بسمه تعالی
موضوع آزمایش: تعیین گروه خونی
هدف آزمایش:آشنایی با چگونگی تعیین انواع گروه های خونی و RH
وسایل آزمایش:
1.لام
2. آنتی کرهای (D-B-A)
3.لانست
4. الکل
5. پنبه
6. قطره چکان
***تئوری آزمایش:***
سیستم گروه خونی ABO نخستین بار توسط فردی به نام لنداشتاینر شناسایی شد.براساس مطالعات این شخص ، جمعیت انسانی از نظر سیستم ABOبه چهارگروه فنوتیپی A ,B,AB,O تقسیم می شوند.
تفاوت خون های مختلف به وجود یا عدم وجود پروتئین های ویژه ای به نام آنتی ژن وآنتی کر برمی گردد. آنتی ژن ها بر سطح گلبول های قرمز و آنتی کرها در پلاسمای خون قرار دارند. افراد مختلف، انواع متفاوت و ترکیب های متفاوتی از این مولکول ها را دارند. گروه خونی شما به آن چه که از والدین خود به ارث برده اید وابسته است.
امروزه بیش از 20 نوع نظام تعیین گروه خون وجود دارد. اما نظام ABO و RH مهم ترین آن ها هستند که برای انتقال خون استفاده می شوند. همه گروه های خونی با هم ناسازگار نیستند. مخلوط کردن گروه های خونی ناسازگار به کپه کپه شدن خون می انجامد که خطرناک است.
بیان آنتی ژن های گروه های خونی تحت کنترل ژن های خاصی است و توارث آن ها از قوانین ساده مندل تبعیت می کند. برای هر سیستم گروه خونی ، تعداد متغیری از آلل های مختلف وجود دارد. آلل ها به نوبه خود تعداد متغیری از آنتی ژن های غشایی گلبول قرمز را کنترل می نمایند.
بطور ساده خصوصیات ژنتیکی این صفت را می توان به لوکوسی نسبت داد که دارای سه الل B, A وO است .الل A مسئول تولید آنتی ژن A والل B مسئول تولید آنتی ژن B هستند.ولی در حضور الل Oودر غیاب دوالل دیگرآنتی ژن A و B ساخته نمی شود.
شواهد مختلف نشان داده است که در تولید آنتی ژن های A و B یک پیش ماده گلیکوپروتئینی شرکت دارد .این پیش ماده بوسیله ژن لوئیس ،که مسئولیت تولید یک آنزیم را برعهده دارد، به ماده حد واسط لوئیس تبدیل می شود. آنگاه ژن دیگری به نام ژنH با تولید آنزیمی ،ماده حد واسط لوئیس را به ماده حد واسط Hتبدیل می کند وسپس ماده حد واسطH در حضور الل A به آنتی ژن A ودر حضور الل B به آنتی ژن B تبدیل می شود. ولی الل Oظاهراً تغییری بر ماده حد واسط Hوارد نمی کند وبه همین دلیل آنتی ژن ساخته نمی شود
***نظام ABO***
بر طبق این شیوه تعیین گروه خون، چهار نوع گروه خون وجود دارد A: ، B، ABو Oگروه خون :A
فرد دارای گروه خونی از نوع A بر سطح گلبول های قرمز خود دارای آنتی ژن A و در پلاسمای خون خود دارای آنتی کر Bاست.
***گروه خون B:***
فرد دارای گروه خونی از نوع B بر سطح گلبول های قرمز خوددارای آنتی ژن Bو در پلاسمای خون خوددارای آنتی کر Aاست.
***گروه خون AB:***
فرد دارای گروه خونی از نوع AB بر سطح گلبول های قرمز خود دارای هردوآنتی ژنی Aو B و در پلاسمای خون خود هیچکدام از آنتی کرهای Aو Bرا ندارد.
***گروه خون O:***
فرد دارای گروه خونی از نوع O بر سطح گلبول های قرمز خود آنتی ژن های A و B را ندارد و در پلاسمای خون خود هردو آنتی کر Aو Bرا دارد.
گروه خونی آنتی ژن آنتی کر درصد شیوع
A A ضد B 41%
B B ضد A 9%
AB A,B – 3%
O – ضد, A ضد B 47%
در نژاد های گوناگون درصد شیوع متفاوت است.
***سیستمRH :***
در سال 1940 ، لاندشتاینر و وینر نشان دادند آنتی بادیهایی که بر علیه گلبولهای قرمز میمون رزوس (Rhesus) تولید می گردد، قادرند گلبولهای قرمز 85% از جمعیت انسانی را نیز آلگوتینه نمایند. این آنتی بادیها بر علیه مولکولی که (RH) نامیده شده ، بوجود می آمدند و افرادی را که واجد این مولکول بودند Rh مثبت نام گرفتند و به 15 درصد بقیه که فاقد این مولکول بودند، افراد Rh منفی اطلاق گردید. آنتی بادیهای طبیعی بر علیه آنتی ژنهای Rh در بدن تولید نمی شوند.
نظام Rh:
بسیاری از مردم بر سطح گلبول های قرمز عامل Rh نیز دارند Rh آنتی ژنی است که هر کس آن را داشته باشد، Rh+ محسوب می شود.( 85% از جمعیت انسانی) کسانی که این آنتی ژن را ندارند، Rh- محسوب می شوند. ( 15% از جمعیت انسانی) شخصی که Rh- است به طور طبیعی در پلاسمای خون خود آنتی کرRh ندارد ( اما می تواند آنتی کرA یا B را داشته باشد ). اما اگر شخصیRh – خون Rh+ دریافت کند، علیه آن آنتی کرRh می سازد که در پلاسمای خونش ظاهر می شود. فرد Rh+ بدون هیچ گونه مشکلی می تواند از فرد Rh- خون دریافت کند.
گاهی دیده می شود که خون شخصی را به شخص دیگری تزریق می کنند خون شخص دهنده در بدن فرد گیرنده لخته می کند و رسوب می دهد. چگونگی این عمل با انعقاد خون متفاوت است و به وجود گروه های خونی مختلف مربوط می شود. در سطح خارجی گلبول های قرمز افراد دو نوع آنتی ژن از جنس پروتئین وجود دارد که به نامهای A و B معروف هستند. برخی افراد آنتی ژن نوع A و برخی نوع B ، برخی هر دو آنتی ژن A و B را دارا هستند و برخی هیچ یک از آنتی ژنها را ندارند این افراد را به ترتیب در گروه های خونی AB ، B ، A و O قرار می دهند.
بیان آنتی ژنهای گروههای خونی تحت کنترل ژنهای خاصی است و توارث آنها از قوانین ساده مندل تبعیت می کند. برای هر سیستم گروه خونی ، تعداد متغیری از آللهای مختلف وجود دارد. آللها به نوبه خود تعداد متغیری از آنتی ژنهای غشایی گلبول قرمز را کنترل می نمایند. حیوانات سالم علاوه بر داشتن آنتی ژنهای گروههای خونی بر سطح خود ممکن است واجد آنتی بادیهای سرمی بر علیه آنتی ژنهای گروه خونی که خود فاقد آنها نیز هستند، باشند. مثلا افرادی که گروه خونی آنها فاقد آنتی ژن A است، در سرم خود آنتی بادی بر ضد آنتی ژن A دارند. تصور می شود این آنتی بادیهای طبیعی حاصل برخورد با گلبولهای قرمز گروه A نبوده بلکه متعاقب تماس با آنتی ژنهای مشابهی هستند که در طبیعت به وفور یافت می شوند.
***انتقال خون ***
گلبولهای قرمز را می توان به سهولت از حیوانی به حیوان دیگر انتقال داد. اگر گلبولهای قرمز فرد دهنده ، آنتی ژنهای مشابه با گلبولهای قرمز گیرنده داشته باشند، پاسخ ایمنی در حیوان گیرنده گلبول ایجاد نمی شود. اما اگر گیرنده آنتی بادیهایی بر علیه آنتی ژنهای گلبول قرمز دهنده داشته باشد، در آن صورت گلبولهای دهنده در معرض خطر تهاجم سریع قرار خواهند گرفت. زمانی که این آنتی بادیها به آنتی ژنهای موجود در سطح گلبولهای قرمز بیگانه متصل گردند، ممکن است سبب همولیز و فاگوسیتوز این سلولها شوند. در صورت فقدان آنتی بادیهای طبیعی ، گلبولهای قرمز تزریق شده موجب برانگیخته شدن پاسخ ایمنی در فرد دریافت کننده خون می شوند. سپس گلبولهای تزریق شده مدتی در خون گردش می کنند.
دومین انتقال خون با این گلبولها یا گلبولهای شبیه به گلبولهای قبلی باعث تخریب سریع این گلبولها می گردد که منجر به بروز واکنشهای پاتولوژیک شدید می گردد. علایم این روند تخریبی ناشی از همولیز گسترده داخل عروقی است. این علایم عبارتند از : لرزش بدن ، فلج و تشنج و انعقاد داخل عروقی ، تب و پیدایش هموگلوبین در ادرار. درمان واکنشهای انتقال ناشی از چنین انتقال خونی شامل متوقف کردن انتقال خون و زیاد کردن حجم ادرار بوسیله یک دیورتیک می باشد، چرا که تجمع هموگلوبین در کلیه ممکن است موجب تخریب توبولهای کلیه شود. بهبود وضعیت فرد به دنبال حذف همه گلبولهای قرمز بیگانه حاصل می گردد.
***درصد گروههای خونی در مردم ***
در میان جمعیت مردم در حدود 42 درصد گروه خونی A حدود 9 درصد گروه خونی AB و 42 درصد گروه خونی O را دارا هستند. با این وجود لازم به ذکر است که یک آنتی ژن گروه خونی هیچگاه نمی تواند به همراه آنتی بادی ضد خود در بدن یک فرد وجود داشته باشد. زیرا در آن صورت وقوع همولیز ، گردش خون را مختل نموده و گلبولهای فرد تخریب می شود. گروههای خونی O ، AB ، B ، A نمایانگر فتوتیپ گلبولهای قرمز یک فرد است که مطابق با یک سیستم ساده که متشکل از سه ژن آللی A ، B ، O می باشد، به ارث می رسند.
افرادSecretor , Nonsecretor
تقریبا 75% از انسانها مواد آنتی ژن A و B را نه تنها در سطح غشای سلولی بلکه به صورت آزاد در ترشحات مختلف نظیر سرم ، ادرار ، بزاق دارا می باشند. مواد آنتی ژن گروه خونی در سطح غشای سلولی به مولکولهایی از جنس گلیکوپروتئین متصلند. این صفت بوسیله یک ژن به نام Se= Secretor کنترل می گردد. عمل ژن se در صورتی که وجود داشته باشد کنترل اتصال ساده آنتی ژنی به مولکولهای گلیکو پروتئینی است. در افراد هموزیگوت مغلوب اتصال مواد آنتی ژنی به مولکولهای گلیکو پروتئین تحت کنترل نبوده ، در نتیجه آنتی ژنهای A و B اجازه حضور در مایعات بدن را نمی یابند.
شرح آزمایش:
ابتدا لام را کاملاً تمیز می شوییم و بعد خشکش می کنیم شخصی که برای تعیین گروه خونی آمده است نوک یکی از انگشتانش را به وسیله پنبه آغشته به الکل ضد عفونی می نماییم و سپس با لانست انگشت عفونی شده را سوراخ کرده و سه قطره خون در سه نقطه لام قرار می دهیم و سپس از آنتی کورها ی آماده به وسیله قطره چکان یک قطره بر روی هر قطره خون می ریزیم و از رسوب و عدم رسوب پی به گروه خونی و نوع Rh آن می بریم .
1. هر گاه قطره خون با آنتی کور A ریخته شده روی آن رسوب کند و با دیگر قطره ها رسوب ندهد. نوع گروه خونی A منفی می باشد.
2. هر گاه قطره خون با آنتی کور A وآنتی کورD ریخته شده روی آن رسوب کند و با دیگر قطره رسوب ندهد. نوع گروه خونی A مثبت می باشد.
3. هر گاه قطره خون با آنتی کور B ریخته شده روی آن رسوب کند و با دیگر قطره ها رسوب ندهد. نوع گروه خونی B منفی می باشد.
4. هر گاه قطره خون با آنتی کور Bوآنتی کورD ریخته شده روی آن رسوب کند و با دیگر قطره رسوب ندهد. نوع گروه خونی B مثبت می باشد.
5. هر گاه قطره خون با آنتی کور B , Aریخته شده روی آن رسوب کند و با دیگر قطره رسوب ندهد. نوع گروه خونی AB منفی می باشد.
6. هر گاه قطره خون با آنتی کور B , Aو Dریخته شده روی آن رسوب کند نوع گروه خونی AB مثبت می باشد.
7. هر گاه قطره خون با هیچکدام ازآنتی کور های ریخته شده روی آن رسوب ندهد.نوع گروه خونی O منفی می باشد.
8. هر گاه قطره خون تنها با آنتی کور های D ریخته شده روی آن رسوب دهد.نوع گروه خونی O مثبت می باشد.