کار اموزی پیمان کاری تخریب و ساخت بنا
فهرست مطالب
فصل اول 1
مباحث کلی پیمان 2
انتخاب پیمانکار 2
مناقصه 3
خلاصه مراسم مناقصه 4
انواع قراردادهای ساختمانی 8
قرارداد کنتراتی 9
قرارداد براساس فهرست بها 9
قرارداد تامین مخارج باضافه حق الزحمه ثابت 10
آشنایی کلی با مکان کارآموزی 10
فصل دوم 13
تخریب بنا 14
مراحل تخریب 15
گودبرداری 23
بازدید و پیاده کردن نقشه 26
اصولاً پی کنی را به دو دلیل انجام می دهیم 26
بتن مگر 27
نکاتی چند در مورد بتن مگر 28
پی های منفرد 29
تاریخچه بتن 29
پی ها و شالوده ها 30
عملکرد فونداسیون 30
انواع شالوده ها 31
میلگرد گذاری شالوده ها 32
پوشش بتن میلگردها در شالوده های بتنی 33
شناژ افقی تحتانی 33
نکاتی در مورد شناژ فونداسیون 33
قالب آجری پی 35
پله های بتونی 35
آرماتوربندی و نحوه اجرا 37
نکات زیر را برای وصله آرماتورها باید در نظر داشت 45
چگونه شبکه میلگرد ستون را به ریشه و صل کنیم 47
ستون 48
اجزای مختلف قالب بندی 57
زمان قالب برداری 61
مشاهدات 61
تعبیه آرماتورهای ریشه پلکان در پی 62
مشخص کردن تراز تیرها بر روی ستون ها 62
نصب و اجرای پایه های تیرچه 64
فصل اول
مباحث کلی پیمان
اصولا پیمانکار به شخص یا گروهی گفته می شود که مسئولیت ایجاد تسهیلات و اجرای تمام یا قسمتی از پروژه را در زمان تعیین شده و با هزینه تعیین شده بعهده دارد و بدین نحو مسئولیت قانونی و مالی پروژه را تقبل می نماید.
انتخاب پیمانکار
پس از تکمیل اسناد و مشخص شدن برآورد اولیه پیمان انتخاب پیمانکار به یکی از دو روش ترک تشریفات یا مناقصه انجام می شود.
به غیر از پاره ای از اوقات که به دلایلی از قبیل تخصص خاص، دلایل سیاسی، اقتصادی و یا صلاحدید مدیران پیمان به صورت ترک تشریفات به پیمانکار ابلاغ
می گردد، در بقیه موارد از مناقصه جهت اجرای قرارداد استفاده می شود.
مناقصه
معمولا مناقصه بصورت محدود یا عمومی ( نا محدود ) انجام می گیرد. در مناقصه محدود به عده ای محدود از پیمانکاران اجازه داده می شود که برای ارائه پیشنهاد قیمت اقدام نمایند. در این حالت برای پیمانکاران از طریق دعوتنامه اطلاع داده
می شود.
در مناقصه های عمومی ( نا محدود ) آگهی مناقصه از طریق رسانه های همگانی به اطلاع پیمانکاران خواهد رسید. معمولا در درج آگهی مناقصه بنا به اهمیت پروژه اطلاعات ذیل داده می شود که پیمانکاران با اطلاعات اولیه مناسبی اقدام به تهیه ی اسناد مناقصه کنند :
ــ موضوع و شرح جامع از کار
ــ محل انجام پروژه
ــ مبلغ اولیه پیمان و رتبه پیمانکار
ــ مدت زمان ارائه قیمت و زمان برگزاری مناقصه
خلاصه مراسم مناقصه
اگر پیمانکار بعد از دریافت و خرید اسناد مناقصه از شرکت در مناقصه پشیمان شود باید انصراف خود را کتباً اعلام نماید. در غیر این صورت بار اول تا سه ماه، بار دوم تا شش ماه و در صورت تکرار تا یک سال از شرکت در مناقصه محروم خواهد بود.
اسناد مناقصه که خریداری شده است پس از تکمیل و پیشنهاد قیمت باید تحت تشریفات خاصی به پیمان و رسیدگی کارفرما تحویل داده شود. بدین ترتیب که اسناد مناقصه باید در دو پاکت الف و ب گزارده و هر پاکت بعد از لاک و مهر کردن درون پاکت واحدی گذارده شده و پاکت مذکور نیز لاک و مهر شود بطوریکه اگر پاکت ها باز شوند مشخص باشد.
پاکت الف : شامل ضمانت نامه بانکی است که می تواند بصورت واریز وجه نقد به حساب مشخص شده توسط کارفرما و گزاردن رسید آن در پاکت الف باشد یا بصورت ضمانت نامه ای باشد که مدت اعتبار آن سه ماه از تاریخ قرائت پیشنهاد قابل تمدید به دستور کارفرما باشد.
پاکت ب : شامل برگ پیشنهادی که در آن قیمت پیشنهادی به حروف مشخص شده باشد.
اوراق تجهیز بها و جداول مربوطه و فهرست بها
فرم بیمه نامه
شرایط عمومی و خصوصی پیمان
و بطور کلی بقیه مدارک که در اسناد مناقصه به پیمانکار داده شده است. لازم به ذکر است که کلیه مدارک فوق الذکر باید به امضا و مهر شرکت برسند. هیچ سند و اوراقی نباید بدون مهر و امضا باشد.
هر یک از دعوت شدگان در مناقصه که نسبت به مفهوم قسمتی از مشخصات یا سایر مدارک مناقصه ابهامی داشته باشند بایستس حداکثر چند روز پس از تحویل اسناد و مدارک مناقصه مراتب را کتباً به دستگاه دعوت کننده اطلاع دهند و تقاضای دریافت توضیح کتبی بنمایند.
هر نوع توضیح یا تجدید نظر، اضافه یا خذف مطلبی به مدارک مناقصه از طریق رسمی انجام و طی نامه ای به دعوت شدگان اطلاع داده می شود. این ضمائم جزو مدارک مناقصه منظور خواهد گردید. چنانچه این تجدید نظرها سبب تغییرات در مقادیر باشد کارفرما تاریخ پیشنهاد قیمت را به تعویق می اندازد تا فرصت برای اعمال اصلاحات و تجدید نظر برای پیمانکاران وجود داشته باشد.
پیشنهادات واصله در روز و ساعت مشخص با حضور کموسیونی در دستگاه کارفرما افتتاح می شوند. در این جلسه حضور نمایندگان پیشنهاد دهندگان آزاد است.
ابتدا پاکت الف باز شده و مبلغ و مدت اعتبار تضمین شرکت مورد بررسی قرار می گیرد. اگر محتوای پاکت (الف) دارای نقص و ایراد باشد ، پاکت (ب) بررسی نشده و به پیمانکار تحویل می گردد. با چنین پیشنهاد دهندگانی مطابق پیمانکارانی رفتار خواهد شد که عدم شرکت خود را کتباً اعلام نکرده اند.
پس از باز گشایی پاکت (الف) و مشخص شدن کسانی که پاکتهای بدون نقص تحویل داده اند اقدام به گشایش پاکت (ب) می شود و با توجه به رقم کل پیشنهادی مندرج در این پاکت برندگان اول و دوم انتخاب و مشخص می شوند.
برنده مناقصه ملزم است ظرف چند روز ( معمولاً هفت روز ) پس از اطلاع از برنده شدن در مناقصه ده نسخه از کلیه اسناد و نقشه ها و پیمان و … را امضا و مهر نماید. در این مرحله تضمین لازم برای عقد پیمان توسط پیمانکار داده می شود. در صورتی که به نوعی برنده اول خواستار انجام پیمان نباشد یا از ارائه تضمین گفته شده سرباز زند ضمانتنامه او به نفع کارفرما ضبط گردیده و از برنده دوم تقاضا می شود که برای انعقاد پیمان اقدام کند. درصورتیکه نفر دوم نیز به شرح مذکور به موقع حاضر به انعقاد قرارداد نشود سپرده او ضبط و مناقصه تجدید خواهد شد.
لازم به ذکر است که تضمین مربوط به شرکت کنندگانی که برنده اول و دوم نشده اند بلافاصله پس از تعیین برنده مناقصه مترود خواهد شد .
انواع قراردادهای ساختمانی :
گرچه انواع متعددی قراردادهای ساختمانی موجود میباشند ولی سه نوع آنها که بیشتر مورد استفاده قرار میگیرند عبارتند از قرارداد کنتراتی ، قرارداد بر اساس فهرست بها و قرارداد تامین مخارج به اضافه حق الزحمه ثابت که هر کدام از اینها به طور خلاصه در زیر شرح داده شده است .
قرارداد کنتراتی :
بر اساس این قرارداد کارفرما باید کل هزینه طرح را به پیمانکار جهت انجام پروژه طبق نقشه ها و مشخصات تهیه شده بوسیله آرشیتکت و مهندس طراح پرداخت کند. بدلیل یک تجربه کلی کارفرما قسمتی از پول را در زمان های تعیین شده به پیمانکار پرداخت می کند مقدار هر پرداخت بستگی به ارزش کار انجام شده در مدت زمان تعیین شده دارد. براساس شرایط این قرارداد پیمانکار ممکن است سود یا ضرری نماید که بستگی به مابه التفاوت قرارداد و کل مخارج عملیات ساختمانی دارد.
قرارداد براساس فهرست بها
شرایط این قرارداد کارفرما را مقرر به پرداخت مبلغ معینی پول برای هر واحد کار تکمیل شده در پروژه به پیمانکار می نماید. واحد کار ممکن است بصورت اقلامی که بتوان کمیت کار را با آن مشخص کرد بیان گردد از قبیل متر مکعب خاکبرداری ، متر طولی لوله ، تناژ سیمان ، متر مربع روسازی و متر مربع آسفالت روسازی . پرداخت معمولاً بوسیله کارفرما به پیمانکار در فواصل زمانی تعیین شده در طول عملیات ساختمانی انجام می گیرد. مبلغ هر پرداخت بستگی به مقدار کار انجام شده در مدت زمان تعیین شده دارد.
قرارداد تامین مخارج باضافه حق الزحمه ثابت
براساس شرایط این قرارداد کارفرما موافقت می نماید که مخارج تعیین شده که معمولاً شامل هزینه پیمانکار در محل به اضافه مخارج اضافی مدیریت می باشد به پیمانکار پرداخت کند. مخارج اضافی شامل هزینه قسمت اداری پروژه که پیمانکار متحمل می شود می گردد. هزینه هایی که تحت پوشش مخارج اضافی هستند شامل موارد زیرند ولی به آنها محدود نمی شوند آنها عبارتند از : حقوق، اجاره، مالیات، بیمه، کارمزد پولی که برای اجرای پروژه وام گرفته شده، هزینه مسافرت افراد برای انجام پروژه، هزینه تسریع تحویل مصالح جهت اجرای پروژه و غیره …
آشنایی کلی با مکان کار آموزی
مکان کـار آمـوزی یک ساختمان قدیمی یک طبقه با مصالح بنایی می بـاشد. کـه بـه صورت دیوار بـاربـر یا حمال اجـرا شده است .
پروژه تخریب و اجرای یک سازه آپارتمانی چهار طبقه تک واحدی با سیستم اسکلت بـتـونـی مـورد نـظـر اسـت .
اینک مـا در مرحله تخریب ساختمان می باشیم لذا ابتدا مراحلی را کـه قبل از تخریب بـاید بگذرانیم ذیلاً ذکـر می نماییم :
ابـتدا کارفرما موظف است بـرای انجام مراحل قانونی و کسب مجوز تخریب بـه شهرداری و دیگر مراجع ذیربط مراجعه کند .
پس از انجام مراحل قانونی و کسب مجوز تخریب بنـا کارفرما موظف بـدادن تعهـدی مبنی بـر عدم ایجاد مزاحمت و سلب آسایش بـرای همسایگان و عـدم ایجاد سد معبر در خیابان به هنگام ساخت و تخریب می باشد . در ضمن کار فرما موظف به تعهد مبنی بر جلوگیری از تخریب و صدمه به ساختمان های مجاور هنگام تخریب و سـاخت و سـاز می بـاشد .
پـس از انجام مراحل بالا و گـرفتن مجوز تخریب با اجـازه مهندس ناظر و بـا احتیاط کـامل و ارئـه تمهیداتی خاص در هنگـام تخریب جهت جلو گیری از آسیب بـه ساختمانهای مجاور شروع بـه تخریب سـازه فرسوده می نماییم .
کـارفرما در این مدت برای کسب مجوز و پروانه ساخت ساختمان جدیـد اقدام خواهد کـرد . کـه پس از انجام مراحل مربوطه و پرداخت مالیات و عوارض سالیانه، شهرداری مجوز لازم و پروانه ساخت را صادر خواهد کـرد. مالک پس از کسب این پروانه میتواند به ساخت سازه جدید اقدام نماید.
پس از اخذ مجوز تخریب از شهرداری و قبل از تخریب بنا باید سـازمانهای مربوطه از قبیل سازمان آب برق گـاز … را در امور کار قرار داده و هماهنگی هـای لازم را بعمل آوریم و نسبت به قطع آنها اقدام نماییم .
حـال پـس از انجام مراحل فـوق به تخریب بـنـا می پـردازیم .
فـصـل دوم
تـخـریـب بـنـا
کارفرما برای صرفه جویی در وقت و هزینه عملیات تخریب را به یک اکیپ پیمانکار شـش نـفره سپـرده و پـس از بستن قـرار داد، پیمانکـار طبق قرار داد منعقد شده موظف می شود ساختمان فـرسـوده و قـدیمی را تخریب و آجرهای مصرفی در آن را تمیز کرده و در گوشه ای از کارگاه جمع آوری کند و مبلغ چهارصد هـزار تومان بـه کـارفرما پرداخت کـند و در قبال کار انجام داده شده تـمـامی تیرآهن هـای مـصـرفـی در ساختمان قدیمی، درب هـای چوبی و آهنی، پنجره ها، قفل ها، کابینت های آشپزخانه، سینک ظرفشویی شیرآلات و روشویی ها و سایر چیزهایی که قابل استفاده مجدد می باشد را به جای دستمزد تخریب برای خود بردارد .
مراحل قبل به اختصار توضیح داده شد . حال بـه طور مفصل مراحل تخریب ساختمان را ذیلا شرح خواهیم داد .
طـبـق قـرارداد پـیـمـانـکـار بـایــد مـرحله تخریب را تـا سطح روی فونداسیون ادامـه دهـد و پـس از طی بـیـسـت روز مجبـور بـه تحویل کـار اسـت . پـس از بـسـتـن قـرارداد شــش نـفـر اعضای اکـیـپ تـخـریـبکـار مـشغـول بــه کـار شــده و بــا رعـایـت کامل نکات ایمنی هم برای خود اعضای گروه و هم بـرای هـمـسـایـه هـا کـارهـا را بـیـن خـود تقسیم بندی کـرده و مشغول بـه کـار شـدنـد
مـراحـل تـخـریــب
کـاگـران در ابـتـدا کـنـتـور آب بـرق و گـاز را قطع کـردنـد . سـپـس دو نـفـر از آنـهـا مـشـغـول جـمـع آوری کـلـیـد پـریـز سـرپـیچ هـا و لامپ هـا شـدنـد . دو نـفـر دیـگـر نـسـبـت بـه درآوردن شـیـشـه هـا اقـدام کـردنـد. سـپـس شـیـشـه هـایی را کـه هـنـوز قـابـل مصرف بـود در گـوشـه ی منـاسبی قرار داده و دو نـفـر دیـگـر نـسـبـت بـه جمع آوری درب هـا و جـداسازی آنـهـا از لولا بـه وسـیـلـه ی پـیـچ گوشتی و چکـش اقدام کـردنـد.
گـروه اول پـس از اتمام کـار و جمع آوری کـلـیـد و پـریـزهـا آنـهـا را در مکـان مناسبی قرار داده نسبت بـه بـاز کـردن و جمع آوری شـیـرآلات و روشویی هـا بـه وسـیـلـه ی آچـار لـولـه گـیـر، فرانسه، چکش و قلم اقدام کـردنـد .
گـروه دوم پـس از اتمـام کـار و جمع آوری شیشه هـا مشغول بـه جمع آوری کـابینـت هـای آشپـزخـانـه و سینک ظرفشویی شـدنـد .
گـروه سوم هـم پـس از اتمام کـار بـه ایـن دو گـروه کمک می کـردنـد . پـس از اتمام کـار کـارگـران اجزا جمع آوری شده را بـار وانت کـرده و بـه مکانی خارج از کـارگـاه انتقال دادند .
در روز بعد تمامی اعضای گـروه بـه وسـیـلـه ی پتک و قلم و چکـش شـروع بـه جـداسـازی چهارچوب هـای درب هـا و کـمـد دیـواری هـا و پنجره هـا کـردنـد. بطوریکه کاملاً آنها را جدا کـرده ، تمیز کرده و در گوشه حیاط قرار می دادند. این کـار چهـار روز تمام بـطول انجامید . بطوریکه ســه نفر از اعضای گروه بوسیله پتک و قلم و چکش ابتداء دور و اطراف درب و پنجره هـا را بـه انـدازه حدوداً سی سانتیمتر تخریب کـرده چهار چوب هـا را از جای خود درآورده در گوشه ای قرار می دادنـد. سـه نـفـر دیگـر بـوسیله قلم و چکـش ابتداء سـایر مصالح بنایی ازجمله آجر و سیمانی را کـه هنوز بـه چهـار چوب هـا چسبیده بـود جـدا کـرده آنها را در گـوشه حیاط قرار می دادنـد. لازم بـه ذکـر اسـت کـه در حین عمل جـدا سازی چهار چوب هـا دو نـفـر از اعضای گـروه بوسیله ی فرغون نسبت بـه پـاک سازی محیط و جمع آوری آجرهـا و مصالح تخریب شده اقـدام می کـردنـد.
یک نـفـر دیگر از اعضای گـروه نیز بوسیله ی تیشه آجـرهایی را کـه هـنوز قابـل مصرف می بـود از ملات ماسه و سیمان جدا و تمیز کـرده و آنها را در مکـان مناسبی قرار می داد. البته تعداد آجرهای جمع آوری شده کـه مجدداً قابل مصرف باشد زیاد نبود زیرا در هنگام جداسازی چهار چوب ها همانطور کـه گفته شـد حدوداً بیست الی سی سانتیمتر از دیوار اطراف چهار چوب ها تخریب می شد.
پس از پایان کار جدا سازی چهار چوب درب هـا و پنجره هـا اعضای گـروه پیمانکار به تخریب کلی ساختمان پرداختند . به گونه ای که به روی بام رفته و بوسیله ی بیل و کلنگ و پتک ابتدا لایه های رویی بـام از جمله لایه ی موزائیک ، ملات زیر موزائیک و لایه قیر و گونی و ایزولاسیون آنرا کاملا جدا کـرده و ضایعات آنرا به پائین انتقال دادند. سپس به تخریب طاق ضربی پرداختند. به گونه ای که با احتیاط کامل برای جلوگیری از ریزش آوار بطور ناگهانی ابتدا حدوداً آجرهای هـر دهانه را تا یک متر تخریب کرده و سپس دهانه بعد را نیز به همین شکل تخریب نمودند. زیرا می دانیم که اگر آجرهای یک دهانه را بطور کامل برداریم در اثر بار وارده فاصله تیرهای طاق ضربی تغییر کرده اصطلاحاً شکم می دهد پس احتمال ریزش و تخریب ناگهـانی سقف افـزایش خواهـد یافت. بنابراین با رعایت کامل اصول ایمنی و نکات گفته شده گروه پیمانکار به تخریب نهایی سقف پرداختند. نکته قابل ذکر در عملیات تخریب سقف این بود که با توجه به دشواری جداسازی آجـرهـای قابل استفاده از ملات از جمع آوری آنها صرف نظر شد. زیرا این کار تقریباً غیر ممکن می نمود و همچنین از نظر زمانی و هزینه مقرون به صرفه نبود .
یک نکته حائز اهمیت در پروژه های عمرانی و ساخت و ساز رعایت کامل نکات ایمنی می باشد.
با توجه بـه اینکه سیستم سازه ای ساختمان فرسوده از نوع دیوار باربر با طاق ضربی بود رعایت کامل اصول ایمنی الزامی می نمود .
پس از تخریب کــامــل سـقـف تـیرآهن هـای طاق ضربی بـوسیله ی دیلم و اهرم از جای خود در آورده شده و بوسیله ی طـنـاب و نیروی انسانی به پائین منتقل و سپس در جلو ساختمان به شکلی کـه سد معبر ننمایند و مزاحمتی برای عابرین ایجاد نکند کاملاً منظم در گوشه ای روی هم قرار داده شـــد.
بـا توجه بـه نوع سیستم ساختمان فرسوده کـه توضیح داده شد ساختمان مذبور داری شنـاژبندی کـامـل نبود.
می دانیم که امروزه طبق آئین نامه سازمان نظام مهندسی ایران سازه هایی که با سیستم دیوار باربر اجرا می شوند باید دارای شناژ بندی افقی و عمودی طبق قوانین مندرج در آئین نامه باشند. می دانیم که این عمل برای مقابله سازه با نیروهای جانبی می باشد. حال با توجه به اینکه کشور ما در منطقه ی زلزله خیز قرار گرفته اجرای این نکته از الزامات و دارای اهمیت فوق آلعاده ای می باشد.
در اینجا با توجه به اینکه ساختمان فرسوده بسیار قدیمی بوده و البته در آن زمان اجرای شناژ بندی الزامی نمی بوده همانطور که توضیح داده شد ساختمان مذبور دارای شناژبندی کامل نبود لـذا اکیپ تخریب بلافاصله پس از انجام عملیات تیربرداری بـه تخریب دیوارها و پارتیشن های داخلی پـرداخـتـنـد . ایـن کـار نـیـز بوسیله پـتـک و کلنگ و نـیروی انسانـی صـورت پذیرفت .
در این مرحله از عملیات تخریب یکی دو کارگر تا حد امکان به جمع آوری و دپـو آجرهای فـرو ریخته پرداخته تـا در فـرصت مناسب نسبت بـه جداسازی ملات از کلیه ی آنها اقدام کنند . بقیه ی اکیپ نیز به تخریب مشغول شدند . پس از تخریب پـارتیشن ها نوبت بـه دیوارهـای حمال داخلی رسـیـد . کـارگـران بـالای دیوارهـای بـاربـر ایستاده و بوسیله ی کلنگ دیوار زیر پـای خـود را بـه صورت پله ای تخریب می کردند. سپس نوبت به تخریب دیوارهای باربر جانبی رسـیـد. نکته حائز اهمیت در این قسمت این بود کـه طبق نظر مهندس ناظر در مکـان هایی از دیوارهای باربر کـه هـمجوار دیوار همسایه هـا بـود الـوارهـایی بـه عرض چهل سانتی متـر و طـول هـای متفاوت را ابتدا بـا گـچ بـه دیوارهـا بـه صورت عـمود بـر زمین چسبانده سپس با استفاده از تیرآهن های کوتاهی که از سقف بدست آمده بود یا با استفاده از چوب پشت آنها را به زمین محکم می کردیم تا در اثـر نیروهای وارده و مـمان هـای حاصل از وزن ساختمان و بناهـای اطراف به آنها آسیبی نرسد.
سپس بـا توجه بــه نکات ایمنی و رعایت کـامـل آنها کـارگـران بـه هـمان ترتیب قبلی به تخریب دیوارهای باربر اطراف پرداختند . با توجه به نداشتن فضای مناسب برای مانور کـارگـران، ایـن کـار به کندی انجام پذیرفت. زیرا یـک طـرف دیـوارهـای جانبی را دیـوار همسایـه احاطـه کـرده بـود.
لازم به ذکـر است که پس از تخریب هر قسمت به طور کامل به فاصله های حدودا هـر چهار الی پنج مـتـر بـه همان گونه ای که گفته شد الوارهای چوبی یا تیرآهن هـای کـوتـاهـی در جهت عمود بـا زمین بـه دیوار همسایه تکیه داده و به وسیله ی چوب یا تیرآهن پشت آنها را محکم می کردند تا از تخریب ساختمان هـای اطراف جـلـو گیری شـود . این یکی از نکات بسیار مهم در ایمنی کار است.
پـس از تخریـب کـامل دیـوارهـا و تمیز کردن آجـرها و چیدن آنها در گوشه ی حیاط کـارگـران بـه وسیله ی بیل و کلنگ مشغول بـه تخریب کـف ساختمان شدند . به گـونـه ای کـه تـا سطح روی فونداسیون را کاملاً تخریب کـرده و نخاله هـای حاصل از آن را به بیرون از کارگاه انتقال می دادند .
در اینجا طبق قرارداد کار پیمانکار به اتمام رسیده و کار را تحویل کـارفرما داد. کارفرما پس از تحویل کار نسبت به گودبرداری و تخریب فونداسیون بـا لودر اقدام کرد که تفصیلاً شرح داده خواهد شد.
گودبرداری
یـک لـودر چـرخ لاستیکی بـه کـارگاه آورده شد و سپس لودر شروع به کار کرد. پی ساختمان قبلی نیز به هنگام خاک برداری توسط لودر کاملا تخریب شد. و سپس خاک حاصله را توسط همان لودر در یک کامیون بارگیری کرده و بـه مکان دیگری انتقال دادیم.
برای عبور و مرور لودر هنگام گودبرداری به محل کارگاه یک رمپ ایجاد کرده بودیم که پـس از اتمام کار لودر آن را توسط کارگران و دست افزار بیل و کلنگ تخریب نمودیم . با توجه به اینکه عمق گودبرداری زیاد نبوده و حدودا دو متر می شد این کار در یک مرحله انجام شد . حال اگر عمق گودبرداری بیش از دو متر می بود باید این عملیات را ــ تخریب و خاکبرداری رمپ ــ را در چند مرحله و به صورت پله ای انجام می دادیم .
کـارگـران به وسیله ی بیل و کلنگ مشغول تخریب و خاک برداری رمـپ گـردیـدنـد.
پـس از اتمام کـار و پـایان ایـن مرحله سـطـح کــار ــ زمین کارگاه ــ را کاملا آب داده و توسط غلتک دستی کوبیدند تا سطح کـار کاملا متراکم شود و بعدهـا در اثـر وزن ساختمان نشست نـکـنـد .
البته بـایـد متذکـر شـوم کـه قـبـل از شروع بـه گـودبرداری بایـد درخت و بوتـه های احتمالی را که در محل کارگاه موجود است از محل کار جمع آوری نمود که به این کار عملیات بوته کنی می گویند. همچنین باید محل چاه های قدیمی یا تختـه سنگ و موانعی را که ممکن است موجب حادثه شوند شناسایی و نسبت به ایمن سازی آنها اقدام نمود. معمولاً در کارگاه ها محل چاه های قدیمی را با ملات شفته آهک پر می کنند تا موجب بروز حادثه ناگواری نشود.
همچنین اگر با گود برداری پایداری ساختمان هـای مجاور دچـار مخاطره می شود بـاید از ایمنی آنها بوسیله شمع بندی زیر پایه هـا، سپر و مهار کردن ساختمان هـا بطور مطمئن اطمینان حاصل نمود. و این عوامل حفاظتی باید تـا رفع خطر مرتباً به وسیله ی اشخاص ذیصلاح بـازدید شـونـد تـا موجبات حفاظت مـوثـر ساختمان هـای مجاور و امنیـت جانی کـارگـران و هـمـسـایـه هـا نـیـز تـامیـن بـاشـد.
پیمانکار موظف است تجهیزات ایمنی لازم بـرای حفاظت کارگران را در اختیار آنها قرار دهـد.
در حفاری با بیل و کلنگ کارگران باید فاصله کافی از یکدیگر داشته باشند .
در گـودالـهـا و شیارهـای عمیق کـه عمق آنها از یک مـتـر بیشتر باشد نباید کارگران را به تنهایی بکار گمارد .
خاکـبـرداری در زمین هـای بـا رطـوبـت طبیعی را می تـوان تـا عمق یک مـتـر، بـرای مـاسـه 25/1 مـتـر، برای ماسه رس دار 5/1 مـتـر، بـرای خـاک رس 2 مـتـر و برای خاک بسیار متراکم را بدون پایه هـای ایمنی، سپر و حائل انجام داد. در سـایر موارد بـا تـوجـه بـه جنس خاک ، عمق گـودبـرداری و شرایط ترافیکی اطراف تدابیر ایمنی لازم توسط مسئولان اتخاذ می گـردد.
بازدید و پیاده کردن نقشه :
اولین مرحله در اجرای یک بنا بازدید زمین می باشد . وضعیت و فاصله آن نسبت به خیابان ها و جاده های اطراف ، پستی و بلندی های زمین با توجه به نقشه بنا مورد بازدید قرار می گیرد. در صورتی که ساختمان بزرگ باشد پستی و بلندی و سایر عوارض زمین باید توسط مهندس نقشه بردار تعیین گردد.
خاک های اضافی به بیرون حمل و بالاخره شکل هندسی زمین و زوایای آن کاملاً معلوم شده و با نقشه ساختمان مطابقت داده شود.
اصولاً ما پی کنی را به دو دلیل انجام می دهیم :
1 _ رسیدن به زمین بکر :
به علت این که ما می خواهیم ستون ها و تمام دیوارها را به زمین متصل کنیم ، به یک زمینی احتیاج داریم که سخت و محکم باشد تا بتواند نیروی وارده از طرف بارها را که به زمین منتقل می شود را تحمل کند.
2 _ برای حفاظت و مراقبت از پی و پایه ساختمان در مقابله با عوامل جوی از جمله رطوبت زمین، زلزله ، رانش و سایر عوامل جوی.
ما برای این کار در تمام زمین ها حتی زمین های بکری که در دست داریم باید در حدود 40 الی 50 سانتی متر پی کنی داشته باشیم.
( البته عرض و طول و عمق پی کنی بستگی به وزن کلی ساختمان دارد. )
بتن مگر :
قبل از ریختن بتن مگر سطح زمین باید کاملاً از فضولات طبیعی پاک گردد و سطح سنگ ها را کاملاً شسته و سپس حدود 10 سانتی متر بتن مگر ( کم سیمان ) می ریزیم.
نکاتی چند در مورد بتن مگر :
بتن مگر که به آن بتن لاغر یا بتن کم سیمان هم می گویند اولین قشر پی سازی در پی های نقطه ای می باشد . مقدار سیمان در بتن مگر در حدود 100 الی 150 کیلو گرم بر متر مکعب می باشد.
در پی های نقطه ای بتن مگر به دو دلیل مورد استفاده قرار می گیرد :
1 _ اولاً برای جلوگیری از تماس مستقیم بتن اصلی پی با خاک.
2 _ دوماً این که برای رگلاژ کف پی و ایجاد سطح صافی برای ادامه پی سازی. ( معمولاً قالب بندی چوبی و آرماتور بندی از روی بتن مگر شروع می شود. ) بعد از خشک شدن بتن مگر نوبت به قالب بندی پی می رسد که در صفحات بعد به تفصیل توضیح داده خواهد شد. ( قالب بندی به اندازه پی مشخص شده در نقشه بستگی دارد. )
پی های منفرد
مجموعه ی بخش هایی از سازه و خاک در تماس با آن که انتقال بار بین سازه و زمین از طریق آن صورت می پذیرد.((پی )) نام دارد. پی به شکل های گوناگون ساخته می شود.
در این پروژه دو نمونه از پی های سطحی منفرد بتنی را تشریح می کنیم.
نخست قبل از اینکه درباره پی شرح دهیم درباره تاریخچه بتون مقداری شرح می دهیم.
تاریخچه بتون:
استفاده از مواد شیمیایی از زمان های بسیار قدیم متداول بوده و مصریان قدیم گچ تکلیس شده ناخالص را به کار می بردند. یونانیان و رومی ها سنگ آهک تکلیس شده را مصرف می کردند و بعدها آموختند که به مخلوط آهک و آب، سنگ خرد شده آجر و سفال های شکسته اضافه کنند.
این اولین نوع بتون در تاریخ بود. چوت ملات آهک در زیر آب سخت نمی شود. بدین منظور، برای ساختمان های زیر آب، سنگ آهک و خاکستر آتش فشانی یا پودر بسیار نرم سفال های سوخته شده را با هم آسیاب می کردند و به کار می بردند و سرانجام، آن چه بعدها به نام سیمان پوزولانی شناخته شده تولید کردند.
پی ها وشالودها:
شالوده یا فونداسیون قسمتی از سازه است که غالبا پایین تر از سطح زمین قرار دارد و نیروی ناشی از سازه را به خاک یا بستر سنگی انتقال می دهد.
عملکرد فونداسیون:
تقریبا تمامی خاک ها تحت تاثیر نیرو، به مقداری نسبتا زیاد، فشرده می شوند که این کار باعث نشست سازه ی استوار برآن می شود. دو اصل اساسی در طراحی شالوده ها باید رعایت شود. 1- نشست کلی سازه به مقدار قابل قبول و جزئی محدود شود.2- قسمتهای مختلف سازه تا حد امکان نباید دارای نشست های نا مساوی باشند.
در شکل یک فونداسیون منفرد را مشاهده می کنید که بتن مگر آن ریخته شده در عمل برای محدود کردن نشست، نیروهای ناشی از سازه را باید به لایه ای منتقل کنیم که دارای مقاومت کافی باشد و برای کاهش تنش فشاری، نیروهای وارده از سازه را در سطح وسیعی گسترده کرده و به پی وارد کنیم.
انواع شالوده ها:
شالوده ها در حالت کلی به شالوده های دیوار و ستون تقسیم بندی می شوند .شالوده ی دیوار یک نوار از بتون مسلح به عرض بزرگ تر از ضخامت دیوار است (حداقل عرض 50 سانتی متر) که بار دیوار را به سطح گسترده تری منتقل می کند. (شالوده نواری). شالوده های منفرد معمولا به صورت مربع و گاهی به صورت مستطیل هستند. در بعضی شالوده ها ممکن است مقطع به شکل ذوذنقه باشد. در بعضی حالت ها، شالوده به صورت مرکب- برای انتقال بار 2 تا چند ستون- ساخته می شوند. هرگاه مقاومت زمین در حد متعارفی باشد، از شالوده های ساده و مرکب استفاده می شود و زمانی که زمین مقاومت کافی ندارد، از شالوده های گسترده یا صفحه ای استفاده خواهد شد.
شالوده ی گسترده (رادیه) یک دال بتون مسطح یک پارچه است که در تمام سطح زیر ساختمان گسترده شده است.
شالوده ی مرکب در نزدیکی ستون ها، در قسمتی که شالوده در کنار زمین واقع می شود یا در قسمت هایی به کار می رود که احتمال نشست های ناهمگن و خطرناک برای سازه وجود دارد.
میلگرد گذاری شالوده ها:
در عمل میلگرد ها به صورت شبکه ای در کف شالوده قرار داده می شود( با احتساب فاصله ی پوشش بتون) برای ایجاد چسبندگی و انتقال مناسب نیرو از فولاد به بتون و برعکس، در کناره ها میل گردهای شبکه با خم 90 درجه به طول معین، شکل داده می شوند (Ø 15 برای میل گرد ساده و Ø 12 برای میلگرد آجدار).
حداکثر فاصله ی شبکه نمی تواند از Ø 12 بیش تر باشد.
پوشش بتون میلگرد ها در شالوده های بتونی:
برای انتقال کامل نیروها از بتون به فولاد یا برعکس، لازم است که حداقل پوشش بتون برای میل گردهای کناری برابر Ø 3-5/2 و برای میل گردهای داخلی برابرØ 5/2 باشد . پوشش کناری میل گردها در نواحی گرم و مرطوب. به علت خورندگی شدید بتون و خطر زنگ زدگی فولاد برابر Ø 5 در نظر گرفته شود.
شناژ افقی تحتانی (شناژ رابط بین فونداسیون):
کار شناژ کلاف کردن و مهار نمودن شالوده ها و فونداسیون ها است. شناژ به منظور مقابله با نیروی افقی (زلزله، باد و نظایر آن) و یک نواختی نشست در ساختمان ها به کار می رود.
نکاتی در مورد شناژ فونداسیون:
تمام آرماتور های طولی باید در گوشه ها به صورت یک در میان خم 90 درجه با قلاب داشته باشند. حداکثر فاصله ی خاموت ها در شناژ برابر 300 سانتی متر و در نقاط مرکز فشار 25-20 سانتی متر است.
حداقل قطر خاموت در شناژ ها با عرض کمتر از 40 سانتی متر برابر 6 میلی متر و برای عرض بیش تر از 40 و کمتر از 60 سانمتی متر برابر 8 میلی متر، همچنین برای عرض بیش تر از 60 سانتی متر برابر 10 میلی متر است.
حداکثر خاموت مصرفی 12 میلی متر است. در پی ها حداقل قطر آرماتور های طولی ساده Ø 12 میلی متر و آجدار Ø 10 میلی متر است: نیز تعداد حداقل آن ها 4 عدد است حداقل فاصله ی خاموت ها باید 75 میلی متر باشد تا ویبراتور میله ای به سهولت داخل شبکه جا بگیرد. فاصله ی ساق های خاموت باید به گونه ای باشد که امکان ریختن و متراکم گردیدن بتون، بدون اشکال، فراهم آید. حداقل شعاع r برای خم کردن فولاد برابر قطر میلگرد و حداکثر 5 برابر قطر میلگرد است.
قالب آجری پی:
برای اجرای پی پس از ریختن بتون نظافت یا بتون مگر روی ان قالب های آجری را اجرا می کنند و به وسیله این قالب های آجری قالب شناژ را نیز اجرا می کنند و فونداسیون ها را به یکدیگر به وسیله شناژ به یکدیگر متصل می کنند. سپس داخل قالب های آجری فونداسیون آرماتور ها را گذاشته و سپس نوبت بتون ریزی فونداسیون می رسد وقتی بتون ریزی انجام شد به مدت زمان گیرش کاذب باید در داخل قالب آجری باشد سپس قالب های آجری را باز کرده و برای اجرای ستون که میل گردهای آن در داخل پی قرار گرفته آماده می شوند. شکل 3و4 به ترتیب طریقه قالب آجری و آرماتورهای داخل آنها را نشان می دهد.
پله های بتونی:
پله های بتونی عبارتند از:
پله ی یک طرفه مستقیم، پله ی دو طرفه، پله بتونی دارای تیر باربر، پلکان دالی شیبدار با پاگردهای 2/1 چرخش، پلکان دالی پیوسته با دوخم بتونی، پلکان معلق پاطره ای بتونی و پلکان حلزونی چشم دار بتونی و یا پلکان های پیش ساخته ( پلکان مستقیم، پلکان دالی دو خم، پلکان بدون پیشانی و پلکان حلزونی)
پله ساده ترین وسیله برای رسیدن به ارتفاعات مختلف در ساختمان یا محوطه است. ابعاد پله را در حالت معمولی از طریق رابطه زیر محاسبه می کنیم:
سانتی متر 64 تا 63= b + h 2
b = عرض کف پله h = ارتفاع
در داخل پله های بتونی میل گردهایی برای جلوگیری از برش و خمش و تغییر سطح بتون قرار داده می شود. قالبندی پله نیز به دو شکل فلزی و چوبی انجام می شود که قالبندی چوبی از نظر کیفیت سطح کار بهتر است چون مقداری از آب بتون که اضافه است را جذب می کند و سطح کار صاف تر و صیقلی تر از قالب های فلزی می شود. همچنین برای نگه داشتن رامپ پله از شمع هایی استفاده می شود که هم می تواند چوبی باشد و هم می تواند فلزی باشد اگر شمع آن چوبی باشد برای تنظیم ان از گوه های چوبی استفاده می کنیم که با آن ارتفاع شمع چوبی زیاد و کم می شود در شکل پایین یک پله بتنی دیگر را نشان می دهد.
آرماتور بندی و نحوه اجرا
بعد از قالب بندی عملیات آرماتوربندی در محل انجام می شود به این ترتیب که ابتدا آرماتورهای تحتانی پی ( طولی ) روی بتون مگر سوار شده و سپس آرماتور های عرضی ( خاموت ) را بطرز مناسبی به آرماتورهای طولی بسته و برای منظور کردن پوشش بتون از لقمه های بتونی که بعد ها در آن تعبیه می شود استفاده می گردد . آرماتورهای طولی یا عرضی به وسیله سیم های مفتولی به همدیگر متصل می شوند تا از حرکت آنها جلوگیری به عمل آید.
اگر ارتفاع تیر از شصت سانتیمتر تجاوز کرد باید از آرماتور گونه استفاده نمود . در آهن های گونه دو طرف باید به وسیله قلاب به هم بسته شوند .
حداقل قطر آرماتور گونه 10 میلیمتر است . و اگر از آرماتور گونه بجای آرماتور جلدی برای جلوگیری از ترک استفاده شود حداقل سطح مقطع آن نیم در هزار سطح مقطع بتون می باشد.
در قسمت فشاری برای گرفتن آرماتور عرضی باید به تعداد لازم آهن طولی گذاشته شود . و حداقل قطر آن 12 می باشد.
اگر فاصله آرماتورهای طولی از همدیگر کمتر از 15 سانتی متر باشد آرماتورهای عرضی باید طوری واقع شود که حداقل یک در میان آرماتورهای طولی را در بر بگیرد. در این صورت حداکثر زاویه خم آهن عرضی 135 درجه است و اگر فاصله آرماتورهای طولی از 15 سانتی متر بیشتر باشد باید هر آرماتور در گوشه یک تنگ و یا قلاب قرار گیرد.
کلیه آهن های عرضی باید به خم غیر 90 درجه ختم شده وانتهای خم باید تا هسته مرکزی بتن ادامه داشته باشد.
فاصله آرماتورهای عرضی از همدیگر نباید از مقادیر زیر بیشتر باشد:
1 _ پانزده برابر قطر کوچکترین آرماتور طولی.
2 _ چهل و هشت برابر قطر تنگ.
3 _ سی و پنج سانتی متر.
4 _ کوچکترین بعد ستون.
این فاصله در نزدیکی های سقف و کلفتی سقف به 3/2 مقادیر فوق باید تقلیل پیدا کند. منظور از نزدیکی های سقف 6/1 ارتفاع سقف از بالا و پایین می باشد. فاصله تنگ ها در طول وصله نیز 3/2 مقادیر فوق می باشد.
حداقل قطر تنگ شش میلی متر است و اگر از آهن سخت استفاده شود 5 میلی متر می باشد. در هر حال نباید از 4/1 قطر بزرگ ترین آرماتور طولی کمتر باشد. اگر سطح مقطع فولاد طولی از سه در صد سطح مقطع بتن بیشتر باشد فاصله تنگ ها نباید از ده برابر قطر کوچک ترین آرماتور طولی تجاوز کند.
( گاهی در اجرای آرماتورهای فوقانی پروژه های خاص بایستی طول پوشش بین دو آرماتور کاملاً رعایت شود زیرا آرماتورهای عرضی به صورت یکسره اجرا نمی شوند. )
بطور کلی آرماتور و شبکه مش ( آرماتورهای بهم بافته شده ) در ساختمان های بتنی استفاده می شود . منظور از ساختمان های بتنی سازه هایی است که کلیه اجزا اصلی آن از بتن و میلگرد ساخته شده باشد .
بتن سنگی است مصنوعی از مواد سنگی ( شن و ماسه ) آب و سیمان تشکیل شده است. مقاومت بتن بسته به مقاومت سنگدانه های آن است و سیمان به وسیله آب نقش چسبندگی بین مواد سنگی را ایفا می کند .
این سنگ مصنوعی – بتن – بطور کلی دارای مقاومت فشاری بالا و قابل قبولی می باشد و نیروهای فشاری وارده را تا حد مطلوب می تواند تحمل کند اما مانند سایر مصالح بنایی تاب و تحمل نیروهای کششی وارده را نداشته و در اندک زمانی در مقابل نیروهای کششی از همدیگر گسسته می شوند .
حداکثر نیروی کششی که بتن می تواند تحمل کند 32 کیلوگرم بر سانتی متر مربع می باشد و این در صورتی است که بتن با مشخصات عالی ساخته شود و مراقبت های لازم از آن بعمل آید. که البته در کارگاههای معمولی با توجه به کمبود کارگرهای فنی و متخصص کمتر می توان به این نتیجه رسید.
با توجه به محاسن ساختمانهای بتنی مهندسان و متخصصان برای جبران این نقیصه از بکار بردن فولاد در بتن استفاده می کنند. فولاد که به تنهایی تاب و تحمل کششی بالایی دارد هنگامی که در بتن استفاده شود با بتن تشکیل یک جسم همگن را داده و نیروهای کششی را به خوبی تحمل می کند.
فولادی که در بتن استفاده می شود به صورت میل گرد می باشد. به بتنی که در آن از میل گرد _ فولاد _ استفاده شده باشد اصطلاحاً بتن مسلح می گویند. بتن مسلح با توجه به خواص بتن و میل گرد به خوبی در مقابل نیروهای فشاری و کششی وارده مقاومت کرده و نتیجه مطلوبی می دهد.
حال با توجه به دانستن علت استفاده فولاد در بتن به شرایط و نحوه اجرا و استفاده آن در بتن می پردازیم.
فولاد را که گفتیم بصورت میل گرد در بتن استفاده می کنیم باید به صورت یک شبکه و کلاف پارچه در آورده تا بتواند به خوبی در مقابل نیروهای وارده از خود مقاومت نشان دهد. به این شبکه میل گرد و آرماتورهای بهم بافته شده ، مش می گویند.
میل گردها را معمولاً با توجه به قطر آنها می خوانند مثلاً میل گرد 18 میل گردی است که قطر آن 18 میلی متر می باشد.
با توجه به آیین نامه حداقل میل گردی که در ساختمانهای بتنی مصرف می شود نمره 6 بوده و از میل گردهای کمتر که به آن مفتول نیز می گویند برای بستن آرماتورها به یکدیگر استفاده می کنند. میل گردها معمولاً به طول 12 متر به بازار عرضه می شوند که با توجه به شکل و ابعاد فنداسیون و ستون ها باید آنها را به اندازه دلخواه قیچی کنیم.
با توجه به توضیح بالا شبکه آرماتورها باید به صورت یک کلاف یکپارچه عمل کند. نحوه اتصال آنها به یکدیگر بسیار حائز اهمیت است. که مسلماً باید با نظارت مهندس ناظر اجرا شود. معمولاً در کارگاهها برای اتصال دو نخ آرماتور برابر 40 (قطر آرماتور) آنها را با هم اورلب کرده و به وسیله مفتول آنها را به هم می بندیم. که البته این نوع اتصال برای آرماتور تا نمره 32 مجاز می باشد.
روشهای دیگری نیز برای اتصال آرماتورها وجود دارد که ذیلاً به آن اشاره می کنیم. اتصالات جوشی و جوشی نوک به نوک و جوشی پهلو به پهلو و اتصال جوشی با وصله و …
اتصال پوششی می تواند جوشی هم باشد فقط میل گرد هایی را که گرم نورده شده اند می توان با جوش وصالی نمود. مقدار جوش باید با محاسبه بدست آید. این نوع وصالی که محور میل گردها در یک امتداد نیست می تواند برای مکانهایی که نقش درجه اول را ندارند مورد استفاده قرار گیرد. از این نوع اتصال می توان برای میل گردهای 3 تا 36 استفاده نمود.
این نوع اتصال پوششی می تواند دارای جوش یک طرفه یا دوطرفه باشد در صورت اول حداقل طول پوشش 10 برابر قطر میل گرد و در صورت دوم 5 برابر قطر میل گرد می باشد. در هر دو حالت باید میل گردها طوری خم شوند که محور آنها در یک امتداد واقع شده و خط اثر نیروهای وارده تغییر نکند.
اتصال جوش نوک به نوک : با این اتصال می توان میل گردهایی با قطر 6 تا 36 میلی متر را وصالی نمود. در اتصال نوک به نوک باید بین دو سر میل گرد حداکثر 2 میلی متر و حداقل 5/0 میلی متر باشد. این نوع اتصال می تواند با جوش دو طرفه یا جوش یک طرفه انجام شود. طول جوش و طول وصله نیز با محاسبه بدست می آید. همچنین اتصال نوک به نوک می تواند با وصله جانبی از ورق 6 تا 8 میلی متر باشد و یا اتصال جانبی با نبشی انجام شود.
نکات زیر را برای وصله آرماتورها باید در نظر داشت :
در قطعات تحت خمش و خمش توام با فشار نباید در یک مقطع بیش از نصف آرماتورها وصله دار باشد در قطعات تحت کشش و کشش توام با خمش نباید بیش از 3/1 میل گردها در یک مقطع وصله دار باشد.
با توجه به خاصیت میل گرد و علت استفاده آن در بتن باید اندازه قطر و نحوه اجرای آرماتورها دقیقاً طبق نقشه و با نظر مهندس محاسبه و اجرا شود. مقدار میزان مصرف میل گرد در بتن با توجه به سطح مقطع آن است.
با دقت در شکل ظاهری پی و محاسبه می توانیم به این نتیجه برسیم که در سطح بالایی پی نیروهای کششی وارده کم و نیروهای فشاری وارده که بتن به خوبی می تواند در مقابل آن مقاومت کند زیاد است و در سطح پائینی پی نیروهای کششی وارده زیاد و نیروهای فشاری وارده کم است. پس باید در سطح پائینی پی از تعداد میل گردهای بیشتر و قوی تری استفاده کنیم تا در مقابل نیروهای کششی وارده به خوبی مقاومت کند. در کارگاههای کوچک با توجه به مشکلات اجرایی و با نظر به اهمیت سطح مقطع فولاد در بتن به جای استفاده از میل گردهای با نمره بالاتر در شبکه پائین پی از تعداد بیشتر میل گرد با نمره میله گردهای شبکه بالایی پی البته با نظر مهندس ناظر استفاده می شود.
پس از آماده سازی شبکه کف پی آن را باید در ته پی قرار دهیم. اگر در ته پی از بتن مگر استفاده می نمائیم حداقل فاصله خارجی شبکه زیر پی از بتون مگر 3 سانتی متر است و اگر از ریختن بتون مگر صرف نظر کرده باشیم حداقل این فاصله 6 سانتی متر است.
در اجرای کار باید فاصله میل گردها و خاموت ها را دقیقاً طبق نقشه اعمال کنیم که البته این فاصله ها را باید از مرکز به مرکز آرماتورها در نظر بگیریم.
چگونه شبکه میله گرد ستون را به ریشه وصل کنیم
بعد از اجزاء فونداسیون و گذاشتن میله گردهای ریشه اگر بخواهیم میله گردهای ستون را در کنار میله گردهای ریشه قرار دهیم به اندازه کلفتی میله گرد ریشه ستون از محور خود منحرف خواهد گردید که اگر این انحراف در طبقات بالا تماماً در یک جهت باشد ممکن است ستون طبقه پنجم یا ششم چندین سانتیمتر تغییر مکان بدهد بدین لحاظ باید سعی شود که این تغییر جهت در هر طبقه بر خلاف تغییر طبقه پائین تر باشد.
بهتر آنست که در آرماتورهای ستون انحنای کوچکی که به خم یک به شش معروف است ایجاد نمائیم آنگاه نسبت به اتصال شبکه میله گرد ستون به ریشه اقدام کنیم تا ستون درست در محل محور خود قرار گرفته و کوچکترین انحرافی نداشته باشد. این انحناء به اندازه قطر میله گرد ستون میباشد.
ستون
بعد از بتن ریزی پی قفسه آرماتورهای ستون را که از قبل بافته و آماده شده است به آرماتورهای ریشه متصل می نمایند این کار باید حداقل 3-4 روز بعد از بتون ریزی پی انجام شود زیرا در غیر این صورت با توجه به اینکه بتون پی هنوز سخت نشده است در اثر لنگر آرماتورهای ستون میله گردهای ریشه از جای خود تکان خورده و پی متلاشی میشود. بعد از بستن آرماتورهای ستون برای تثبیت موقعیت هر ستون ابعاد آن را بوسیله تیرهای چوبی در پای ستون مشخص می نمایند باید توجه داشت که هیچوقت نباید برای تثبیت ابعاد ستون با ریختن بتون در پای آن اقدام نمود.
آنگاه قالب های فلزی یا چوبی را که از قبل آماده نموده اند در اطراف ستون قرار داده و آن را بوسیله سیم نجاری و میخ و یا میله گردهای مخصوص به همدیگر متصل می نمایند آنگاه آن را شاقول کرده و به وسیله چهار عدد تیر چوبی در جای خود مستحکم می نمایند بهتر است تیرهای چوبی از بالا به وسیله میخ به قالب متصل کرده و پای آن را در روی زمین بوسیله گچ محکم بنمایند هیچگاه نباید برای تکیه گاه این تیرهای چوبی از ستون های بتونی دیگر که تازه ریخته شده است استفاده نمود. بعد از تثبیت کامل موقعیت ستون محور آنرا با ستون های مجاور از بالای ستون و پائین ستون اندازه می گیرند در صورت درست بودن اقدام به بتون ریزی می نمایند اگر ارتفاع ستون زیاد باشد پرتاب بتون از بالا و سقوط آن به ته قالب موجب جدا شدن دانه ها از یکدیگر می شود که این خود موجب ضعف قطعه بتونی می باشد در این موارد بهتر است به طرق مختلف از سقوط بتن از ارتفاع زیاد جلوگیری به عمل آید مثلاً می توان یکی از اضلاع قالب ستون را تا نیمه کار گذاشته بعد از بتون ریزی تا آن سطح قالب را تکمیل نمایند و یا بوسیله قیف و لوله سطح شیب دار ایجاد نموده و بتون را به ته قالب هدایت نمایند. در کارگاه های کوچک که بتون ستون ها دستی ریخته می شود بهتر است بتون مخصوص ستون را قدری رقیق تر تهیه نمایند تا بخوبی قالب خود را پر نماید البته باید توجه نمود که برای تهیه بتون رقیق می باید از عیار سیمان بیشتر استفاده نمود. مثلا بهتر است بتن ستون با عیار 400 تا 450 کیلوگرم سیمان در متر مکعب شن و ماسه ساخته شود. به تدریج که قالب را پر مینمایند باید دقت نمود که بتون تمام زوایای قالب و میله گردها را پر نماید تا بعداز قالب برداری بتن ریخته شده کرمو نباشد. برای این کار می توان با نواختن ضربه های ملایم و یکنواخت به بدنه قالب بتون را جابه جا نمود. با توجه به اینکه قسمت فوقانی آرماتورهای ستون آزاد می باشد در موقع بتن ریزی ستون ها باید توجه نمود که قفسه آرماتور درست در وسط قالب بوده و کلیه آرماتورهای طولی در بتن غرق باشد و یا به عبارت دیگر ورقه نازکی از بتن روی تمام آرماتورها را به طور یکنواخت بپوشاند اگر برای جابه جا کردن بتن از به نوسان درآوردن آرماتورها استفاده می شود باید این نوسان شدید نباشد که میله گردها در خاتمه بتن ریزی از شاقولی بودن خارج شود. مقطع اغلب ستون ها در ساختمان های معمولی مربع یا مربع مستطیل می باشد گاهی نیز دایره یا چند ضلعی می باشد. البته طبق نظر مهندس ارشیتکت و مهندس محاسب مقاطع دیگر نیز وجود دارد که باید دقیقاً طبق نقشه قالب بندی شود ولی در هر حال عرض مقطع ستون نباید از 20 سانتیمتر کمتر باشد و همچنین سطح مقطع آن نباید از 600 سانتیمتر مربع کمتر باشد. آرماتورهای طولی و عرضی ستون ها باید طوری به هم بافته شود که در موقع حمل و نقل و کار گذاشتن و بتن ریزی خطر جابه جا شدن آرماتورها و دور و نزدیک شدن آنها از همدیگر وجود نداشته باشد حداقل قطر آرماتورهای طولی 14 میلیمتر می باشد. حداقل تعداد آرماتورهای طولی در مقاطع مربع و مربع مستطیل 4 عدد و در مقطع دایره 6 عدد و در مقاطع چند ضلعی به تعداد اضلاع می باشد.
حداکثر فاصله آرماتورهای طولی از همدیگر 35 سانتیمتر و حداقل فاصله آنها از همدیگر 5 سانتیمتر است.
حداقل سطح مقطع آرماتورهای طولی 8/0 درصد و حداکثر آن 4 درصد سطح مقطع بتون می باشد در موارد استثنائی اگر از نظر جا دادن و متراکم کردن بتون اشکالی موجود نباشد می توان سطح مقطع فولاد را تا 6 درصد هم بالا برد توزیع آرماتور در مقطع باید حتی المقدور به صورت متقارن انجام شود تا امکان اشتباه در اجراء به حداقل برسد، آرماتورهای طولی ستون ها باید طوری انتخاب شود که در ارتفاع یک طبقه احتیاج به وصله نداشته باشد. ادامه دادن آرماتورهای طولی در دو طبقه به شرطی مجاز می باشد که از تکان خوردن آن پس از ریختن بتون و صدمه دیدن بتون تازه و از بین رفتن پیوستگی بتون و فولاد کاملاً جلوگیری به عمل آید. بر قطعات تحت بار محوری به منظور احتراز از تجمع و تمرکز تنش های فشاری باید از تعبیه قلاب در انتهای آرماتور صرف نظر گردد.
اگر در ساختمانهای چند طبقه ابعاد ستون فوقانی کاهش می یابد آرماتورها باید خم شده و به صورت مایل به ستون بالایی متصل گردد محل خم کردن آرماتور باید 5/7 سانتیمتر بالاتر از محل تلاقی سطح زیرین دال یا تیر با ستون شروع شده و 5/7 سانتیمتر پائین تر از سطح فوقانی یا تیر ختم شود در هر حال شیب قسمت مایل نباید از 1 به 6 تجاوز نماید در صورتی که نتوان این شیب را رعایت نمود باید آرماتورهای ستون پائین را در تیر بتونی یا دال مهار نموده و برای ستون بالایی آرماتورهای دیگری پیش بینی نمود.
برای اینکه آرماتورهای عرضی کلیه آرماتورهای طولی را در بر گرفته و از هرگونه حرکت و کمانه کردن آن جلوگیری نماید باید در ستون های با مقطع مربع و یا مربع مستطیل آرماتورهای طولی حداقل یک در میان در گوشه یک تنگ که زاویه داخلی آن از 135 درجه بیشتر نباشد قرار گیرد و یا به وسیله قلاب و یا رکابی هایی که به همین منظور پیش بینی شده اند نگهداری شوند. اگر فاصله آرماتورهای طولی از همدیگر بیش از 15 سانتیمتر باشد باید تعداد و شکل آرماتورهای عرضی طوری باشد که هر یک از آرماتورهای طولی در گوشه یک آرماتور عرضی قرار گیرد.
انتهای کلیه تنگ ها باید به قلاب غیر نود درجه ختم شوند. این خم باید در هسته مرکزی ستون قرار گیرد و برای قرار گرفتن در هسته مرکزی باید از قسمت فشاری دکمه عبور نماید. در مقاطع ستون های دایره و یا چند ضلعی می توان آرماتورهای عرضی را به صورت مارپیچ قرار داد ولی این مارپیچ باید منظم بوده و گام آن یکسان باشد فاصله تنگ ها و یا گام مارپیچ باید از هیچ یک از مقادیر زیر تجاوز نکنند.
15 برابر قطر کوچکترین آرماتور طولی
48 برابر قطر تنگ
کوچکترین بعد ستون
35 سانتیمتر
این فواصل در نزدیکی های دال و یا تیر و همچنین در طول ضخامت دال و یا تیر به 3/2 مقادیر فوق تقلیل پیدا می کند. منظور از نزدیکی های دال و یا تیر 6/1 بالا و پایین طول آزاد هر ستون می باشد.
در پایان کار آرماتوربندی و قبل از بتن ریزی باید شبکه آرماتورها بازدید شود تا اولاً سطح آنها تمیز باشد و عاری از هر گونه لکه روغن باشد و یا اینکه احتمالاً در اثر برخورد فاصله آنها تغییر نکرده باشد.
در بازدیدی که از کارگاه بعمل آمد به علت استفاده از شبکه پی گسترده و حساسیت کار و زیادی حجم کار ، آرماتورهای کف دقیقاً طبق نقشه و با قطر بیثشتری از میل گردهای سفره بالایی پی استفاده شده بود. اما در بعضی از موارد فاصله خاموت ها از یکدیگر رعایت نشده بود.
اجزای مختلف قالب بندی :
1 _ رویه : که قسمت اصلی قالب بندی است که بتن مستقیماً با این قسمت در تماس می باشد. برای این قسمت می توان از چوب و یا فلز استفاده کرد.
در ایران معمولاً از تخته ای که بنام چوب روسی معروف می باشد برای قالب بندی استفاده می نماییم . این تخته ها باید به اندازه کافی نرم باشد تا در موقع نجاری دچار اشکال نشویم و از طرف دیگر باید آنچنان محکم باشد که بتواند وزن بتون و آرماتورها و . . . را تحمل نماید.
2 _ داربست : داربست ها قطعاتی هستند که رویه را در جای خود ثابت نگه می دارند و بار ناشی از وزن بتن و اجزای آن را که ابتدا به رویه وارد شده و مستقیماً به داربست منتقل می گردد به زمین با محل تکیه گاه قالب که ممکن است سقف طبقه پایین باشد منتقل نماید.
مصالح اصلی این داربست ها ممکن است چوب و یا فلز باشد که باید استحکام کافی داشته باشد.
3 – قطعات تثبیت کننده : قطعه چوب هایی هستند که برای ثابت نگه داشتن رویه و داربست مورد استفاده قرار می گیرند که انواع مختلفی دارد که اسم کارگاهی آنها عبارتند از :
1 – گوه : که دارای یک سطح شیب دار است و برای رگلاژ سقف با داربست چوبی استفاده می کنیم.
2 – کلاهک : در ساختمان های بتونی و سقف های تیرچه بلوک برای کف بندی تیرهای اصلی و همچنین تیرهای فرعی سقف ابتدا یک جک یا تیر چوبی به ارتفاع کف تا زیر سقف انتخاب نموده و در بالای آن قطعه چوب چهار تراش که طول آن حداقل مساوی کف تیر اصلی باشد قرار می دهند و کل آن را به ستونی که می باید بار تیر اصلی یا فرعی را تحمل نماید با سیم نجاری می بندند. کف قالب تیر سقف روی کلاهک قرار می گیرد.
3 – پشت بند: بطور کلی هر قطعه چوب که برای بهم پیوستن چند تخته مورد استفاده قرار می گیرد در اصطلاح کارگاهی به آن پشت بند می گویند.
4 – زیرسری : برای جلوگیری از فرورفتن داربست در زمین کارگاه زیر پایه های چوبی یا جک های فلزی تخته ای بطول 3 تا 4 متر و عرض 20 تا 25 سانتیمتر با ضخامت مناسب قرار می دهیم تا بار وارده تقسیم شده و تیرهای داربست نشست نکند. به این تخته ها زیرسری می گویند.
5 – چهار تراش : در کفراژ بندی به کلیه چوب هایی که برای تثبیت قالب بندی مورد استفاده قرار می گیرد و دارای سطح مقطع مربع و یا مربع مستطیل می باشد چهار تراش گفته می شود. ابعاد چهار تراش با توجه به محل مصرف متفاوت بوده و باید به گونه ای باشد که بارهای وارده را بخوبی تحمل نماید.
6 – سکو : برای بتون ریزی قسمت های بلند که در دسترس نیستند و استفاده از نردبان مقدور نمی باشد بلکه مجاز نیست باید سکو ساخته شود مثلاً در بتون ریزی ستون ها . سکو باید آنچنان محکم باشد که کارگر بتون ریز روی آن احساس امنیت نماید و همچنین این سکو باید قابل جابجایی کردن باشد که بتوان از آن برای بتون ریزی ستون های متعدد استفاده نمود.
7 – میان بند : قطعاتی هستند که جدارهای قالب هایی را که از دو جداره تشکیل می شوند به همدیگر متصل می نمایند مانند قالب دیوارها یا شناژها و یا پی های نواری.
زمان قالب برداری :
اصولاً نمی توان زمان دقیقی را برای قالب برداری تعیین نمود . بطور کلی اگر بخواهیم زمانی را برای قالب برداری تعیین نماییم باید بگوییم هر وقت قطعه ای از سازه بتونی بتواند شکل هندسی خود را و وزن عبور و مرور احتمالی کارگران را با ضریب اطمینان قابل قبولی تحمل نماید می توان از آن قطعه قالب برداری نمود.
مشاهدات :
در کارگاهی که بنده در آن مشغول بودم یکی از کارگران در موقع روغن کاری قالب ها ، به طور غیر عمد اکثر آرماتورها را به روغن آغشته کرده بود. با سر رسیدن مهندس ناظر و مشاهده این صحنه به شدت عصبانی شد و برای تنبیه کردن کارگر او را مجبور کرد که تمام آرماتورها را به تنهایی و با حساسیت زیاد تمیز کند که در این روز به علت اشتباه یک کارگر بتن ریزی به مدت 3 الی 4 ساعت به حال تعلییق در آمد.
تعبیه آرماتورهای ریشه پلکان در پی :
قبل از بتون ریزی فونداسیون بایستی آرماتورهای ریشه پله بتونی تعبیه گردد. برای اجرای پی پله این پروژه آرماتورهای ریشه به طول 1.25 متر بریده شده و سر آن به طول 25 سانتیمتر خم شده است . همچنین در طول تعداد 30 عدد آرماتور ریشه در دو طرف تعبیه گردیده است.
مشخص کردن تراز تیرها بر روی ستونها:
همانطور که گفته شد در ساختمان های بتن آرمه 5 سانتی متر اضافه بر طول تمام شده ستون ها بتن ریزی صورت می گیرد. پس از این که بایستی خط ارتفاعی که مشخص کننده تراز قالب بندی تیر می باشد روی ستون ها نشان داده شود که این کار توسط دوربین صورت گرفت به این صورت که دوربین را در محل تراز گرفته و روی ستون مبنا که ما در این پروژه در تمام طبقات ستون c1 را مد نظر داشتیم ، دید میرویم سپس روی همین تراز به ستون های دیگر دید زده و عدد قرائت شده روی هر کدام را بر روی ستون می نویسیم.
حال با کم کردن ارتفاع ستون از روی نقشه و عدد قرائت شده ارتفاع مورد نظر را به نجار دادیم تا عملیات قالب بندی تیر را صورت دهد.
توجه بشود که اگر بر روی یک ستون دو نوع تیر با عمق های متفاوت افتاده باشد بهتر است در جهت های مختلف بر روی ستون دید زد.
اما در بسیاری موارد اختلاف بعد دو تیر را مورد نظر قرار داده و با استفاده از آن تراز مورد نظر بعدی را به دست می آورند.
نصب و اجرای پایه های تیرچه
در سازه های با اسکلت بتون آرمه با سقف تیرچه بلوک و جود پایه های متصل به قالب تیر برای نگهداری تیرچه ها الزامی است .
در واقع در اینگونه ساختمان ها غیر از این قالب ها ، قالب های عمودی دیگری برای تیرها نداریم و عملا خود بلوک ها نقش قالب تیر را اجرا می نمایند.
ضخامت این قالب های چوبی باید بگونه ای باشد که اول متحمل بار وارده از دال را داشته باشد و ثانیا مقدار پوشش بتون تیر را کاهش ندهد که البته در این مورد باید در قالب گذاری کف تیر تسهیلات لازم بکار گرفته شود.
ارتفاع قالب ها هم از کسر کردن ارتفاع تیر از ارتفاع تیر بدست می آوریم بطوریکه بعد از قرار گیری کف تیرچه ها روی آنها آرماتور فوقانی تیرچه بدون کمترین انحنا و خمیدگی به بالای آرماتورهای فوقانی تیر برسد .
برای نگهداری و جاگذاری این قالب و پایه همانطور که قبلا ذکر گردید در روی قالب های کف تیر زبانه های فلزی جوش شده است که این پایه ها پشت آنها ورودی قالب تیر سوار می شوند.
حتی الامکان سعی شود ارتفاع زبانه ها بیشتر از ارتفاع پایه باشد و این موضوع باید از قبل مورد توجه باشد.
108