باسمه تعالی
جمهوری اسلامی ایران
اداره کل آموزش و پرورش استان …
اداره آموزش و پرورش شهرستان …
عنوان اقدام پژوهی :
چگونه توانستم دانش آموزان پایه…آموزشگاه .. .. را به مباحث تاریخی علاقه مند سازم ؟
نام و نام خانوادگی مولف اول/مجری اصلی :
پست سازمانی :
رشته تحصیلی :
آخرین مدرک تحصیلی :
دوره تحصیلی :
سمت فعلی :
شماره پرسنلی :
فهرست مطالب
چکیده
مقدمه
بیان مساله
توصیف وضعیت موجود
اهمیت موضوع
گرد آوری شواهد یک
شیوه های گرد آوری اطلاعات
تعریف و تبیین واژه های کلیدی
ارائه روش های پیشنهادی جهت حل مساله
اقدام و اجرای راه حل های پیشنهادی
گرد آوری شواهد دو
موانع و محدودیت ها
پیشنهادها
منابع و مآخذ
چکیده :
بسیاری از مورخان، محققان و دانشمندان ایران و جهان با اذعان به علم بودن تاریخ و حتی قبول آن به عنوان مادر علوم نقش قابل توجه و انکارناپذیر تاریخ در زندگی بشر را گوشزد کرده و بر این مسائل اتفاق نظر دارند که تاریخ عبرت آموز بوده و می تواند با یادآوری اشتباهات بزرگ گذشته، انسانیت را از تکرار (لااقل عمدی و اختیاری) آن ها باز دارد. به علاوه تاریخ تجربه گذشته را به تجربه کنونی می افزاید و زندگی را پرمایه تر می کند. اتکا بر تجارب گذشته غالباً اخذ تصمیم را در زندگی روزانه آسان می کند و چونان چراغی برای راه آینده ما عمل می نماید.حس تاریخی لازمه ی حیات و بقای ملت ها به شمار می آید. هر ملتی با اتکا به شخص ها، حماسه ها، کتاب ها، شعرها، یادآوری خطرات و صدمات گذشته، بزرگداشت پیروزی ها و تجلیل از قهرمانان و … هم در شکل گیری این حس و هم در تقویت هر چه بیش تر و مداوم آن می کوشد. ملت ما و دیگر ملت های بزرگ جهان به اتکای همین حس تاریخی است که در تاریخ دوام آورده اند و در برهه هایی، صاحب آوازه و افتخار شده اند. تضعیف این حس را باید خطری جدی در حیات عالی هر کشور دانست. اینجانب علی بابلی در این اقدام پژوهی سعیم بر این است که بتوانم دانش آموزان کلاسم را به مبحث تاریخ علاقه مند سازم . امید است پژوهش فوق مورد قبول همگان قرار گیرد.
مقدمه
تدوین تاریخ، ترسیم سرگذشت حیات و فرهنگ یک قوم و ملت است. در این رهگذر، زمینه های پیدایش، بستر حرکت، عوامل و موانع آن، پدیده ها و حوادث، علل تعالی یا انحطاط، تاثیر و تاثرها، چگونگی روابط و سایر شئون و مظاهر زندگی، فرهنگ و سرنوشت آن ملت و قوم توسط یک مورخ به تصویر کشیده شده و در معرض اندیشه، کنکاش و مطالعه انسان ها و به ویژه فرزانگان و اندیشه مندان قرار می گیرد. این کار از نظر علمی ارزشمند، آگاهی بخش و خدمت به علم و فرهنگ و اقوام و ملل به خصوص محققان و دانش پژوهان و اصحاب اندیشه و اهل مطالعه است.تاریخ از مجرای ذهن تاریخ نویس می گذرد و هر قدر هوش و دانش او زیاد باشد، باز تاریخ را از دریچه دوران و شخصیت خویش می بیند. بنابر این، تاریخ نگار همواره بینش خاص خود را دارد، لیکن هرگز کل حقیقت را در نمی یابد و شیوه ی وی در دوره بندی تاریخ همواره، دست کم تا اندازه ای، فرآورده ذوق ویژه اوست. به این معنا، تاریخ کلاً به همان میزان که علم است، هنر نیز هست. به ویژه وقتی که مورخ از حد گزارش صرف وقایع و داده ها بگذرد و به تعبیر آن ها بپردازد.تاریخ را می توان از دیدگاه های مختلف بررسی و تقسیم بندی کرد؛ از وقایع نگاری تا واقع نمایی و کشف سنن و علل و انگیزه ها و نقد و تحلیل فلسفه حوادث تاریخی. بنابر این اقسام تاریخ به طور کلی عبارتند از:1. تاریخ نقلى علم به وقایع و حوادث و اوضاع و احوال انسان ها و ملت ها در گذشته، در مقابل اوضاع و احوالى که در زمان حال وجود دارد. پس علم تاریخ در این معنى، یعنى علم وقایع و حوادث سپرى شده و اوضاع و احوال گذشتگان. زندگى نامه ها، فتح نامه ها، سیره ها که در میان همه ملل تالیف شده و مى شود از این مقوله است..اما امروزه وقتی با دقت به رفتار و عملکرد دانش آموزان توجه می کنیم متوجه می شویم دانش آموزان با شور و شوق وارد کلاس درس تاریخ نمی شوند. تلاش دارند بهانه های مختلف از کلاس فرار کنند و سعی ندارند از حوادث گذشته مطالبی فراگیرند در کلاس به درس توجهی نمی کنند. تکالیف درسی را به خوبی انجام نمی دهند. نمرات امتحان بیشتر دانش آموزان در سطح قابل قبولی نیست.
این بی علاقگی به درس تاریخ مرا واداشت تا دست به تحقیق در این زمینه بزنم تا علل آن را بیابم در ضمن از مدیر مدرسه و اولیای محترم که در این کار مرا یاری کردند، تشکر می کنم.
بیان مساله
بسیاری از مورخان، محققان و دانشمندان ایران و جهان با اذعان به علم بودن تاریخ و حتی قبول آن به عنوان مادر علوم نقش قابل توجه و انکارناپذیر تاریخ در زندگی بشر را گوشزد کرده و بر این مسائل اتفاق نظر دارند که تاریخ عبرت آموز بوده و می تواند با یادآوری اشتباهات بزرگ گذشته، انسانیت را از تکرار (لااقل عمدی و اختیاری) آن ها باز دارد. به علاوه تاریخ تجربه گذشته را به تجربه کنونی می افزاید و زندگی را پرمایه تر می کند. اتکا بر تجارب گذشته غالباً اخذ تصمیم را در زندگی روزانه آسان می کند و چونان چراغی برای راه آینده ما عمل می نماید.
حس تاریخی لازمه ی حیات و بقای ملت ها به شمار می آید. هر ملتی با اتکا به شخص ها، حماسه ها، کتاب ها، شعرها، یادآوری خطرات و صدمات گذشته، بزرگداشت پیروزی ها و تجلیل از قهرمانان و … هم در شکل گیری این حس و هم در تقویت هر چه بیش تر و مداوم آن می کوشد. ملت ما و دیگر ملت های بزرگ جهان به اتکای همین حس تاریخی است که در تاریخ دوام آورده اند و در برهه هایی، صاحب آوازه و افتخار شده اند. تضعیف این حس را باید خطری جدی در حیات عالی هر کشور دانست.دلایل مهم اهمیت تاریخ عبارتند از:
1ـ تاریخ هرگز تکرار نمی شود چرا که تکرار آن در معنی بازگشت زمان های سپری شده و تمام لوازم و تعلقات آن خواهد بود. اما انسان که به تعبیر قرآن ظلوم جهول است همواره دوست دارد هر راه حل را و گر چند به بن بست رسیده باشد دوباره تجربه کند یعنی خطاهای گذشته را دوباره مرتکب می شود، با این پندار که چون از دست او صادر می شود دیگر خطا نیست و تکرار خطا را تکرار تاریخ می پندارد. [دکتر زرین کوب]
2ـ انسان تاریخی انسان عزیزی است، وجدانش بیش تر عاطفی است. [هگل]
3ـ خدا انسان را آزاد گذاشته تا تاریخ خود را بسازد و نقش خدا، در تاریخ فرستادن پیام آوران خود یعنی پیامبران است که آن ها هم وظیفه دارند انسان را آگاه سازند که خدایی هست و از خطا باز دارد. [اریک فروم]
4ـ مورخ مانند بازپرس است که برای قاضی تاریخ مدرک جمع آوری می کند، و قاضی همان نوشته و یا کتاب تاریخ است. [توماس کارلایل اسکاتلندی]
5ـ خواندن تاریخ حس میهن پرستی را در مردم یک کشور برمی انگیزد. [رومن گیرشمن]
6ـ تاریخ دنیا به هم پیوسته و یک لحظه قطع نمی شود و در یک حالی هر لحظه آن نیز مستقل است هیچ واقعه ای تکرار نمی شود و مشابه و نمونه ندارد. آری، تاریخ تکرار مکررات هست ولی بر خلاف تصور قبلی هرگز تکرار نمی شود. هر واقعه ای در تاریخ منحصر به فرد است زیرا تنها در یک زمان، و تنها در یک مکان و توسط انسان های معلومی به وجود آمده که دیگر وجود ندارد. [دکتر باستانی پاریزی]
7ـ اخبار تاریخی احکام نیست، بلکه اظهاراتی مثبت یا منفی درباره رویدادهاست. این اظهارات به نفسه ممکن است درست یا نادرست باشد. این تعریف دستوری و منطقی آن هاست. شیوه انتقادی به این اظهارات باید با این پرسش آغاز شود که آیا وقوع چنین رویدادهایی ممکن بوده است یا نه، و این پرسش، باید مقدم بر هر چیز باشد، زیرا همین که عدم امکان وقوع حوادث محرز گردید انتقاد از مراجعی که آن ها را نقل کرده اند بی فایده است. از این رو در حالی که علم حدیث دامنه ی خود را به جرح و تعدیل اخبار محدود می کند، تاریخ باید، هم تحقیق درباره طبایع حوادث و هم جرح و تعدیل را در مورد اخبار به کار ببرد. [ابن خلدون]
8ـ یکی بر تربتی فریاد می کرد که اینان پادشاهان جهانند
بگفتم تخته برکن زگورش ببین تا پادشه یا پاسبانند
بگفتا برکندن چه حاصل همین دانم که مشتی استخوانند [سعدی]
توصیف وضعیت موجود
اینجانب …دبیر … آموزشگاه … دوره…. متوسطه هستم و مدت …. سال است که در آموزش و پرورش در حال خدمت هستم.هم اکنون در این آموزشگاه در پایه … …نفر دانش آموز دارم. .دانش آموزان این مدرسه دارای علاقه زیاد به تحصیل هستند و با اشتیاق وارد کلاس می شوند و من هم با چنین دانش آموزانی می توانم از روش های مختلف تدریس استفاده کنم و در کار خود موفق هم هستم.در ابتدای سال تحصیلی مدیر محترم جلسه ی شورای دبیران را تشکیل داد که اکثر دبیران از جمله خود من هم در این جلسه شرکت نمودم. مدیر و معاون مدرسه گزارشی از عملکرد سال تحصیلی سال قبل را ارائه دادند و از وضعیت درسی دانش آموزان و علاقه آنها به تحصیل صحبت کردند و خاطرنشان ساختند که این دانش آموزان این مدرسه از وضعیت درسی خوبی برخوردارند . طبق بررسی هایی که خود من انجام دادم فهمیدم که دانش آموزان این مدرسه بیشتر وقت خود را صرف درس های پایه مثل ریاضی و علوم می کنند و علاقه چندانی به درس تاریخ از خود نشان نمی دهند.
با شروع کلاس ها من وارد کلاس های مختلفی شدم، از جمله برای تدریس درس مطالعات اجتماعی وارد کلاس هشتم شدم بعد از این در مورد اهمیت بخش تاریخ برای آنها سخنرانی کردم. و در مورد فایده های تاریخ برای زندگی شان در جهان امروز توضیحاتی دادم. در ضمن صحبت متوجه شدم که بیشتر دانش آموزان به همدیگر نگاه می کنند و زیر لب چیز هایی می گویند و حتی حرکاتی هم دارند و گاهی مواقع با هم حرف می زدند. وقتی کلاس تمام شد دانش آموزان با سرعت از کلاس خارج شدند، این امر باعث تعجب من شد.جلسه بعدی قبل تدریس تدریس یک ارزشیابی تشخیصی از دانش آموزان کلاس هشتم به عمل آوردم نتیجه این آزمون به این صورت بود که از … نفر از دانش آموزان این کلاس فقط ..نفر نمره بالاتر از حد متوسط گرفتند و نمره بقیه زیر حد متوسط بود.
اهمیت موضوع:
قرآن کریم حدود ۱۳ بار فرمان می دهد که انسانها به تاریخ توجه کنند، صرف نظر از مراحل فراوانی که به امرتفکر، تحقیق و دقت در رویدادهای گذشته و الهام گرفتن از آنها می نماید تا در احوال و سرگذشت اقوام و امم مختلف کوشا باشند. لذا قرآن در تمام این ۱۳ مرتبه بشر را به مطالعه تاریخ فرا می خواند، یا آیات را با فعل امر آغاز می نماید و یا مفهوم و حالت ایجابی دارد. از جمله در سوره انعام آیه ۱۱ می فرماید: "ای رسول خدا! بگو در زمین سیر نمایید، سپس بنگرید که سرانجام دروغگویان چه بوده است."
اهداف تاریخ نیز در نوشته های اندیشمندان بزرگ گذشته و عصر حاضر بارها تکرار شده است. یک نفر از این محققان می نویسد: "از مطالعه تاریخ، وقایع، حوادث و عادات و رسوم و ادیان و آداب ملل می توان دریافت چه چیزهایی باعث علو و ترقی انسان می شود و برعکس چه رشته پیشامدها و کارها و آداب دینی و اجتماعی باعث می گردد که یک قوم… تنزل کند
تاریخ، سبب آشنایی افراد با عقاید و ادیان می شود و می توان دردها و گرفتاریهایی را که در زندگی پیش می آید، از روی آن و توجه به تجارب گذشتگان رفع و درمان کرد. در واقع، با ذکر این دو فایده عمده، قدما می خواسته اند تاریخ را مرادف علم ادیان و در ردیف علم ابدان بخوانند. پیامبر اعظم(ص) نیز فرمودند: "علم دوتاست، علم ادیان و علم ابدان."
در جهان معاصر، علم تاریخ از جمله روشها و فنون متداول در میان همه ملتها و نژادهاست. همه اقشار جامعه صرف نظر از خواص و عوام به دانستن آن علاقه مندند، اما نکته مهم در مطالعات تاریخی توجه به فلسفه تاریخ است که بیان کننده علل و عوامل ایجاد کننده رویدادهای مهم می باشد.
ابن خلدون در این مورد اعتقاد دارد: "در بطن تاریخ، اندیشه و تحقیق درباره حوادث و مبادی آنها و جستجوی دقیق برای یافتن علل، علمی است درباره کیفیت وقایع و موجبات و علل حقیقی آنها، به همین دلیل، تاریخ از خرد سرچشمه می گیرد و از جمله دانشهاست."
گرد آوری شواهد یک
با توجه به اینکه در کتاب مطالعات اجتماعی در بخش تاریخ متوسطه اول پایه هشتم هشت درس درباره تاریخ قبل از اسلام وجود دارد.تدریس خود را شروع کردم در ادامه تدریس تلاش کردم آنها را به اظهارنظر و بحث و بحث و گفتگو ترغیب کنم و خود هم از آنها سوالاتی می پرسیدم و از این طریق آنها را به یادگیری درس علاقمند سازم. اما آنها تمایلی به شرکت در بحث از خود نشان نمی دادند و سوالاتی که می پرسیدیم جدایی غلط یا ناقصی می دادند و بعضی ها می گفتند ما نمی دانیم، متوجه نشدیم. البته در حین تدریس و جلسه بعد رفتارهای از این
دانش آموازنی سرزده از جمله:
1. در زمان تدریس توجهی به کلاس نداشتند، همیشه به دنبال بهانه ای بودند تا بخندند تا پرنده ای از پشت پنجره عبور کند یا شخصی از آن جا عبور کند تا به آن نگاه کنند و دیگران را متوجه آن نمایند. یا اینکه صدایی از بیرون از کلاس بشنوند و آن را بهانه فرار از درس قرار دهند.
2. وقتی که درس اول تدریس شد برای آنها تکالیفی را مشخص کردم که باید انجام می دادند اما وقتی که در جلسه بعد وارد کلاس شدند جز همان سه نفر که تقریباً انجام داده بودند، بقیه بدون تغییر در رفتار آنها وارد کلاس شدند. وقتی علت را از آنها پرسیدم بهانه واهی آوردند و به دنبال توجیه کار خود بودند.
3. در حین تدریس مدام با یکدیگر حرف می زدند یا اگر یکی حرفی می زد به جای دبیر سعی می کردند که او را ساکت کنند تا از این طریق فرصتی برای فرار از درس پیدا کنند.
4. مشاهده می شد در کلاس درس مدام حرکت می کردند و احساس بی قرار ی می کردند یا نفس عمیق می کشیدند و با صدای بلند نفس را از دهان خارج می کردند یا خمیازه می کشیدند یا اجازه بیرون رفتن می خواستند، اگر یکی را اجازه می دادی بیرون از کلاس برود، بقیه هم چنین تقاضایی را داشتند.
مشاهده چنین رفتارهای غیرطبیعی دانش آموزان در کلاس باعث نگرانی من شد. و برای من ایجاد سوال شد که چرا دانش آموزان رفتار هایی دارند چنین برای بهبودی کار پرسشنامه ای را تهیه کردم در آن سوالاتی را در مورد علاقه آنها به درس و کلاس تاریخ پرسیدم. در این نظرسنجی 68 درصد دانش آموزان علاقه ای به درس و کلاس و 65 درصد هم علاقه ای به دبیر نداشتند. وقتی از فواید درس تاریخ برای سرنوشت آنها در زندگی آینده سوال مطرح کردم، 72 درصد دانش آموزان درس تاریخ را بی فایده دانستند و عنوان کردند که دانستن مطالبش تاثیری در پیشرفت شغلی آینده و زندگی آنها نداردودر ادامه وقتی که خواستم درس های ریاضی، علوم، دینی و جغرافیا از لحاظ تاثیر آنها بر زندگی شان رتبه بندی کنند 78 دانش آموزان رتبه شش را به تاریخ دادند. حال سوالی که برای من مطرح است این است
که چرا دانش آموزان به کلاس و درس تاریخ علاقه ای نشان نمی دهند و از آن گریزان هستند؟ من به عنوان دبیر چگونه می توانم علاقه دانش آموزان را به درس تاریخ بهبود بخشم؟
شیوه های گرد آوری اطلاعات
منابع گرد آوری اطلاعات من دانش آموزان، اولیا دانش آموزان ، همکاران می باشد . در این راستا روش هایی که برای جمع آوری اطلاعات استفاده کردم عبارتند از:
الف) مشاهده ب) پرسشنامه ج) مصاحبه د) اسنادی
الف) مشاهده: در مشاهده سعی کردم رفتارهایی را که بیانگر بی علاقگی دانش آموزان به درس تاریخ است را مورد توجه قرار دهم و آنها را ثبت کنم و بعد در پی حل آن بر آیم.
در ابتدای سال تحصیلی وقتی وارد کلاس شدم مشاهده کردم بسیاری مشغول حرف زدن هستند. از آنها خواستم که سکوت کلاس را رعایت کند و به حرف های من توجه کنند با این حال تعدادی هم تذکر مرا نادیده گرفتند وقتی تدریس درس را شروع کردم دانش آموزان توجهی به درس نداشتند و با حرکاتی که داشتند متوجه شدم احساس بی قرار می کنند. دائماً به بهانه های واهی با دوستانشان حرف می زند و اجازه خروج از کلاس را می خواهند. در حین تدریس از آنها سوالاتی در زمینه مطالب تدریس شده از آنها می پرسیدم و جوابی نمی دادند و می گفتند متوجه نشدم و من هم مجدداً توضیح می دادم و یا از بعضی دیگر که متوجه شدند می خواستم که توضیح دهند. با این شیوه سعی داشتم آنها را در تدریس فعال سازم و تمایل آنها را بر شرکت در بحث گروهی برانگیزم اما زیاد موفق نبودم. بعد از اتمام تدریس از یکایک دانش آموزان خواستم متن درس را برای کلاس با صدای بلند بخواند از کل دانش آموزان سه نفر می توانستند درس را خوب بخوانند و بقیه دانش آموزان در حد متوسط بودند. اتفاقاً بعداً همین سه نفری که علاقه بیشتری به مشارکت در بحث کلاس از خود نشان می دهند و تلاش دارند پاسخ سوالات مطرح شده را بدهند درست است که ناتوانی در خواندن برای تمام درس ها مشکلاتی به همراه می آورد اما برای درس تاریخ که بیشتر مفاهیم آن انتزاعی است و دانش آموزان آن را لمس نمی کنند و همچنین فایده ای هم در آن احساس نمی کنند، این مشکلات بیشتراست. ناتوانی در خواندن باعث عدم یادگیری درس و به مرور زمان باعث بی علاقگی به درس تاریخ شده است.
در جلسه دوم هم وارد کلاس شدم وقتی تکالیف دانش آموزان را بررسی کردم دیدم که بسیاری از دانش آموزان باز به جزهمان 3 نفر بقیه تکالیفشان را انجام ندادند. یا اگر هم انجام دادند ناقص انجام دادند و پرسش هم که از درس قبلی به عمل آورد ام، درس یاد نگرفتند و جوابی به سوالات من ندادند وقتی دلیل را از آنها پرسیدم.
آنها جواب دادند که ما علاقه ای به درس تاریخ نداریم چون فایده ای برای ما ندارد و فقط برای قبول شدن شب امتحان مقداری می خوانیم ونمره ی قبولی را می گیرم تا از این درس خلاص شویم.
ب) پرسشنامه: در پرسشنامه من سوالات مختلفی را مطرح کردم تا علل این بی علاقگی را در دانش آموزان پیدا کنم و بهتر بتوانم با اقدامات درست به درمان آن بپردازم. پایین بودن سطح آرزوها یکی از عواملی است که باعث بی علاقگی دانش آموزان به تحصیل خصوصاً به درس تاریخ شده است.
بی علاقگی به تحصیل می شود. درس تاریخ چون دارای مفاهیم انتزاعی است و به نظر آنها ارتباطی با آینده شغلی آنها ندارد بی علاقگی دراین درس بیشتر احساس می شود.
عامل دیگری که باعث بی علاقگی دانش آموزان مورد تحقیق من به درس تاریخ شده شیوه تدریس دبیر و چگونگی برقراری ارتباط او با دانش آموزان است.
در سال گذشته از روش سخنرانی استفاده شده بود و کمتر از وسایل کمک آموزشی برای ایجاد انگیزه در میان دانش آموزان استفاده می شد و فقط درس برای آنها توضیح داده می شد و مقداری نمونه سوال برای آنها مشخص می شد.
موضوع دیگری که در پرسشنامه مطرح کردیم که بیانگر عدم تمایل دانش آموزان به درس تاریخ است مربوط به کیفیت محتوا و حجم کتاب و کم بودن ساعت آموزش تاریخ در طول یک هفته است. کتاب تاریخ علم امروز دانش آموزان نیست و دانش آموزان احساس بیگانگی با آن می کنند.مطالب این کتاب هم بیشتر جنبه تحلیلی دارند و کمتر جنبه توصیفی دارند و مطالب بصورت داستانی مطرح نشدند و هر چند تصاویر در کتاب موجود است
ولی دانش آموزان عنوان کردند که این تصاویر نمی تواند برای آنها جذاب باشدوتوجه آنها را به خود جلب می کند. حجم کتاب هم با توجه به زمان اختصاص یافته بسیارزیاد است.
بخش دیگر از عدم تمایل دانش آموزان به کتاب تاریخ مربوط به نگاه و برخوردضعیف متولیان آموزشی به این کتاب و عدم اختصاص امکانات و بودجه کافی برای جذاب نمودن این درس است.
ج) مصاحبه: مصاحبه را با والدین و همکاران انجام دادم طی دعوتی که از اولیای دانش آموزان به مدرسه داشتم از 28 نفر 11 نفر در این جلسه شرکت کردند و بیشتر این والدین مادر بودند. آنها عنوان داشتند
نمی توانیم کمک های لازم را به آنهابکنیم و بیشتر نظارت بر کارهای دانش آموزان رامحول به مادر می کنند و چون پدر بیشتر وقت خود را صرف کار در بیرون از خانه می کند در نتیجه با خستگی تمام وارد خانه می شود دیگر توان توجه به کار دانش آموز با نظارت بر کار او را ندارد. بیشتر وظایف خود را تامین نیازهای مادی می دانند. و مادر هم چون بچه ها حرف شنوی کمتری هم از او دارند در نتیجه بی توجه به
تحصیل بچه ها و نیز عدم ابراز علاقه به دانش آموازن باعث بی علاقگی به درس خصوصاٌ تاریخ شده است.
بسیاری از خانواده ها از برقراری ارتباط درست با فرز ندانشان ناتوان هستند این ناتوانی نه تنها در مورد جنبه های مادی بلکه در مورد جنبه های عاطفی و روانی نیز وجود دارد. مجموعه این رفتارها سبب بسیاری از رفتارهای ناخوشایند و بی تفاوت نسبت به درس تاریخ شده است. در کنار آن برخی از خانواده ها دارای تعدادفرزندان بیشتر 3 نفر با فاصله سنی کم هستند در نتیجه چنین خانواده هایی فرصت
کمتری پیدا می کنند تا به تک تک فرزندان خود توجه کنند. از این رو در چنین محیط ی فرزندان کمتر مورد توجه قرار می گیرند و مورد حمایت قرار می گیرند و تشویق های لازم از طرف خانواده از فرزندان نمی شود. در نتیجه هم این عوامل باعث بی علاقگی دانش آموزان به درس تاریخ شده است.
مصاحبه با همکاران برای من بسیار مهم بود زیرا با توجه به موضوعاتی که در بالا مطرح شده ارتباط تنگاتنگی با کار همه همکاران داشته است. پس روش هایی که آنها برای علاقه مند ساختن دانش آموزان به درس در پیش گرفتند، می توانند مفید باشد.
1: در ابتدا من سعی دارم با آنها ارتباط دوستانه برقرار کنم و با آنا ن درد دل کنم، به پای صحبت های آنها می نشینم و بعد وقتی که علاقه آنها را به درس و خودجلب کردم از آنها می خواهم در کلاس درس توجه داشته باشند و در کلاس فعال باشند
تا مطالب درس را در همان کلاس یاد بگیرند. به آنها یاد آوری می کنم که شما می توانید موفق شوید، مشروط به اینکه با علاقه به کلاس بیایید و گوش کنید.
2: من دانش آموزان را به گروه های کوچک تقسیم کنم و از آنها می خواهم با یکدیگر درموردموضوعات درس بحث کنند و به کلاس ارائه دهند و همچنین رسانه ی آموزشی را درست کنند وبا استفاده از وسایل کمک آموزشی کلاس را جذاب می کنم ودانش آموزان با علاقه و دقت به درس توجه می کنند.
3: سعی می کنم همیشه ارتباط درست و مهربانانه با آنها داشته باشم همیشه با والدین این دانش آموزان در ارتباط هستم و به مناسبت های مختلف مسابقاتی برگزار می کنم تا دانش آموزان را به درس علاقه مند سازم.
تعریف و تبیین واژه های کلیدی
علاقه: دوست داشتن ها و دوست نداشتن های افراد اشاره دارد. علاقه احساس های شخصی نسبت به امور است. رجحان های فرد درباره فعالیت ها ، نهاده ای اجتماعی یا ( گروه ها یا شامل احساس های شخصی نسبت به امور است. (سیف ، علی اکبر. 1382 ، ص 61)
روش تدریس: به مجموعه تدابیر منطقی که دبیر برای رسیدن به هدف با توجه به ( شرایط و امکانات اتخاذ می کند را روش تدریس می گویند. (شعبانی، حسن. 1382 ، ص 241)
ارتباط: عبارت است از فرایند انتقال و تبادل افکار، اندیشه، احساساتی و عقاید دو نفر یا بیشتر با استفاده از علائم و نمادهای مناسب به منظور تحت تاثیر قراردادن، کنترل و ( هدایت یکدیگر. (شعبانی، حسن. 1382 ، ص 84)
ناتوانی در خواندن: عبارت از یک بی نظمی و اختلال در اعضای شنوایی و صوتی دانش آموز که شرایط لازم برای قرائت عادی و صحیح را مختل یا دچار وقفه می سازد.
(لوگال، اندره، 1379 ، ص 68)
ارائه روش های پیشنهادی جهت حل مساله
با توجه به اطلاعات بدست آمده و شناخت علل بی علاقگی دانش آموزان به بحث تاریخ تصمیم گرفتم روش های زیر را اجرا نموده تا از میزان علاقه دانش آموزان را افزایش دهم:
1. بالابردن سطح آرزوهای دانش آموزان
2. تشکیل گروه های کوچک
3. برقراری ارتباط مناسب با دانش آموزان
4. تهیه رسانه آموزشی
5. تهیه داستان های تاریخی
6. ارائه فهرستی از مشاغل
7. استفاده از شیوه های نوین تدریس
8 . استفاده از وسایل کمک آموزشی در تدریس
9 . تغییر دادن محرک ها در جریان تدریس
10 . مشاوره با مدیر و معاون مدرسه
11 . ارائه گزارش در جلسه شورای دبیران
2 . راهنمایی و مشاوره با والدین
اقدام و اجرای راه حل های پیشنهادی
1. بالابردن سطح آرزوها- برای بالابردن سطح آروزها به دانش آموزان در جلسات متعدد متذکر شدم که هر انسانی با تلاش و کوشش می تواند موفق شود. انسان های موفق به دستاوردهای کم قانع نمی شوند و تلاش دارند با برنامه ریزی و پشتکار در انجام کارها موفقیت های خوبی داشته باشند. شما هم دارای توانایی های زیادی هستید و نباید خود را دست کم بگیرید. می توانید با تبدیل محدودیت ها به فرصت ها و استفاده از این فرصت ها در یادگیری درس ها موفق باشید. تفاوتی میان شما و آنهایی که موفق هستند، وجود ندارد. تنها تفاوت در این است که آنها از فرصت ها استفاده می کنند و در کلاس با دقت به درس گوش می کنند و مطالب را در همان کلاس یاد می گیرند. در ادامه از شخصیت های علمی که با کمترین امکانات موفق بودند صحبت کردم. با این شیوه سعی کردم سطح آرزوهای دانش آموزان را افزایش دهم.
2. تشکیل گروه های کوچک- دانش آموزان را به گروه های کوچک همیار تقسیم کردم و به آنها فرصت دادم متن درس را به صورت انفرادی بخوانند و بصورت گروهی با هم بحث و گفتگو کنند و بعد به سوالات مطرح شده، پاسخ دهند. البته برای گروه هایی که فعالیت خودشان را با جدیت دنبال می کردند و مشارکت خوبی داشتند،جایزه در نظر می گرفتم.
3. برقراری ارتباط مناسب با دانش آموزان- سعی کردم ارتباط دوستانه ای با دانش آموزان داشته باشم در ابتدای ورودم به کلاس با آنها سلام و احوالپرسی می کردم و سعی کردم با نام کوچک آنها را صدا بزنم از تنبیه یا مجازات هایی که شخصیت آنها را زیر سوال می برد، پرهیز کردم. دانش آموزان را در تصمیم گیری ها مشارکت می دادم و از آنها خواستم که عملکردم را در کلاس نقد و بررسی کنند و انتقادها و پیشنهادهای خود را بیان کنند و نظرات آنها را در تدریس لحاظ می کردم. در این زمینه از راهکارهای بهبود ارتباط (هورنبای 1994 ) استفاده نمودم.
5. تهیه رسانه آموزش- در این زمینه از دانش آموزان خواستم که برحسب موضوعات درس از محیط پیرامون خود آثار و بناهایی تاریخ ی مربوط به دوره های مختلف را بررسی و از آنها گزارش تهیه و به کلاس ارائه دهند. کار دیگر تهیه روزنامه دیواری بوده و برای این کار آنها نمره در نظر گرفتم تا دانش آموزان تشویق
شوند کارشان را با جدیت انجام دهند.
6. تهیه داستان های تاریخ ی- ابتدا خود داستان های تاریخ ی را در کلاس می گفتم.برای نمونه ماجرای قتل آقامحمدخان قاجار را توضیح دادم و از شخصیت هایی چون میرزاکوچک خان که در تاریخ نقش داشتند صحبت می کردم و در ادامه دانش آموزان را تشویق کردم که آنها می توانند این کارها را انجام دهند.
7. بازدید از موزه- یکی دیگر از اقداماتی که با همکاری مدیر مدرسه انجام دادم
بازدید از موزه شهرستان نهاوند به همراه دانش آموزان بود. البته از آنها خواستم از این بازدید بصورت گروهی گزارش تهیه کنند و به کلاس ارائه دهند و گروهی که بهترین گزارش تهیه کردند مورد تشویق قرار گرفتند.
8. ارائه فهرست مشاغل- فهرستی از مشاغلی که مربوط به علم تاریخ و تاریخ بود تهیه نموده و در اختیار دانش آموزان قرار دادم. از جمله این مشاغل عبارتند از: باستانشناسی،کارشناس مسائل سیاسی، حقوق سیاسی، مورخ و دبیری تاریخ .
9. استفاده از شیوه های نوین تدریس- سعی کردم با توجه به موضوعات هر درس روش های خاصی را پیش بگیرم. یکی از این روش ها که برای تدریس انتخاب کردم، تدریس گروهی بود. از دانش آموزان خواستم متن درس را بخوانند و بصورت گروهی در مورد سئوالات مطرح شده من بحث کنند و جواب را برای کلاس بیان کنند. روش دیگرایفای نقش (ترموتوونین رشد آموزش تاریخ نشر 21 ) بود. در این روش از چند نفر از دانش آموزان خواستم که برحسب مطالب کتاب یک نقش را انتخاب و در کلاس برای دیگران بازی کند. و دیگران که به عنوان تماشاچی هستند موظفند در پایان به نقد وبررسی بپردازند. و اگر سوالاتی که مطرح شده پاسخ دهند.
10 . استفاده از وسایل کمک آموزشی در تدریس- در این زمنیه تصاویر سیاسی از کتاب ها و مجلات رشد آموزش تاریخ تهیه کردم و در موقع تدریس از آنها استفاده نموده تا ایجاد انگیزه نمایم و میزان تمرکز حواس آنها را بالا ببرم. همچنین از آنها خواستم تصاویر یا مطالبی تاریخ ی را تهیه کرده و به کلاس ارائه دهند تا از آنها استفاده کنم.
11 . تغییر دادن محرک در جریان تدریس- در زمان تدریس سعی کردم حرکات و سخنان خود را تغییر دهم همراه با تغییر آهنگ، صدا و چهره با شور و شوق تدریس می کردم و علاقه خود را به تدریس نشان می دادم و با دانش آموزان ارتباط چشمی برقرار می کردم تا از این طریق دانش آموزان با علاقه به درس گوش دهند.
12 . راهنمایی و مشاوره با مدیر و معاون مدرسه- از مدیر و معاون مدرسه خواستم زمانی که اولیای دانش آموزان به مدرسه مراجعه می کنند ابتدا از نقاط قوت دانش آموزانشان صحبت کنند و بعد به نقاط ضعف آنها بپردازند، زیرا برخی از والدین احساس می کند چون فرزندانشان وظایف خود را به خوبی انجام نداده اند، موجب شرمساری آنها خواهند بود و وقتی به مدرسه می آیند مورد سرزنش قرار خواهند گرفت.
13 . ارائه گزارش در جلسه شورای دبیران – گاهی اوقات شما به عنوان یک دبیر از همکاران و مسئولان تقاضای کمک داریم در هر حال تقاضاکردن از دیگران گاه برای ما دشوار است. اما در جلسه ی شورای دبیران سعی کردم تا اقداماتی که برای علاقمند کردن دانش آموزان به درس تاریخ انجام دادم گزارش داده و از همکاران درخواست کردم که بدون هیچ گونه ملاحظه ای به نقد و بررسی کارم بپردازم. و انتقادها و پیشنهادهای خود را بیان نمایند. در این راستا برای افزایش موفقیت در تقاضا کردن در موقعیت های مختلف مانتئی ( 1988 ) راهنمای مفیدی برای من بود. این راهکار به طور خلاصه عنوان می داردکه درخواست خود را مستقیماً و سریع و دقیق بیان دارید و با آمادگی کامل پذیرای انتقادهای سازنده عزیزان باشیم.
14 . راهنمایی و مشاوره با والدین- در جلسات متعددی که با والدین داشتم اهمیت نقش خانواده را در علاقه مند کردن دانش اموزان به تحصیل بخصوص درس تاریخ یادآوری کردم و از آنها خواستم که وقتی بیشتری را برای برقراری ارتباط درست با فرزندانشان صرف کنند. از دانش آموزان خود بخواهند که موضوعات مختلف درس تاریخ را برای آنها شرح دهند. سعی کنند در منزل به آنها فرصت اظهار نظر بدهند و در تصیم گیری ها شرکت دهند. بر کار آنها نظارت داشته باشند. همیشه با من در ارتباط
باشند و این ارتباط را به خاطر کار قطع نکنند. سعی کنند علاقه خود را به فرزندان نشان دهند و آن را پنهان نکنند، چون دانش آموزان بسیار به آن نیاز دارند. کارهای خوبی که انجام می دهند آنها را تشویق کنند و جوایزی برای آنها بخرند و سعی داشته باشند در خرید جوایز به کتاب بیشتر توجه داشته باشند. اگر دچار اشتباه شدند سریع آنها را سرزنش یاتنبیه نکنند. بلکه راهنمایی و ارشاد کنند. در این قسمت روش آموزش موثر والدین (گوردن 1970 ) استفاده کردم.
گرد آوری شواهد دو
پس از اعمال راه حل های بیان شده پس از 4 ماه تغییرات ذیل در نگرش و رفتار دانش آموزان بوجود آمد که باعث واکنش و اظهارنظرهای مثبت والدین و همکاران شد.
بعضی از تغییرات به شرح ذیل می باشد:
1. دانش آموزان نسبت به آینده تحصیل خود امیدوار شده و با علاقه وارد کلاس می شدند و به درس با دقت گوش می کردند. در پرسشنامه ای که قبلاً تهیه کردم میزان علاقه ی دانش آموزان را مجدد اً بررسی کردم که 44 % درصد دانش آموزان به درس تاریخ و 88 % نسبت به دبیر علاقمند شدند. و 55 % درصد دانش آموزان احساس می کردند درس تاریخ برای آنها مفید است.
2. در گروه مشارکت فعال داشتند و کارهای گروهی را با جدیت تمام انجام می دادند و داوطلب ارائه آن برای دیگران می خواندند.
3. توان خواندن متن افزایش پیداکرد و همان دو نفری اکراه داشتند که متن درس را بخوانند در ادامه کار با علاقه متن درس را برای دیگران می خواندند.
4. رسانه آموزشی را تهیه بصورت روزنامه دیواری به کلاس ارائه می دادند و خواستار این بودند روی دیوار کلاس نصب شود.
5. در طی جلسه ای که با والدین دانش آموزان داشتم، عنوان کردند که فرزندانشان از آنها می خواستند که برای آنها روزنامه، کتاب هایی پیرامون تاریخ بخرند تا آنها مطالب مربوط به موضوعات درسی را در آنها پیدا کنند.
6. والدین عنوان کردند که دانش آموزانشان علاقه مند به درس تاریخ شده و برای آنها توضیح می دادند و مطالبی پیرامون تاریخ را برای آنها می گفتند.
7. در موقع تدریس، فعالانه در بحث ها شرکت می کردند و سئوالاتی که مطرح می کردم سعی داشتند پاسخ دهند، حتی درصورت غلط بودن پاسخ ها، اظهار پشیمانی نمی کردند.
8. همکاران هم ابزار رضایت از دانش آموزان می کردند و عنوان کردند که دانش آموزان با علاقه بیشتر به درس توجه دارند و نمرات آنها نسبت به گذشته افزایش پیدا کرد.
9. نمرات مبحث تاریخ نسبت به گذشته افزایش یافت
موانع و محدودیت ها
1. تهیه وسایل کمک آموزشی به اندازه استفاده کل دانش آموزان مشکل بود.
2. زمان تدریس درس تاریخ بسیار کم و فرصت کافی نداشتم تا از امکانات بیشتر و بهتر استفاده کنم و دانش آموزان را بیشتر درگیر آن کنم.
پیشنهادها
1. سعی شود از همان ابتدای سال تحصیلی در مدرسه با دانش آموزان ارتباط درست ومناسب داشته و از برخورد های تند پرهیز شود تا دانش آموزان نسبت به درس یا دبیر احساس بی علاقگی نکند.
2 . در مدارس برای خانواده ها جلسات آموزش خانواده برگزار شود و از آنها دعوت شود به جلسات بیایند تا در امرآموزش و علاقه مند کردن دانش آموزان کمک کار خوبی برای مدرسه باشند.
3. به متولیان مدرسه توصیه می شود زمانی که والدین دانش آموزان به مدرسه می آیند سعی کند ابتدا نقاط قوت دانش آموزان را بگویند، بعد اگر مشکلی داشتند آنها را مطرح نمایند چون بسیاری از خانواده ها وقتی به مدرسه دعوت شوند فکر می کنند و به خاطر کار فرزندانشان دچار لغزش شده و در مدرسه سرافکنده خواهند شد.
4. در مدارسی که دانش آموازن آن نسبت به برخی درس ها علاقه ای نشان نمی دهند. مدیران سعی کنند بودجه جداگانه ای در نظر بگیرند و با هزینه کردن درست آن دانش آموزان را به آن درس علاقه مند سازند.
5. در برنامه آموزشی مدرسه حتما اردوهای علمی و تفریحی گنجانیده شود تا دانش آموزان به درس هایی که علاقه نشان نمی دهند به همراه همان دبیر مربوط به اردو بروند تا ارتباط نزدیک تر و دوستانه تری برقرار شود و دانش آموزان به ان درس و دبیر آن علاقه مند شوند.
6. در تدریس درس ها دبیران سعی کنند به توان و نیاز های دانش اموزان توجه کنند وبا توجه یه آن تدریس کنند تا دانش آموزان احساس کند که می توانند مطالب را بفهمد وبا فهم آن به به آن درس علاقه مند شوند.
7. به متولیان مدرسه پیشنهاد می شود که با همکاری و نظارت دیگران ماهنامه یا فصل نامه هایی در مدرسه توسط دانش آموزان انتشار دهند.
9. در تدریس حتما از وسایل کمک آموزشی استفاده شود و از همه ی دانش آموزان دربحث های کلاس استفاده شود.
10 . مسابقات علمی در مدرسه در طول سال تحصیلی برگزار شود و به افراد برگزیده جوایزی هم داده شود.
11 .سعی شود تحقیقاتی در زمینه ی تاثیر تغییرات دوره ی نوجوانی در بی علاقگی دانش آموزان به درس تاریخ انجام گیرد.
منابع و مآخذ
1. اصغرپور، حمید( 1383 )، مشاوره با دانش آموزان در مدارس (مهارت هاکاربردها) برای دبیران مشهد، موسسه فرهنگی و هنری و انتشاراتی ضریح آفتاب.
2. خیراندیش، عبدالرسول ( 1384 ) آموزش رسمی تاریخ (ضرورت ها و تنگناها)،. رشد آموزش ، شماره 18
3. سیف، علی اکبر ( 1382 )، روش های اندازه گیری و ارزشیابی آموزشی، تهران،آگاه.
4. شعبانی، حسن ( 1382 )، مهارت های آموزش و پرورش (روش ها و فنون تدریس) تهران، سمت.
5. لوگال، آندره ( 1379 )، شکست های تحصیلی (شناخت و جبران)، ترجمه محمدرضا شجاع رضوی، مشهد، آستان قدس رضوی.
6. ملک محمدی، حمید ( 1384 )، ایفای نقش، شیوه ای در تدریس اجتماعی ، رشد . آموزش تاریخ
7. نوروزی، جمشید ( 1383 )، کتاب های درسی از نگاه تعدادی از. دانش آموزان، رشد آموزش ، شماره 14
8. نوروزی ، جمشید ( 1383 )، کتاب های درسی در کشور آلمان، رشد آموزش . شماره 16
21