مقدمه
ورزش مدارس پس از سال ها رکود داشته و نتوانسته است به ماهیت اصلی خود برسد و آنچه در زنگ ورزش دیده می شود چیزی نیست که به هدف اصلی نزدیک باشد و حتی می توان گفت گاهی زنگ ورزش در مدارس قربانی دشواری دروس ریاضی ، علوم و… می شود. در حالی که برای رشد ورزش قهرمانی در کشور توجه به ورزش دانش آموزی نوعی الزام و اجبار است و زمان شروع ورزش برای بسیاری از رشته ها مقطع ابتدایی است اما دانش آموزان ابتدایی تا پایه سوم حتی معلم ورزش هم ندارند و نبود امکانات و فضای ورزشی مدارس هم به مشکلات دامن می زند.
براساس نتایج تحقیقی در 120 شهر کشور درصد زیادی از دانش آموزان با مشکل قامتی و اندامی مواجهند. نتایج این پژوهش روی 174 هزار و 191 دانش آموز دختر دوره راهنمایی نشان داد که 69 درصد آنها ناهنجاری قامتی دارند. در دوره متوسط این ناهنجاری 72/4 درصد افزایش می یابد. بین پسران از 173 هزار و 491 دانش آموز پسر دوره راهنمایی، 57/6 درصد و در متوسطه 58/5 درصد اختلالات فیزیکی و اسکلتی دارند. میانگین این اختلالات در کل دانش آموزان کشور حدود 64 درصد برآورد شده است. این اعداد و ارقام می تواند یک یادآوری جدی برای اهمیت دادن به ورزش مدارس باشد. به طور حتم یک دانش آموز به موازات تمرین های خود می تواند مفاهیم درسی را به خوبی یاد گرفته و آنها را در مدت زمان کوتاه تری به خاطر بسپارد.
با توجه به تمام ضعف های موجود در حوزه ورزش مدارس، اینگونه به ذهن متبادر می شود که این وزارتخانه نسبت به ورزش دانش آوزی بی اعتنا است، در حالی که معاونان پرورشی و مدیران تربیت بدنی در این مبحث در تلاش هستند که مشکل ورزش مدارس را به یک شکلی حل کنند اما کمبود تسهیلات مالی و اعتباری و تجهیزات، برنامه های این مدیران را بی اثر گذاشته است. به نظر می رسد متصدیان تربیت بدنی کشور بتوانند در این امر دست آموزش و پرورش را بگیرند و به اشاعه ورزش در مدارس یاری رسانند چرا که در بسیاری از کشورهای پیشرفته، شناسایی استعدادها در رشته های مختلف و ارتقای سطح ورزش حرفه ای در کشور از دوران مدرسه به ویژه مقاطع ابتدایی انجام می شود. مطمئناً دود بی توجهی به ورزش در مدارس، نه فقط به چشم دانش آموزان که در برخی مواقع به چشم ورزش قهرمانی خواهد رفت.
بیان مسئله :
گرچه ورزش مدارس در مقایسه با دیگر برنامه های آموزش و پرورش در کارنامه سه دهه انقلاب از حرکت آهسته ای برخوردار بوده و در مسیر 30 ساله خود جاهایی را ایستاده و با کمترین نوآوری در این مسیر دانش آموزان را فارغ التحصیل و وارد جامعه کرده اما مدیران و مسوولان ارشد ورزش دانش آموزی آنقدر هم بی تفاوت نبوده و در طول این سال ها طرح هایی را ارائه دادند و به تصویب رساندند که شاید خیلی محسوس نبودند، حال اینکه چه مقدار از آنها به مرحله اجرا درآمده یا در نیمه راه رها شدند، بحثی جداست اما این مطلب نشان دهنده این موضوع است که مسوولان امور آموزش و پرورش اهمیت ورزش مدارس و حساس بودن این حوزه را به خوبی درک کرده اند، طرح هایی چون طرح بهسا، طرح آشنا یا تشکیل معاونت های تربیت بدنی و تندرستی و ایجاد پست قائم مقامی که به تازگی در سیستم آموزش و پرورش تعریف شده، نگاه های مثبتی است که در ورزش دانش آموزی وجود داشته. به طور حتم با تخصیص اعتبارات کافی و تجهیز مدارس و توسعه آنها، از دل 14 میلیون دانش آموز، استعدادهایی شکوفا و به تیم های ملی معرفی خواهند شد که علاوه بر ایجاد سلامت جسمی و روحی در بین این رده های سنی حساس، فرصت مناسبی برای پشتوانه سازی در ورزش حرفه ای می شود. اگر به دانش آموزان ایرانی بگویید زنگ ورزش خود را توصیف کنید، اکثر آنها می گویند: "یعنی زنگ تفریح، زنگ راحتی و شیطونی"، همیشه دور زنگ ورزش را در برنامه های هفتگی خط قرمز می کشند و آن روز را بهترین و راحت ترین برنامه درسی می دانند. سال هاست دانش آموزان ساعت ورزش که می شود منتظر می مانند تا معلم ورزش از فایل طوسی رنگ چند توپ بسکتبال و والیبال کم باد دربیاورد، به آنها بدهد تا بروند دنبال بازی و تفریح. آخر سال هم که می شود چند تا تشک می اندازند وسط حیاط آسفالت مدرسه و معلم می گوید: "هر که دراز نشست بیشتری بزند نمره بهتری می گیرد." و این خاطره ای است از ورزش مدارس کشورمان. شاید هر از گاهی طرح های جالب ارائه شود اما کلیت ورزش مدارس اینگونه است. درحالی که در سطح دنیا آموزش و پرورش و باشگاه ها متولی ورزش پایه هستند، آنها استعدادها را کشف و پرورش داده و فدراسیون ها قهرمان پروری می کنند و این امری است که در ایران بالعکس انجام می شود. یعنی کشف ورزشکاران با استعداد، پرورش و تبدیل آنها به قهرمان در حیطه کار فدراسیون های ورزشی است. این موضوع برای فدراسیون ها با اعتبارهای کم، سنگین می شود و به همین دلیل است که پشتوانه سازی در تیم های ملی پایین بوده و در برخی رشته ها تا سال های طولانی به تک ستاره ها تکیه می شود. درصورتی که مدارس با در اختیار داشتن 50 درصد وقت دانش آموزان و تعداد نیروهای میلیونی در سنین پایه فرصت مناسبی را برای شناسایی قهرمانان دارند. در اکثر کشورهای دنیا دانش آموزان به عنوان مهره های ورزشی و قهرمانان آینده دیده می شوند تا جایی که در توصیف دورنمای آینده ورزش خود می گویند که قهرمانان المپیکی و جهانی آنها دانش آموزان پشت میز نشسته مدارس هستند. به همین دلیل بیشترین اماکن ورزشی در اختیار مدارس قرار دارد و با تخصیص بودجه های نجومی و تنوع در رشته های مختلف ورزشی، قهرمانان آینده خود را آماده مدال آوری در المپیک و میدان های جهانی می کنند. در برخی از کشورها که رشته های ملی دارند، آن رشته های ورزشی به طور اجبار در مدارس تدریس می شود. برای مثال چینی ها و ژاپنی ها سال هاست که رشته ها و هنرهای رزمی را به دانش آموزان خود آموزش می دهند، هندی ها نیز در برنامه هفتگی ورزش مدارس ساعت هایی را به آموزش کریکت به دانش آموزان اختصاص داده اند. روس ها شطرنج را آموزش می دهند، درحالی که در کشورمان رشته هایی چون زورخانه، کشتی و چوگان از جمله رشته های ملی به حساب می آیند اما هیچ خبری از این رشته ها در مدارس ما نیست. البته تلاش های دولت در سال های اخیر قابل تقدیر است و اگرچه این زحمات مطلوب است اما ما از ایده آل ها می گوییم.
توصیف وضعیت موجود :
اینجانب …. مدت …سال است که در آموزش و پرورش مشغول خدمت هستم و هم اکنون در این آموزشگاه در سطح 5 کلاس با 150 نفر دانش آموز در حال تدریس و آموزش هستم. پس از چند جلسه که در این مدرسه مشغول شدم متوجه شدم که دانش آموزان این مدرسه به درس بازی و مهارت و ورزش علاقه ای نشان نمی دهند و حرکات ورزشی را بسیار کند انجام می دهند. و بیشتر والدین از هر معلمی وضعیت درسی فرزند خود را جویا می شوند به جز معلم ورزش!
ورزش و زنگ ورزش در مدارس، زمینه هایی ابتدایی برای شناسایی استعدادهایی است که می توانند در آینده یکی از ملی پوشان و مدال آوران ورزش ایران در رشته و عرصه ای مختلف باشند. البته اگر معلم ورزش از شیوه های استعدادیابی آگاه باشد.
همه اینها در حالی است که ورزش و به خصوص معلم ورزش نقش مهم و تاثیرگذار در امر اهداف آموزشی و سلامت دانش آموزان دارند. به همین دلیل است که از سالیان دور معلم ورزش به خصوص در کشورهای پیشرفته اگر نقش و جایگاهی مهم تر و برجسته تر از سایر معلمان نداشته باشد، نقش کم اهمیت تر ندارد.
معلم ورزش ارتباط مستقیمی با توسعه سلامت جسمی و روانی دانش آموزان و آموزش شیوه های صحیح زندگی سالم دارد. ارزیابی سلامت جسمی اولیه و بهبود شاخص های سلامت دانش آموزان، بهبود مهارت های حرکتی و ورزشی آنها از وظایف معلم ورزش است.
به همین دلیل درکشورهای پیشرفته که آموزش پرورش پیشرفته ای هم دارند، برای معلم ورزش جایگاهی برابر با سایر معلمان در نظر گرفته می شود و نقش هایی مانند سازماندهی و اجرای دقیق فوق برنامه ها هم به معلم ورزش نسبت داده می شود. فوق برنامههایی تفریحی آموزشی که از مسابقات و تمرینات داخل مدرسه تا خارج از مدرسه را در برمیگیرد.
با همه اینها جایگاه اصلی معلم ورزش هنوز در کشورمان شناخته و ایجاد نشده است. البته اوضاع نسبت به گذشته بهتر شده اما هنوز تا رسیدن به نقطه عالی راه زیادی مانده است.
همه اینها نیازمند آن است که جایگاه معلمان ورزش در آنجایی که باید باشد، حفظ شود. چرا که اگر معلم دیگری که فاقد مهارتهای ورزشی باشد و غیر متخصص، می تواند موجب بی توجهی دانش آموزان به ورزش و سلامتی در بزرگسالی شود.
ورزش و زنگ ورزش در مدارس، زمینه هایی ابتدایی برای شناسایی استعدادهایی است که می توانند در آینده یکی از ملی پوشان و مدال آوران ورزش ایران در رشته و عرصه ای مختلف باشند. البته اگر معلم ورزش از شیوه های استعدادیابی آگاه باشد. بنابراین معلمان ورزش باید به گونه ای تربیت شوند که بتوانند مهارت های لازم برای تاثیرگذاری به عنوان "معلم ورزش" را به دست آورند.
مجموعه این مباحث تاکید و تاملی بر شناخت و ایجاد جایگاه شایسته معلم ورزش در مدارس است.لازم است نگرش ها نسبت به معلم ورزش و زنگ او تغییر کند. باید جایگاه معلم در راستای جایگاه معلمان سایر دروس قرار گیرد. کاملا برابر و چه بسا در بسیاری موارد بالاتر از سایرین. برای رسیدن به این منظور مهمترین اقدام تلاش برای تغییر نگرش مسوولان و خانواده ها نسبت به معلم ورزش و درس ورزش است. در گام بعدی ایجاد نظام آموزشی مناسب در تربیت معلم ورزش مجهز به مهارت های لازم در ایفای نقش های یاد شده است و در گام دیگر، ایجاد نظام شرایط احراز در جذب و به کارگیری بهترین گزینه های ممکن در این شغل حساس و بسیار مهم است.
البته در کنار این موارد باید به مشکلات مدارس و کمبود فضاهای ورزشی هم اشاره کرد که متاسفانه در اکثر مدارس ما فضاهایی برای ورزش کردن دانش اموزان وجود ندارد و همین امر دست معلمان برای انجام وظیفه به معنای واقعی را بسته است.
گردآوری اطلاعات ( شواهد یک)
از روشهای مشاهده ، مصاحبه برای جمع آوری اطلاعات در این پژوهش در شواهد یک و دو استفاده شده است.
شاخص های کیفی وضعیت موجود
امسال باکمک مدیر مدرسه سعی کردیم با دادن نمره ی تشویقی و کارت امتیاز دانش آموزان را به شرکت در فعالیت های تربیت بدنی علاقه مند کنیم اما با گذشت 3 ماه از سال تحصیلی همچنان تعداد کمی از دانش آموزان در فعالیت های ورزشی شرکت میکردند و علاقه ی چندانی به شرکت در فعالیت های ورزشی نداشتند و در بیشتر مواقع انتظامات مدرسه مجبور میشد با توسل به اجبار همچون نوشتن نام و کم کردن نمره انضباطشان و یا دادن اسامی به دفتر مدرسه ، مجبور میکردند که آنها در فعالیت های ورزشی شرکت کنند و بعضی از بچه ها در حیاط یا زیر میز کلاس ها قایم میشدند تا خودشان را از چشم انتظامات مدرسه و یا معلمان و کادر مدرسه مخفی کنند و بدین ترتیب در فعالیت های ورزشی شرکت نکنند
شاخص های کمی وضعیت موجود
میزان علاقه مندان و شرکت
کنندگان در فعالیت تربیت بدنی
مهر وآبان
آذر
دی
20%
30%
50%
جدول میزان علاقه مندان و شرکت کنندگان در فعالیت های ورزشی در 4 ماه اول سالتحصیلی (جدول شماره1)
با مشاهده وضعیت کیفی و کمی شواهد موجود و همچنین با توجه به تجربیاتی که کسب کرده بودم متوجه شدم که این اقداماتی که تا حالا خودم وسایر همکاران در مورد جذب دانش آموزان به فعالیت های ورزشی انجام داده ایم کافی نیست و باید دلایل این مشکل و عدم علاقه ی دانش آموزان به فعالیت های ورزشی را باکمک خود دانش آموزان و اولیا وهمکاران محترم پیدا کنم و تا حد توان این مشکل را حل کنم .
جمع آوری اطلاعات برای ارائه ی راه حل ها
1- مصاحبه:
ابتدا درمورد اهمیت فعالیت های ورزشی و همچنین در مورد اینکه چرا بعضی ها دوست ندارند در فعالیت های ورزشی شرکت کنند؟ به نظر شان چه کار هایی باید انجام شود تا همه در فعالیت های ورزشی شرکت کنند؟ میزان همکاری پدر و مادرشان با آن ها جهت شرکت در فعالیت های ورزشی چگونه میباشد؟ ؟ سوالاتی از این قبیل از دانش آموزان پرسیده شد و دانش آموزان پاسخ های گوناگونی ارائه دادند که این پاسخ ها را به طور خلاصه یاد داشت کردم. وبا اساتید و مشاورین و همکاران محترم مصاحبه کرده و اطلاعاتی در این زمینه به دست آوردم.
2- برگزاری جلسه همکاران
جلسه ای با همکاران هم پایه برگزار کردیم و در مورد عدم علاقه ی بعضی از دانش آموزان به فعالیت های ورزشی با همکاران بحث و گفتگو کردیم آنها نیز متوجه این موضوع شده بودند و عقیده داشتند که دبیر ورزش بدون همکاری معلمان هر کلاس به تنهایی نمی تواند در این امر مهم موفق شود و در پایان نتیجه گرفتیم که برای موفق شدن در این کار باید جلسه ای با اولیا ی دانش آموزان داشته باشیم و آگاهی های لازم را در مورد چگونگی همکاری آنها با دانش آموزان و اهمیت فعالیت های ورزشی به آنها بدهیم.
3- پرسش نامه
با توجه به پاسخ هایی که دانش آموزان در پاسخ به سوالات مصاحبه داده بودند لازم دانستم که پرسش نامه ای تهیّه کنم و اطلاعاتی را در این زمینه از اولیا بدست آوردم.
4- مطالعه
مطالعه ی کتابها، مجلات و تحقیقاتی که در این زمینه کار شده بود،که عنوان بعضی از آنها در منابع و ماخذ ذکر شده است نیز، راه حل هایی یافت شد.
5- مشاهده
یکسری از اطلاعات را با مشاهده مکرری داشتم به دست آوردم و از این طریق صحت نظر های ایشان در رابطه با پاسخ سوالات تایید گردید.
پس از بررسی اطلاعاتی که از طریق مصاحبه و پرسش نامه و مطالعه و مشاهده و نظریه های همکاران سایر مدارس و معاونان و مدیریت آموزشگاه و مشاوران امر به دست امد اطلاعات حاصل از این فرایند مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و مواردی که باید در این زمینه تغییر و اصلاح یابد معین شد، خلاصه ی یافته های تجزیه وتحلیل به شرح زیر میباشد:
تجزیه وتحلیل اطلاعات :
ترس از شکست و تمسخر از جانب همکلاسی ها/برنامه ریزی های اشتباه در امر ورزش/عدم وجود امکانات ورزشی لازم برای دانش آموزان و کمبود فضاهای ورزشی مناسب/معلولیت ها و محدودیت های جسمی دانش آموزان.
برخی از داده های حاصل از ابزار و فنون دیگر:
ناتوانی در یادگیری مهارت های ورزشی و عدم اعتمادبه نفس/سستی و تنبلی دانش آموز/نبود فرهنگ سازی در حیطه مسائل ورزشی و نهادینه نشدن امر ورزش در خانواده/رفتار نامناسب مربی تربیت بدنی و نداشتن رابطه ی گرم بادانش آموزان.
راه حل های پیشنهادی
▪ تابلوی اعلانات ورزشی:
یکی از روشهایی که موجب افزایش جاذبه درس تربیت بدنی در مدارس می شود نصب یک تابلوی اعلانات ورزشی است که می توان از طریق آن اطلاعات جدید ورزشی،اخبار و…. را به دانش آموزان ارائه کرد.
▪ اعلام سایت های مختلف ورزشی:امروزه با گسترش اینترنت در سطح جهان ودست یابی راحت وآسان به آن می توان از این طریق دانش آموزان را به ورزش کردن ترغیب کرد به این صورت که سایتهای ورزشی را به دانش آموزان معرفی نمائیم.
▪ بر گزاری مسابقات ورزشی:
مسابقات می تواند در سطوح مختلف اجرا شود،از سطح یک کلاس گرفته تا سطوح بالاتر:آموزشگاه،ناحیه،استان و کشور که هم اکنون در مقاطع مختلف اجرا می شود اما نکته ای که مورد توجه است این است که این مسابقات هنوز جایگاه واقعی خود را در بین دانش آموزان پیدا نکرده واین نشانه ضعف ونقص در برنامه ریزی می باشد. چرا که برگزاری اینگونه مسابقات فقط دانش آموزان برتر شرکت کننده را فرا می گیرد حال آنکه بد نیست اگر مسابقاتی جهت دانش آموزان دیگر ویا تماشا گران ومشوقّین که به مسابقات می آیند برگزار گردد وبرای دیگر دانش آموزان نیز ایجاد انگیزه نماید ودر واقع یک فرهنگ سازی اصولی برای تماشا گران ودانش آموزان غیر فعّال گردد.
▪ ایجاد انگیزه برای مطالعات ورزشی:
در حال حاضر بسیاری از کتب ورزشی مفید وجود دارند که به امر تربیت بدنی از دیدگاه خاص و ویژه ای می نگرند وعلاوه بر آنها می توان از مجلات وروزنامه ها وهفته نامه های معتبر ومعروف ورزشی نام برد،کارشناسان تربیت بدنی آموزش وپرورش می توانند با در اختیار قرار دادن این منابع عظیم نقش مهمی در ترغیب دانش آموزان به ورزش ایفا کنند.از جمله عوامل ایجاد کننده انگیزه:خبر رسانی واطلاعات عمومی ورزشی وتربیت بدنی وبرگزاری مسابقات اطلاعات عمومی ورزشی می باشد.
▪ ارائه مشاوره جهت جدول برنامه ریزی شده:همان طور که امروزه مراکز مشاوره ای گوناگونی در ابعاد مختلف روانشناسی،جامعه شناسی و…. وجود دارند ارئه مشاوره به دانش آموزان برای داشتن برنامه ای زمان بندی شده برای انجام فعالیت های ورزشی کمتر به چشم می آید.
▪ چاپ نشریات ورزشی توسط دانش آموزان:ایجاد یک محیط رقابتی برای دانش آموزان یک آموزشگاه یا ناحیه ویا استان در مورد چاپ نشریات ورزشی دانش آموزی می تواند در بسیاری از موارد موجب افزایش جاذبه درس تربیت بدنی گردد.
▪ ایجاد یک سایت ورزشی برای آموزشگاه:
با ایجاد یک سایت ورزشی وبا کمک دانش آموزان مطالب مختلف ورزشی گردآوری می شود وبدین ترتیب موجب گسترش جاذبه درس تربیت بدنی می گردد.
▪ اهدای جوایز ورزشی:
در بسیاری از مدارس رسم بر این است که از دانش آموزان برتر رشته های مختلف درسی ،هنری،فرهنگی و….تقدیر به عمل می آید وبه آنها جوایزی اهدا می گردد.چرا در این میان اهدای جوایز ورزشی بسیار نادر است؟تربیت بدنی می تواند با مرسوم کردن این شیوه نقش مهمی را در ترغیب وتشویق دانش آموزان به سمت وسوی ورزش ایفا کند.
▪ کاهش ارزش بازیهای رایانه ای:
شاید این مورد را نتوان جزء وظایف تربیت بدنی دانست،اما باید توجه داشت مادامیکه این گونه بازیها در بین دانش آموزان رونق واهمیت دارد،آنها کمتر به ورزش روی می آورند،اما با کم رنگ جلوه دادن نقش اینگونه بازیها وهمزمان با ارائه گزینه ورزش به دانش آموزان می توان انگیزه قابل توجهی در جذب آنها به ورزش ایجاد کرد.
▪ برگزاری مسابقات فرهنگی ،هنری در محدوده ورزشی:به عنوان مثال می توان به مناسبت های مختلف مسابقاتی در سطح آموزشگاه ویا ناحیه ویا استان تحت عنوان عکاسی با موضوع ورزشی برگزار کرد ویا عناوین دیگر از قبیل:طنز-کاریکاتور-نقاشی و….
▪ برگزاری نمایشگاه های ثابت یا دوره ای:
این نمایشگاه ها شامل:
۱)عرضه محصولات ورزشی با کیفیت وقیمت مناسب
۲) آثار ابداعات، اختراعات،تالیفات،ترجمه ها و….دانش آموزان ویا مربیان تربیت بدنی است.
▪ برگزاری مسابقات ورزشی همگانی:برگزاری چنین مسابقاتی موجب افزایش شور ونشاط وروحیه ورزشی در بین دانش آموزان می گردد.در حال حاضر این مسابقات در سطح بسیار محدودی اجرا می شود.
▪ معرفی مکانها،باشگاه ها وکلوپ های معتبر ورزشی:کارشناسان تربیت بدنی می توانند در یک تحقیق گسترده سالنها ومکانها وباشگاه های ورزشی معتبر ومفید همجوار وغیره را به منظور استفاده دانش آموزان شناسایی ومعرفی نمایند.
▪ اجرای ورزش صبحگاهی:
یکی از عواملی که می تواند در ترغیب وتشویق دانش آموزان به ورزش نقش مهمی ایفا کند ورزش صبحگاهی است که باید قسمتی از مراسم صبحگاهی مدارس را شامل شود.
البته باید توجه داشت که هیچ یک از موارد مطرح شده به تنهایی ویا در زمان کوتاه نتیجه قابل توجهی نخواهد داشت.باید فعالیت های مد نظر را بطور گسترده ومتمادی طی چندین سال انجام داد تا نتیجه مطلوب حاصل شود.
● راهکارهای عملی فراهم نمودن بستر آموزشی بهتر وموثرتر درس تربیت بدنی در مدارس
▪ بستر سازی مناسب:
منظور از بستر سازی مناسب،فراهم آوردن امکانات کافی برای دانش آموزان است تا رشته مورد علاقه خود را انتخاب نمایند.گرچه این بحث بسیار تکراری است اما نباید فراموش شود که مهمترین مسئله نیز هست.
▪ تمرین دادن دانش آموزان در زمان بندی خاص:
یعنی اینکه با ارائه یک برنامه خاص به دانش آموزان مستعد در زمینه ورزشی،آنها را علاوه بر زنگهای ورزش در دیگر اوقات هفته نیز تمرین دهیم ویک آموزش منظم،متداول وبا برنامه برای هر دانش آموز مستعد داشته باشیم.(منظور ایجاد کانون های ورزشی خود گردان آموزشگاه با تامین بودجه مالی آن می باشد).
▪ گزینش ژنتیکی:
در برخی از فعالیت های ورزشی وجود سابقه موفق در خانواده ونزدیکان یک دانش آموز می تواند نقش مهمی در موفقیت وی ویا ایجاد انگیزه در وی داشته باشد.البته سرمایه گذاری وکشف استعدادهای ورزشی در بین دانش آموزان با فیزیک بدنی مناسب جهت رشته ورزشی خاص لازم وضروری می باشد.
▪ استفاده از دانش آموزان متخصص:
معمولا در مدارس،دانش آموزانی هستند که در رشته خاص ورزشی تجارب ارزشمندی دارند ومی توان در قبال ارائه خدمات به آنها،در آموزش وتمرین سایر دانش آموزان از آنها استفاده نمود.
▪ ایجاد کمیته های حمایت:
منظور کمیته هایی است که بتوانند دانش آموزان علاقه مند وبا استعداد را شناسایی وآنها را تحت پوشش وحمایت خود قرار دهند.چه از نظر کیفیت بهتر آموزش و چه از نظر مالی.
▪ بازدید از اماکن ورزشی ومسابقات مختلف ورزشی:می توان با برنامه ریزی صحیح، دانش آموزان را جهت تشویق به مسابقات برد ویا از اماکن وباشگاه های ورزشی بازدید نمایند.
▪ تعیین الگوی پیشرفت:
متاسفانه الگوی مشخص ودقیقی برای بالا بردن کیفیت بازی و ورزش دانش آموزان در مدارس ویا ناحیه وجود ندارد وفقط به هنگام مسابقات این دانش آموزان مورد توجه قرار می گیرند.می توان با تعیین یک الگوی مناسب پیشرفت،آمادگی لازم را در دانش آموزان حفظ کرد.مثلاً هر چند وقت یکبار ورزشکار موفق ونمونه شهرستان،استان ویا ملی را به آموزشگاه دعوت نماییم تا در بین دانش آموزان لحظاتی را سپری نماید.
▪ استفاده تمام دانش آموزان از امکانات ورزشی ناحیه(سالنها،زمین چمن و…):
حتی اگر در سال تحصیلی یکبار تمام دانش آموزان بتوانند از امکانات استفاده نمایند، تاثیر فراوانی در روحیات وانگیزه دانش آموزان خواهد داشت.
▪ نظر خواهی برای تهیه امکانات ورزشی ودیگر فعالیت های تربیت بدنی:
بهتر است نظرخواهی از دانش آموزان،اولیاء،مدیران،مربیان تربیت بدنی وسایر معلمین در سطح وسیع وگسترده انجام پذیرد.
▪ تالیف وتدوین کتاب تربیت بدنی وتدریس آن به دانش آموزان:
به عنوان بخشی از نمره درس تربیت بدنی که کاملاً تخصصی بوده وفقط مربیان تربیت بدنی تحصیل کرده قادر به تدریس آن باشند.
▪ افزایش ساعات درس تربیت بدنی:
در حال حاضر فقط اخبار آن را شنیده ایم وبا برنامه ریزی صحیح همانند کشورهای توسعه یافته هر روز حدود یک ساعت دانش آموزان ورزش نمایند.
انتخاب راه حل های جدید به صورت موقتی و اجرای آن ها :
پوشیدن کفش و لباس ورزشی مناسب توسط معلم/ برقراری ارتباط صمیمی با دانش آموزان و داشتن روابط دوستانه با آنها/در نظر گرفتن تفاوت های فردی در سازمان دهی/بهره گیری از روش تدریس نوین/استفاده بهینه از وسایل آموزشی و کمک آموزشی و استفاده ازcd /زمان بندی فعالیت های پیش بینی شده در مراحل مختلف طرح درس./ توجه به ارزشیابی مستمر دانش آموزان.
گرد آوری شواهد 2
شواهد کیفی موجود در شواهد(2)
1- بعد از انجام هر فعالیت شاهد تغییر و تحول در روحیه دانش آموزان بودم.
2- دانش آموزان بدون گفتن ما و بدون استفاده از زور و با علاقه ورغبت در فعالیت های ورزشی شرکت میکردند.
3- ارزشیابی مدیر محترم از دانش آموزان به طور مستمر از لحاظ کمی و کیفی و احساس رضایت و خوشحالی ایشان از وضعیت پیش آمده.
4- اولیای دانش آموزان به صورت شفاهی و کتبی اعلام میکردند که از فرزندانشان راضی هستند و از این بابت احساس خوشحالی می کردند و تقدیر و تشکر میکردند.
5- از روش هایی که به کار میبردم دانش آموزان و اولیا و همکاران استقبال میکردند.و خیلی برای آنها جالب و نو بود.
6- آگاهی های دانش آموزان و اولیا در مورد اهمیت فعالیت های ورزشی افزایش یافته بود.
7- دانش آموزان به خاطر جایزه و کارت و شکلات در فعالیت های ورزشی شرکت نمیکردند چرا که عملا مشاهده کردم با حذف همه ی این ها و جایگزین کردن روش های جذاب باز در فعالیت های ورزشی شر کت میکردند.
8- تعداد شرکت کنندگان کلاس در فعالیت های ورزشی به صد در صد رسیده بود.
9- همکاران به علت موفقیت در کارم تقدیر و تشکر می کردند.
شاخص های کمی در شواهد(2)
ردیف
نام فعالیت ها
تعداد شرکت کنندگان و علاقه مندان به فعالیت های ورزشی بعد از انجام هر فعالیت
1
ابتدای سال تحصیلی
20%
2
بعد از دادن کارت امتیاز ونمره ی تشویقی
25%
3
برگزاری جلسه با اولیا و ونوشتن تحقیق توسط دانش آموزان در مورد اهمیت فعالیت های ورزشی
50%
4
اجرای رویکرد الگویی و توجه به تشویق های کلامی و طرح تشکر کتبی از همکاران
70%
5
استفاده از روش های غیر مستقیم و متنوع برای آموزش تربیت بدنی
80%
6
اجرای راه حل های جدید مشارکتی
بالای 90%
ارزشیابی و تاثیر اقدام جدید
پس از اجرای راه حل های جدید ، با توجه به مشاهدات خود و نظرات مدیر و معلمان و انجمن اولیا و مربیان و همچنین توجه و بررسی آمار و ارقام دانش آموزان شرکت کننده در فعالیت های ورزشی،طناب زنی 4، اجرای ورزش صبحگاهی ،همچنین پوشیدن لباس های ورزشی و کاور ورزشی و انجام نرمش به منظور گرم کردن عمومی قبل از انجام فعالیت های ورزشی متوجه تغییرات مثبتی در میزان استقبال آنان از فعالیت های ورزشی از لحاظ کمی و کیفی شدم. مقایسه میزان شرکت دانش آموزان در قبل از اجرای طرح و پس از آن نشان داد که علاقه دانش آموزان به نسبت زیاد شده است . بر اساس مصاحبه ای که با خانواده ی دانش آموزان داشتم اذعان داشتند فرزندانشان صبح زود از خواب بیدار می شوند و صبحانه می خورند و با شور و شوق برای انجام ورزش صبحگاهی راهی مدرسه می شوند و همکاران نیز اعلام کردند که علاقه ی دانش آموزان به درس زیاد شده و نمرات بهتری کسب کرده اند.
عادلانه بودن ارزیابی (اعتبار بخشی)
مدیر محترم چندین بار به طور تصادفی ار دانش آموزان ارزشیابی بعمل آورد و وقتی تعداد شرکت کنندگان تربیت بدنی هر کلاس را بررسی میکرد مشاهده میکرد که تعداد شرکت کنند گان کلاس من روز به روز افزایش می یابد بطوری که بعد از اجرای روش های متنوع و جذاب این تعداد به صد در صد رسیده بود که مدیر محترم چندین بار مقابل سایر همکاران مدرسه تقدیر و تشکر کرد.
اولیای محترم با نوشتن نامه یا بصورت شفاهی احساس رضایت خود را اعلام می کردند و تشکر و قدر دانی می کردند.
باز ساخت یا بهسازی عمل
1- این اقدام پژوهی باعث شد که اطلاعاتم را در مورد روانشناسی دانش آموزان و مراحل رشد تربیتی آنها بالا ببرم
2- ابتدا برای بالا بردن آگاهی دانش آموزان در مورد آثار و اهمیت ورزش از روش تحقیق استفاده می کردم که بعد متوجه شدم که این روش به علت یکنواخت بودن برای بچه ها جالب نیست در نتیجه تصمیم گرفتم برای این کار از روش های جذاب و متنوع و ابتکاری استفاده کنم
3- همچنین خود و همکارانم به این موضوع پی بردیم که اقدامات مربی و مدیر مدرسه برای ترغیب دانش اموزان به ورزش کافی نیست باید همه معلمان در این مورد تلاش کنند.
4- استفاده از روش های یکنواخت و مستقیم برای ترغیب دانش آموزان مناسب نیست بلکه بهتر است از روش های غیر مستقیم و تلفیقی از چند روش استفاده شود.
هدف اصلی تربیت بدنی ( که با هدف کلی آموزش و پرورش یکسان است ) تربیت همه جانبه کودکان و نوجوانان به عنوان افراد مفید و مسئولیت پذیر جامعه است . بنا براین برنامه آموزشی باید به قدری اساسی و فراگیر باشد که جوانان بتوانند معلومات و تجربه های لازم را برای رسیدن به اهداف مقدس آموزش و پرورش کسب کنند .بنابراین برنامه های تربیت بدنی باید از نظر پرورش صحیح کودکان و جوانان دارای ویژگیهای زیر باشد :
1- فرد را از نظر آمادگی بدنی به سطح مطلوب برساند ، یعنی بتواند آمادگی وکارایی بدن را تضمین کند .
2- فرد بتواند به کمک آن در کاربرد بدن خود تسلط کامل داشته باشد و مهارتهای لازم را کسب کند .
3- صفات ومحاسن اخلاقی و اجتماعی را ایجاد کند .
4- مهارتهای ایمنی و عادتهای سالم را ایجاد کند .
5- برای ایام فراغت ، برنامه سالم مفید داشته باشد .
6- باعث اعتماد به نفس شود .
7- از برنامه های آموزش و ورزشی ، نتایج انسانی و تربیتی بدست آورند .
اهداف عمده تربیت بدنی :
1- هدفهای توسعه و رشد اندامی : منظور از آن ایجاد قدرت جسمانی از راه رشد و توسعه دستگاههای مختلف بدن است یا به عبارت دیگر توجه به این هدف معطوف به نیرومندی و آمادگی جسمانی می باشد .
2- هدف توسعه و رشد عصبی ، عضلانی ( حیطه روان – حرکتی ) : منظور از آن دور ریختن حرکات اضافی و بیهوده در اجرای مهارتهای بدنی و انجام آن حرکات با تبحر و استادی و زیبایی و ظرافت و با صرف حداقل انرژی ممکن در مرحله اجرا ء
3- هدف توسعه و رشد تفسیری (حیطه شناختی ) : توسعه و رشد تفسیری در بر گیرنده معلومات ، قضاوتها ، درک و تشخیص و ارزشهایی است که با اجرای فعالیتهای جسمانی همراهند و منظور از آن گرد آوری معلومات ضروری برای پر بار تر کردن زندگی ، توانایی اندیشه و تفسیر و تحلیل شرایط و اوضاعی است که فرد در زندگی روزمره خود دائما با آن مواجه می شود . همچنین معلومات بهداشتی ، پیشگیری از بیماریها ، قوانین و مقررات رشته های ورزشی ، روابط انسانی و غیره نیز در این حیطه قرار می گیرند .
4- هذف توسعه و رشد فردی ، اجتماعی ( حیطه عاطفی ) : منظور سازگاری فرد با خود و با دیگران و نیز توسعه در رشد معیارهای رفتاری لازم برای یک شهروند خوب می باشد . تعالی این جنبه یکی از خدمات عمده تربیت بدنی به جوامع بشری است .
در این قسمت به طور خلاصه به اهداف تربیت بدنی در دوره های مختلف تحصیلی و هر یک از حیطه های مذکور اشاره می گردد :
اهداف درس تربیت بدنی در دوره ابتدایی
حیطه شناختی :
1- آشنایی با وضعیت های صحیح بدنی درراه رفتن ،ایستادن،نشستن،حمل اشیاء
2- آشنایی با برخی رشته ورزشی رایج آموزشگا هی.
3- آشنایی با برخی عوامل ایجاد کننده صدمات ورزشی و نحو ه ی پیشگیری از آنها
4- آشنایی باآمادگی جسمانی وحرکتی و برخی از آزمو نهای آن.
5- آگا هی از اصول اساسی بهداشت ورزشی؛
6- شناخت قا بلیت ها و محدودیت های حرکتی .
7- آشنایی با اصول مبانی تربیت بدنی در حد د بستان.
حیطه روان – حرکتی:
1- توانایی انجام مهارتهای بنیادی (حر کات انتقا لی-حر کت غیر انتقالی -حرکات مها رتی)به شکل صحیح.
2- کسب توانا های ادراکی -حر کتی در پاسخ به محرک های مختلف و متنوع.
3- مهارت در برخی شیرین کاری ها و حرکات ریتمیک(حرکات تعادلی ،تقلیدی،تشبیهی،ابداعی مر بوط به رشته های ورزشی).
4- مهارت در انجام تمرینات آمادگی جسمانی وتندرستی؛
5- توانایی اجرای مهارتهای اولیه رشته های ورزشی رایج آموزشگاهی به ویژه ورزش های پایه.
6- مهارت در اجرای برخی بازی های د بستا نی و پرورشی.
7- مهارت در شناخت مفاهیم از طریق حرکت.
حیطه عاطفی:
1- علا قمندی به رعایت نظم و انضباط واحترام به حقوق دیگران؛
2- تمایل به رعایت نظافت وعادات بهداشتی؛
3- پرورش روحیه تعاون ،همکاری و مسئولیت پذ یری از طریق فعالیت های ورزشی؛
4- علا قمندی به رعایت اصول اسلا می و اخلا قی در سا عات درس تربیت بدنی و فعا لیت های ورزشی؛
5- علا قه به کسب آمادگی جسمانی و تندرستی ؛
6- تمایل به بهره مندی از سلا متی و تندرستی؛
7- تمایل به شرکت در بازی ها و فعالیت های گروهی؛
8- علا قه به کسب توسعه مهارت های ورزشی برای لذ ت بردن از فعا لیتها و غنی سازی اوقات فرا غت.
نتیجه گیری و پیشنهادها:
انتخاب راه حل های جدید برای حل مشکل با توجه به شواهد و مدارک موجود و اعتبار سنجی آن ها
اجرای راه حل های جدید، ر ا موفقیت آمیز نشان می دهد . به طوری که میزان استقبال آنها از 23 درصد به بیش از 90 درصد رسید.
اجرای برخی راه حل ها نیز با مشکلاتی مواجه شد که تغییرات آنها دست من نبود مثل عدم آسفالت حیاط مدرسه و خاکی بودن کف حیاط، کمبود امکانات ورزشی و نبود اتاق رخت کن برای تعویض لباس قبل و بعد از انجام ورزش و آماده شدن برای زنگ بعد و غیره که این امر باعث شد که میزان موفقیت کامل و صد در صد حاصل نگردد.
باید پاره ای از وقت کلاس صرف ارزش های اجتماعی دانش آموزان شود اداره آموزش وپرورش بودجه ورزشی مدارس را افزایش دهد و باشگاه هایی برای این امر تدارک ببیند.
دسته بندی یا گروه بندی، برای فعالیت های گروهی و درعین حال تمرین رهبری روش موثری است.
بهتر است معلم تربیت بدنی در ارائه اصول و مبانی ورزش و آموزش آن بیش از اندازه سخت گیر نباشد . پیشنهاد می شود والدین این دانش آموزان برای افزایش علاقه آنها به امر ورزش، فرزندان خود را در مراسم هایی که در سطح شهر با عنوان پیاده روی با خانواده برگزار می شود، مشارکت دهند.
پیشنهاد می شود معلم ورزش از موسیقی آرام در ورزش صبحگاهی و بعضی از ورزش ها استفاده کند.
"منابع و مآخذ"
1 – مهریار، امیر هوشنگ و یوسفی، فریده،(1369)، تشخیص و درمان بیماری های روانی در کودکان ، شیراز: انتشارات علامه طباطبایی.
2 – اف. فیت، هالیس (1369)، تربیت بدنی و باز پروری برای رشد، سازگاری و بهبود معلولان ، ترجمه ی تقی منشی طوسی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
3 – دلاکاتو، کارل، تشخیص و درمان دشواری های گفتار و خواندن، ترجمه ی نیمتاج زرین قلم، چاپخانه ی دفتر نشر فرهنگ اسلامی – چاپ اول ، 1371.
4 – ملکی (قاسم) حسن (1382)، مبانی و اصول تربیت، زنجان، انتشارات نیکان کتاب.
5 – رحیمی ارسنجانی، اسکندر ، (1380)، تربیت بدنی در مدارش، شیراز : انتشارات دانشگاه شیراز.
چکیده :
در جوامع امروز آموزش بی تردید نقش اصلی را در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایفا می کند و عیار توسعه در هر کشوری را با میزان سرمایه گذاری برای کودکان و نوجوانان آن کشور می سنجند. دلیلش هم روشن است. سرمایه اصلی کشور نیروی انسانی است. در حال حاضر 15 میلیون دانش آموز حساس ترین سال های زندگی خود را در مدرسه می گذرانند، لذا توجه به این قشر جامعه، نشانه ای است برای اثبات توجه به آینده. امروز وظیفه آموزش و پرورش تنها انتقال میراث فرهنگی گذشته به نسل حاضر نیست. اگرچه این هدف اهمیتی در خور توجه دارد. اما این دانش زمانی ارزشمند خواهد بود که دانش آموز علاوه بر سلامت ذهنی به لحاظ روحی و جسمی هم در سلامت باشد و در سایه این سلامت آمادگی ورود به جامعه بزرگتر را داشته باشد. در این رهگذر ورزش وسیله ای بسیار مناسب برای ایجاد چنین فضایی است. از سال 1306 به صورت رسمی و اجباری بنا شد که تمام دانش آموزان روزانه یک ساعت درس تربیت بدنی را بگذرانند. از آن تاریخ تاکنون 82 سال می گذرد. در طول این سال ها ورزش مدارس دستخوش کمترین تغییر و تحول بوده است و زنگ ورزش به نوعی ساعت فراغت برای دانش آموزان به حساب می آید. حتی برخی مدیران و معلمان هم با استفاده از این زمان به تدریس دروس خود می پردازند، این در حالی است که حساسیت سنی دوران دانش آموزی بر هیچ کس پوشیده نیست.
در هرم مولر آمده است که ورزش دانش آموزی باید در قاعده قرار گیرد و بعد از آن ورزش همگانی قهرمانی و حرفه ای. در این شرایط است که هرم پایدار می ماند. وقتی قاعده باریک باشد راهی وجود ندارد. طبق برنامه درسی ایران دانش آموزان باید 12 سال درس تربیت بدنی بخوانند اما اگر از یک دیپلمه خواسته شود 15 دقیقه نرمش صحیح انجام بدهد نمی تواند و نمی داند. شاید دلیل این باشد که نیروهای متخصص این درس را تدریس نمی کنند و چون خودشان این کار را بلد نیستند به دانش آموزان هم چیزی نمی آموزند. بنده در اقدام پژوهی فوق تصمیم بر این گرفته ام که راهکار های علاقه مند کردن دانش آموزان را به بازی و مهارت در درس تربیت بدنی و ورزش مورد بررسی و تحلیل قرار دهم.
باسمه تعالی
جمهوری اسلامی ایران
اداره کل آموزش و پرورش استان
اداره آموزش و پرورش شهرستان
عنوان اقدام پژوهی :
چگونه توانستم دانش آموزان آموزشگاه شهید باهنر (دخترانه) را به بازی و مهارت در تربیت بدنی علاقه مند کنم؟
نام و نام خانوادگی مولف اول/مجری اصلی :
پست سازمانی :
رشته تحصیلی :
آخرین مدرک تحصیلی :
دوره تحصیلی :
سمت فعلی :
شماره پرسنلی :
25