شکایت دیگر دانش آموزانم بیش از پیش شد.
در کل دانش آموزی بی نظم ، حواس پرت ( در موقع تدریس ، متوجه حواس پرتی او شدم و وقتی از او درمورد مطالب گفته شده سوال هایی کردم جواب های بی ربط به من تحویل داد . ) پرتحرک ، بی حوصله و لج باز و اصلاً به اعتراضات و حرف های دیگران توجّه نمی کند و انگار نه انگار که با او هستم یا هستند.
محمد امین روی هم رفته پسری تنها و سرخورده است که با رفتن در تخیلات و رویا زندگی می کند و شدیداً احساس تنهایی و محبّت می کند ، این موضوع در بیشتر اوقات که بدون اجازه حرف می زند و بی رویه تحرک و جنب و جوش دارد یا برای دانش آموزان خواکی های گوناگون می خرد ، مشهود است. دانش آموز فوق از نظر وضعیت اقتصادی از وضع مطلوب و مناسب بر خورد نیست.

شناسایی علّت :
مصاحبه ای با پدرناتنی ، مادر ، و دایی و معاون ومدیر و چند دانش آموز دیگرم جداگانه انجام دادم .در تعبیر و تفسیر این مصاحبه ها دریافتم که سال پیش به علت اختلاف شدید خانوادگی( چند ساله )پدر و مادرش از هم جدا شده و . اکنون محمد امین پیش مادر و پدر ناتنی زندگی می کند و هر هفته یا دو سه هفته ، پیش پدرش می رود.
بیشتر اوقات در کوچه و خیابان است و اگر به او اجازه ندهند به مادر بزرگ و پدر بزرگ پناه می برد بر اساس صحبت های قبل از ازدواج مادرش با ناپدریش ، تربیت محمد امین منحصراً برعهده ی مادر است که تا این زمان نتوانسته که روی محمد امین اثر مثبت بگذارد .
محمد امین در معرض دو نوع تربیت گوناگون نمی تواند راه خود را پیدا کند. با سوال های مختلفی که از محمد امین پرسیدم پی بردم که از هوش متوسطی برخودار است.
علّت اصلی مشکل او را در نظام خانوادگی از هم پاشیده و دو گانگی فرهنگی و اخلاقی و عاطفی دو مادر او دانستم و در پی یافتن چاره بر آمدم .
گردآوری اطلاعات ( شواهد 1 )
مساله را دریکی از جلسات مدرسه مطرح کرده و از مدیر ، معاون و همکاران نظرخواهی کردم . مصاحبه ای با ناپدری ، مادر بزرگ ، دایی و مادر درباره ی وضعیت او در محیط خانه کردم . با چند تن از هم کلاسی های او مصاحبه انجام داده و با توجه به شکایات اولیا و دانش آموزان او را خواسته و کلیه مشکلات را با او در میان گذاشته ام .با این اوصاف و مطالعه پرونده ی تحصیلی و تربیت او واسناد و مدارک موجود در مدرسه دلایل این مشکل را چنین یافتم :
طلاق پدر و مادر و ازدواج مجدد مادر عدم وجود محبت پدری در خانه به دلیل طلاق گرفتن مادر از پدر .
وجود الگوهای نامناسب در بیرون از مدرسه همانند برخی از دوستان و خانواده
محبّت بی رویه و نامناسب توسط مادر و خانواده ی مادری و بدگویی پشت سر پدر
درخواست ها و انتظارات دو گانه از او به علّت دوگانگی فرهنگ های دو خانواده
عدم تشویق و تنبیه مناسب و به جا ، هنگام بروز رفتارهای ناهنجار
آزادی بیش از حد او در خانه و همچنین در مدرسه و خانه ی مادری او
سخت گیری بی جا در خانه ی ناپدری
علاقه شدید وی به خودنمایی و ابراز وجود
نادیده گرفتن مقررات مدرسه و حقوق دیگران
گرد آوری راه حل ها :
برای نفوذ در دل و جان هر فرد نیاز است که ارتباط نزدیک و صمیمیانه ای با او برقرار گردد . در همین راستا بهتر دیدم که ابتدا :
ارتباط صمیمی با این دانش آموز داشته و خوب به حرف هایش گوش کنم .
محبّت نمودن به او در حد متعادل
احترام و شخصیت دادن به او
تقویت روحیه ی اعتماد در او
مسئولیت دادن به او در خانه و مدرسه
درک بهتر و بیشتر او از جانب خانواده و خودم شاگردان دیگرم
تشویق او در حد معمول به صورت زبانی و انفرادی و گروهی و جنسی
تقویت روحیه ی ایثار و فداکاری در جهت حفظ حقوق اساسی دیگران
ارا ئه الگو های مناسب رفتاری با استدلا ل های درست و منطقی.
پیشنهاد به مادران تا کتاب " آنچه دانش آموزانی طلاق باید بدانند " را مطالعه وآن را پیاده کنند .
پیشنهاد به مادر تا او و خانواده اش از پدر و دیگران پیش محمد امین شکایت و بدگویی نکنند.
انتخاب راه حل :
از بین راه حل های ارائه شده سعی کردم از همه ی آن ها استفاده کنم ولی بیشتر سعی کردم با مادر و ناپدری او صحبت کنم زیرا بیشتر اختلال رفتاری او به نحوه ی بر خورد این دو عزیز می دانستم ، پس در چند جلسه بحث و گفتگو ، مشکل عاطفی یا درسی او را به آنان یادآور کردم و با توضیح تاثیرات خانواده ، آنان را متوجّه وظایفشان کردم که در زمینه ی تر بیت فرزند خود چه وظایفی بر عهده دارند .
1. مسئولیت دادن در خانه و مدرس.
2. احترام به شخصیت او
با او صحبت کردم که اگر منظم و درس خوان و مودب شود نماینده کلاس می شود ( یعنی در مقابل کار خوب پاداش می گیرد ، غیر مستقیم آموزش دادم هر عملی عکس العملی دارد ) .
به خاطر انجام کارهای خوب و مناسب ، به جا حرف زدن و درس خواندن و….. ، از طریق تمام دانش آموزان یا خودم با دادن جوایز مورد تشویق و ترغیب قرارگرفت و در مقابل کارهای خلاف و غلط تنبیه می شد.
چگونگی کاربرد راه حل : شواهد 2
اولین قدم من صحبت با خانواده که تا در مقابل خواسته های به حق او سر تعظیم فرود بیاورند و درمقابل خواسته های نابجای او سرسخت و یک زبان باشند . در پیش او بدی نفر سوم را نگویند و تمام رفتارهای او را طی نامه ای به من گزارش دهند تا کارهای خوب او را مورد تشویق وترغیب قرار دهم. از او خواستم تا فرزند خوبی برای آنها و شاگرد گلی برای من باشد و اگر آن طور که گفته ام باشد نماینده کلاس می شود.
شرکت دادن او در کارهای گروهی،
تشویق او درمقابل همکاران و دیگران،
اشاره به نقاط مثبت او،
ترغیب به رفتن به باشگاه،
خواستن از دیگران در پیش نوجوان ، اوّل نقاط مثبت او را بگویند و بعد اشاره به نقاط منفی کنند .
نتیجه :
در اواسط اردیبهشت ماه ظاهر او عالی شد ، دیگر آن محمد امین شلخته و نامناسب اوّل سال نبود وهیچ شکایتی از او نشد و اگر ناخواسته مرتکب می شد عذرخواهی می کرد ،حتّی شاگردان دیگرم از او تعریف هم می کردند ، البتّه بعضی اوقات هم از او شکایت های جزیی هم می شد که زیاد اهمیّت نداشت چون این شیطنت ها اقتضای سن او بود. ضمنا به درس و کلاس علاقه زیادی پیدا کرده بود و سر کلاس به درس من گوش می کرد و تکالیف کلاسی را به درستی انجام می داد. در هنگام پرسش و پاسخ کلاسی آرام بود و اکثرا در موقع سوال کردن از او جواب صحیح را می داد.خانواده و پدر بزرگ و مادر بزرگ او از عملکرد اودرمنزل احساس رضایت می نمایند .مدیر و معاون و دیگر همکاران از تغییر رویه او تعریف می کنند .شاگردان دیگرم تمایل دارند تا در کنار او بنشینند .
از نظر درسی تغییر محسوسی در پرونده ی تحصیلی او مشاهده می شود و در امتحاناتی که در کلاس می گیرم نمرات خوبی می گیرد و در امتحانات نوبت دوّم نمره درس پیام های آسمانی اش عالی شد.
به درس و تکالیف درسی اهمیت داده و آن ها را تقریباً به موقع انجام می دهد .او با سعی و تلاش نشان داد که می تواند تا حدود زیادی بر رفتارهای خود تسلط داشته باشد که در روزهای آخر اردیبهشت ماه نماینده گروه درسی من شد .امیدوارم پس از این ، با این گونه مسائل رو به رو نگردم و کانون خانواده ها هر چه بیشتر گرم و صمیمی باشد تا لبان گل های زیبا خانواده ، همیشه خندان و شاداب باشد .
طلاق و مسائل تاثیر گذار بر روی فرزندان
مسئله طلاق را میتوان بحرانی پنداشت که آمارش نه تنها در مملکت ما، بلکه در تمام جهان رو به افزایش است . مشکلاتی از قبیل فقر، عدم درک متقابل ، دخالت خانواده ، اعتیاد، ازدواج مجدد و غیره عواملی هستند که این آمار را بالا می برند و کافی است که در این میان یک راهنمای درست و منطقی وجود نداشته باشد. به امید روزی که هیچ گاه شاهد چنین اتفاقات تلخی نباشیم .
تاثیرات طلاق در فرزندان را می توان به ترتیب زیر طبقه بندی کرد:
1ـ ایجاد زمینه های وسواس در پسران و پسران:
( وسواس تکرار بدون اراده و افراطی اعمال و کارهای روزمره است )
2ـ بروز افسردگی در نوجوانان: در این نوع بیماری اجتماعی، فرد فاقد احساس لذت یا درک کمتری از زندگی روزمره است، بی اشتهایی بر او چیره شده و خستگی به طور مداوم در ارگانیسم بدن وی مشاهده می شود.
3ـ به وجود آوردن زمینه های اضطراب: در نوجوانان حالتی شبیه به احساس ترس، نگرانی و تشویش به وجود می آید. در این بیماری علائم بیم از آینده در رفتار نوجوانان مشهود است. نوجوان با توجه به سستی مبانی خانواده از تفکر در مورد برنامه ریزی مدون برای حرکت های دسته جمعی و گروهی وحشت دارد.
4ـ ایجاد روحیه پرخاشگری و عصیان در نوجوانان: نتیجه محرومیت های مداوم از مهر و محبت پدری است. در این نوع بیماری چون نوجوان امکان مذاکره حضوری و مستقیم و متقابل با پدر و مادر خود را نمی یابد و از طرفی سوال های خود را بی جواب می بیند، روحیه عصیان و پرخاشگری در او به وجود می آید. رفتارهای پرخاشگرانه در اعمال و گفتار نوجوانانی که خانواده های آنان از همدیگر جدا شده اند کاملاً مشهود است.
5ـ بی قراری: این بیماری با شدت و ضعف در نوجوانان خانواده هایی که شاهد جدایی پدر و مادر خود بوده اند مشاهده می شود. حالتی که فرد در مقابل هرگونه عاملی تحریک پذیر است یعنی حتی در مقابل محرک های ضعیف عکس العمل شدید نشان می دهد.
6ـ حسادت سوءظن و سماجت، در نوجوانان خانواده هایی که والدین آنها از هم جدا شده اند این حساسیت ها دیده شده است. این گروه از نوجوانان در مقابل همراهان و همسالان خود حساسیت بیشتر و زیاده از حد نشان می دهند.
طلاق در بسیاری از موارد و مواقع ضروری است و زوجین ناگزیر به قبول این امر هستند. ولی در اغلب موارد جدایی ها در نتیجه توقعات بیجای احساسی، اقتصادی و عاطفی زوجین از همدیگر، سوءظن و بدبینی بی مورد، نداشتن صبر و گذشت در زندگی، حسادت بیش از حد زن و شوهر، پرخاشگری و تندخویی زن یا مرد و غرور و خودخواهی بی مورد صورت می گیرد.
بدیهی است درگیری های خانوادگی و مشاجره های پدر و مادر در حضور فرزندان، تاثیرات روحی شدیدی بر نوجوانان و نوجوانان ناظر بر صحنه می گذارند و در رفتارهای پرخاشگرانه نوجوانان و نوجوانان اثر مزمن بر جای خواهد گذاشت. به طور کلی نوجوانان و نوجوانان مرگ پدر و مادر خود را راحت تر از طلاق آنان پذیرا هستند، در فوت پدر و مادر پیوندهای عاطفی، شخصیتی و احساسی و رشته های ارتباط روانی گسسته نمی شود یا کمتر سست می شود و افسردگی و ملال، کوتاه مدت و زودگذر است. در حالی که آثار طویل المدت طلاق در پسران و پسران بیشتر است و مشکلات ناسازگاری در تشکیل خانواده را به وجود می آورد.
آنچه از پژوهش ها در امر طلاق برمی آید این است که پسران خانواده های تک سرپرست یعنی آنها که فقط با پدر یا مادر به سر می برند در معرض عوارض نامطلوبی چون انحرافات ازدواج زودرس، فرار از خانه و ترک تحصیل قراردارند. این امر در مورد گروه های اجتماعی و طبقاتی نیز صدق می کند.
البته وقتی پای نامادری و ناپدری به میان می آید تحول و پیچیدگی خاصی در زندگی نوجوانان و نوجوانان به وجود می آید.
آشنایی نوجوان و نوجوان با بستگان جدید، خواهرها، برادرها، دایی ها و عموهای نانتی گرچه گستره ای از دنیای تازه و متفاوت به وجود می آورد ولی اغلب فرزندان در جوار ناپدری و نامادری احساس خوشبختی و شادمانی نمی کنند. گرچه ممکن است زن یا شوهر با همسر جدید خود کاملاً خوشبخت باشد.
در ایران بیشتر دانش آموزانی فراری و نوجوانان ساکن در کانون اصلاح و تربیت را قربانیان طلاق تشکیل می دهند . دانش آموزانیی که فقط با پدر یا مادر خود زندگی می کنند، اغلب دستخوش اختلالات عاطفی و روانی می شوند. اکثر قربانیان طلاق که همان نوجوانان و نوجوانان هستند به مادران خود بیشتر نزدیک هستند تا پدر، زیرا پدر جدا شده از مادر با دانش آموزانی خود بیشتر مثل یک خویشاوند رفتار می کند تا فرزند حال آنکه مادر هرگز از نوجوانش فاصله نمی گیرد و مهر و محبت و احساس مادری را زیر پا نمی گذارد. به قول یک جامعه شناس "هر طلاق مرگ تمدن کوچک خانواده است" اجبار و الزام به طلاق را در موارد و شرایط خاصی از زندگی مشترک باید پذیرا بود. براساس قوانین اجتماع احترام به آزادی های فردی ضرورتی اجتناب ناپذیر است ولی قبل از هر جدایی به میوه های نارس درخت زندگی بیندیشیم، نگذاریم ناهنجاری های جامعه آنها را مسموم کند. تعجیل در داشتن فرزند در سال های خطر زندگی مشترک (سال های اول و دوم اصولاً سال های خطر برای زوج های جوان به شمار می رود) که ظاهراً برای تحکیم مبانی خانواده انجام می پذیرد کاری است که باید با تعمق صورت بگیرد زیرا در صورتی که به علل مختلف یاد شده بین زوجین جدایی روی دهد نخستین قربانیان، فرزندانی خواهند بود که از نفاق و تفرقه زوجین به جای مانده اند.
بهتر است برای ساماندهی به وضعیت زندگی نوجوانان و نوجوانان تک سرپرست که ناگزیرند زیر نظر پدر یا مادر خود زندگی کنند "واحد مددکاران ویژه طلاق" تشکیل شود تا قبل از صدور حکم پدران و مادران را در اعمال و رفتاری که باید بعد از طلاق با فرزندان خود داشته باشند توجیه کنند. به پدران و مادران باید آموزش داده شود که از بدگویی و بازگویی عیوب و نقایص یکدیگر پیش فرزندان خود (بعد از اجرای حکم طلاق) احتراز نموده و مظلوم نمایی نکنند، چون فرزند باید واقعیت جدایی پدر و مادر را به عنوان یک الزام و ضرورت زندگی پذیرا باشد و جایگاه حرمت متقابل پدر و مادر را حفظ کند.
تداوم ارتباط و تماس مددکاران ویژه طلاق با خانواده فرزندان تک سرپرست برای بررسی و حل مشکلات روانی ـ اجتماعی در سال های بعد از طلاق ضرورت دیگری است که از معضلات و نارسایی های احتمالی نوجوانان و نوجوانان جلوگیری می کند. بدیهی است گروه مددکاران ویژه طلاق باید دوره های کوتاه مدت روان شناسی نوجوان، روان شناسی خانواده و روان شناسی اجتماعی را بگذرانند و با مسائل بزهکاری و ناهنجاری های نوجوانان و نوجوانان آشنا شوند.
پیشنهادات
در مدارس قبل از شروع سال تحصیلی ، بهتر است دبیر هر پایه با اولیای دانش آموز جدیدش چند جلسه برگزار کند تا پیشاپیش شناختی روی دانش آموزان جدید داشته باشد و مشکلات عاطفی و روانی و …. آن ها را شناسایی و با هم فکری اولیا و همکاران و مطالعه ،از همان ابتدا در پی رفع و کاهش آن بر بیایند .
یکی از راه های پیشرفت دانش آموزان همدلی و همزبانی دبیر و اولیا می باشد . هر چقدر تماس اولیا با مدرسه بیشتر باشد و در پی رفع مشکلات یادگیری ورفتاری و … فرزند خود باشند ، به همان مقدار تلاش و علاقه دانش آموز به درس بیشتر و در آینده فردی ساعی ، صالح و موفّقی بار می آید . پس برای این که این رفت و آمد ها با ساعات درس تداخل پیدا نکند ، بهتر است هر دو هفته ، یک یا دو ساعت دبیر مربوطه با اولیا جلسه ای داشته باشد . ( قبلاً موضوع جلسه تعیین شود تا اولیا با مطالعه و آمادگی و فعّال در آن شرکت نمایند ، حتّی اگر دو اولیا شرکت فعّال در این جلسات داشته باشند ، غیر مستقیم باعث ایجاد انگیزه و ترغیب دیگر اولیا می شوند. )
چه بهتر است پرونده ای از خصوصیات اخلاقی ، خانوادگی و … دانش آموز ، از پیش دبستانی تا زمانی که دانش آموز دیپلم می گیرد ، تهیّه و دبیران هر پایه هر ساله ، بر طبق مشاهدات و بررسی های خود مطالبی به آن اضافه کنند تا دبیران پایه بالاتر برای رفع مشکل آن دانش آموز تلاش دوباره ای انجام ندهد .
در ادامه بخشی از آسیب ها و پیامدهای منفی جدایی والدین را بررسی می کنیم :
1. کم شدن اعتماد به نفس ؛ نوجوانان در شرایط طلاق، حمایت خود را در محیط خانواده از دست داده و با از دست دادن حمایت بیرونی، حمایت درونی و اعتماد به نفس را نیز از دست می دهند. آنها در آینده نمی توانند افرادی با تاثیر گذاری روی دیگران و اجتماع باشند و هر گز جسارت ریسک کردن و خلاقیّت را نخواهند داشت.
2. رها شدن به حال خود ؛ نوجوانانی که کانون گرم خانواده را از دست می دهند، عملاً توجه عاطفی را که قبلاً داشته را نخواهند داشت و این مسئله روح آنها را آزار می دهد.
3. رشد احتمال بزهکاری ؛ تحقیقات نشان می د هد که نوجوانان در خانواده های طلاق زمینه بیشتری برای جرم و بزهکاری در آینده خواهند داشت.
4. عدم نظارت والدین ؛ درست در زمانی که والدین سرگرم حل مشکلات خود هستند و به زحمت می توانند مشکلات زندگی آشفته خود پس از طلاق را حل کنند، نوجوانان و نوجوانان رها شده در این خانواده ها بدور از چشم پدر یا مادر با رفتار نادرست و یا با رابطه با افراد ناباب، آینده ای تاریک را برای خود رغم می زنند.
5. احساس حقارت و احساس گناه ؛ نوجوانان ممکن است احساس کنند که آنها عامل و دلیل جدایی والدین بوده اند. این احساس باعث بروز مشکلات روانی در نوجوان می شوند.
6. عدم آموزش رفتارهای متناسب با نقش؛ پدر منبع همانند سازی پسر و مادر منبع همانند سازی پسر می باشد. نوجوانان رفتارهای متناسب با جنس خود را از والدین یاد می گیرند. نوجوانان پرورشگاهی معمولاً در نحوه برخورد به عنوان زن یا مرد مشکل داشته و نحوه ابراز محبت به همسر در آینده را به نحو صحیح بلد نیستند. فرزندان طلاق نیز باید فردی را به عنوان الگو برای خود انتخاب کنند. بنابراین داشتن گستره رابطه خویشاوندی در خانواده های طلاق و داشتن رابطه عاطفی مفید و مستمر با فردی سالم و ذی نفوذ بر روی نوجوان و نوجوان که همجنس او نیز هست، ضروری می باشد.
7. خلاهای عاطفی : پدر و مادر اولین و اصلی ترین منبع محبّت برای نوجوانان می باشند. زمانی که نوجوان، والدین یا یکی از آنها را ازدست می دهد، احساس می کند منبع محبت خود را از دست داده است. بنابراین تعیین منبع جایگزین برای تغذیه عاطفی نوجوانان ضروری می باشد.
8. وقوع طلاق در خانواده باعث می شود اکثر نوجوانان از ایجاد یک رابطه مبتنی بر عشق بترسند .
9. آنها فکر می کنند با دور نگه داشتن خودشان از دیگران به لحاظ احساسی از صدمات و ناراحتی های بعدی در امان هستند .
10. توقعات از دیگران حتی از زندگی آینده خود را کاهش می دهند و در برابر اصلاح امور، احساس ناتوانی می کنند .
11. توانایی های اجتماعی آنها تحت تاثیر قرار می گیرد .
12. نیاز به داشتن پدر به خصوص برای پسران در اواسط و اواخر نوجوانی به شکلی واضح احساس شده است
ارائه راهکارهایی برای سرپرستان نوجوان برای کنار آمدن نوجوان با تغییرات حاصل از جدایی پدر و مادر :
1. اگر بشود با پدر و مادر نوجوان صحبت کنند و آنها را نسبت به آسیب های آینده فرزندشان آگاه کنند و از آنها بخواهند که هر از گاهی به فرزندشان سر بزنند و به او بفهمانند که او را دوست دارند؛ این کار برای روحیه او بسیار مفید است.
2. اگر واقعاً امکان دارد به نوجوان بگویند که نیازهای او برآورده خواهد شد، و در جهت رفع نیازهای نوجوان تلاش کنند.
3. جداً از تنبیه بدنی خودداری کنند.
4. بهتر است یکی از بستگان نزدیک یا فردی که نوجوان قبولش دارد با او در تماس باشد .
2. تا جایی که ممکن است نوجوان را از محیط آشنا و دوستان و مدرسه دور نکنند .
3. به همه مسائلی که برای فرزندان، مهم است توجه کنند .
7. برای سوالات زیادی که به دفعات از شما پرسیده می شود و تکراری می باشند آماده باشند .
توصیه هایی نیز در محیط مدرسه و در تعامل با دوستان و دبیر نیز می توان داشت که عبارتند از :
1. سعی کنید از رفتارهای ترحّم آمیز پرهیز کرده و رفتار شما با این نوجوان مثل سایر نوجوانان باشد تا او احساس نکند که با دیگران فرق دارد و مورد ترحّم قرار گرفته است.
2. بهتر است تلاش کنید تا روابط او با دیگر نوجوانان را بهبود بخشیده و همکاری و روابط همدلانه او را با دیگر نوجوانان افزایش دهید.
3. تشویق او به بازی های گروهی می تواند تا حدودی مشکل او را کاهش دهد.
4. حمایت در درون شبکه ارتباطی دوستانه نوجوانان می تواند توجه و محبّت را در بیرون از خانه برای نوجوان ارضا نماید.
5. باید توجه داشت که نوجوان در محیط مدرسه مورد تمسخر دیگر نوجوانان نباشد و او را آزار ندهند. البته اگر چنین مطلبی وجود داشته باشد راه حل آن برخورد مستقیم و تنبیه نوجوانان آزارگر نیست. بلکه باید همکاری را در بین دانش آموزان تقویت کرده و حمایت درون گروهی را برای نوجوانان بوجود آورد.
6. این مهم است که نوجوان در محیط زندگی اش فردی را جایگزین پدر یا مادر قرار دهد و نیازهای خود را از او دریافت کند ولی این فرد باید وقت و صلاحیت کافی را برای تربیت نوجوان داشته باشد. باید توجه داشت که ممکن است نوجوان دبیر خود را جایگزین والدین خود قرار دهد.
منابع و ماخذ :
1. با نوجوانان طلاق چگونه رفتار کنیم ؟ ، حجازی ، سارا ، پیوند ، ، وزارت آموزش و پرورش
2. رشد دبیر ، شماره ی دو ، ، شناخت خانواده و نقش تربیتی آن ، ملکی ،
3. رشد دبیر ، شماره ی دو ، سال سیزدهم ، اختلالات رفتاری ، عاطفی نوجوانان ، شفیع زاده ، محمود
4. حسین نژاد ، محمّد ، کاربردهای مشاوره با نوجوانان
5. قاسمی پویا ، اقبال ، راهنمای عملی پژوهش در عمل
6. کولمن ، ویلیام ، " آنچه باید دانش آموزانی طلاق بدانند ! " ترجمه نفیسه معتکف ، انتشارات دُرسا ،

باسمه تعالی
جمهوری اسلامی ایران
اداره کل آموزش و پرورش استان …..
اداره آموزش و پرورش شهرستان….

عنوان اقدام پژوهی :
چگونه توانستم دانش آموز محمد امین را به درس پیام های آسمانی علاقه مند کنم؟
نام و نام خانوادگی مولف اول/مجری اصلی :
پست سازمانی :
رشته تحصیلی :
آخرین مدرک تحصیلی :
دوره تحصیلی :
سمت فعلی :
شماره پرسنلی :

18