وزارت آموزش و پرورش
اداره کل آموزش و پرورش استان …
اداره آموزش و پرورش شهرستان …
عنوان اقدام پژوهی :
چگونه توانستم به کمک روش های نوین تدریس (اکتشافی و فعال ) دانش آموزان پایه … را به درس ریاضیات علاقه مند نمایم ؟
نام و نام خانوادگی مولف اول/مجری اصلی :
پست سازمانی :
رشته تحصیلی :
آخرین مدرک تحصیلی :
دوره تحصیلی :
سمت فعلی :
شماره پرسنلی :
تقدیم به
تمامی فرهنگیان پژوهشگر که عمر خود را صرف خدمت به دانش آموزانشان می نمایند.
تشکر و قدردانی:
هم اکنون برخود لازم می دانم از مساعدت، حمایت، همکارانم در تدوین این اقدام پژوهی تشکر و قدر دانی نمایم.
فهرست مطالب
چکیده
مقدمه
بیان مسـئله
توصیف وضع موجود
گرد آوری شواهد یک
شاخص های کیفی وضع موجود
راه حـل هـای پیشـنهادی
اصول آموزش ریاضی در کلاس درس
محاسن روش اکتشافی از دیدگاه برونر
گرد آوری شواهد دو
پیشنهادات
منابع و ماخذ
چکیده
آموزش ریاضی یعنی هر چیزی که مربوط به آموزش و یادگیری ریاضیات می شود. سابقه آموزش ریاضی بعنوان یک رشته دانشگاهی به کمتر از یک قرن می رسد زمان شروع این رشته از هنگامی بود که آموزش دبیران به دانشگاهها برده شد . ریاضیات پیش آهنگ دانش هاست هر کس که می خواهد درست بیندیشد و بهتر فکر کند ناگزیر است که با ریاضیات آشنا شود. علمای ریاضی و دانشمندان در رشته های مختلف بر این باورند که هر علمی که زیر بنای دانش ریاضی نباشد علم نیست . بر اساس این اندیشه بزرگ باور فرهنگی مربیان ما در این راستا حائز اهمیت بسیار خواهد بودتا بتوانند بستر لازم را برای تعمیق این مولفه فراهم نمایند.در چنین شرایطی نظام تعلیم و تربیت می تواند مدعی و منادی احیاء دانش ریاضی بعنوان زیرساخت و مفروضه اصلی در تمامی دروس علوم پایه های تحصیلی باشد. در جامعه امروزی به هر شاخه ای از علوم که بنگریم به طور مستقیم یا غیر مستقیم تاثیر و دخالت ریاضی را می بینیم و کمترین تاثیری که می توان داشته باشد ایجاد نظم افراد است . این شاخه از علوم نیز همانند تعلیم احتیاج به یادگیری مفاهیم دبیرستان و پایین دارد . امروزه اگر علمی را نتوان به زبان ریاضی بیان کرد علم نمی باشد . و این علم چه از لحاظ اقتصادی و اخلاقی حق علوم فراگیران می باشد پس به نظرمی رسد با بهره مندی از امکانات و به کار بستن شیوه های مناسب آموزش توسط دبیران و با روش های متنوع و جذاب دانش آموزان را به ارزش و اهمیت این درس علاقمند و مطلع نمود اینجانب اعظم سر افراز در اقدام پژوهی فوق تصمیم دارم با ارائه راهکار های نوین تدریس ریاضیات علاقه و توجه دانش آموزانم را به این درس پایه معطوف کرده و آنان را در این درس موفق گردانم.
مقدمه
قوانین حاکم بر طبیعت به خودی خود قابل فهم نیستند مگر زبانی را که این قوانین با آن نوشته شده اند فراگرفته و با آن آشنایی کامل پیدا کنیم .این قوانین با زبان ریاضی نوشته شده اند . " گالیله"
دبیر هنرمند کسی است که با ایجاد شرایط و موقعیت های مناسب آموزشی خود کمتر تدریس کند ولی دانش آموزان بیشتر یاد بگیرند.تدریس موفقیت آمیز ریاضی بستگی دارد به این که عوامل زیر را به طور موثر در تدریس به کار گیرید :
۱-تعیین مفاهیم ریاضی که باید تدریس شوند .
۲-معلومات قبلی دانش آموزان در زمینه ی ریاضی معین شود.
۳-همکاری والدین در آموزش ریاضی.
۴-برنامه ریزی دقیق در آموزش ریاضی.
۵-اعمال مدیریت کارامد در کلاس ریاضی.
زمانی تخصص تدریس در دبیر ریاضی رشد پیدا می کند که هر سال حاصل فعالیت های تدریس خود را به صورت یک تجربه مفید و موثر در کار خود به کار گیرد. تن دادن به تغییر در روش های تدریس به دبیر ریاضی فرصت خواهد داد که کیفیت کار تدریس خود را در تدریس ریاضی افزایش دهد.البته به منظور بالا بردن سطح درک و آگاهی خود در ریاضیات پایه نیز به موازات کوشش هایی که انجام میدهید روحیه قابل انعطاف و خلاق داشته باشید.
بحث در روش تدریس ریاضی به زمان ما منحصر نمی شود. از هنگامی که تدریس ریاضی مطرح بوده است، روش تدریس آن نیز مورد بحث و مطالعه بوده است. با مطالعه تاریخ آموزش و پرورش، ملاحظه می کنیم که همواره دو نوع آموزش درمقابل هم قرار داشت هاند. دسته اول، روشهای تدریس سنتی، که در گذشته های دور به کار می رفته اند و دسته دوم، روشهای مبتنی بر یافته های روانشناسی است که به طور عمده از قرن بیستم به بعد تکوین یافته اند و به روشهای جدید شهرت دارند. از میان روشهای سنتی می توان از روش سقراطی و روش مکتبخانه ای در ایران و دیگر کشورهای اسلامی نام برد. از روش های جدید در تدریس ریاضی می توان به روش توضیحی، روش سخنرانی، روش اکتشافی، روش حل مساله، روش بحث در کلاس، روش پرسش و پاسخ، روش فعال، روش قیاسی و استقرایی آموزش مهارتهای فراشناختی نام برد.نکته حائز توجه این است که چگونه می توان به کمک شیوه های برتر آموزش ریاضی را برای دانش آموزان جذاب و قابل فهم نمود که بنده به عنوان دبیر ریاضی تصمیم به چنین کاری گرفتم.
بیان مسـئله
تدریس، یک نوع ارتباط میان دبیر و دانش آموز است و ارتباط شرط لازم تدریس در فرآیند آموزش است. هیچ گونه یادگیری یا تغییر در فرآیند تدریس صورت نخواهد گرفت مگر اینکه دبیر با فراگیرانش ارتباط موثر برقرار کند و بداند که در صورت رعایت نکردن این نکات، ارتباط موفقی برقرار نخواهد شد و در نتیجه او دانش آموزانش را بدون احساس و کم توجه خواهد خواند و دانش آموزانش تدریس او را غیرمفید به حساب خواهند آورد. دبیر باید موانع ارتباط را بشناسد. او باید بداند که رفتار ارتباطی ممکن است به مرور زمان جنبه عادت به خود بگیرد و زمانی که رفتار ارتباطی به صورت عادت درآید، تاثیر و نفوذ خود را از دست خواهد داد. نیز باید بداند که هرچه با عوامل و فرآیند ارتباط آشنایی و بر آنها تسلط داشته باشد دبیر موفق تری خواهد بود چون دبیر در پرتو هنر ارتباط، دانش آموز را درک می کند، نقاط ضعف و قوت او را به دست می آورد، از زیر و بم روحی او آگاهی می یابد و براساس همین دریافت ها با او ارتباط برقرار می کند و چون قوت و ضعف را دریافته به خوبی و آسانی می تواند او را جذب و شیفته کند.
ناگفته نماند که در مواردی ارتباط دو نفر با یکدیگر ارتباط بسیار سطحی است ولی گاهی ارتباطی که میان دو نفر برقرار می شود عمیق است یعنی طرفین با همه وجود و صمیمانه با یکدیگر پیوند پیدا می کنند و هدف از ایجاد ارتباط میان دانش آموز و دبیر، برقراری پیوند و ارتباط عمیق است.
دبیر ریاضی هر اندازه از نظر علمی قوی تلقی شود ولی دارای رفتار انسانی مطلوب نباشد، موردقبول دانش آموزان واقع نخواهد شد. شخصیت متعادل، همراه با تسلط علمی دبیر، او را از نظر دانش آموزانش باارزش و اعتبار می کند. تسلط بر محتوا و موضوع درس و اخلاق دبیر ریاضی، از مهمترین ویژگی های اوست.
توصیف وضع موجود
اینجانب … دبیر ..آموزشگاه …..هستم و مدت …. سال است که در آموزش و پرورش در حال خدمت می باشم.. دانش آموزان علی رغم هوش بالایشان وسرعت زیاد در یادگیری مطالب وپاسخ به سوالات به هنگام تدریس (فرایند یاددهی-یادگیری) تمرکز لازم را نداشتند وبا کوچکترین عاملی دچار حواس پرتی شده وتمرکز خود را از دست می دادند. زمان تدریس مرتب حواسشان پرت بود و از شیوه های سنتی تدریس به تنگ آمده بودند. با اینکه دانش آموزانی با سطح علمی بالایی بودند ولی از روش تدریس ریاضیات خوششان نمی آمد و دائما به مسائل حاشیه ای می پرداختند. این موارد به تشخیص ما وبعضی از همکاران در روند یاددهی ویادگیری فراگیران اختلال ایجاد می کرد وباعث می شد که بازده کیفی وکمی کلاس کاهش یابد وانگیزه ی دانش آموزان برای حضور در کلاس کم شود.
وقتی بر طبق عادت همیشگی در طی درس و انتهای هر مبحث سوالاتی از دانش آموزان می پرسیدم ولی از جواب هایی که می دادند که اکثرا بی ربط بود متوجه شدم که گویا در حین تدریس و مطرح کردن سوالات درست به مطالب گوش نسپرده اند حتی بعضی زمانی که نامشان را صدا می زدم تازه به خود می آمدند و قادر به پاسخگویی نبودند . در ادامه با دقت بیشتری کارم را ادامه دادم در حین تدریس آن ها را کاملا زیر نظر گرفتم اکثرا مثل دانش آموزی که برای اولین بار برای مدتی نسبتا طولانی روی یک صندلی می نشیند مدام سر جای خود حرکت می کردند برخی نگاهشان مدام به اطراف بود مثل اینکه تنها جسمشان در کلاس حضور داشت و ذهنشان جای دیگری بود سعی کردم سوالاتم را از همان دانش آموزان بپرسم تا حواسشان را بیشتر جمع کنند این روش هم تنها برای مدت کوتاهی مشکل را برطرف کرد و بعد از مدتی دوباره همه چیز به همان حالت قبل برگشت ، جلسات اول گمان می کردم این رفتارها به دلیل این است که به تازگی وارد محیط جدیدی شده اند و به مرور زمان این مسئله حل می شود ولی با گذشت روزها و ادامه این روند متوجه شدم که مشکلی در کار است. چندین بار نیز روش تدریس خود را تغییر دادم ولی باز هم تغییری ایجاد نشد. موضوع را در جلسه شورای دبیران مطرح کردم ایشان نیز تجربه هایی مشابه تجربه من در داشتند .
این موضوع مشکلات زیادی برای من و همکارانم به وجود آورد.و من برای بررسی این مشکلات و رسیدن به یک راه حل مناسب سوالات زیادی در ذهنم مطرح شد، اینکه
چگونه می توانم دقت و توجه دانش آموزانم را هنگام تدریس ریاضیات تقویت کنم؟
چگونه می توانم دانش آموزانم را به گوش دادن صحیح به درس ریاضی ترغیب کنم؟
بنابراین تصمیم گرفتم حال که این فرصت را دارم که در درس طراحی و مطالعه مسائل یادگیری به بررسی این مساله بپردازم فرصت را غنیمت شمرم و عنوان پروژه خود را "چگونه می توانم با ارائه روش های نوین تدریس دانش آموزانم را به درس ریاضیات علاقه مند کنم؟" انتخاب نمایم و با مشاهده,مصاحبه، مطالعه و مساعدت همکارانم بتوانم دلایل این عدم تمرکز حواس راشناسایی و به یاری خداوند گامی مطلوب در جهت تغییر این وضعیت بردارم.
تعریف واژگان کلیدی
چگونه
1 – (ادات استفهام ) از چه نوع ، در چه وضع . 2 – (ادات تعجب ) چه جور، چه طور (فرهنگ معین)
در این تحقیق چگونه عبارتست از کیفیتی را اصلاح کردن،تغییر دادن و بهبود بخشیدن
می توانم:
توانایی داشتن، قادر بودن ( فرهنگ معین)
دانش آموز
1- آن که علم آموزد. 2 – دانش آموز مدرسه( .فرهنگ معین)
تدریس به آن بخش از فعالیتهای آموزشی که با حضور دبیر در کلاس درس رخ می دهد اطلاق می شود. تدریس بخشی از جریان آموزش و پرورش است که یک رشته فعالیتهای منظم و از پیش طراحی شده را در برمی گیرد و هدفش ایجاد شرایط مطلوب یادگیری از سوی دبیر است.به آن بخش از فعالیتهای آموزشی که به وسیلهٔ رسانه ها و بدون حضور و تعامل دبیر با فراگیران رخ می دهد، تدریس گفته نمی شود و آموزش و پرورش معنایی به مراتب وسیعتر از تدریس دارد.
گرد آوری شواهد یک
شاخص های کیفی وضع موجود
باتوجه به اهداف کلی از آموزش با مشاهده دقیق رفتار دانش آموزان وپرسش از همکاران ،اولیا ودانش آموزان مشخص شد که:
– دانش آموزان تمرکز لازم جهت شرکت درکلاس را نداشتند.
– وقتی سوالی ازدبیر می پرسیدند به پاسخ دبیر بی توجه بودند. – فراموش می کردند کتاب درسی را به مدرسه بیاورند. – اغلب اضطراب داشتند. – به هنگام تدریس نقاشی می کشیدند. – با کوچکترین صدا ازبیرون ،واکنش نشان می دادند ونظم کلاس رابهم می زدند.
شـاخص هـای کـمی وضـع موجـود
مولفه ها
سروصدای محیط بیرون
شلوغی
داخل کلاس
سوالات بی مورد بعضی دانش آموزان
محیط فیزیکی نامطلوب کلاس
صدای آرام دبیر وروش تدریس
وسایل فانتزی دانش آموزان
عکس هاو پوستر های نصب شده در کلاس
خستگی روزانه تغذیه نامناسب
کل دانش آموزان
فراوانی
درصد
18/68
54/79
09/34
63/13
63/38
54/29
09/34
45/45
جدول شماره 1: جدول فراوانی دانش آموزان که براثر عوامل برهم زننده تمرکز و روش های تدریس سنتی حواسشان پرت می شود
راه حـل هـای پیشـنهادی
برای برطرف شدن این مشکل موارد زیر پیشنهاد شد:
1) تغییر روش تدریس
2) استفاده از تشویق لفظی
3) تقویت کنجکاوی ، جستجوگری وتمایل به اکتشاف در دانش آموزان
4) انجام دادن کارهای غیرمنتظره در کلاس
5) استفاده از نمایش وبازی درتبیین مطالب درسی
6) ترتیب دادن شرایط محیط آموزشی به نحوی که برای دانش آموزان خوشایند باشد.
7) توجه به تفاوت های فردی دانش آموزان وتعیین تیپ های شخصیتی آنها(بصری-سمعی-جنبشی ولمسی)
8) بیان اهداف آموزشی درس درابتدای بحث
9) مسئولیت دادن به دانش آموزان درون گرا وکم رو.
10) عدم ورود به بحث های حاشیه ای زمان تدریس.
اجـرای راه حـل هـا
اجرای موارد زیر پس از اعتباریابی صورت پذیرفت.
1) توجه به تفاوت های فردی دانش آموزان ومشخص کردن تیپ های شخصیتی آن ها.
فروانی
مولفه ها
بصری
سمعی
لمسی
جنبشی
کل
درصد
09/34
47/20
72/22
72/22
جدول شماره 2- فراوانی تیپ های شخصیتی
2- کنترل دانش آموزان شلوغ وممانعت از صحبت های بی مورد آنها در کلاس.
3- تغییر روش تدریس دبیر
4- استفاده از وسایل کمک آموزشی
5- استفاده از نمایش وبازی در تبیین مطالب
6- هماهنگی با دفتر مدرسه وهمکاران جهت حفظ آرامش محیط بیرون کلاس
اساسی ترین عامل برای ایجاد موقعیت مطلوب در تحقق هدف های آموزش ریاضی، دبیر است. اوست که می تواند حتی نقص کتاب های درسی و کمبود امکانات آموزشی را جبران کند یا برعکس، بهترین موقعیت و موضوع تدریس را با ناتوانی در ایجاد ارتباط عاطفی مطلوب، به محیط غیرفعال و و غیرجذاب تبدیل کند. درفرآیند تدریس، تنها تجارب و دیدگاه های علمی دبیر نیست که موثر واقع می شود، بلکه کل شخصیت اوست که در ایجاد یادگیری و تغییر و تحول دانش آموز تاثیر می گذارد. در فرآیند تدریس، رفتار و کردار دبیر از اهمیت خاصی برخوردار است. برای دانش آموزان، عمل و رفتار دبیر معیار مناسبی برای ارزشیابی مطلب، گفته ها، وصایا و رهنمودهای او است. بنابراین، دبیر باید در رفتار و اعمالش آن قدر بزرگوار باشد که نمونه و الگوی دانش آموزانش قرار گیرد. بنا بر این در مرحله نخست تصمیم گرفتم رابطه خود را با دانش آموزانم بهبود بخشیده و شخصیت دوست داشتنی را برای دانش آموزانم به نمایش بگذارم.
در پی این موضوع متوجه شدم که دبیر ریاضی در رابطه با دانش آموزانش نباید این حق را به خودش بدهد که دانش آموز را به دلیل اینکه یک نسل از او دیرتر به دنیا آمده است، یا چند سال از او کوچکتر است، پذیرنده همه حرف هایش بداند. دبیر باید هنگام تدریس به تمامی دانش آموزانش توجه کند. اغلب دانش آموزان مخصوصاً در سال های اول دبیرستان، با توجه به اقتضای سنی خود به توجه بیشتر دبیر نیاز دارند و دوست دارند که به اظهار نظرهای آنان توجه شود و طرف مشورت قرار گیرند. اگر دبیر به این مساله اساسی توجه نکند و دانش آموزانش را در تصمیم گیری ها دخالت ندهد یا همیشه از تعداد خاصی نظرخواهی کند، دانش آموزانش برای جلب توجه او و اثبات وجود خود، دست به کارهایی خواهند زد که نظم کلاس در هم بریزد و تدریس دچار شکست شود. بنا بر این همواره با دانش آموزانم مشورت کرده و نظرات آنها را جویا می شدم. دبیر نباید در برخورد با دانش آموزان عدالت را فراموش کند. او نباید میان دانش آموزان تفاوت و تمایز قائل شود. اگر دانش آموزان احساس کنند که دبیر میان آنها تبعیض قائل شده است، به او توجه و اعتماد نخواهند کرد. در این مرحله تصمیم گرفتم با برقراری عدالت در میان دانش آموزان آنها را به این درس امیدوار سازم.
در میان دانش آموزان فردی پیدا نمی شود که نسبت به مهر و محبت دبیران خشنود نباشد، بلکه تمامی دانش آموزان بسیار علاقه مند هستند که مورد مهر و محبت دبیران قرار گیرند. دبیران اگر رفتار توام با محبت و مهر را در کلاس پیش بگیرند، دانش آموزان با علاقه فراوان در سرکلاسشان حاضر خواهند شد. با یک تجزیه و تحلیل می توان ادعا کرد که سهم مهمی از پیدایش علوم و اکتشافات و اختراعات، با ارتباطات انسانی ارتباط دارد. بنا بر این با دانش آموزان با مهر و محبت رفتار کنم.
اصول آموزش ریاضی در کلاس درس
۱-فراهم ساختن یک محیط مناسب برای یادگیری
۲-لزوم تاکید به کلیه مواد تحصیلی در آموزش ریاضی
۳-مشارکت دادن دانش آموزان در حل مسائل روزانه
۴-بابکارگیری فرمول های کاربردی ریاضی فرصتی مناسب به منظور آشنانمودن دانش آموزان با اصول و قواعد و فرمول های ریاضی ایجاد گردد و فرصت کافی به دانش آموزان داده شود تا هر یک بتوانند متناسب
با قدرت و توانایی خود در فهمیدن قواعد و قوانین ریاضی موفق شوند.
۵-به منظور آموزش مفاهیم ریاضی و حل مسائل دانش آموزان را به گروه های کوچک کار و فعالیت تقسیم کنید.
۶-باید توجه داشت که فرایند دست یافتن به جواب به اندازه خود جواب حائز اهمیت است یعنی دانش آموزان باید بدانند که برای یافتن جواب صحیح فقط یک روش وجود ندارد.
۷-به همه دانش آموزان صرف نظر از جنسیت یاسوابق فرهنگی آنها باید به یک اندازه توجه کرد.همچنین باید فرصت کافی جهت جوابگویی نیز به هر فرد داده شود.
۸-قبل ازشروع به تدریس اندکی در باره نقطه نظرها و نگرش خود نسبت به ریاضی و تدریس آن بیاندیشید.
با یافتن راه حل های بالا در روش تدریسم تصمیم گرفتم از راهکار های بالا استفاده نمایم.
۲-۱ روش کلامی (زبانی)
در این روش دبیر به اصطلاح متکلم وحده است. همه چیز را بیان می کند، قواعد را بررسی می کند، نتیجه گیری می کند و طراح مساله است. خلاصه دبیر همه کاره و دانش آموز هیچ کاره است. دبیر مساله گو و دانش آموز مساله حل کن، دبیر متکلم و دانش آموز مستمع است. این نکته جالب است که طرفداران این روش دو گروه مخالفند، عده ای موافق روش زبان ماشینی و عده ای موافق روش زبانی استدلالی هستند.
برای تدریسم از روش تدریس های زیر استفاده نمودم:
روش اکتشافی
یادگیری اکتشافی فرایندی است که دانش آموز به طور مستقل و با راهنمایی دبیر یا بدون آن، اصل یا قانونی را کشف نموده و مساله ای را حل می کند. ویژگی عمده روش اکتشافی، درجه و میزان راهنمایی شدن دانش آموز (به وسیله دبیر) برای اکتشاف است که این ویژگی به عواملی مانند استعداد دانش، مهارت دانش آموز و درجه دشواری خود مساله بستگی دارد و می تواند در چهار محدوده قرار گیرد.
۱- دبیر می تواند اصول و راه حل مساله را برای دانش آموز توضیح دهد، اما پاسخ مساله را نگوید (در اینجا دبیر از روش توضیحی بهره می گیرد)؛ این نوع راهنمایی برای دانش آموزان ضعیف ضرورت می یابد.
۲- دبیر می تواند فقط اصولی را که برای کشف آن به کار می رود به دانش آموز توضیح دهد، اما راه حل و جواب مساله را در اختیار او قرار ندهد.
۳- دبیر می تواند اصول را ارائه ندهد؛ اما راه حل را بگوید.
۴- دبیر می تواند اصول و راه حل را به دانش آموز نگوید؛ که آن را یادگیری راهنمایی نشده می نامیم.
از آن جایی که این روش بر پاسخ مداوم دانش آموزان به سئوالات مختلف در کلاس درس تا حدودی متکی است، لذا تدریس به وسیله آن مشکل است و لذا دبیر نیاز به صبر بیشتر و وقت زیادتری دارد و نقش دبیر در این روش هدایت نمودن دانش آموزان در ارتباط دادن مطالب جدید با تجارب و محفوظات گذشته نشان می باشد. حدسیات، تخمین ها و آزمایش و خطا، آزمایشهایی هستند که در روش اکتشافی برای یافتن ایده های جدید و ارتباط آنها با مفاهیم گذشته به کار می روند. که من با صبر و حوصله این روش را بر روی دانش آموزانم به اجرا در آوردم.
محاسن روش اکتشافی از دیدگاه برونر:
۱- یادگیری اکتشافی، توانایی ذهنی دانش آموزان را تقویت می کند.
۲- یادگیری اکتشافی، انگیزه درونی دانش آموز را افزایش می دهد، زیرا در این یادگیری دانش آموز به طور خودجوش فعالیت های آموختن را دنبال می کند و پاداشی هم که می گیرد، از فعالیت های خود اوست.
۳- یادگیری اکتشافی، فنون اکتشاف را به دانش آموز می آموزد و او را خلاق و کاوشگر بار می آورد.
۴- یادگیری اکتشافی موجب دوام بهتر آموخته ها می شود. زیرا دانش آموز خود آموخته هایش را سازمان می دهد و می داند که چه موقع و چگونه آنها را به دست آورد.
۵- از آنجا که در این روش از مشاهده اشکال، اشیا، و تصاویر برای تدریس استفاده می شود. درک حقایق و روابط را تا حدی برای دانش آموزان آسان می کند.
روش فعال
در این روش، هدف این است که دانش آموزان در فرایند آموزش و پرجنب و جوش باشند. البته، هیچ روشی به طور محض غیرفعال نیست. برای مثال، در روش سخنرانی، دبیر فعال و دانش آموزان ظاهراً غیرفعالند اما در حقیقت، به طور ذهنی فعالند؛ زیرا به سخنان دبیر گوش می کنند و درباره مطالب آن می اندیشند و یادداشت برمی دارند.
برخلاف روش های منفعل که " دبیر محور" است روش فعالی " دانش آموز محور" است. دانش آموز درامر یادگیری شرکت فعال دارد، با مسایل مواجه می شود، راجع به حل آنها فکر می کند و با راهنمایی دبیر به حل آنها می پردازد. در اثر کارهای آموزشی خودش، به مفاهیم پی می برد. در این صورت است که دانش آموز به حل مساله ها علاقه مند می گردد. موفقیت این روش، به مهارت دبیر و تسلط او به درس همبستگی دارد.
در آموزش به روش فعال هر دانش آموز مطالب را به سرعت خود یاد می گیرد و فرصت دارد که به مطالب فکر کند. دانش آموز از طریق حل مساله، طی فرایندی به تدریج به مفاهیم پی می برد و به جای آنکه شاهد را رفتن دبیر باشد خود قدم به قدم راه رفتن را تمرین می کند و می آموزد. با پی بردن به توانایی های خود، در او حس اعتماد به نفس تقویت می شود چون در به دست آوردن نتیجه ها و کشف قواعد سهیم است و نسبت به مطالب احساس علاقه و مالکیت می کند و میل به دانش افزایی در او باور می شود، در جریان کار فعال، دانش آموز رشد می کند و تفکر منطقی را تقویت می کند. در این روش وظایف دبیر عبارتست از توجه به کار یکایک دانش آموزان و دادن راهنمایی در موارد لازم، علاقه مند کردن آنها به کار و فعالیت درسی، شناخت دانش آموزان و پی بردن به توانایی آنها و از همه مهمتر قدم به قدم پیش بردن دانش آموز برای یادگیری یک مطلب درسی جدید طی مراحل مختلف آن. وظیفه دانش آموز هم فهالیت و کارآموزی و کاوشگری در حد توانایی خود می باشد. به این ترتیب با به اجرا در آوردن این روش دانش آموزانم را به جنب و جوش وا داشته و از عدم تمرکز و حواسپرتی آنها جلوگیری کردم.
سه اصل آموزش به روش فعال:
دبیر باید بداند که روند یادگیری چگونه جریان دارد و راه های ثمربخش را انتخاب کند. سه اصل برای تدریس ثمربخش وجود دارد که عبارتند از:
۱- اصل یادگیری فعال (کشف موضوع توسط خود دانش آموز ضمن انجام فعالیت های مناسب): البته آنچه در کلاس مورد توجه ملعم است اهمیت دارد، ولی هزار بار مهم تر از آن، چیزی است که مورد توجه دانش آموز است. اندیش ها باید از ذهن خود دانش آموز بیرون بیاید. در این میان نقش دبیر را می توان با نقش ماما و قابله مقایسه کرد.
این، نصیحت رسمی سقراط است. گفتگوی سقراطی، بهترین شکل آموزش با بهترین نتیجه است. درست است که میزان وفتی که، در مدرسه، برای هر ماده درسی گذاشته اند، محدود است که با این روش همه درس ها را نمی توان ارائه نمود ولی با همه این، اصل قدیمی ما به قوت خود باقی است که می گوید: "با همین امکان هایی که دارید، حداکثر تلاش خود را به کار برید، تا خود دانش آموزان، در جریان کشف، شرکت داشته باشند".
اگر دانش آموز در تنظیم صورت مساله هایی که باید حل کند، شرکت داشته باشد، خیلی فعالتر خواهد کوشید. دبیر باید شرایطی را فراهم آورد که دانش آموز بتواند مساله های خودش را طرح کند چون باعث خواهد شد که نیروی خلاقیت او شکوفا شود.
۲- اصل بهترین انگیزه: دبیر باید خودش را واسطه ای بداند که می خواهد مقداری از ریاضیاتی را که می داند، در اختیار دانش آموزان قرار دهد. اگر واسطه ای در عرصه جنس خود با مشکلی روبرو شود و کالایش روی دستش بماند یا خریداران از خرید کالای او سرباز زنند، نباید تقصیر را به گردن خریداران بیندازد. به خاطر داشته باشید که، معمولاً حق با خریدار است. دانش آموزی که از یادگرفتن ریاضیات سرباز می زند، ممکن است حق داشته باشد. هیچ دلیلی وجود ندارد که دانش آموز شما، تنبل یا کم هوش باشد. بلکه خیلی ساده، ممکن است به چیز دیگری علاقه مند باشد. آخر، دنیای ما پر از چیزهای جالب است. وظیفه شما، به عنوان یک دبیر و به عنوان کسی که می خواهد آگاهی دیگران را بالا ببرد، این است که دانش آموز را به ریاضیات علاقه مند کنید. بنابراین، دبیر باید تمامی توجه خود را در انتخاب مساله و تنظیم آن به کار برد و آن را به بهترین صورت ممکن، به دانش آموزان عرصه کند. مساله باید نه تنها از موضع دبیر، بلکه از موضع دانش آموز هم، جالب باشد. چه بهتر که بشود درس را، در رابطه با تجربه روزانه دانش آموزان طرح کرد و آن را به صورت معما درآورد. مساله را می توان با موضوعی آغاز کرد که برای دانش آموزان روشن است و چه بهتر که این موضوع، امکان کاربرد علمی مساله و یا موضوعی مورد علاقه عموم باشد. اگر می خواهیم نیروی خلاقیت دانش آموزان را پرورش دهیم نباید مبنایی در اختیار آنها بگذاریم تا مطمئن شوند تلاش آنها بیهوده و عبث نیست.
به خصوص، علاقه دانش آموز، بهترین انگیزه او در کار است. ولی، انگیزه های دیگری هم وجود دارد که نباید آنها را از دست داد. از دانش آموز بخواهیم که نتیجه را حدس بزند، ولو بخشی از آن را، دانش آموزی که فرضیه ای را ارائه کند، در واقع خود را به آن وابسته کرده است، حیثیت و احساس او در گرو فرضیه اوست و با بی صبری در انتظار آن است که ببیند حدس او درست است یا نه، او با اشتیاق به سرنوشت مساله و کار کلاس علاقه مند می شود و در آن لحظه ها هیچ چیز دیگری توجه او را به خود جلب نخواهد کرد.
۳- اصل تسلسل مرحله ها: عیب اصلی کتاب های ریاضی دراین است که تقریباً همه مسال های موجود در آنها، از صورت های متعارف و عادی انتخاب شده است. منظور از مساله های عادی، مساله هایی هستند که میدان کاربرد کمتری دارند و تنها به روشن کردن یک قانون خدمت می کنند و تمرین های مناسب برای یک قانون هستند. البته این مثال ها هم مفید و هم لازم هستند ولی دو مرحله مهم آموزش در آنها وجود ندارد: مرحله بررسی و پژوهش و مرحله فراگیری. هدف این دو مرحله این است که مساله مورد بررسی را با شرایط موجود و با آگاهی هایی که قبلا به دست آورده ایم، مربوط می کند. مساله های عادی، این دو منظور را برنمی آورند، زیرا از قبل معلوم است که برای روشن شدن قانون معینی طرح شده اند و اهمیت آنها، تنها در خدمت کردن به همین قانون است.
گرد آوری شواهد دو
در اواخر سال تحصیلی باتوجه به فعالیت های انجام شده درکلاس وبا توجه به نظرهمکاران وخود دانش آموزان نتایج زیر حاصل شد دانش آموزان:
1) تمرکز لازم جهت شرکت در کلاس را داشتند
2) درفعالیت های آموزشی وگروهی شرکت می کردند.
3) توانایی لازم برای پاسخگویی به سوالات ارزشیابی تکمیلی را داشتند.
4) انگیزه لازم برای حضور در کلاس را داشتند واز کلاس لذت می بردند.
5) به درس و کلاس ریاضی و روش تدریس درس علاقه مند شده بودند.
6) جهت برقراری سکوت در کلاس با ما همکاری لازم را انجام دادند.
7) به ساختن وسایل کمک آموزشی علاقه نشان داده ومبادرت می ورزیدند.
باتوجه به شاخص های کمی وکیفی طرح می توان نتیجه گرفت : که استعدادهای زیستی، بلوغی وبه کارگیری تعدادی از راهبردهای معین به دانش آموزان کمک می کند تا علاقه وانگیزشان نسبت به درس ریاضی بالا رود ودر نتیجه تمرکز بیشتری هنگام حضور در کلاس داشته باشند.انسان ، به سبب ویژگیهای بی نظیرش در میان همه موجودات ، عنوان اشرف مخلوقات را به خود اختصاص داده است. او استعداد خاص تفکر و یادگیری دارد که به او اجازه می دهد اعمال خاص انجام دهد .
نتایج اعمالش را پیش بینی و ارزیابی کند .تغییر و تحولات گوناگون و سریعی را در عرصه علم و فناوری به وجود آورد. آنچنان که به قول تافلر دنیا را به دهکده ای تبدیل کند که اطلاعات را در سریع ترین زمان ممکن از قاره ای به قاره دیگر انتقال دهد .بنابراین بر اثر پیشرفت سریع و غیر قابل انتظاری که در قلمرو دانش و فناوری طی چند قرن اخیر نصیب انسان شده است حجم اطلاعات و دانسته های بشری روز به روز به طور سر سام آوری در حال افزایش است.
بر دانش آموزان لازم است که هرچه سریعتر خود را با این تغییر و تحولات همگام سازند. در این راستا، بسیاری از دانش آموزان کوشش زیاد می کنند .بسیار مطالعه می کنند اما به دلیل عدم توانایی در تمرکز حواس، هنگام مطالعه نمی توانند به نتیجه د لخواه دست یابند
منشاء حواس پرتی و عدم تمرکز
حواس پرتی یا منشاء ذهنی و درونی دارد و یا منشاء بیرونی و محیطی.
حواس پرتی درونی و ذهنی: عبارت است از اشکالات فکری انسان و اندیشه هایی که موانعی بر سر راه توجه دقیق به مطالعه و تمرکز حواس ایجاد می کنند. این موقع شامل مواردی از قبیل: درد، رنج، غم وغصه ، نگرانی، گرسنگی و تشنگی ، سردی و گرمی ، ترس و خشم و شادی ، سردرد و … می باشد.
حواس پرتی بیرونی و محیطی: آنچه که به محیط پیرامون فرد ارتباط پیدا می کند و یا تحریکات غیر عادی که توسط حواس مختلف انسان ایجاد می شوند مانند نور شدید و نور ضعیف ، صداهای ناهنجار، روشن بودن رسانه ای صوتی و تصویری و نظایر اینها ممکن است فرایند تمرکز حواس را با اشکال مواجه کنند. رهایی از حواس پرتی و ایجاد تمرکز حواس در افراد مختلف ، متفاوت است و به حالت درونی ، تجربه ها مکان و موقعیت آنها بستگی دارد. .برخی از افراد اظهار می دارند که من آدم کاملا حواس پرتی هستم و برخی دیگر می گویند نمی توانم تمرکز حواسم را به روی کاری حفظ کنم . در حالی که این تفکر غلط است و هیچ کس نباید خود را فردی کاملا حواس پرت یا فاقد تمرکز حواس بداند بلکه بهتر است وقتی که تمرکز حواس فردی دچار اختلال شد ، بگوید در این لحظه و در محیط فعلی حواس پرتی من بیشتر و میزان تمرکزم کمتر است.لذا حواس پرتی بیشتر علل درونی دارد و به طبیعت خود فرد، ویژگیها، حالات روحی و روانی، و عادات فردی بستگی دارد.بی شک حواس پرتی بیرونی آسانتر از عوامل حواس پرتی درونی بر طرف می شود .پس می توان بدون توجه به عوامل محیطی مانند :سرو صدای زیاد، شلوغ بودن محیط و حتی داخل اتوبوس و هنگام مسافرت تمرکز حواس خود را حفظ کرد . اما نمی توان در حال گرسنگی و یا تشنگی شدید نگرانی و ناراحتی دگرگونی فکر و اندیشه با تمرکز مطالعه کرد و یا کار دیگری را با تمرکز انجام داد و مطالعات و یا تجربیات زیادی این موضوع را تائید کرده است که یک انسان می تواند در محل پر سرو صدا و نا آرامی با تمرکز و توجه کافی مطالعه کند.
میر حسنی(1369) به نقل از مورگان در یک تحقیق " از افراد خواسته بود طبق فرمول اعدادی را به حروف و بر عکس تبدیل کنند . محیط کار آنها به طور متناوب ساکت و پر سرو صدا بود … دقت عمل به طور قابل ملاحضه ای تحت تاثیر قرار نگرفت" و افراد با تمرکز کامل به کار خود ادامه می دادند.
روشهای تقویت تمرکز حواس تمرکز حواس هنگام مطالعه کلید اصلی و اساسی درک و فهم مطالب است. و کلید اساسی تمرکز حواس استفاده از روشهایی است که باعث تقویت و پرورش ومهارت در برقراری تمرکز حواس هنگام مطالعه می شوند. بنا براین بدون تمرکز حواس ممکن است درک و فهم مطلبی که فقط یک ساعت وقت لازم داشته باشد ، ساعتها وقت بگیرد اما به خوبی فهمیده نشود و امر مطالعه بی فایده است و اثر مثبتی نخواهد داشت. لذا کاربرد روشها و فنونی که به خواننده کمک می کند تا هنگام مطالعه فعال باشد ، تمرکز حواس را تقویت و مهارت فرد را در ایجاد تمرکز حواس هنگام مطالعه افزایش می دهد این روشها عبارتند:
1-آمادگی برای مطالعه:
برای شروع مطالعه ، ابتدا بایستی خود را از جهات گوناگون آماده کرد، زیرا حداکثر آمادگی ، مقدمه ای برای علاقمندی به مطالعه، ایجاد تمرکز حواس و یادگیری بهتر می باشد. منظور از آمادگی پیدایش تمام شرایطی است که شخصی را قادر می سازد تا با اطمینان به موفقیت و اعتماد به نفس، به تجربه خاصی بپردازد ، شعاری نژاد"1370" در کتاب ادبیات کودکان این شرایط را به چهار دسته ی: بدنی، ذهنی، اجتماعی و روانی تقسیم کرده است.آمادگی بدنی: به رشد و تکامل طبیعی بدن ، تندرستی و نداشتن نقصهای بدنی مربوط است. گاهی وجود بیماریهایی مانند زخم معده، میگرن، سردرد و نظایر اینها باعث از بین رفتن تمرکز حواس و مانع مطالعه فرد می شود و فرد تا به دست آوردن تندرستی کامل قادر به برقراری تمرکز حواس و مطالعه ثمر بخش نیست و انگیزه کافی هم برای مطالعه ندارد.
آمادگی ذهنی: آمادگی ذهنی را می توان از خصوصیاتی نظیر رشد گویای سالم ، قدرت تفسیرو تعبیر اشکال ، توانایی درک همانندیها و نا همانندیها میان کلمات و … شناخت.
آمادگی اجتماعی: به ماهیت و وسعت تجارب فرد بستگی دارد که می توان آنرا با تجربه و تحلیل زمینه خانه و خانوادگی ، محیط وسیع اجتماعی که او در آن تجربه اندوخته است و تربیت پیشین او تعیین کرد.
آمادگی روانی: آمادگی روانی به شکل پیچیده ای با رشد و تکامل بدنی ، ذهنی و اجتماعی آمیخته است . خستگی، بی قراری ، بی تابی، کوتاهی زمان، دقت نداشتن تمرکز در مطالعه ، واکنشهای منفی نسبت به خود و دیگران ، ضعف اعتماد به نفس و نظایر آنها همگی نشانه نبودن آمادگی روانی ، بدنی ،ذهنی و اجتماعی دانش آموزان و دانشجویان ، اجرای برنامه های آموزشی ، تمرکز حواس و فرایند یادگیری را آسانتر و مطلوبتر می کند.
2-داشتن علاقه به مطالعه: مطالعه ثمر بخش از دو عامل متاثراست: یکی علاقه نسبت به مطالب خواندنی ، دیگر کاربرد ماهرانه فنون مطالعه نسبت به مطلب خواندنی سبب می شود تا شخص به مطالعه بیشتر بپردازد ، مطالعه بیشتر منجر به بهتر شدن فنون مطالعه می شود ، کاربرد فنون بهتر ، مطالعه را آسانتر ، سریعتر و لذت بخش تر می سازد؛ در نتیجه علاقه خواننده نسبت به مطالعه افزایش می یابد. پس تا زمانی که فرد تمایل یا علاقه به انجام کاری نداشته باشد نمی تواند برانگیخته شود. لذا وقتی خواننده به موضوعی علاقه مند می شود، خود به خود بر آن تمرکز می کند، بیشتر دقت می کند و به راحتی مطالب را به حافظه می سپارد و بعدا هم خیلی راحت به خاطر می آورد .پس ازعلاقه پیدا کردن نسبت به مطالب، گام بعدی تعیین هدف مطالعه است زیرا هدف زیر بنای انجام کاری است و به فعالیت انسان جهت و نیرو می دهد .
هدف ارزشمند، فرد را به خواستن و طلب کردن وادار می کند و نیروی لازم را برای فعلیت در وی بوجود می آورد وسبب پیدایش تمرکز در او می شود . لذا هر فرد برای مطالعه باید هدف مشخصی داشته باشد." زیرا تعلیم و تربیت علم اهداف است و همه بر این باورند که بدون داشتن هدف، یادگیری کاری بس دشوار و غیر ممکن است" همانطور که فرانکین معتقد است انسان بدون هدف مانند گلوله ای است که بدون هدف شلیک می شود . علاوه بر آن مطالعه بدون هدف یکی از عادات غلط مطالعه بشمار می رود .
مرتضوی زاده (1379) در تحقیقی به این نتیجه دست یافت که" شایعترین عادات غلط مطالعه در دانش آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه این است که آنان اظهار نمودند اغلب بدون هدف مطالعه می کنم" پس داشتن هدف و تلاش برای رسیدن به آن یکی از روشهایی است که توانایی های فرد را افزایش می دهد . به انسان توان و نیروی فوق العا ده می بخشد. اندیشه را فعال می کند، علاقه فرد را به تحصیل افزایش می دهد ، اعتماد به نفس را در فرد به وجود می آورد ، سرعت خواندن را چند برابر می کند و تمرکز حواس را افزایش می دهد . در واقع تعیین و مشخص نمودن هدف، محرک و انگیزه ای است تا بتوان به کمک آن تمرکز حواس را حفظ نموده و از این طریق مطالب و دانستنیها را فرا گرفت و یادگیری را تحکیم بخشید.
3- تعیین زمان و مکان مطالعه: یکی از راه های برقراری تمرکز حواس این است که مطالعه در آن ساعت از روز انجام گیرد که برای فرد مناسبتر است. اما تعیین مناسبترین زمان برای مطالعه کاری دشوار است و به عادات فردی بستگی دارد. برخی افراد عادت دارند تا نیمه های شب بیدار بمانند و با استفاده از سکوت و آرامش شبانه با خیالی راحت و آسوده مطالعه کنند برخی دیگر عادت دارند شب زود بخوابند و صبح زود از خواب بیدار شوند وبه مطالعه بپردازند. با این توصیف تعیین زمان و مقدار مطالعه باعث آگاهی از تمام زمینه مطالعه ، برقراری تمرکز حواس، عدم سردرگمی، جلوگیری از اتلاف وقت و انرژی و فهم بهتر مطالب می شود. والتر پارک به نقل از اردبیلی (1377) یکی از متخصصین مهارتی مطالعه دروس دانشگاهی در کتاب خود به نام " چگونه درس بخوانیم؟" چنین می نویسد:
" موفقیت یا عدم موفقیت شما در تحصیلات دانشگاهی ، مستقیما به این امر بستگی دارد که چگونه از وقت خود استفاده می کنید ؟ موفقیت در دانشگاه و البته در مقاطع تحصیلی پایین تر نیز بستگی به استفاده اشتباه از زمان دارد ."
"محیط آشنای یک اتاق مشخص، در حین مطالعه موجب انصراف کمتر و تمرکز بیشتر حواس می شود ،زیرا لوزم آن اتاق هر روز پیش چشم شما است و کمتر توجهتان را به خود جلب می کند . به علاوه اگر هر روز به وقت مطالعه در اتاق معینی بودید کم کم ذهنتان عادت می کند که به محض رسیدن به آن اتاق آماده تمرکز حواس و فراگیری شود. " بنا براین ثابت بودن مکان مطالعه و مشخص بودن آن به علت دسترسی به آن و فراهم بودن وسایل مورد نیاز از قبیل کتب درسی ، دفاتر، کتاب لغت، خط کش، قلم و نظایر آن جهت مطالعه موجب تمرکز حواس بیشتر و آمادگی ذهنی هنگام مطالعه می شود. پس یکی از بهترین راه های برقراری تمرکز اختصاص دادن یک اتاق مجهز به آنچه لازم دارید ، در موقع مطالعه است. این اتاق خیلی زود مناسب تمرکز و یادگیریتان شده و کار شما را به طور خودکار راحت تر می کند و بعد برایتان یک عادت مفید می شود.
" برای داشتن تمرکز به هنگام مطالعه ابتدا باید خود را از دنیای خارج جدا کنید و محیط مناسبی برای مطالعه بر گزینید . چنین محیطی باید آرام، روشن و دارای هوای مناسب باشد. هیچ چیز به اندازه سر و صدا ، خسته کننده و مانع تمرکز حواس نیست. ایجاد محیط کار مناسب، به دلیل ایجاد آرامش و شرایط مناسب اهمیت دارد و زمینه ای است برای تمرکز و دقت"
4- یادبگیر که بگویی "نه": " زمانیکه تصمیم گرفتید باید مطالعه کنید اما دوستان یا هم اتاقی های شما در خواست می کنند که دور هم جمع شوید ؛ هنر گفتن "نه" را در خود تقویت کنید . اگر این اراده در شما ضعیف است ، می توانید روی در اتاق مطالعه خود بنویسید " مزاحم نشوید" اگر موفق نشدید می توانید کارهای دیگری انجام دهید که نشان دهد شما دوست ندارید که کسی باعث از هم گسیختن افکار شما شود.
5- ترک افکار منفی و داشتن افکار مثبت: مطالعه عمیق و یادگیری ثمر بخش وقتی حاصل می شود که فرد تصور مثبتی از خود داشته باشد و به خود اعتماد کند . زیرا اعتماد به خود در موفقیت موثر است و مهارت را بیشتر و نیرو را افزایش داده و مغز را سالمتر می کند . وقتی می خواهید کاری انجام دهید از گفتن کلماتی همانند : نمی خواهم ، نمی دانم، نمی توانم بپرهیزید. جمله " این کار محال" است را از دفتر زندگی خود خط بزنید ، ترس و بدگمانی و بی ارادگی را از ذهن خود دور کنید . هرگز به خویشتن اجازه ندهید که هیجانات و افکار منفی شما را در خود غرق سازد و تمرکز حواس شما را مختل کند. اعتماد به نفس داشته باشید و پیوسته به نزد خود تکرار کنید که قادر به انجام کار هستم ، می توانم انجام دهم و باید انجام دهم . بدین طریق تفکر مثبت را در خود پرورش دهید.
قوی بودن اعتماد به نفس احساس شعف و شادی را در شما بوجود می آورد و در حالت شادمانی از تمرکز حواس خوبی برخوردارید. بهتر فکر می کنید، بهتر مطالعه می کنید و نتیجه کارتان بهتر می شود. چنانچه مرتضوی زاده (1379) به نقل از مارگارت کوربت در پایان نامه خود می نویسد " انسان در بحر اندیشه های خوشایند حافظه بهتری پیدا می کند و ذهن در حالت آرامی قرار می گیرد و میل به یادگیری را در خود بوجود می آورد" لذا خود پنداری مثبت مهمترین کمک برای تمرکز و یادگیری است اگر بتوانیم تصورات غلط ومنفی را از ذهن خود دور نموده و تصورات مثبت را جایگزین کنیم ، می توانیم علاقه به مطالعه و یادگیری را در خود ایجاد کنیم چرا که علاقه به مطالعه شرایط اصلی و اساسی ایجاد تمرکز حواس به هنگام مطالعه است .آلفردآدلر روانشناس مشهور ، در دوره دانش آموزی در درس ریاضی بسیار ضعیف بود .
دبیرش این موضوع را با والدینش در میان گذاشت آنها باور کردند که آد لر در درس ریاضی صعیف است ، آدلر هم این موضوع را پذیرفته بود . یکی از روزها که دبیر مسئله ای را روی تخته نوشته بود و دانش آموزان کلاس از حل مسئله عاجز مانده بودند ، آدلر جواب مسئله را پیدا کرد ، پای تخته رفت و در میان حیرت همگان مسئله را حل کرد . فهمید که توانایی درک و فهم مطالب درس ریاضی را دارد ، استعدادش را باور کرد، تصورات مثبت را جایگزین تصورات منفی کرد و از آن به بعد یکی از دانش آموزان ممتاز درس ریاضی شد.
6- طرح سئوال: طرح سئوال یکی از شیوه های مطالعه دقیق و فعالانه است که در تمام اوقات مطالعه، مفید است. طرح سئوال پیش از مطالعه دقیق، فرد را وادار می کند تا به طور فعالانه و با تمرکز و دقت کافی و با انگیزه و علاقه به مطالعه بپردازد . طرح سئوال هنگام مطالعه یکی از روشهایی است که خواننده را فعال و به طور عمقی او را در گیر مطالعه می کند وسبب برانگیختن جدیت و تلاش وی به هنگام مطالعه می شود و فرد برای یافتن پاسخ به سئوالات بایستی تمرکز حواس خود را حفظ نماید ، زیرا در هنگام مطالعه ، نمی توان بدون تمرکز پاسخ سئوالات را پیدا کرد. بعد از خواندن مطالب با طرح سئوال می توان میزان فراگیری خود را ارزشیابی نموده و به نقاط قوت و ضعف خود پی برد و سبب ایجاد نظر انتقادی نسبت به مطالب در فرد می شود. خواننده در مطالعات بعدی برای از بین بردن نقاط ضعف خود با دقت و تمرکز بیشتری مطالعه می کند.
7- آگاهی از شیوه های صحیح مطالعه و یادگیری: " برخی از والدین به طور مدام به فرزندان خود می گویند درس بخوانید، مطالعه کنید، ولی هرگز نمی گویند چگونه مطالعه کنید و روشهای صحیح مطالعه را نمی دانند" بنابر این آگاهی از شیوه های صحیح مطالعه و یادگیری چون:تند خوانی ، عبارت خوانی، خواندن اجمالی ، خواندن تجسمی، و … به خواننده کمک می کند تا تمرکز حواس خود را هنگام مطالعه حفظ نمایند.
تند خوانی :
تند خوانی باعث توجه و تمرکز بیشتر و فهمیدن مطالب و در نتیجه باعث یادگیری بهتر می شود . فکر و ذهن ما قادر است هزاران کلمه را در دقیقه از خود عبور دهد ولی اگر سرعت مطالعه ما پائین باشد، ذهن وقت اضافی می آورد و ناچار به این شاخه وآن شاخه می پرد و در نتیجه حواس پرتی ایجاد می شود . اما مطالعه سریع و یا تند خوانی فرصت جولان به ذهن نمی دهد و سبب برقراری تمرکز حواس هنگام مطالعه می شود.
عبارت خوانی :
عبارت خوانی یعنی خواندن عبارات و جملات به عوض خواندن کلمات . عبارات خوانی به نوع دیگری به تمرکز حواس کمک می کند . از این طریق خواننده باید با سرعتی که نزدیک به سرعت اندیشیدن اوست . بخواند، اگر سرعت آنقدر کم باشد که ذهن از حالت فعال بودن باز بماند ، احساس دلزدگی ایجاد می شود و چیزهای دیگری ذهن فرد را مشغول می کند و از روند مطالعه خارج می شود . بنا بر این اگر سرعت خواندن با سرعت اندیشیدن هماهنگ باشد باعث افزایش تمرکز حواس می شود.
خواندن اجمالی:
روش خواندن اجمالی مبتنی است بر یک نمونه گیری سریع از نکات اساسی و صرفه نظر کردن از جزئیات، در این روش خواننده مطالب را سازمان بندی می کند ، آنگاه هدف از مطالعه خود را مشخص نموده و مقدار زمان مطالعه و میزان دشواری کتاب را تخمین می زند و سپس از طریق سئوال کردن کنجکاوی ، علاقه، دقت و تمرکز حواس فرد ، افزایش میابد.
خواندن تجسسی:
منظور از روش تجسسی طرح انواع سئوالات جزئی و کلی و مطالعه عمیق و اثر بخش در جهت دست یافتن به پاسخ این سئوالات است … کسی که به دنبال چیزی می گردد به احتمال بیشتری آن چیز را پیدا می کند لذا هدف خواندن تجسسی افزایش دامنه تمرکز و درک عمیق تر معانی است . به همین دلیل خواندن خواندن تجسسی تمرکز حواس و علاقه فرد را افزایش می دهد و به او کمک می کند تا مطالب دشوار را تجزیه و تحلیل نموده و آنها را بهتر بفهمد.
فهمیدن مطالب موجب تحکیم آنها در حافظه می شود پس خواندن تجسسی برای برای غلبه بر تنبلی ، حالت کسلی، پرتی حواس، از طریق تحریک حس کنجکاوی و شرکت فعالانه در مطالعه به کار می رود.
پیشنهادا ت:
1- سعی کنید با ایجاد انگیزه های نیرومند و در نظر گرفتن اهدافی که برایتان مهم و جالب توجه است نسبت به مطالعه در خود شوق و علاقه ایجاد کنید. زیرا علاقه داشتن نسبت به موضوعی سبب تمرکز حواس در هنگام مطالعه آن موضوع می شود.
2-موقعیتهایی که نمی توانید در آنها تمرکز حواس داشته باشید ، تجزیه و تحلیل کنید ، احساسات خود را مورد برسی قرار دهید و بدانید که چه عواملی افکار شما را دگرگون می کنند. افکار منفی و بیمارگونه را از خود دور کنید و هر موقعیت را تا حدی که می توانید به طور منطقی تعبیر و تفسیر کنید.
3-موضوعهای مطالعاتی خود را تقسیم بندی کنید یعنی هر موضوعی را که می خواهید مطالعه کنید، آن را به قسمتهای کوچکتر تقسیم کرده و به تدریج در زمانهای مختلفی آنها را مطالعه کنید.
4-هر وقت مصمم شدید مطالعه کنید یا کار دیگری انجام دهید ، بکوشید بر عزم خود پا بر جا باشید تا آن کار را به اتمام برسانید.
منابع و ماخذ
حری، عباس: جامعه شناسی تمرکز حواس در کودکان و نودانش آموزان، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته کتابداری 1351.
فخرایی، سیروس: بررسی روش های موثر در افزایش میزان تمرکز دانش آموزان دوره ی متوسطه در شهر تبریز، شورای تحقیقات آموزش و پرورش استان آذربایجان شرقی 1375.
میرزامحمدی، محمد حسین: فرهنگ مطالعه، سخنرانی ارائه شده در برنامه ی درگذر لحظه ها، شبکه سوم سیمای جمهوری اسلامی ایران، خرداد 1379.
بررسی راهکارهای علمی ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی غیر درسی در میان دانش اموزان نظام جدید، آموزش و پرورش متوسط شهر تهران 1380
نوری، حسن: راه های جذب دانش آموزان به مطالعه و تحقیق در شهرستان اسدآباد، پایان نامه کارشناسی رشته کتابدار
20