5549
ثبات رنگ ـ تعیین عمق استاندارد یک به یک (1/1)
به روش دستگاهی
چاپ اول
آشنایی با موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران
موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران به موجب قانون، تنها مرجع رسمی کشور است که عهده دار وظیفه تعیین، تدوین و نشر استانداردهای ملی(رسمی) میباشد.
تدوین استاندارد در رشتههای مختلف توسط کمیسیونهای فنی مرکب از کارشناسان موسسه ، صاحبنظران مراکز و موسسات علمی، پژوهشی، تولیدی و اقتصادی آگاه و مرتبط با موضوع صورت میگیرد. سعی بر این است که استانداردهای ملی، درجهت مطلوبیتها و مصالح ملی و با توجه به شرایط تولیدی، فنی و فن آوری حاصل از مشارکت آگاهانه و منصفانه صاحبان حق و نفع شامل:
تولید کنندگان، مصرف کنندگان، بازرگانان، مراکز علمی و تخصصی و نهادها و سازمانهای دولتی باشد. پیش نویس استانداردهای ملی جهت نظرخواهی برای مراجع ذینفع و اعضای کمیسیونهای فنی مربوط ارسال میشود. و پس از دریافت نظرات و پیشنهادها در کمیته ملی مرتبط با آن رشته طرح و درصورت تصویب به عنوان استاندارد ملی(رسمی) چاپ و منتشر میشود.
پیشنویس استانداردهایی که توسط موسسات و سازمانهای علاقمند و ذیصلاح و با رعایت ضوابط تعیین شده تهیه میشود نیز پس از طرح و بررسی در کمیته ملی مربوط و درصورت تصویب، به عنوان استاندارد ملی چاپ و منتشر میگردد. بدین ترتیب استاندارهایی ملی تلقی میشود که بر اساس مفاد مندرج در استاندارد ملی شماره "5" تدوین و در کمیته ملی مربوط که توسط موسسه تشکیل میگردد به تصویب رسیده باشد.
موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران از اعضاء اصلی سازمان بینالمللی استاندارد میباشد که در تدوین استانداردهای ملی ضمن توجه به شرایط کلی و نیازمندیهای خاص کشور، از آخرین پیشرفتهای علمی، فنی و صنعتی جهان و استانداردهای بینالمللی استفاده مینماید.
موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران میتواند با رعایت موازین پیشبینی شده در قانون به منظور حمایت از مصرف کنندگان، حفظ سلامت و ایمنی فردی و عمومی، حصول اطمینان از کیفیت محصولات و ملاحظات زیست محیطی و اقتصادی، اجرای بعضی از استانداردها را با تصویب شورای عالی استاندارد اجباری نماید. موسسه میتواند به منظور حفظ بازارهای بینالمللی برای محصولات کشور، اجرای استاندارد کالاهای صادراتی و درجه بندی آن را اجباری نماید.
همچنین به منظور اطمینان بخشیدن به استفاده کنندگان از خدمات سازمانها و موسسات فعال در ضمینه مشاوره، آموزش، بازرسی، ممیزی و گواهی کنندگان سیستمهای مدیریت کیفیت و مدیریت زیست محیطی، آزمایشگاهها و کالیبره کنندگان وسایل سنجش، موسسه استاندارد اینگونه سازمانها و موسسات را بر اساس ضوابط نظام تائید صلاحیت ایران مورد ارزیابی قرار داده و در صورت احراز شرایط لازم، گواهی نامه تائید صلاحیت به آنها اعطا نموده و بر عملکرد آنها نظارت مینماید. ترویج سیستم بینالمللی یکاها، کالیبراسیون وسایل سنجش، تعیین عیار فلزات گرانبها و انجام تحقیقات کاربردی برای ارتقای سطح استانداردهای ملی از دیگر وظائف این موسسه میباشد.
کمیسیون استاندارد ثبات رنگ ـ تعیین عمق استاندارد یک به یک (1/1)
به روش دستگاهی
رئیس
مرادیان – سیامک
دکترای مهندسی شیمی و تکنولوژی رنگ
دانشگاه صنعتی امیرکبیر
اعضاء
دهقانی – مهرانگیز
فوق لیسانس مهندسی شیمی
دانشگاه صنعتی امیرکبیر
صادقیان – محمدصادق
لیسانس شیمی رنگ
شرکت یزد الوان
عقیلی – میترا
لیسانس مهندسی نساجی
موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران
علینیا – بهناز
لیسانس مهندسی نساجی
شرکت الوان ثابت
محمدی – مهناز
لیسانس پلیمر ـ علوم رنگ
پژوهشکده صنایع رنگ
منتظری – شادی
لیسانس مهندسی نساجی
شرکت بویاخساز
نظامآبادی – مهدی
لیسانس مهندسی نساجی
پژوهشکده صنایع رنگ
دبیر
آفاقی – جمیله
لیسانس مهندسی نساجی ـ فوق لیسانس مدیریت صنایع
موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران
فهرست مطالب
ثبات رنگ ـ تعیین عمق استاندارد یک به یک (1/1)به روش دستگاهی
هدف و دامنه کاربرد
مراجع الزامی
اصول کلی
دستگاه مورد نیاز
مشخصات آزمونه
روش کار
روش محاسبات
گزارش آزمون
بسمه تعالی
پیشگفتار
استاندارد ثبات رنگ ـ تعیین عمق استاندارد یک به یک (1/1)به روش دستگاهی که به وسیله کمیسیون فنی مربوطه تهیه و تدوین شده و در هفتاد ونهمین کمیته ملی استاندارد پوشاک و فرآوردههای نساجی و الیاف مورخ 79/6/13مورد تایید قرار گرفته، اینک به استناد بند 1ماده 3قانون اصلاح قوانین و مقررات موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران مصوب بهمن ماه 1371بعنوان استاندارد رسمی ایران منتشر میشود.
برای حفظ همگامی و هماهنگی با تحولات و پیشرفتهای ملی و جهانی در زمینه صنایع، علوم و خدمات استانداردهای ملی ایران در مواقع لزوم تجدیدنظر خواهد شد و هرگونه پیشنهادی که برای اصلاح یا تکمیل این استانداردها ارائه شود، در هنگام تجدیدنظر در کمیسیون فنی مربوط مورد توجه قرار خواهد گرفت. بنابراین برای مراجعه به استانداردهای ایران باید همواره از آخرین تجدیدنظر آنها استفاده کرد.
در تهیه و تدوین این استاندارد سعی شده است که ضمن توجه به شرایط موجود و نیازهای جامعه، در حد امکان بین این استاندارد و استاندارد ملی کشورهای صنعتی و پیشرفته هماهنگی ایجاد شود.
منابع و مآخذی که برای تهیه این استاندارد به کار رفته به شرح زیر است:
ISO 105 – A06 (1995) : Textiles – Test for Colour fastness
Part A06 : Instrumental determination of 1/1 Standard depth of colour
ثبات رنگ ـ تعیین عمق استاندارد یک به یک (1/1)به روش دستگاهی
1 هدف و دامنه کاربرد
هدف از تدوین این استاندارد تعیین روش دستیابی به عمق استاندارد یک به یک (1/1)رنگرزی هر کالای نساجی به وسیله روش رنگ سنجی میباشد. از این روش به عنوان روش بدلیل بصری )طبق بند 10استاندارد ملی ایران به شماره (175میتوان استفاده نمود.
از این روش تنها برای تعیین عمق استاندارد یک به یک رنگ میتوان استفاده نمود استفاده از این روش برای تعیین دیگر عمقهای استاندارد تحت بررسی است.
یادآوری ـ آزمونههایی که با این روش رنگ سنجی به عنوان عمق استاندارد 1/1ارائه میشوند ممکن است با نمونههای ارزیابی شده به روش بصری با استفاده از روش مقایسه با استانداردهایی با نمونههای واقعی، اختلاف داشته باشند. این اختلافات ممکن است منجر به اختلافاتی در نتایج آزمونهای بعدی که بکار میرود، گردد. توصیه میشود که روش ارزیابی عمق استاندارد 1/1در گزارش آزمون ذکر گردد )به طور مثال : روش بصری یا روش دستگاهی طبق این استاندارد ملی ایران.(
2 – مراجع الزامی
مدارک الزامی زیر حاوی مقرراتی است که در متن این استاندارد به آنها ارجاع داده شده است. بدین ترتیب آن مقررات جزئی از این استاندارد محسوب میشود. در مورد مراجع دارای تاریخ چاپ و /یا تجدیدنظر، اصلاحیهها و تجدیدنظرهای بعدی این مدارک مورد نظر نیست. معهذا بهتر است کاربران ذینفع این استاندارد، امکان کاربرد آخرین اصلاحیهها و تجدیدنظرهای مدارک الزامی زیر مورد بررسی قرار دهند. در مورد مراجع بدون تاریخ چاپ و /یا تجدیدنظر، آخرین چاپ و /یا تجدیدنظر آن مدارک الزامی ارجاع داده شده مورد نظر است.
استفاده از مرجع زیر برای کاربرد این استاندارد الزامی است:
نشر CLEشماره :15/2سال 1986ـ دومین چاپ
3 اصول کلی
مختصات رنگ CIELABیعنی ) L*روشنایی(، ) C*خلوص رنگ (و) hab فام (نمونه رنگرزی شده که فراوان است برای دارا بودن عمق 1/1کنترل گردد را به روش دستگاهی اندازهگیری نمائید. روشنایی)LSDروشنایی استاندارد (را برای عمق استاندارد 1/1به وسیله معادلات داده شده، محاسبه نمائید. اختلاف روشنایی (ΔL)بین ) L*روشنایی نمونه رنگرزی شده که توسط دستگاه اندازهگیری میشود )با روشنایی LSDمورد نیاز برای عمق استاندارد 1/1را تعیین نمائید و برای اتخاذ تصمیم که آیا نمونه رنگرزی شده دارای عمق استاندارد میباشد یا خیر مورد استفاده قرار دهید.
4 دستگاه مورد نیاز
دستگاه طیف سنج )اسپکتروفتومتر (یا رنگسنج )کالریمتر :(مطابق با مشخصات شرح داده شده در بخش 4-1نشریه شماره .CIE 15.2
5 مشخصات آزمونه
آزمونهای که معرف نمونه رنگرزی شده باشد را برای کنترل عمق استاندارد 1/1تهیه کنید و بر روی یک زمینه سفید پشتپوش که دارای مواد سفیدکننده فلورسنت نباشد قرار دهید. اندازه نمونه باید حداقل برابر با اندازه روزنه جایگاه اندازهگیری نمونه در دستگاهی که برای اندازهگیری مورد استفاده قرار میگیرد، باشد. حداقل ابعاد آزمونه 50mm×50mmتوصیه میگردد.(
زمانیکه آزمونه در برابر وزنه دستگاه جهت اندازهگیری قرار میگیرد باید دارای ضخامت کافی جهت پشت پوش بودن باشد، در غیر این صورت نور از درون نمونه عبور کرده و انعکاس اندازهگیری شده شامل انعکاس زمینه زیرین نیز خواهد بود.
پشت پوش بودن آزمونه را بوسیله اندازهگیری طیف نمونه به طور مجزا بر روی یک زمینه مشکی و یک زمینه سفید، میتوان کنترل نمود.
چنانچه پشت پوشی کامل کسب نگردد، کافیست که اختلاف بین L*اندازهگیری شده بر روی زمینه مشکی و زمینه سفید کمتر از 0/2باشد.
6 روش کار
آزمونهای را بر روی جایگاه اندازهگیری نمونه طوری قرار دهید که سطح صافی حاصل شود و سپس ) L*روشنایی(، ) C*خلوص (و) habفام (مختصات CIELABرا با استفاده از مشاهده کننده استاندارد 10درجه CIEو نور D65بخوانید. حداقل 2بار، ترجیحاو از قسمتهای مختلف آزمونه این اندازهگیریها را انجام داده و متوسط آنها را بخوانید.
7 روش محاسبات
1-7روشنایی LSDمورد نیاز برای عمق استاندارد 1/1را با استفاده از معادله زیر محاسبه نمائید:
hnبرابر با زوایای محدود کننده بخشهای مختلف رنگ در دیاگرام رنگ CIELABبرای nاز 1تا 9میباشد.
Kn,mبرابر با ضریب متغیر چند جملهای Pبرای mاز 0تا 3میباشد.
مقادیر hnو Kn,mدر جدول 1فهرست شده است.
3-7در پیوست الف، اطلاعات آزمایشی داده شده است که میتواند جهت ارزیابی صحت محاسبات برنامه کامپیوتری داده شده مورد استفاده قرار میگیرد. در پیوست ب، عملیاتی را جهت تصحیح عمق آزمونهای که دارای عمق استاندارد 1/1کافی نمیباشد را پیشنهاد داده است.
8 گزارش آزمون
گزارش آزمون باید شامل اطلاعات زیر باشد:
1-8استاندارد ملی ایران به شماره 5549
2-8اطلاعات لازم برای شناسایی آزمونه:
3-8اطلاعات لازم جهت شناسایی طیف سنج و رنگ سنج مورد استفاده که باید شامل نوع هندسه CIEانتخاب شده باشد.
4-8مقدار ΔLمحاسبه شده برای نمونه )طبق بند .(2-6
5-8تاریخ انجام آزمون
پیوست الف
)پیوست اطلاعاتی(
اطلاعات لازم برای کنترل محاسبات:
این اطلاعات برای کمک به ارزیابی صحت برنامه کامپیوتری داده شده جهت محاسبات ΔLبه طور مستقیم از مختصات رنگ اندازهگیری شده آزمونه، اطلاعات آزمایشی رد جدول الف – 1آمده است:
پیوست ب
)پیوست اطلاعاتی(
عملیات تصحیح
در صورتیکه اختلاف روشنایی ΔLبیشتر از ±0/5بود، در این صورت آزمونه حائز شرایط برای نمایندگی عمق استاندارد نمیباشد. چنانچه ΔLمنفی باشد میبایست آزمونهای جدید با استفاده از غلظت کمتری از ماده رنگزا رنگرزی گردد. ولی اگر ΔLمثبت باشد میبایست غلظت ماده رنگزا را اضافه نمود تا به عمق لازم جهت کسب عمق استاندارد رسید.
ISLAMIC REPUBLIC OF IRAN
Institute of Standards and Industrial Research of Iran
ISIRI NUMBER
5549
Textiles – Test for colour fastness instrumental determination of 1/1 standard depth of colour
1st Edition