ارزیابی فعالیت های یونیسف در بم و زرند در ارتباط با مراکز دوستدار کودک

ارزیابی فعالیت های یونیسف در بم و زرند
در ارتباط با مراکز دوستدار کودک
مهدهای کودک و کانون های تفریحی – فرهنگی
الف – پیشینه
در بامداد دی ماه سال 1382 زلزله ویرانگری به قدرت 5/6 ریشتر شهر بم و روستاهای اطراف را لرزاند و آسیب های فراوانی به منابع انسانی و مادی وارد ساخت. بر اساس گزارشهای دولتی حدود 000/31 نفر کشته، 000/30 نفر مجروح و 85 درصد ساختمان ها تخریب و حدود 75000 نفر بی خانمان شدند.
کودکان به علت آسیب پذیری خود، زیانهای بیشتری را متحمل شدند. از حدود 32000 دانش آموز 100000 نفر از بین رفتند و 20000 نفر خانواده، 1800 نفر پدر و مادر و 5000 نفر یکی از والدین خود را از دست دادند.
حدود 90 درصدمدارس (31 مدرسه) تخریب شد و بقیه نیز قابل استفاده نبود. از 34000 معلم حدود 1200 نفر کشته شدند.1 به این ترتیب در چند ثانیه ، شهر به ویرانه ای با هزاران کشته ، مجروح و بی خانمان تبدیل شد.
یونیسف با توجه به تعهدات و وظایف خود نسبت به کودکان در موقعیت های بحرانی، از روزهای اول فاجعه در بم حضور یافت و فعالیت های خود را بر اساس "پروتوکل واکنش پس از بحران" در قالب سر طرح "باز پیوند خانواده" در حمایت های عاطفی – روانی از کودکان" و "ایجاد فضاهای دوستدار کودک" شامل مهدهای کودک و کانون های تفریحی – فرهنگی به مرحله اجرا درآورد. این برنامه ها با همکاری و مشارکت سازمانهای دولتی از جمله سازمان بهزیستی، وزارت آموزش و پرورش و وزارت بهداشت اجرا شد. علاوه بر سازمانهای دولتی، سازمانهای غیر دولتی بین المللی و داخلی نیز در اجرای این برنامه ها مشارکت داشتند.
هنوز آسیب های زلزله بم جبران نشده بود که در سوم اسفند 1383، یک سال پس از زمین لرزه بم ، زلزله ای با قدرت 4/6 ریشتر شهرستان زرند و روستاهای اطراف آن را لرزاند و خسارات قابل توجهی به منابع انسانی و مادی وارد ساخت. در اثر این زلزله، 50 روستا بین 30 تا 100 درصد تخریب شد، حدود 612 نفر کشته و 1500 نفر مجروح گردیدند و نزدیک به 32000 نفر دچار آسیب های گوناگون شدند. حدود 150 کودک کشته و نزدیک به 9000 کودک خسارات سنگینی را متحمل شدند.2
در مورد زرند نیز یونیسف طرح "سلامت کودکان زرند" را با همکاری سازمانهای دولتی از جمله هلال احمر، فرمانداری ، وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی کشور به مرحله اجرا درآورد.

ب – فعالیت های انجام شده توسط یونیسف در بم و زرند
در ارتباط با فضاهای دوستدار کودک
مهدهای کودک – کانون های تفریحی – فرهنگی
پیش از ارزیابی فعالیت های یونیسف در ارتباط با فضاهای دوستدار کودک به ذکر خلاصه ای از این فعالیت ها، اهداف، برنامه ها و هزینه های آن می پردازیم:
1- طرح فضاهای دوستدار کودک: (مهدهای کودک و کانون های تفریحی – فرهنگی)
– زمان : سال 1383 و 1384 (2004 و 2005)
– مکان: بم و روستاهای اطراف – زرند و روستاهای اطراف
– اجرا کنندگان طرح: یونیسف ، سازمان بهزیستی و کانون پرورش کودکان و نوجوانان.
– استراتژی طرح (اهداف کلی): – گروه های سنی: زیر 6 سال و 18-7 سال)
حمایت از خدمات در زمینه فضاهای دوستدار کودک
ظرفیت سازی برای تداوم و پایداری برنامه های حمایت از کودکان
ارائه مشاوره در زمینه های مختلف توسط کارشناسان بین المللی و داخلی
ایجاد ارتباط و مشارکت بین سازمانهای دولتی، غیردولتی و بین المللی.
توانمند سازی خانواده ها و جامعه برای حمایت و کمک به رشد کودکان
ارزیابی و نظارت برای تشخیص مشکلات و ارائه داده کارهای مناسب
– اهداف اختصاصی:
ایجاد فرصت برای کودکان به منظور گذراندن اوقات فراغت خود به صورت مفید و سازنده
ایجاد محیطی امن برای کمک به رشد همه جانبه کودکان (رشد شناختی – جسمی – عاطفی و اجتماعی)
ایجاد شرایطی برای کودکان به منظور بیان وضعیت خود به شکل مثبت و خلاق
گمک به کودکان به منظور ایجاد امید در آنان و عادی سازی زندگی
کمک به کودکان، والدین و معلمان برای ایجاد ارتباط و همکاری بین خانواده، مدرسه و جامعه
افزایش مشارکت داوطلبانه نوجوانان در فعالیتهای اجتماعی ، فرهنگی ، تفریحی و مدنی
ایجاد فرصت برای نوجوانان به منظور ارائه خدمات به همسالان خود (یاری کودک به کودک)
2- زیر پروژه شماره یک: ایجاد مهدهای کودک:
– برنامه های اجرا شده در این پروژه شامل موارد زیر است:
حمایت از 36 مرکز مراقبت از کودکان (مهدهای کودک) شامل 20 مرکز در شهر بم و 16 مرکز در روستاها، شامل موارد زیر:
ارائه تجهیزات مورد نیاز به مهدهای کودک شامل چادر، کانکس وسایل گر ماشین و سرمایشی، وسایل صوتی و تصویری ، وسایل بازی در فضاهای باز، سرویس های بهداشتی و…
ارائه تجهیزات آموزشی به مهدهای کودک شامل کتاب، اسباب بازی، لوازم التحریر و…
ارائه خدمات آموزشی به مدیران و مربیان مهدهای کودک از طریق برگزاری کارگاه ها و دوره های آموزشی، جلسات آموزشی و… فهرست کارگاه های آموزشی به پیوست است.(1)
حمایت مالی در قالب پرداخت های تشویقی به مدیران و مربیان مهدهای کودک و کانون ها (مبلغ 000/220 دلار برای سال 83 و 84) علاوه بر تامین تجهیزات و منابع مالی دوره های آموزشی.
3- زیر پروژه شماره دو: ایجاد کانون های تفریحی – فرهنگی:
حمایت از ایجاد 10 کانون تفریحی و فرهنگی شامل 7 کانون در بم و 3 کانون در روستاها
ارائه تجهیزات مورد نیاز به کانون ها شامل چادر – کانکس – وسایل گرمایشی و سرمایشی، سرویس های بهداشتی و…
ارائه تجهیزات آموزشی به مهدهای کودک شامل کتاب، اسباب بازی، لوازم التحریر و…
ارائه خدمات آموزشی به مدیران و مربیان مهدهای کودک
حمایت مالی در قالب پرداخت های تشویقی به مدیران و مربیان مهدهای کودک (مبلغ 8000 دلار علاوه بر تامین تجهیزات و منابع مالی دوره های آموزشی).
پ – ارزیابی
1- ضرورت ارزیابی:
ارزیابی فعالیت های انجام شده به دلایل زیر ضرورت دارد.
سنجش میزان دستیابی به اهداف
سنجش میزان موفقیت برنامه ها
شناسایی مشکلات و نیازهای موجود
ارائه راه کارهای مناسب برای کاهش مشکلات و رفع نیازها
کمک به برنامه ریزی برای آینده
ثبت تجارت به منظور کمک به ماندگاری آن برای ایجاد آمادگی در برابر بحرانهای مشابه در آینده در سطح ملی و بین المللی
کمک به تدوین یک مجموعه جامع و کارآمد برای استفاده از آن در موقعیت های اضطراری به منظور نشان دادن واکنش سریع ، موثر و مناسب در برابر این حوادث.
2- چگونگی ارزیابی:
ارزیابی معمولاٌ به سه صورت انجام می گیرد:
ارزیابی پیش از اجرای برنامه ها که در واقع نوعی نیاز سنجی است که معمولاً در موقعیت های اضطراری به علت ضرورت مداخلات سریع، کمتر انجام می شود.
ارزیابی هنگام اجرای برنامه ها که در این زمینه چند ارزیابی انجام شده است که به اختصار به نتایج آنها اشاره در روش ارزیابی ، اشاره خواهد شد.
ارزیابی پس از پایان برنامه ها یا جمع بندی پایانی که مورد نظر این طرح است.
تا کنون چند ارزیابی از برنامه های اجرای شده توسط یونیسف انجام شده است که به نتایج آنها از یافته های این ارزیابی ، اشاره می شود.
3- روشهای ارزیابی:
در این ارزیابی ، روشهای زیر مورد استفده قرار گرفته است:
مصاحبه های با ساختار به صورت انفرادی با مسئولان و افراد کلیدی مربوط. منظور از مصاحبه با ساختار ، مصاحبه بر اساس شاخص های ارزیابی است. با 12 نفر از مسئولان و افراد کلیدی در ارتباط با فضاهای دوستدار کودک مصاحبه انجام شد که اسامی آنان به پیوست است. (3)
مصاحبه هیا با ساختار به صورت انفرادی با کارشناسان و مسئولان سازمانهای غیر دولتی مربوط، در بم. با 4 نفر از این کارشناسان مصاحبه به عمل آمد که اسامی آنان به پیوست است. (4)
مصاحبه نیم ساختار به صورت جمعی با گروه های زیر:
مدیران و مربیان کانون های تفریحی – فرهنگی در بم (20 روز)
مدیران مهدهای کودک بم و روستاها (10 نفر)
مربیان مهدهای کودک بم و روستاها (10 نفر)
والدین (مادران ) کودکان مهدهای کودک (8 نفر)
والدین (مادران ) کودکان و نوجوانان کانون های تفریحی – فرهنگی (12نفر)
والدین (مادران) کودکان مهدهای کودک در روستای داهوئیه (17 نفر)
والدین (مادران) کودکان مهدهای کودک در روستای بهاء آباد (16 نفر)
مدیران و مربیان مهدهای کودک در روستاهای داهوئیه (2 نفر)
مدیران و مربیان مهدهای کودک در بهاء آباد (3 نفر)
مدیران و مربیان مهدهای کودک زرند و روستاهای اطراف (12 نفر)
مشاوران مرکز مشاوره نشاط در بم و بروات (بیان خاطرات)
والدین (مادران ) کودکان مهدهای کودک در بروات (بیان خاطرات)
کودکان و نوجوانان کانونها در کانون شماره 3 بم
کودکان مهدهای کودک در 6 مهد کودک (پویا – شادی – نوازش در بم – پرنیا – گلها – داهوئیه در روستاهای زرند)
مشاهدات و بازدیدها
به منظور بررسی عینی وضعیت مراکز دوستدار کودک از 6 مهد کودک و 2 کانون تفریحی – فرهنگی و دو مرکز مشاوره در بم و روستاهای اطراف به شرح زیر بازدید به عمل آمد:
مهدهای کودک بم: پویا – شادی – نوازش
مهدهای کودک روستاها: پرنیا – گل ها – داهوئیه در روستاهای زرند
مرکز مشاوره نشاط در بم
کانون شماره 2
مرکز مشاوره نشاط در بروات
کانون شماره 6
پرسش نامه:
دو پرسش نامه با سوالات باز و بسته ، تنظیم و به شرح زیر اجرا گردید:
پرسش نامه بررسی وضعیت مهدهای کودک شامل 17 پرسش بسته چهار گزینه ای و 3 پرسش باز در زمینه مشکلات، راه کارها و پیشنهادات . پرسش نامه به پیوست است (5) – پرسش نامه بررسی وضعیت کانون های تفریحی – فرهنگی شامل 17 پرسش بسته چهار گزینه ای و 3 پرسش باز در زمینه مشکلات، راه کارها و پیشنهادات . پرسش نامه به پیوست است (6).
پرسش نامه بررسی وضعیت مهدهای کودک توسط 12 نفر از مدیران ، مربیان که به روش تصادفی انتخاب شده بودند، پاسخ داده شد.
پرسش نامه بررسی وضعیت کانون های تفریحی – فرهنگی توسط 15 نفر از مدیران ، مربیان که به روش تصادفی انتخاب شده بودند، پاسخ داده شد.

نظر خواهی از کارشناسان
به منظور استفاده از نظر کارشناسان در ارتباط با مهدهای کودک و کانون های تفریحی – فرهنیگ پرسش نامه ای شامل 12 پرسش پنج گزینه ای بر اساس شاخص های ارزیابی، تهیه و توسط 12 نفر از کارشناسان و مسئولان در ارتباط با کانون ها و 10 نفر از کارشناسان و مسئولان در رابطه با مهدهای کودک، پاسخ داده شده این پرسش نامه ها به پیوست است (7 و 8) این نوع ارزیابی که در سنجش "روش دلفی" نامیده می شود، در پژوهش هایی که فرصت بررسی های میدانی وجود ندارد، به کار برده می شود و از آن جا که حاصل نظرات کارشناسان است، نتایج مفید و موثری در ارزیابی دارد.
مطالعه و بررسی اسناد یونیسف در ارتباط با فضاهای دوستدار کودک شامل:
مجموعه حمایت از کودک در شرایط پس از بحران با استفاده از تجربه بم (نکات آموخته شده و پروتوکل واکنش پس از بحران) ارائه شده توسط مازیار تالشی – معاون کارشناسی حمایت از کودک، حمایت روانی – اجتماعی
پروژه وزیر پروژه های حمایت از کودکان – فضاهای دوستدار کودک (مهدهای کودک و کانون های تفریحی – فرهنگی – تهیه شده توسط مانلی آقاخان – کارشناس یونیسف )
پروژه بهزیستی کودکان و نوجوانان و تفاهم نامه آن در سال 1383 (2004)
پروژه کانون هایی برای کودکان و نوجوانان و تفاهم نامه آن در سال 1384 (2005)
پروژه سلامت کودکان زرند و تفاهم نامه آن در سال 1384 (2005)
گزارش سال 2005 فضاهای دوستدار کودک
این اسناد در زمان ارزیابی مطالعه و بررسی شده و در بخش های مختلف ارزیابی مورد استفاده قرار گرفته است.
مطالعه و بررسی ارزیابی یونیسف از فعالیت های خود شامل:
ارزیابی سریع مهدهای کودک در بم (Raquid Anenment Reqent)
هدف ارزیابی: بررسی کیفی خدمات و پایداری مهدهای کودک به منظور انتخاب مهدهای کودک مطلوب و یا با حداقل امکانات بوده است.
روش ارزیابی: استفاده از پرسش نامه و تنظیم آن توسط دو کارشناس بهزیستی و یونیسف از طریق مشاهده وضعیت مهدهای کودک و نمره گذاری و درجه بندی آنها.
تعداد 34 مهدکودک زیر پوشش یونیسف و 17 مهدکودک که زیر پوشش یونیسف قرار نداشتند (جمعاً 50 مهد کودک) مورد ارزیابی قرار گرفتند.
زمان ارزیابی: دو ماه
مهمترین نتایج این ارزیابی در بخش یافته های ارزیابی به اختصار ارائه خواهد شد.
ارزیابی مراکز تفریحی – فرهنگی بم و روستاهای اطراف:
هدف ارزیابی : پایش ماهانه کاغذ نهای فرهنگی – تفریحی بوده است.
روش ارزیابی: استفاده از فرم گزارش سرمایشی ماهانه و تنظیم آن توسط مدیر کانون و کارشناس بازدید کننده بوده است.
این ارزیابی در مورد 8 کانون اجرا شده است اما نتایج آن جمع بندی نشده بود. جمع بندی نتایج توسط اینجانب انجام گردید که مهمترین نتایج آن در بخش یافته های ارزیابی ، به اختصار ارائه خواهد شد.
ارزیابی مهدهای کودک بم و روستاهای اطراف:
هدف ارزیابی : پایش ماهانه مهدهای کودک بوده است.
روش ارزیابی: استفاده از فرم گزارش / پایش ماهانه و تنظیم آن توسط مدیر مهدکودک و کارشناسی بازدید کننده بوده است.
این ارزیابی در مورد 18 مهد کودک در بم و روستاهای اطراف اجرا شده بود اما نتایج آن جمع بندی نشده بود. جمع بندی نتایج توسط اینجانب انجام گردید که مهمترین نتایج آن در بخش یافته های ارزیابی ، به اختصار ارائه خواهد شد.
ارزیابی وضعیت مهدهای کودک در سال 1383 که به صورت توصیفی و کلی، در برنامه سال 1384 یونیسف آورده شده است.
مهمترین نتایج این ارزیابی در بخش یافته های ارزیابی به اختصار ذکر خواهد شد.
– ارزیابی وضعیت کانون های تفریحی – فرهنگی در سال 1383 که به صورت توصیفی و کلی در برنامه سال 1384 یونیسف ذکر شده است.
مهمترین نتایج این ارزیابی در بخش یافته های ارزیابی به اختصار ارائه خواهد شد.
گزارش سال 2005 یونیسف در ارتباط با فضاهای دوستدار کودک که به اختصار به ارزیابی برخی موارد، اشاره کرده است.
ارزیابی بهزیستی از مهدهای کودک که نتایج آن در بهزیستی موجود نبود تا مورد استفاده قرار گیرد.
ارزیابی اکو:
Euroqean communication Hemanitarian Acid office (ECHO)
این ارزیابی مشروح در سال 2004 از فعالیت های یونیسف انجام شده و برخی از نتایج آن در بخش یافته های ارزیابی آورده خواهد شد.
به این ترتیب 7 ارزیابی تاکنون از فضاهای دوستدار کودک انجام شده است که نتایج آنها در این ارزیابی مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
با توجه به روشهای ارائه شده در ارزیابی ، این روشها ترکیبی از روشهای کیفی و کمی است هر یک از این روشها، امتیازات و محدودیت های خود را داراست. در حال حاضر به روشهای کیفی در ارزیابی ها، به ویژه در سطح بین المللی و در بخشهای مختلف سازمان ملل، اهمیت بیشتری داده می شود زیرا این روشها ، از جمله مصاحبه های با ساختار و مشاهدات هدفمند، فرصت های مناسبی را برای گفت و گو ، تبادل نظر و مشارکت فعال افراد مرتبط با موضوع ارزیابی فراهم می سازد به ویژه اگر به شکل جمعی و گروهی صورت گیرد. در حالی که روشهای کمی ، فاقد این ویژگی ها هستند اما چون نتایج آنها در قالب کمیت ها ارائه می شود ، دقیق تر و مشخص تر است به این علت در این ارزیابی سعی شده که تا حد امکان هر دو روش مورد استفاده قرار گیرد.

4- شاخص های ارزیابی:
برای ارزیابی فضاهای دوستدار کودک ، شاخص های زیر بر اساس معیارهای بین المللی ، انتخاب شد:
– تاثیر گذاری (اثر بخشی):
منظور از تاثیر گذاری، ایجاد تغییرات کمی و کیفی در ارتباط با بهره گیران از طرح هاست بهره گیران شامل خردسالان زیر 6 سال، کودکان و نوجوانان 18-6 سال، مربیان و مدیران مهدهای کودک و کانون های تفریحی – فرهنگی و والدین کودکان و نوجوانان است. در ارتباط با این شاخص ، موارد زیر مورد بررسی قرار می گیرد:
تعداد مهدهای کودک و کانون های فرهنگی – تفریحی و توزیع جغرافیایی آنها.
تعداد کودکان و نوجوانان در مهدهای کودک و کانون ها و توزیع جغرافیایی آنها
تعداد مدیران و مربیان مهدهای کودک و کانون ها
تجهیزات آموزشی و غیر آموزشی مهدهای کودک و کانون ها
اعتبارات پردرختی به مهدهای کودک و کانون ها
تاثیر گذاری برنامه ها در رشد همه جانبه کودکان و نوجوانان (شناختی – جسمی – روانی – اجتماعی)
تاثیر گذاری برنامه ها بر میزان آگاهی، مهارت و تغییرات روحیه مدیران و مربیان.
تاثیر گذاری برنامه ها بر میزان آگاهی ، مهارت ، تغییرات روحیه و ایجاد فرصت های مناسب برای والدین.
پایداری:
منظور از پایداری ، تداوم کار مهدهای کودک و کانون های تفریحی – فرهنگی در دراز مدت، با پایان کمک های مالی و فنی یونیسف و با اتکاء به همکاری و مشارکتهای مردمی و بومی است.
مشارکت:
منظور از مشارکت، شرکت فعال بهره گیران شامل کودکان، نوجوانان ، مدیران و مربیان مهدهای کودک و کانون ها، والدین کودکان و نوجوانان ، سازمانهای غیر دولتی و دولتی در برنامه ریزی و اجراست.
– محدودیت حقوق کودک:
منظور از محدودیت حقوق کودک، توجه به نیازها و حقوق کودک در
طرح ها و برنامه های حمایت از کودکان و نوجوانان است.
هم آهنگی و انسجام برنامه ها:
منظور از هم آهنگی و انسجام برنامه ها ارتباط و هم آهنگی در موارد زیر است:
هم آهنگی و ارتباط برنامه های سه گانه یونیسف با یکدیگر : برنامه باز پیوند خانواده – برنامه مداخلات روانی – اجتماعی و برنامه فضاهای دوستدار کودک.
هم آهنگی برنامه ها با نیازهای کودکان و نوجوانان در منطقه
هم آهنگی برنامه ها با شرایط اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی منطقه و توجه به این ویژگی ها
هم آهنگی و ارتباط مهدهای کودک با یکدیگر
هم آهنگی و ارتباط سازمانهای دولتی و غیر دولتی با یکدیگر
هم آهنگی و ارتباط یونیسف با سازمانهای دولتی وغیر دولتی منطقه.
ت – یافته های تحقیق:
– بررسی وضعیت موجود:
پیش از ارائه یافته های تحقیق ، تحلیل کوتاهی ازوضعیت بم قبل و بعد از زلزله، ضرورت دارد تا شرایطی که یونیسف در آن فعالیت های خود را آغاز کرد، مشخص شود.
در این زمینه، به مهمترین موارد به شرح زیر اشاره می شود:
1- گستردگی و عمق فاجعه:
زمین لرزه بم در سطح گسترده ای خسارات مالی و جانی فراوانی در شهر روستاهای اطراف به بار آورد. که آمارهای آن در پیشینه ارزیابی آورده شده است. در چند لحظه (13 ثانیه) ، یک شهر آباد، به ویرانه ای تبدیل شد و تعداد زیادی کشته، مجروح و بی خانمان بر جای گذاشت . آمارهای موجود، شدت واقعه را نشان می دهد در چنین شرایطی ، فعالیتها، با دشواری صورت می گیرد.
2- وضعیت مراکز حمایتی کودکان پیش از زلزله:
مراکز حمایتی کودکان، از جمله مهدهای کودک، کانون های فرهنگی ، مراکز مشاوره، در بم و روستاهای اطراف، قبل از زلزله از نظر کیفیت و کمیت وضعیت مطلوبی نداشت. تعداد این مراکز بسیار اندک بود و از نظر برنامه ها و تجهیزات آموزشی از امکانات مناسبی برخوردار نبود بنابراین بسیاری از فعالیت ها به گفته آقای دکتر ستایش ، مدیر کل محترم بهزیستی کرمان، از صفر باید شروع می شد.
3- گسترش قابل توجه مهدهای کودک و کانون های فرهنگی و ایجاد مراکز مشاوره بعد از زلزله به منظور انجام مداخلات روانی – اجتماعی، در چنین شرایطی ، کاری دشوار بود. این گسترش با توجه به وقوع زلزله، برای حمایت از کودکان، ضروری بود اما همین افزایش سریع و گسترده مشکلاتی را برای مدیریت درست آنها به همراه داشت.
4- فعالیت های یونیسف عمدتاً در زمینه های فرهنگی – اجتماعی و آموزشی بود و می دانیم که انجام چنین فعالیت هایی به ویژه در شرایط بجرانی، بسیار دشوار است و به علاوه به نتایج آنها در کوتاه مدت کمتر حاصل می شود . از میان چهار فعالیت اساسی که در شرایط اضطراری انجام می گیرد. (تغذیه – سرپناه – بهداشت – آموزش) دشوارترین کار، آموزش ا ست.
5- جمعیت بم، پیش از وقوع زلزله، حدود000/100 نفر بود. بعد از زلزله ، حدود 30000 تا 50000 نفر بر اساس آمارهای منابع مختلف ، جان خود را از دست دادند اما جمعیت بم، پس از زلزله، به حدود 120000 نفر رسید؟! بخشی از این جمعیت به علت وابستگی اقتصاد آنها به بم و نیز وقوع زلزله، به بم آمدند و گروه دیگر از سایر مناطق استان یا حتی از استانهای دیگر به علت فقر، برای استفاده از امکانات موجود در بم، به این شهر آمدند. این افزایش پیش بینی نشده جمعیت، در روند کمک رسانی به مردم مشکلاتی را ایجاد کرده است.
6- یکسال پس از زلزله بم ، زمین لرزه ای زرند و روستاهای اطراف را لرزاند و خسارات فراوانی به بار آورد و در حالی که هنوز نیاز به حمایت در بم وجود داشت ، ضرورت کمک رسانی به زرند نیز مطرح شد به ویژه برای یونیسف که ارائه حمایتهای را در رزند و روستاهای اطراف بر عهده گرفت و به این ترتیب سطح خدمات افزایش قابل ملاحظه ای را نشان داد.
7- معمولاً مدتی پس از وقوع بحرانی (بین 6 تا 9 ماه بر حسب شدت و گستردگی حادثه) ، دوران عادی سازی آغاز می شود و ادامه فعالیت ها به سازمانها و مردم منطقه واگذار می گردد. این مرحله در بم ، بسیار طولانی شد به گونه ای که اینک پس از گذشت بیش از دو سال از زلزله بم، هنوز این توانایی به دلایل مختلف در سطح منطقه ایجاد نشده است در ارزیابی
فعالیت های انجام شده توسط یونیسف در بم و زرند، طی بیش از دو سال، این عوامل تاثیر گذار بوده و باید آنها را مورد توجه قرار داد.
ث – یافته های ارزیابی
یافته های ارزیابی در چهار بخش ارائه می گردد:
بخش اول – یافته های ارزیابی هایی که توسط یونیسف انجام شده است:
ارزیابی سریع مهدهای کودک
ارزیابی کانونهای تفریحی – فرهنگی بم و روستاهای اطراف (فرم گزارش پایشی)
ارزیابی مهدهای کودک بم و روستاهای اطراف (فرم گزارش / پایشی)
ارزیابی کمیسیون اروپای کمک های انسان دوستانه (اکو Echo) از فعالیت های یونیسف.
گزارش سال 2005 یونیسف در ارتباط با مهدهای کودک و کانون ها
گزارش برنامه سال 1384 یونیسف در ارتباط با مهدهای کودک و کانون ها
بخش دوم – یافته های بررسی پرسش نامه ها:
پرسش نامه بررسی وضعیت مهدهای کودک زیر پوشش حمایتی یونیسف
پرسش نامه بررسی وضعیت کانون های فرهنگی – تفریحی زیر پوشش حمایتی یونیسف
پرسش نامه نظرخواهی از کارشناسان در ارتباط با مهدهای کودک بر اساس شاخص های ارزیابی.
پرسش نامه نظرخواهی از کارشناسان در ارتباط با کانون ها بر اساس شاخص های ارزیابی :
بخش سوم – یافته های بررسی مصاحبه ها، مشاهدات و بازدیدها بر اساس شاخص های ارزیابی :
در ارتباط با مهدهای کودک
در ارتباط با کانونهای تفریحی – فرهنگی
بخش چهارم – یافته های کلی بر اساس شاخص های ارزیابی
اینک یافته های هر یک از این بخش ها به تفکیک ارائه می گردد.

بخش اول – یافته های ارزیابی های انجام شده توسط یونیسف
1- ارزیابی سریع از مهدهای کودک (Raqide Anenment)
نتایج این ارزیابی موارد زیر را مشخص می سازد:
تفاوت معنی دار وضعیت مهدهای کودک زیر پوشش حمایتی یونیسف در بم با مهدهای کودکی که زیر پوشش یونیسف قرار نداشته اند، در زمینه های زیر:
بهداشت
لوازم و تجهیزات
فضای آموزشی و تفریحی
در مورد مدیران و مربیان تفاوت معنی دار نبوده است به این دلیل که آنان از دوره های آموزشی یونیسف استفاده کرده اند.
تفاوت معنی دار وضعیت مهدهای کودک زیر پوشش حمایت یونیسف در روستاها با مهدهای کودکی که زیر پوشش یونیسف قرار نداشته اند، در
زمینه های زیر:
بهداشت
لوازم و تجهیزات
فضای آموزشی / تفریحی
مربیان و مدیران
این تفاوت ها نشانه تاثیرگذاری برنامه ها و طرح های یونیسف در ارتباط با مهدهای کودک است
تفاوت معنی دار بین مهدهای کودک روستایی و شهری که زیر پوشش یونیسف هستند در زمینه های زیر:
بهداشت
لوازم و تجهیزات
فضای آموزشی / تفریحی
مربیان و مدیران
این تفاوت ها نشان دهنده محرومیت روستاهاست که در برنامه های بعدی یونیسف بهتر است مورد توجه قرار گیرد و در نتیجه امکانات و خدمات شهر و روستا با در نظر گرفتن این محرومیت ها، به صورت مساوی ارائه نگردد.
2- ارزیابی کانون های تفریحی – فرهنگی – فرم گزارش / پایشی کانون ها.
جمع بندی پرسش های این ارزیابی ، نتایج زیر را نشان می دهد:
مناسب بودن تجهیزات و لوازم کانون ها
مناسب بودن تجهیزات آموزشی کانون ها
مناسب بودن دوره های آموزشی مدیران و مربیان کانون ها و انتقال مناسب آنها.
مناسب بودن برنامه های آموزشی کودکان و نوجوانان در کانون ها
تعداد مناسب کودکان و نوجوانان در کانون ها
تعداد مناسب مربیان و مدیران
این نتایج نشان دهنده تاثیر گذاری کیفی و کمی مناسب برنامه ها و
حمایت های یونیسف در ارتباط با کانون های تفریحی – فرهنگی است.
3- ارزیابی مهدهای کودک – فرم گزارش / پایشی مهدهای کودک
جمع بندی پرسش های این ارزیابی ، نتایج زیر را نشان می دهد:
مناسب بودن تجهیزات و لوازم مهدها
مناسب بودن تجهیزات آموزشی
مناسب بودن تجهیزات دوره های آموزشی مدیران و مربیان مهدها و انتقال مناسب آنها
مناسب بودن برنامه های آموزشی کودکان در مهدها
تعداد مناسب کودکان در مهدهای کودک
تعداد مناسب مربیان و مدیران
این نتایج نشان دهنده تاثیر گذاری کمی و کیفی مناسب برنامه ها و حمایت های یونیسف در ارتباط با مهدهای کودک است.
4- ارزیابی کمیسیون اروپایی کمک های انسان دوستانه (اکو Echo) از
فعالیت های یونیسف این ارزیابی در ژانویه سال 2004 با همکاری یونیسف، وزارت بهداشت و بهزیستی.
بررسی این ارزیابی، نتایج زیر را نشان می دهد:
بر اساس بازدید هیات نمایندگی اکو، فعالیت های یونیسف در ارتباط با حمایت از کودکان مناسب و تاثیر گذار بوده است.
تعداد کودکان و نوجوانان زیر پوشش، در مهدهای کودک و کانون ها، تعداد مدیران و مربیان این مراکز و نیز تعداد کودکان بی خانواده در این مرکز در حد مناسبی است.
یونیسف در دستیابی به اهداف فوری خود، کمک به آسی دیدگان، به ویژه کودکان و نیز اهداف اختصاصی خود، حمایت از 36 مهدکودک و 10 کانون موفق بوده است.
فعالیت های یونیسف تغییرات مثبتی را در رفتار کودکانی، نوجوانان، والدین، مدیران و مربیان مهدها و کانون ها و حتی مسئولان ، ایجاد کرده است.
تجهیزات و لوازم یونیسف به این مراکز در حد مناسب بوده است.
دوره های آموزشی مدیران – مربیان و والدین در حد مناسب بوده است.
در طول برنامه ها، نظارت و پایشی کافی با همکاری بهزیستی و وزارت بهداشت، انجام گرفته است.
این نتایج نشان دهنده تاثیر گذاری کمی و کیفی مناسب برنامه ها و
حمایت های یونیسف در ارتباط با مهدهای کودک و کانون های تفریحی – فرهنگی است.
5- گزارش سال 2004 مهدهای کودک و کانون های تفریحی – فرهنگی – یونیسف
در این گزارش مشکلات اصلی مهدهای کودک و کانون های تفریحی – فرهنگی به شرح زیر ارائه شده است:
عدم خلاقیت و نوآوری در کانونها
نیاز به افزایش میزان آگاهی و دانش کارمندان مهدهای کودک و کانونها در ارتباط با آموزش پیش دبستانی و فعالیت های کودکان.
استفاده نامناسب از تجهیزات
در بعضی موارد، کیفیت نامناسب تجهیزاتی که توسط یونیسف تامین شده است به خصوص در زمینه تجهیزات الکتریکی مانند کولر، نجاری و یخچال.
عدم مشارکت اجتماعی
در کنار این نتایج که نشان دهنده برخی نارسایی ها در برنامه های مهدهای کودک و کانون هاست نتایج دیگری سودمندی و تاثیرگذاری برنامه ها و حمایت های یونیسف را از مراکز دوستدار کودک، مشخص می سازد.
6- گزارش سال 2005 فضاهای دوستدار کودک – یونیسف
در این گزارش به موارد زیر اشاره شده است:
مشکلات مربوط به امور مالی شامل پرداخت و واریز بودجه از تهران به کرمان و بم.
تاخیر گزارشها و اطلاعات مربوط به اجرای پروژه ها
تجربیات کم سازمانهای همکار و ضعف مدیریت در برخی موارد
کمبود تدارکات و آمادگی قبلی در موقعیت های بحرانی.
مشکلات مربوط به نگرشهای جنسیتی در ارتباط با استفاده دختران و پسران از کانون ها.

بخش دوم : یافته های بررسی پرسش نامه ها
1- پرسش نامه بررسی وضعیت کانون تفریحی – فرهنگی
این پرسش نامه توسط 15 نفر از مدیران و مربیان کانون ها پاسخ داده شده است.
یافته های این پرسش نامه ارائه می گردد:
نتایج ارزیابی وضعیت کانون های تفریحی – فرهنگی
N=15
شماره سوال
شاخص های ارزیابی
درجات ارزیابی

مناسب
تا حدی مناسب
نامناسب

تعداد
درصد
تعداد
درصد
تعداد
درصد
1
وضعیت فیزیکی کانون
5
3/33
6
40
4
6/26
2
وضعیت بهداشتی کانون (بهداشت کودکان و نوجوانان)
11
3/73
4
6/26
–
–
3
وضعیت فیزیکی کانون (بهداشت محیط)
8
3/53
7
6/46
–
–
4
برنامه های آموزشی کانون
14
3/93
1
6/6
–
–
5
تجهیزات آموزشی کانون
13
6/86
2
3/13
–
–
6
تجهیزات غیرآموزشی کانون
13
6/86
–
–
2
3/13
7
چگونگی رفتار با کودکان و نوجوانان در کانون
14
3/93
1
6/6
–
–
8
میزان آگاهی و مهارت مربیان در کار خود
14
3/93
1
6/6
–
–
9
میزان آگاهی ، مهارت و مدیریت مدیران
11
3/73
4
6/26
–
–
10
ارتباط کانون با والدین و مشارکت آنان
7
6/46
8
3/53
–
–
11
ارتباط مدیر و مربیان کانون با یکدیگر
12
80
3
20
–
–
12
ارتباط کانون با کانون های دیگر
8
3/53
3
20
4
6/26
13
میزان مشارکت کودکان و نوجوانان در کانون
12
80
3
20
–
–
نتایج این ارزیابی نشان می دهد که جز وضعیت فیزیکی کانون ها که بیشتر مکان جغرافیایی آنها مورد نظر بوده است، بقیه شاخص ها در سطح بالایی در حد مناسب قرار دارند (بین 3/53 درصد تا 3/93 درصد) و این نشان دهنده وضعیت مطلوب کانون ها در شاخص های مورد ارزیابی است.
مشکلاتی که پاسخ دهندگان مطرح کرده اند به ترتیب اهمیت به شرح زیر است:
مشکلات مربوط به حقوق (دستمزد) مدیران و مربیان
مشکلات بهداشت محیط کانون ها به ویژه مکانی که کانون ها در آن جا مستقر هستند
مشکلات مکان و فضای کانون ها
مشکل ناپایداری کانون ها و سردرگمی مدیران، مربیان، خانواده ها و کودکان و نوجوانان
کمبود لوازم برای کار
کمبود زمین ورزش
کمبود نیروی متخصص
پیشنهاداتی که برای کاهش این مشکلات ارائه شده است ، به ترتیب اهمیت به شرح زیر است:
مشارکت با مراکز دیگر برای دریافت کمک و حمایت
گرفتن شهریه از خانواده ها
حمایت سازمان های دولتی از کانون ها
ادامه حمایت ها و کمک های یونیسف
یافته های این ارزیابی ، علاوه بر آن که از نظر پاسخ دهندگان وضعیت مناسب کانون ها را در زمینه های مورد ارزیابی نشان می دهد، گویای مفید و موثر بودن طرح های یونیسف در ارتباط با کانون های تفریحی – فرهنگی است.
2- پرسش نامه بررسی وضعیت مهدهای کودک
این پرسش نامه توسط 12 نفر از مدیران مهدهای کودک پاسخ داده شده است. یافته های این پرسش نامه ارائه می گردد:

نتایج ارزیابی وضعیت کانون های تفریحی – فرهنگی
N=15
شماره سوال
شاخص های ارزیابی
درجات ارزیابی

مناسب
تا حدی مناسب
نامناسب

تعداد
درصد
تعداد
درصد
تعداد
درصد
1
وضعیت فیزیکی مهدکودک
11
6/91
1
3/8
–
–
2
وضعیت بهداشتی مهدکودک (بهداشت کودکان و نوجوانان)
8
6/66
4
3/33
–
–
3
وضعیت بهداشتی مهدکودک(بهداشت محیط)
11
6/91
1
3/8
–
–
4
وضعیت تغذیه کودکان در مهدکودک
10
3/83
2
6/16
–
–
5
برنامه های آموزشی مهدکودک
11
6/91
1
3/8
–
–
6
تجهیزات آموزشی مهدکودک
9
75
3
25
–
–
7
تجهیزات غیرآموزشی مهدکودک
9
75
3
25
–
–
8
میزان آگاهی و مهارت مربیان در کار خود
11
6/91
1
3/8
–
–
9
میزان آگاهی ، مهارت و مدیریت مدیر مهدکودک
11
6/91
1
3/8
–
–
10
ارتباط کانون با والدین و مشارکت آنان
10
3/83
2
6/16
–
–
11
ارتباط مدیر و مربیان کانون با یکدیگر
7
3/58
5
6/41
–
–
12
ارتباط کانون با کانون های دیگر
10
3/83
2
6/16
–
–
13
میزان مشارکت کودکان و نوجوانان در کانون
5
6/41
7
3/58
–
–
نتایج این ارزیابی نشان می دهد که جز ارتباط مهدکودک با مهدهای دیگر، بقیه موارد در سطح بالایی در حد مناسب قرار دارد (بین 3/58 تا 6/91 درصد) و هیچ موردی ، نامناسب نبوده است و این نشان دهنده وضعیت مناسب مهدهای کودک در شاخص های مورد ارزیابی است.
مشکلاتی که پاسخ دهندگان مطرح کرده اند، به ترتیب اهمیت به شرح زیر است:
مشکلات اقتصادی مهدهای کودک و خانواده ها
مشکلات مربوط به زمین و فضای مهدو نداشتن زمین دایم
مشکلات ساخت و ساز مهدها
کمبود وسایل بازی
کمبود وسایل غیر آموزشی
نداشتن نیروی متخصص
نداشتن نیروی متخصص برای کار با کودکانی که دارای مشکلات هستند.
مشکلات خاانواده ها و کودکان در روستاها و ضرورت پییگری آنها
راه کارهایی که برای کاهش مشکلات پیشنهاد کرده اند، به ترتیب اهمیت به شرح زیر است:
ادامه حمایت های یونیسف از مهدهای کودک
کمک بهزیستی به مهدهای کودک
گرفتن شهریه از خانواده ها
کاهش تعداد مربیان
دادن وام برای ساخت و ساز مهدها
دادن یا دانه به روستا مهدها
پیگیری وضعیت کودکان در خانواده ها
یافته های این ارزیابی علاوه بر آن که از نظر پاسخ دهندگان، وضعیت مناسب مهدهای کودک را نشان می دهد، موثر و مطلوب بودن طرح های یونیسف را در ارتباط مهدهای کودک مشخص می سازد.
3- پرسش نامه نظر خواهی از کارشناسان در ارتباط با پروژه کانونهای تفریحی – فرهنگی
این پرسش نامه توسط 12 نفر از کارشناسان آشنا با فعالیت های کانون ها پاسخ داده شده است. سوالات این پرسش نامه ، در ارتباط با شاخص های ارزیابی (تاثیرگذاری – پایداری – هم آهنگی – مشارکت) است.
یافته های این نظر خواهی ارائه می گردد:

نتایج پرسش نامه نظرخاهی از کارشناسان
در مورد پروژه کانونهای تفریحی – فرهنگی
N=12
شماره سوال
سوالات
درجات ارزیابی

مناسب
تا حدی مناسب
نامناسب

تعداد
درصد
تعداد
درصد
تعداد
درصد
1
به نظر شما این پروژه تا چه حد در مورد بهره گیران خود تاثیر گذار بوده است؟
9
75
2
6/16
1
3/8
2
به نظر شما این پروژه تا چه حد می تواند پایداری داشته باشد؟
6
50
5
6/41
1
3/8
3
به نظر شما تا چه حد در بهره گیران این پروژه در اجرای آن مشارکت داشته اند؟
9
75
2
6/16
1
3/8
4
به نظر شما این پروژه تا چه حد از انسجام و هم آهنگی برخوردار بوده است؟
11
6/91
–
–
1
3/8
5
به نظر شما این پروژه تا چه حد توانسته است گروه سنی مورد نظر خود را پوشش دهد؟
10
3/83
1
3/8
1
3/8
6
به نظر شما این پروژه تا چه حد از مشارکت سازمانهای دولتی بهره مند شده است؟
3
25
7
3/58
2
6/16
7
به نظر شما این پروژه تا چه حد از مشارکت سازمانهای غیر دولتی مستقر در بم برخوردار بوده است؟
8
6/66
–
–
4
3/33
8
به نظر شما این پروژه تا چه حد از مشارکت سازمانهای غیر دولتی ومی بهره مند شده است؟
2
2/16
2
2/16
8
6/66
9
به نظر شما این پروژه تا چه حد با نیازهای کودکان و نوجوانان بم انطباق داشته است؟
9
75
–
–
3
25
10
به نظر شما این پروژه تا چه حد با شرایط فرهنگی – اجتماعی و اقتصادی بم منطبق بوده است؟
7
3/58
4
3/33
1
3/8
11
به نظر شما توزیع جغرافیایی این پروژه تا چه حد مناسب بوده است؟
6
50
6
50
–
–
12
به نظر شما این پروژه تا چه حد از مشارکت خانواده ها و مردم برخوردار شده است؟
4
3/33
6
50
2
6/16

نتایج این نظر خواهی نشان می دهد که میزان تاثیر گذاری، پایداری ، مشارکت بهره گیران، انسجام برنامه ها، پوشش گروه مورد نظر ، مشارکت سازمانهای غیر دولتی مستقر در بم، انطباق برنامه ها با نیازهای کودکان و نوجوانان و با شرایط فرهنگی – اجتماعی و اقتصادی بم و توزیع جغرافیایی پروژه، در سطح بالایی قرار دارد (یعنی 50 تا 6/91 درصد) اما مشارکت سازمانهای دولتی، مشارکت سازمانهای غیر دولتی بومی و مشارکت
خانواده ها در سطح کمتری قرار دارد در قسمت پیشنهادات دو پیشنهاد ارائه شده بود. یکی افزایش حقوق مربیان و دیگری دقت در انتخاب مدیران و مربیان کانون ها.
یافته های این ارزیابی نشان می دهد که از نظر کارشناسان، چهار شاخص مورد ارزیابی (تاثیر گذاری – پایداری – هم آهنگی برنامه ها – مشارکت) در
کانون ها، در سطح مناسبی قرار دارد.
پرسش نامه نظرخواهی از کارشناسان در ارتباط با پروژه مهدهای کودک این پرسش نامه توسط 10 نفر از کارشناسان آگاه از فعالیت های مهدهای کودک پاسخ داده شده است. سوالات این پرسش نامه ، در ارتباط با
شاخص های ارزیابی (تاثیرگذاری – پایداری – هم آهنگی – مشارکت) است.
یافته های این نظر خواهی ارائه می گردد:

نتایج پرسش نامه نظرخاهی از کارشناسان
در مورد پروژه مهدهای کودک
N=10
شماره سوال
سوالات
درجات ارزیابی

مناسب
تا حدی مناسب
نامناسب

تعداد
درصد
تعداد
درصد
تعداد
درصد
1
به نظر شما این پروژه تا چه حد در مورد بهره گیران خود تاثیر گذار بوده است؟
9
90
1
10
–
–
2
به نظر شما این پروژه تا چه حد می تواند پایداری داشته باشد؟
7
70
2
20
1
10
3
به نظر شما تا چه حد در بهره گیران این پروژه در اجرای آن مشارکت داشته اند؟
7
70
3
30
–
–
4
به نظر شما این پروژه تا چه حد از انسجام و هم آهنگی برخوردار بوده است؟
6
60
4
40
–
–
5
به نظر شما این پروژه تا چه حد توانسته است گروه سنی مورد نظر خود را پوشش دهد؟
9
90
1
10
–
–
6
به نظر شما این پروژه تا چه حد از مشارکت سازمانهای دولتی بهره مند شده است؟
9
90
1
10
–
–
7
به نظر شما این پروژه تا چه حد از مشارکت سازمانهای غیر دولتی مستقر در بم برخوردار بوده است؟
8
80
1
10
1
10
8
به نظر شما این پروژه تا چه حد از مشارکت سازمانهای غیر دولتی ومی بهره مند شده است؟
3
30
4
40
3
30
9
به نظر شما این پروژه تا چه حد با نیازهای کودکان و نوجوانان بم انطباق داشته است؟
9
90
–
–
1
10
10
به نظر شما این پروژه تا چه حد با شرایط فرهنگی – اجتماعی و اقتصادی بم منطبق بوده است؟
3
30
4
40
3
30
11
به نظر شما توزیع جغرافیایی این پروژه تا چه حد مناسب بوده است؟
4
40
6
60
–
–
12
به نظر شما این پروژه تا چه حد از مشارکت خانواده ها و مردم برخوردار شده است؟
6
60
4
40
–
–
این نتایج نشان می دهد که به نظر کارشناسان ، میزان تاثیر گذاری ، پایداری ، مشارکت بهره گیران ، انسجام و هم آهنگی برنامه ها ، پوشش گروه سنی مورد نظر ، مشارکت سازمانهای دولتی و غیر دولتی مستقر در بم، انطباق برنامه ها با نیازهای کودکان و مشارکت خانواده ها در سطح بالایی قرار دارد (بین 60 تا 90 درصد)
اما توزیع جغرافیایی پروژه، انطباق برنامه ها با شرایط فرهنگی – اجتماعی و اقتصادی منطقه و مشارکت سازمانهای غیر دولتی بومی در سطح کمتری قرار دارد.
در قسمت پیشنهادات ، دو نفر از پاسخ دهندگان نظر خود را به شرح زیر ارائه داده اند:
1- توجه به کیفیت مهدهای کودک با نظارت بیشتر بر برنامه های آنها از طریق یک گروه متخصص باهمکاری یونیسف و بهزیستی.
2- در نظر گرفتن مشاور و روان شناسی در پروژه ها برای مهدهای کودک با توجه به مشکلات کودکان و خانواده ها
یافته های این نظر خواهی نشان می دهد که از نظر کارشناسان ، چهار شاخص مورد ارزیابی در مهدهای کودک (تاثیر گذاری – پایداری – هم آهنگی برنامه ها – مشارکت) در سطح مطلوبی قرا ردارد.

بخش سوم ، یافته های حاصل از مصاحبه ها و بازدیدها:
در این بخش ، همان گونه که در روشهای ارزیابی آورده شده است ، فعالیتهای زیر انجام گرفته است:
– بازدید از 6 مهدکودک در بم، داهوئیه و بهاء آباد
– بازدید از 2 کانون در بم
– بازدید از دو مرکز مشاوره نشاط در بم و بروات
– مصاحبه با ساختار با 12 نفر از مسئولان و افراد کلیدی
– مصاحبه با ساختار با 4 نفر از کارشناسان سازمانهای غیر دولتی
– مصاحبه های گروهی با مدیران و مربیان مهدهای کودک و کانونها، والدین کودکان و نوجوانان مهدهای کودک و کانون ها، کودکان مهدهای کودک، نوجوانان کانونها و مشاوران مراکز مشاوره، شامل 14 مصاحبه در بم ، بروات، داهوئیه و بهاء آباد.
این بازدیدها و مصاحبه ها بر اساس شاخص هایی پنجگانه ارزیابی (تاثیرگذاری – پایداری – مشارکت – هم آهنگی و انسجام – محدودیت حقوق کودک) و به منظور مشخص کردن چگونگی این شاخص ها در مهدهای کودک و کانون های تفریحی – فرهنگی بوده است.
جمع بندی نتایج این بازدیدها و مصاحبه ها در مورد مهدهای کودک و کانون ها، در ارتباط با شاخص های ارزیابی ، یافته های زیر را نشان می دهد:
1- شاخص تاثیر گذاری:
تاثیر گذاری کیفی:
بر اساس جمع بندی بازدیدها و مصاحبه های انجام شده، مهدهای کودک و کانون های زیر موثر بوده اند:

– در ارتباط با کودکان و نوجوانان:
در مورد تاثیرات مهدهای کودک و کانونها، پاسخ دهندگان موارد زیر را ذکر می کردند:
– توجه بیشتر کودکان و نوجوانان به بهداشت فردی و محیط زیست خود
– کاهش اضطراب، ترس، پرخاشگری و خجالت کودکان و نوجوانان
– یادگیری رفتارهای اجتماعی و برقراری ارتباط بهتر با همسالان و بزرگترها
– آمادگی برای ورود به دبستان به علت بهره مندی از آموزشهای پیش دبستانی
– یادگیری مقدمات کار و حرفه در مورد نوجوانان در کانونهای تفریحی – فرهنگی
– ایجاد شادی ، نشاط و امید به زندگی در کودکان و نوجوانان
– انجام تفریحات سالم وسرگرمی های مناسب در اوقات فراغت
– پرورش علایق و توانمندی های کودکان
– افزایش سلامت جسمی کودکان و نوجوانان با انجام ورزش ، بازی های گروهی و تحرک کافی که درمحیط محدود زندگی خود در کانکس ، امکان آن برای کودکان و نوجوانان وجود ندارد.
– استفاده دختران از مهدهای کودک و کانون ها به ویژه در مورد نوجوانان
– پیشگیری و کاهش از دورج زودرس در نوجوانان دختر و پسر
– پیشگیری و کاهش کودک آزاری در مورد کودکان و نوجوانان

در ارتباط با والدین:
در مورد والدین به ویژه مادران ، پاسخ دهندگان، به تاثیرات زیر اشاره کرده اند:
در مورد والدین به ویژه مادران، پاسخ دهندگان، به تاثیرات زیر اشاره کرده اند:
* ایجاد تغییرات در روحیه والدین به ویژه مادران و احساس آرامش و رضایت خاطر از رفتن فرزندانشان به مهد کودک و کانون
* احساس شادی و رضایت خاطر از کاهش مشکلات رفتاری فرزندانشان و مشاهده تغییرات مثبت در رفتار و یادگیری فرزندانشان
* ایجاد فرصت های مناسب برای والدین به ویژه مادران برای پرداختن به کار یا انجام فعالیت های دیگر با رفتن فرزندانشان به مهد کودک یا کانون
* افزایش آگاهی و مهارت والدین به ویژه مادران از طریق شرکت در جلسات و دوره های آموزشی در مهدهای کودک و کانون هاو تاثیر این آگاهی ها در نحوه رفتار آنان با کودکان و نوجوانان
* ارتباط با مهدهای کودک و کانون ها و طرح مشکلات رفتاری و آموزشی فرزندان خود بامدیران و مربیان و استفاده از تجربیات آنان برای کاهش مشکلات فرزندانشان
* استفاده از خدمات مشاوران و روان شناسان از طریق مهدهای کودک و کانون ها در مورد مشکلات عاطفی – روانی خود یا فرزندانشان ، مانند ترس، اضطراب، افسردگی، خشم و…
* تغییر نگرش والدین نسبت به ضرورت آموزش و پرورش پیش دبستانی
* تغییر نگرش والدین نسبت به استفاده کودکان و نوجوانان از اوقات فراغت و ضرورت آن به ویژه در مورد دختران

– در ارتباط مدیران ، مربیان
در مورد مدیران و مربیان مهدهای کودک و کانون ها، پاسخ دهندگان ، تاثیرات زیر را ذکر کرده اند:
* ایجاد تغییرات مثبت در روحیه و رفتار مدیران و مربیان به علت پرداختنی به کار در مهدهای کودک و کانون ها و تاثیرات آن در زندگی فردی و خانوادگی خود.
* افزایش آگاهی ومهارت مدیران مدیران و مربیان مهدهای کودک و کانون ها از طریق گذراندن دوره های آموزشی متعدد و متنوع ، در زمینه های آموزش و رفتار مناسب با کودکان و نوجوانان
* استفاده از خدمات مشاوران و روان شناسان از طریق مهدهای کودک و کانون ها در ارتباط با کاهش مشکلات عاطفی – روانی خود مانند ترس، اضطراب، خشم ، افسردگی…
* بهبود نسبی وضعیت اقتصادی خود یا خانواده با دریافت حقوق ماهیانه از مهد کودک یا کانون.

– در ارتباط با مسئولان سازمانهای دولتی:
طرح های یونیسف در ارتباط با مهدهای کودک و کانون ها حتی در نگرش مسئولان سازمانهای دولتی به ویژه بهزیستی، وزارت بهداشت و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان که به صورت مستقیم با این طرحها در ارتباط بوده اند ، تاثیرات قابل توجهی داشته است و سبب رشد کیفی و کمی مراکز دوستدار کودک ، نه تنها در بم و مناطق زلزله زده ، بلکه در سطح استان گردیده است که در قسمت تاثیرات کمی به آنها اشاره می شود.

– در ارتباط با سازمانهای غیر دولتی:
طرح های یونیسف در زمینه حمایت از ایجاد مهدهای کودک و کانون های فرهنگی و تاثیرات زیر را در سازمانهای غیر دولتی بر جای گذاشته است:
* ایجاد مهدهای کودک و کانون ها با حمایت یونیسف توسط سازمانهای غیر دولتی مستقر در بم از جمله مهد پویا، مهد شادی، خانه کودک، کانون انجمن حمایت از کودکان کار و… یا توسط سازمانهای غیر دولتی بومی در بم.
* کمک به گسترش سازمانهای غیر دولتی و افزایش خدمات داوطلبانه در بم
* افزایش آگاهی و مهارت مدیران، مربیان و مسئولان مهدهای کودک و کانونهای فرهنگی وابسته به سازمانهای غیر دولتی از طریق استفاده از دوره های آموزشی که توسط یونیسف برگزار شده است.
* نتایج کلی در ارتباط با تاثیرگذاری کیفی کانون ها و مهدهای کودک:
1- تاثیر گذاری مناسب در کودکان و نوجوانان
2- تاثیر گذاری مناسب در والدین به ویژه مادران
3- تاثیر گذاری مناسب در مدیران و مربیان مهدهای کودک و
کانون ها
4- تاثیر گذاری مناسب در مسئولان سازمانهای دولتی
5- تاثیر گذاری مناسب در افزایش سازمانهای غیر دولتی
تاثیرگذاری کمی:
– در ارتباط با مهدهای کودک:
جدول زیر این افزایش را در بم و روستاهای اطراف نشان می دهد:

شماره
سال
تعداد مهدهای شهری
تعداد دختران
تعداد پسران
تعداد مهدهای روستایی
تعداد دختران
تعداد پسران
تعداد کل مهدها
تعداد کل کودکان
1
1382 قبل از زلزله
14
424
401
15
218
194
29
1237
2
1383 بعد از زلزله
22
773
717
26
499
466
48
2455
3
1384 بعد از زلزله
22
893
922
36
703
545
58
3063
منبع: بهزیستی شهرستان بم

این افزایش در آمارهای بهزیستی استان کرمان بیشتر نشان داده می شود. به موجب این آمارها تعداد مهدهای کودک در بم، قبل از زلزله 37 مهد کودک و بعد از زلزله 59 مهد کودک است تعداد کودکان مهدهای کودک در بم قبل از زلزله 900 نفر و اکنون 4727 نفر می باشد. شهرستان بم در بین شهرستانهای استان کرمان بیشترین تراکم مهد کودک را داراست.
منبع: گزارش سازمان بهزیستی استان کرمان به یونیسف
– تعداد کارکنان مهدهای کودک بم قبل از زلزله 144 نفر و بعد از زلزله 216 نفر که افزایش زیادی را نشان می دهد.
– تعداد افرادآموزش دیده: 250 معلم – 180 کارمند در 9 کارگاه 3 روزه – 70 کارمند در 3 کارگاه 5 روزه که هم بعد از زلزله برگزار شده است – 17 جلسه مشترک آموزشی برگزار شده است.
– ارائه تجهیزات آموزشی به مهدهای کودک شامل کتاب، وسایل بازی و آموزشی، بسته های بهداشتی ، لوازم صوتی وتصویری و…
– ارائه تجهیزات غیرآموزشی به مهدهای کودک شامل یخچال ، کولر، کانکس، چادر و…
منبع : پروژه های یونیسف در ارتباط با مهدهای کودک

– در ارتباط با کانون های تفریحی – فرهنگی
جدول زیر آمار کانون ها، کودکان و نوجوانان بهره مند از کانون ها و افزایش آنها را نشان می دهد:
شماره
سال
تعداد کانون ها
تعداد کودکان و نوجوانان به طور دایم
تعداد کودکان و نوجوانان به طور غیردایم
1
1383
10
607
1407
2
1384
10
993
21554
منبع: گزارش بهزیستی کرمان و گزارش کانون پرورشی فکری کودکان و نوجوانان کرمان
– در تابستان ها آمار کودکان و نوجوان کانون ها به صورت چشمگیری افزایش می یابد.
– تعداد نوجوانان دختر در کانون ها بیشتر از نوجوانان پسر است.
تعداد کارکنان کانون ها (مدیر – مربی – نگهبان) 50 نفر
برگزاری دوره های آموزشی بر اساس مدیران و مربیان کانون ها به شرح زیر:
– 4 کارگاه 3 روزه برای 10 نفر اعضای قدیمی
– 2 کارگاه 5 روزه برای 30 نفر
– کارگاه مداخله در بحران را هم افراد گذرانده اند
– تعداد 28 نفر از والدین آنها آموزش دیده اند
– 4 جلسه مشترک آموزشی برگزار شده است.
منبع: گزارش اکو (echo)
– ارائه تجهیزات آموزشی به کانون ها شامل کتاب ، رایانه، وسایل بازی، وسایل آموزشی، وسایل صوتی و تصویری و…
– ارائه تجهیزات غیر آموزشی به کانون ها شامل، چادر، کانکس، یخچال ، کولر و…
– نتایج کلی در ارتباط با تاثیر گذاری کمی کانونها و مهدهای کودک:
* افزایش قابل توجه مهدهای کودک و کانون ها
* افزایش قابل توجه کودکان مهدهای کودک و وجوانان کانون ها
* پوشش مناسب دختران و پسران در مهدها و کانون ها
* تجهیزات آموزشی مناسب برای مهدهای کودک و کانون ها
* تجهیزات غیرآموزشی مناسب برای مهدهای کودک و کانون ها
* دوره های آموزشی کافی برای مدیران و مربیان مهدهای کودک و کانون ها
2- شاخص پایداری
در ارتباط با پایداری مهدهای کودک و کانون ها، مصاحبه شوندگان نظرات مختلفی را ابراز داشته اند:
* والدین احتمال کمتری را برای پایداری کانون ها و مهدها مطرح می کنند و نگرانی خود را از این وضعیت ابراز می دارند و اغلب با پرداخت شهریه برای تداوم کار کانون ها و مهدها عمدتاً به دلایل اقتصادی موافق نیستند و بیشتر خواستار ادامه حمایت های یونیسف و یا کمک های سازمان های دولتی هستند.
* مدیران، مربیان و مسئولان امید بیشتری به پایداری کانون و مهدها دارند و راه کارهای زیر را برای ادامه کار این مراکز ارائه می دهند:
– گرفتن شهریه از والدین
– ادامه حمایت های یونیسف بخصوص در روستاها
– کاهش نیروهای کار در مهدهای کودک و کانون ها
– استفاده از کمک بهزیستی از طریق افزایش بودجه بهزیستی
– استفاده ازوام برای ساخت و ساز مهدها یا کانون ها
– حمایت سایر سازمانهای دولتی از ادامه کار مهدهای کودک و کانون ها
– تشویق کار داوطلبانه در مهدها و کانون ها
* کودکان و نوجوانان:
کودکان و نوجوانان نقشی برای خود در ارتباط با پایداری مهدها و کانون ها در نظر نداشتند اما به شدت برای آمدن به مهدهای کودک و کانون ابراز علاقه می کردند به ویژه دختران نوجوان که کانون را پناهگاهی برای خود می دانستند. شاید نقش کودکان و نوجوانان، تشویق خانواده های خود به پرداخت شهریه برای آمدن به مهد یا کانون باشد.

نتیجه کلی در ارتباط با پایداری:
– مبهم بودن مساله پایداری به ویژه در روستا
– دشوار بودن پایداری کانون ها نسبت به مهدهای کودک

پیوست ها
پیوست شماره یک:
– فهرست دوره های آموزشی یونیسف برای مدیران و مربیان مهدهای کودک و کانون های تفریحی – فرهنگی:
1- کارگاه فعالیت های خلاق (85 نفر)
2- کارگاه مدیریت مهدهای کودک (4 روز – 40 نفر)
3- کارگاه آموزش و پرورش پیش دبستانی (80 نفر)
4- کارگاه حقوق کودک و کودک آزاری (3 روز – 84 نفر)
5- کارگاه حمایت های عاطفی – روانی از کودکان در موقعیت های بحرانی
6- کارگاه نمایش خلاق
7- کارگاه خلاقیت در کلاس (فشار روانی و آرامش بخشی)
8- جلسات مشترک والدین – مدیران و مربیان مهدهای دیگر
– فهرست دوره های آموزشی از فرم گزارش – پایشی مهدهای کودک:
علاوه بر کارگاه های برگزار شده توسط یونیسف ، دوره های آموزشی دیگری نیز توسط بهزیستی و سازمانهای غیر دولتی به شرح زیر برگزار شده است:
1- بازی های سنتی، فکری و هنری – موسسه پژوهشی کودکان دنیا
2- حقوق کودک – یونیسف و بهزیستی
3- کودک آزاری – یونیسف و بهزیستی
4- مدیریت پیش دبستانی – یونیسف، بهزیستی و کمیته حمایت پایدار از کودک و خانواده در بم
5- آموزش و پرورش پیش دبستانی – یونیسف ، بهزیستی و کمیته حمایت پایدار از کودک و خانواده در بم
6- نمایش خلاق – یونیسف و بهزیستی
7- مقابله با افسردگی – یونیسف، بهزیستی و کمیته حمایت پایدار از کودک و خانواده در بم
8- مقابله با ترس – یونیسف، بهزیستی و کمیته حمایت پایدار از کودک و خانواده در بم
9- مقابله با اضطراب – یونیسف، بهزیستی و کمیته حمایت پایدار از کودک و خانواده در بم
10- بازی های خلاق – یونیسف، بهزیستی و کمیته حمایت پایدار از کودک و خانواده در بم
11- کارگاه موسیقی
12- کارگاه مراحل رشد کودک – کمیته حمایت پایدار از کودک و خانواده در بم
13- کارگاه تغذیه کودک
14- کارگاه تشویق و تنبیه – کمیته حمایت پایدار از کودک و خانواده در بم
15- کارگاه واحد کار
16- کارگاه قصه گویی و کتابخوانی
17- کارگاه رفتار با کودک – کمیته حمایت پایدار از کودک و خانواده در بم
18- کاراه نقاشی و کار دستی کودکان
19- کارگاه تغذیه با شیر
20- ارتباط با والدین
علت تفاوت این دوره ها از نظر تعداد و عناوین این است که برخی از این دوره ها توسط بهزیستی و سازمانهای غیر دولتی برگزار شده است و به علاوه عناوین برخی از دوره ها ، توسط مدیران و مربیان مهدهای کودک و کانون ها، به تفکیک ذکر شده است. به عنوان مثال دوره حمایت های عاطفی – روانی از کودکان در موقعیت های بحرانی با توجه به محتوای آن به عنوان دوره های مقابله با اضطراب ، ترس و افسردگی به صورت جداگانه آورده شده است.
زمان گارگاه از یک تا پنج روز بوده است.
پیوست شماره دو
دوره های آموزشی مربیان و مدیران کانون ها
مدیران و مربیان کانون ها علاوه بر دوره های مشترک با مدیران و مربیان مهدهای کودک دوره های زیر را نیز گذرانده اند:
1- آموزش مربیگری
2- آموزش طراحی
3- آموزش عروسک دوزی
4- آموزش بازی های خلاق
5- آموزش نمایشی خلاق
6- آموزش موسیقی
7- خلاقیت
8- رشد شخصیت

پیوست شماره سه
اسامی و سمت مسئولان و افراد کلیدی در ارتباط با فضاهای دوستدار کودک:
1- آقای دکتر ستایش – مدیر کل بهزیستی استان کرمان
2- آقای موسی پور – رئیس بهزیستی بم
3- خانم عباسپور – هم آهنگ کننده فعالیتهای یونیسف و بهزیستی در امور مهدهای کودک در بم
4- خانم بیدرانی – کارشناسی امور کودکان در بم
5- خانم دماوندی – کارشناسی امور کودکان در بم
6- خانم پورحسینی – رئیس بهزیستی زرند
7- خانم نازرونی – کارشناسی امور کودکان در زرند
8- خانم پورکریم – مددکار اجتماعی در زرند
9- آقای خالقی – هم آهنگ کننده فعالیتهای یونیسف و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در امور کانون های تفریحی و فرهنگی در کرمان
10- آقای بدیع الزمان – هم آهنگ کننده کانون های کانون پرورش در بم
11- خانم رنجبرزاده – هم آهنگ کننده کانون های کانون پرورش در بم
12- خانم اسلام دوست – هم آهنگ کننده کانون های بهزیستی در بم

پیوست شماره چهار
اسامی و سمت کارشناسان و مسئولان سازمانهای غیردولتی مربوط در بم: پیوست شماره چهار
1- خانم فرخنده صادقپور = نماینده کمیته پایدار از کودک و خانواده در مهد کودک پویا در بم
2- خانم دهباشی – عضو هیات موسس انجمن همراهان بم و مسئولان مرکز مشاوره نشاط در بم و بروات
3- خانم وطنی – مسئول مرکز وابسته به انجمن حمایت از کودکان کار و خیابان در بم
4- خانم هنگامه بازرگانی – نماینده موسسه پژوهشی کودکان دنیا در مهد کودک شادی در بم

پیوست شماره پنج
برگ ارزیابی وضعیت مهدهای کودک
شماره
شاخص های ارزیابی
درجات ارزیابی

کاملاً مناسب
مناسب
تاحدی مناسب
نامناسب
کاملاً نامناسب
1
وضعیت فیزیکی مهد کودک

2
وضعیت بهداشتی مهد کودک (بهداشت کودکان)

3
وضعیت بهداشتی مهد کودک (بهداشت محیط)

4
وضعیت تغذیه کودکان در مهد کودک

5
برنامه های آموزشی مهد کودک

6
تجهیزات آموزشی مهد کودک (اسباب بازی – کتاب – وسایل صوتی ، تصویری و….)

7
تجهیزات غیر آموزشی مهدکودک (ظروف – وسایل گرمایشی و سرمایشی – یخچال و…)

8
چگونگی رفتار با کودکان در مهد کودک

9
میزان آگاهی و مهارت مربیان در کار خود

10
میزان آگاهی ، مهارت و مدیریت مدیر مهد کودک

11
ارتباط مهد کودک با والدین و مشارکت آنان

12
ارتباط مدیر و مربیان مهد کودک با یکدیگر

13
ارتباط مهد کودک با مهدهای دیگر

14- عدادکودکان:دختر

پسر

15- سن کودکان: 6 سال

5 سال

4 سال

کمتر

16- وضعیت اقتصادی خانواده ها : خوب

متوسط

ضعیف

17- وضعیت زندگی کودک : با پدر و مادر

با پدر

با مادر

با فامیل

در شبانه روزی

19- مهمترین مشکلات مهد کودک:

20- راه کارهای شما برای کاهش مشکلات:

21- سایر نظرات و پیشنهادات:

با سپاس از همکاری شما

پیوست شماره شش
برگ ارزیابی وضعیت کانون های فرهنگی – تفریحی
شماره
شاخص های ارزیابی
درجات ارزیابی

کاملاً مناسب
مناسب
تاحدی مناسب
نامناسب
کاملاً نامناسب
1
وضعیت فیزیکی کانون

2
وضعیت بهداشتی کانون(بهداشت کودکان)

3
وضعیت بهداشتی کانون (بهداشت محیط)

4
وضعیت تغذیه کودکان در کانون

5
برنامه های آموزشی کانون

6
تجهیزات آموزشی کانون (اسباب بازی – کتاب – وسایل صوتی ، تصویری و….)

7
تجهیزات غیر آموزشی کانون (ظروف – وسایل گرمایشی و سرمایشی – یخچال و…)

8
چگونگی رفتار با کودکان در کانون

9
میزان آگاهی و مهارت مربیان مدیر کانون

10
ارتباط کانون با والدین و مشارکت آنان

11
ارتباط مدیر و مربیان کانون با یکدیگر

12
ارتباط کانون با کانون های دیگر

13
میزان مشارکت کودکان و نوجوانان در کانون

14- تعدادکودکان:دختر

پسر

سن کودکان و نوجوانان: (سال 12-7)

18-13 سال

16- وضعیت اقتصادی خانواده ها : خوب

متوسط

ضعیف

17- وضعیت زندگی کودک : با پدر و مادر

با پدر

با مادر

با فامیل

در شبانه روزی

19- مهمترین مشکلات کانون

20- راه کارهای شما برای کاهش مشکلات:

21-سایر نظرات و پیشنهادات:

با سپاس از همکاری شما
پیوست شماره هفت
شماره سوال
پرسشنامه نظرخواهی از کارشناسان در مورد
"پروژه کانون های تفریحی – فرهنگی" برای کودکان و نوجوانان (7-18 ساله)
درجات ارزیابی

1
2
3
4
5
1
به نظر شما این پروژه تا چه حد مورد بهره گیران خود تاثیرگذار بوده است؟

2
به نظر شما این پروژه تا چه حدی می تواند پایداری داشته باشد؟

3
به نظر شما تا چه حد بهره گیران این پروژه در اجرای آن مشارکت داشته اند؟

4
به نظر شما این پروژه تا چه حد از انسجام و هم آهنگی برخوردار بوده است؟

5
به نظر شما این پروژه تا چه حد توانسته است گروه سنی مورد نظر خود را پوشش دهد؟

6
به نظر شما این پروژه تا چه حد از مشارکت سازمانهای دولتی بهره مند شده است؟

7
به نظر شما این پروژه تا چه حد از مشارکت سازمانهای غیر دولتی مستقر در بم برخوردار بوده است؟

8
به نظر شما این پروژه تا چه حد از مشارکت سازمانهای غیر دولتی بومی بهره مند شده است؟

9
به نظر شما این پروژه تا چه حد با نیازهای کودکان و نوجوانان بم انطباق داشته است؟

10
به نظر شما این پروژه تا چه حد با شرایط فرهنگی – اجتماعی – اقتصادی بم منطبق بوده است؟

11
به نظر شما توزیع جغرافیایی این پروژه تا چه حد مناسب بوده است؟

12
به نظر شما این پروژه تا چه حد از مشارکت خانواده ها و مردم برخوردار شده است؟

به منظور مشارکت "ارزیابی پروژه در کانونهای تفریحی – فرهنگی"
لطفاً با توجه به اطلاعات و تخصص خود ، موارد بالا را به صورت زیر مشخص فرمایید:
(1= بسیار زیاد) – (2=متوسط)-(4=کم)-(5=بسیار کم)
برای ایجاد هم آهنگی در پاسخگویی ، لطفاً به تعاریف موارد بالا که در پشت صفحه آورده شده است توجه فرمایید.

مشخصات کارشناس (پاسخگو)
سن جنس تحصیلات شغل

پیشنهادات:
اگر نظر و پیشنهادی در زمینه این موارد دارید، لطفاً بنویسید.
با سپاس از همکاری شما
پیوست شماره هشت
شماره سوال
پرسشنامه نظرخواهی از کارشناسان در مورد
"پروژه مهدهای کودک" برای کودکان زیر شش سال
درجات ارزیابی