پیشگیری از زخم معده
زخم معده :
اولسر پپتیک (peptic ulcer disease) به معنی نوعی آسیب خوش خیم به مخاط و زیرمخاط دستگاه گوارش می باشد . معمولاً بین ترشح اسید معده و این آسیب ارتباط وجود دارد ولی امروزه عامل اصلی این زخمها را وجود و تکثیر باکتری هلیکوباکتر پیلوری می دانند که از راههای مختلفی از جمله آسیب به لایه محافظ مخاط معده موجب ایجاد اولسر پپتیک می شود، لذا درمان اصلی یک درمان آنتی بیوتیکی است.شیوع این بیماری ۶ تا ۱۵% است.
بسته به محل آسیب مخاطی ما زخم معده یا دوازدهه را داریم . زخم معده اغلب همراه با زخم دوازدهه است و در مردان سیگاری، میانسال یا مسن، با گروه خونی O و پراسترس بیشتر دیده می شود.زخمهای معده با سرعت کمتری از زخم اثنی عشر التیام می یابند، بیشتر احتمال بدخیمی دارند و اغلب همراه با التهاب معده ( گاستریت ) هستند.
علایم بیماری
علایم بیماری درد ناحیه فوقانی شکم (اپی گاستر) و سوزش سردل، سوء هاضمه، و وجود خون در مدفوع می باشد .معمولا درد مدت کوتاهی پس از مصرف غذا یا در زمان گرسنگی ایجاد می شود . عکس رادیوگرافی پس از بلع باریم و آندوسکوپی در تشخیص ممکن است مفید باشد .اکثر زخمها کوچک هستند (با قطر کمتر از ۲ سانتیمتر) .پراکندگی زخمهای پپتیک معده معمولاً در آنتر (ابتدای معده) است.
عامل اصلی این زخمها را وجود و تکثیر باکتری هلیکوباکتر پیلوری می دانند که از راههای مختلفی از جمله آسیب به لایه محافظ مخاط معده موجب ایجاد اولسر پپتیک می شود.شاید خود هلیکوباکتر عامل ایجاد زخم نباشد، اما التهاب لایه آستری معده که توسط هلیکوباکتر ایجاد می شود، زمینه ساز بروز زخم یا حتی ایجاد سرطان معده می باشد. زخمهای معده با سرعت کمتری از زخم اثنی عشر التیام می یابند، بیشتر احتمال بدخیمی دارند و اغلب همراه با التهاب معده ( گاستریت ) هستند.
درمان بیماری
برای شناخت دقیق عامل ایجادکننده زخم معده می بایست بیوپسی (نمونه برداری) کاملی از زخم مخاط معده صورت پذیرد. بیوپسی در هنگام خونریزی معده به سبب حضور خون، انجام ناپذیر یا سخت می باشد.علایم بیماری درد ناحیه فوقانی شکم (اپی گاستر) و سوزش سردل، سوء هاضمه، و وجود خون در مدفوع می باشد .اکثر زخمها کوچک هستند (با قطر کمتر از ۲ سانتیمتر) .پراکندگی زخمهای پپتیک معده معمولاً در آنتر (ابتدای معده) است.
مصرف داروهای ورم مفاصل (آرتروز)، ایبوپروفن، آسپیرین و الکل لایه مخاطی معده را در برخی نقاط تخریب کرده و همین امر سبب زخم شدن دیواره معده می گردد. عواملی همچون کورتیکواستروئیدها، سیگار کشیدن و استرس موجب تشدید دردهای معده می گردند.
در کسانی که قبلا دچار زخم معده بوده اند، استفاده از روش آندوسکوپی یا رادیولوژی و در کنار آنها تست سرولوژی برای شناخت هلیکوباکتر الزامی است.
متداول ترین نوع درمانی که امروزه تجویز می شود، استفاده از سه نوع دارو به مدت یک هفته می باشد. دو تا از این داروها، آنتی بیوتیک می باشند و داروی سومی، یک داروی متوقف کننده قوی ترشح اسید معده (مثل اومپرازول) می باشد.
پیشگری این بیماری
اکثر درمان هایی که امروزه برای از بین بردن عفونت هلیکوباکترپیلوری به کار می روند، بی خطر هستند و فقط ممکن است مشکلات جزئی ایجاد نمایند، اما بعضی از آنتی بیوتیک ها می توانند باعث تهوع، استفراغ و یا اسهال شوند. خیلی به ندرت ممکن است فردی که عفونت هلیکوباکترپیلوری در او ریشه کن شده است، دوباره به این عفونت دچار شود.
اگر بعد از درمان موفقیت آمیز هلیکوباکترپیلوری، علایم بیماری باز هم باقی ماندند، ممکن است این علایم به چیز دیگری مربوط باشند.
اما همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. در زیر مواردی از عادتهای غذائی و رفتاری را برای پیشگیر ی از بروز این عارضه مشاهده میکنید.
غذا به میزان کم بخورید و بسیار بجوید تا میزانی که غذا در دهان تبدیل به مایعی رقیق شود.
خوردن و نوشیدن بسیار داغ و سرد.
غصّه و عصبانیّت و هر نوع مشغله ناسالم باطنی پرهیز کنید.
از کشیدن سیگار اکیدن پرهیز کنید.
اگر برنج مصرف شود، به مقدار اندک و کاملاً پخته و بدون چربی باشد.
هیچ گاه معده را خالی نگذارید همیشه غذا را در پنج وعده ولی به مقدار کم مصرف کنید.
همراه غذا حتما ًروزانه یک عدد پیاز خام متوسط ( یا پیاز تر را بمقدار لازم ) مصرف کنید.
گوشت ها را بیشترآب پز و کباب شده مصرف کنید ( گوشت قرمز یا سفید ).
چای پررنگ و داغ و جوشیده را مصرف نکنید، از مصرف قهوه، کاکائو، شکلات و نوشابه گازدار به شدت بپرهیزید.
ترشیجات و مواد شور ( خیارشور و … ) مصرف نکنید.
روزانه حتماً از شیر کم چربی استفاده کنید.
از مصرف فلفل و ادویه جات تند مثل زنجبیل، میخک و خردل پرهیز جدی داشته باشید.
از نوشابه های گازدار و کنسروها ( مخصوصاً کنسرو ماهی ) خودداری کنید.
هر یک ساعت یک لیوان آب معمولی بنوشید.
سوسیس و کالباس و فست فود مصرف نکنید.
خوردن نان سنگک یا هر نانی که حجیم بوده و یا غیر برشته است اجتناب کنید.
اسید معده:
اسید معده (به انگلیسی Gastric acid) : یکی از اجزای اصلی شیره معده (به انگلیسی: digestive fluid) است. یک انسان بالغ روزانه بین ۲ تا ۳ لیتر شیره معده تولید می کند. شیره معده یک مایع گوارشی اسیدی ورقیق است که به وسیله غده های موجود دردیواره داخلی معده ترشح می شود. ازجمله موادی که دراین شیره وجود دارد، هیدروکلریک اسید است. پی اچ شیره معده به دلیل وجود این اسیددرحدود۱٫۵بوده وغلظت هیدروکلریک اسید درآن ۰٫۰۳مولاراست. اسیدی بااین غلظت می تواند فلز روی رادرخود حل کند. علت وجود محیطی بااین قدرت اسیدی وجود مقداریون هایH+ که از دیواره داخلی معده و از یاخته های درون بافت نفوذناپذیری ترشح می شوند. این غشااجازه می دهدکه آب ومولکولهای خنثی به سلول وارد یا ازآن خارج شوند. اما این غشامعمولا ازتبادل یونهای آب پوشیده شده ای همچون K+,Na,Cl,H جلوگیری می کنند.
یکی ازفراورده های پایانی سوخت وساز بدن گاز کربن دای اکسید (CO۲) است. براثرآبپوشی گاز کربن دای اکسید گاز کربنیک اسید تولید می شود و ازیونش این اسید کاتیون هیدروژن مثبت (H+) تولید می شود، البته این واکنشها درپلاسمای خون رخ می دهند. با عبور خون ازکنار سلولهای یاد شده یون های H+ طی فرایندی به نام انتقال فعال سلولی ازمیان غشای این سلولها عبور کرده و وارد معده می شود. آنزیم ها این فرایند را تسریع می کنند سپس برای حفظ توازن الکتریکی به همان تعدادیونCl- نیز ازپلاسمای خون وارد معده می شود. پس ازورود این یونها به معده، غشای سلول ها از بازگشت دوباره آنها به پلاسما جلوگیری می کند. وجود محیط اسیدی قوی در معده برای هضم غذاوفعال کردن برخی آنزیم های گوارشی لازم است.
خوردن غذا موجب ترشح کاتیون H+ به درون معده می شود. دیواره داخلی معده به طور طبیعی مقدار کمی ازاین یونها رادوباره جذب می کند. این جذب دوباره به نابودی سلولهای سازنده دیواره معده می انجامد. در این شرایط درهر دقیقه حدود نیم میلیون سلول از بین می رود. به این علت دیواره داخلی معده ای که ازسلامتی کامل برخوردار باشد هر سه روز یک بار به طور کامل عوض می شود. اگر مقدار اسید معده بیش ازاندازه باشد تعداد کاتیونهای H+ جذب شده افزایش می یابد در نتیجه ناراحتی هایی هم چون درد، ورم، التهاب، خونریزی وگرفتگی ماهیچه های معده بروز می کند. یکی ازراههای کاهش غلظت اسید معده استفاده از ضداسیدهااست. نقش اصلی ضد اسیدها خنثی کردن اسید اضافی موجود در شیره معده است. شیر منیزی یکی ازمتداول ترین ضداسیدهاست ومنیزیم هیدروکسید جزء اصلی سازنده آن است. اما موادی مانند منیزیم کربنات، آلومینیوم هیدروکسید، کلسیم کربنات وسدیم هیدروژن کربنات نیز برای تهیه ضداسیدها به کار می رود.