گزارش کار اموزی رشته ی مدیریت در اداره ی فرهنگ و ارشاد اسلامی


گزارش کار اموزی رشته ی مدیریت(در اداره ی فرهنگ و ارشاد اسلامی)

فصل اول :
آشنایی با مکان کارآموزی

اهداف و وظایف
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با هدف ایجاد محیط مساعد برای اشاعه ارزشهای اسلامی و رشد فضایل اخلاقی بر اساس ایمان و تقوا و مبارزه با کلیه مظاهر فساد و تباهی و نفوذ فرهنگی اجانب و بالا بردن سطح آگاهیهای عمومی در همه زمینه های فرهنگی و هنری و احیاء و معرفی فرهنگ اسلام و انقلاب اسلامی و نیز میراث تمدن اسلامی و اقدام در جهت شناساندن پیشرفت های جمهوری اسلامی به جهانیان و برقراری روابط برادرانه و گسترش مبادله فرهنگی بر اساس معیارهای اسلام با همه مسلمانان و مستضعفان جهان در واقع به مثابه مهم ترین تشکیلات دولت جمهوری اسلامی در عرصه فعالیت های فرهنگی و به طور کلی حیات معنوی جامعه ایران در دوران حساس شکوفایی و بالندگی ارزشها و تعالیم اسلامی است. مروری بر وظایف اساسی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز بر رسالت عظیم این نهاد دولتی در تعیین سیاست های فرهنگی و هنری و ارشادی مهر تایید می نهد و نشان می دهد که برنامه ها و فعالیتهای این وزارتخانه با تاثیر گسترده و عمیقی که به طور مستقیم و یا غیر مستقیم در حیات معنوی جامعه بر جا می گذارد تا چه حد فراگیر و بنابراین مستلزم دقت و تامل کافی است.
برای آشنایی بیشتر با وظایف و فعالیت های فرهنگ و ارشاد اسلامی و آگاهی از جهت حرکت کلی این نهاد اهم وظایف آن را از نظر می گذرانیم.
– کوشش در شناساندن انقلاب اسلامی و رشد آگاهیها و هنر و فرهنگ اسلامی مردم منطقه از طریق کمک به ایجاد و توسعه کتابخانه ها و مراکز و انجمن های هنری و فیلمسازی و برگزاری اجتماعات، نمایشگاه ها و نمایش فیلمهای فرهنگی و مستند و آموزشی.
– ایجاد هماهنگی و نظارت بر اجرای طرحها و برنامه های فرهنگی و انتشاراتی و تبلیغاتی در حوزه فعالیت اداره.
– فراهم آوردن امکانات لازم جهت رشد و شکوفایی استعدادهای هنری و اجرای مسابقات و جشنواره ها برابر خط مشی ها و دستورالعملهای ابلاغی از مرکز استان.
– نظارت بر حفظ و نگهداری آثار و بناهای تاریخی و رسیدگی به امور باستان شناسی و تشکیل شورای حفاظت در صورت وجود ابنیه تاریخی در حوزه واحد.
– نظارت بر امور مربوط به ایرانگردی و جهانگردی در سطح شهرستان.
– نظارت بر امر جمع آوری آمار و اطلاعات و ارسال گزارشات لازم به اداره کل.
– تهیه و تنظیم بودجه واحد تحت سرپرستی ..
– انجام کلیه امور اداری و مالی واحد تحت سرپرستی با توجه به قوانین و مقررات و اختیارات تفویض شده.
– نظارت بر حسن اجرای وظایف محوله توسط عوامل تحت نظارت.
– انجام سایر امور محوله از سوی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان.
وضعیت نیروی انسانی
بر اساس چارت مصوب سازمانی برای اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان خمین 8 پست سازمانی پیش بینی شده است. و در حال حاضر فقط پست رئیس اداره، کارشناس فرهنگی و مطبوعات و متصدی امور دفتری و بایگانی فعال می باشد و مابقی پست ها بلاتصدی هستند. در سال 1386 اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مرکزی چارت جدیدی را به وزارت متبوع پیشنهاد کرده است که عبارتند از : رئیس، معاون و مسئول امور عمومی، حسابدار و جمعدار، متصدی امور دفتری و بایگانی، کارشناس امور فرهنگی، کارشناس امور هنری، کارشناس امور سینمایی و سمعی و بصری، کارشناس امور مطبوعاتی و تبلیغاتی، کارشناس موسیقی، کارشناس امور پژوهش، کاردان روابط عمومی و نگهبان.
امور اداری
با توجه به نقش مهمی که اسناد و مدارک برای حفظ حیات فرهنگی، علمی، تاریخی جامعه دارند اهمیت مدیریت اسناد ، مدارک و بایگانی تا حدود زیادی مشخص می گردد. بدون تردید در هر سازمان نگهداری و بهره برداری از اسناد و مدارک بسته به استقرار نظام صحیح و تنظیم اسناد بویژه اجرای دقیق آن دارد. واحد امور اداری توسط یک نفر پرسنل زن با 13 سال سابقه و یک دوره آموزش کوتاه مدت امور اداری با مدرک کاردانی کتابداری اداره می شود. و مسئولیت تایپ، ثبت و بایگانی مکاتبات را به عهده دارد.
جمعدار و امین اموال
با توجه به کمبود نیروی انسانی یک نفر پرسنل مرد از اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان محلات به صورت پاره وقت با ابلاغ انشایی مسئولیت جمعداری و امین اموال را به عهده دارد. و کار ثبت و ضبط اموال اداری را انجام می دهد.
کمیسیون پژوهشی
کمیسیون پژوهشی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان خمین به عنوان زیر مجموعه شورای پژوهشی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مرکزی، ایجاد انگیزه، تدبیر، تامل و پژوهش را در ابعاد مختلف فرهنگی در برنامه های خود مورد توجه دارد.
این کمیسیون با ترکیبی از مسئول محترم اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان ریاست کمیسیون و 1 نفر مشاور پژوهشی و 1 نفر دبیر کمیسیون و 4 نفر کارشناس تحقیقات با اهداف زیر تشکیل گردیده است:
1. شناخت امکانات، قابلیت ها، تنگناها و تحلیل وضع شرایط فرهنگی به منظور حل مسائل و مشکلات و بهره برداری از آن در برنامه ریزیهای توسعه فرهنگی، اجتماعی.
2. سازماندهی، هدایت و هماهنگی امور پژوهشی و حمایت از پژوهشگران در چهارچوب وظایف و نیازهای پژوهشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
3. اعتلای پژوهش های فرهنگی، هنری و تعمیم فرهنگ پژوهش در شهرستان خمین.
4. کاربردی کردن پژوهش ها به منظور بهره گیری از نتایج و یافته های پژوهشی در برنامه ریزی های فرهنگی و هنری در سطوح مختلف منطقه ای و ملی و ارتقاء اصلاح فرهنگ عمومی.
کمیسیون پژوهشی در سال 1374 تاسیس گردیده که از آن زمان تا کنون 25 طرح پژوهشی به کمیسیون ارائه گردیده و پس از بحث و بررسی از میان آنها 15 طرح مورد تصویب قرار گرفته و اجرای اکثر آنها به پایان رسیده است. همچنین تعداد زیادی پایان نامه در مقاطع فوق لیسانس مورد حمایت مادی و معنوی قرار گرفته است.
این کمیسیون به منظور حمایت از محققان و ایجاد زمینه مناسب برای رشد و ارتقای پژوهش های فرهنگی و هنری و تشویق دانشجویان به انجام پژوهش در زمینه های فرهنگی و هنری، پایان نامه های دانشجویی را براساس ضوابط و مقررات موجود مورد حمایت قرار می دهد و از کلیه اساتید محترم، محققان، صاحبنظران و دانشجویان عزیز و کلیه علاقمندان پژوهشی دعوت می نماید که در صورت تمایل با این کمیسیون همکاری نمایند.
کارشناس فرهنگی و هنری
واحد امور فرهنگی در اجرای اصول سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و به منظور اعتلا و ارتقاء سطح فرهنگ عمومی جامعه، گسترش اخلاق و ارزشهای اسلامی و ایرانی ، بزرگداشت مفاخر ، حفظ میراث و متون ارزشمند فرهنگی، گسترش فرهنگ اسلام و انقلاب اسلامی در سایر کشورها و نیز مبادله فرهنگی با آنان با توجه به سیاست ها و خط مشی ها نسبت به ایفای وظایف خود در گسترش دادن فرهنگ مکتوب و رونق بخشیدن به امر کتاب و کتابخوانی اقدام می نماید.
و در بخش هنری در زمینه ی هنرهای تجسمی ، خوشنویسی، شعر و ادب، نمایش فعالیت می کند و سیاستگذاری و نظارت و هدایت و حمایت از دست اندرکاران این امر را به عهده دارد.
در حال حاضر پست کارشناس فرهنگی و هنری توسط یک نفر پرسنل مرد با مدرک کارشناسی الهیات و معارف اسلامی با 11 سال سابقه فعالیت و گذراندن دوره های آموزش ضمن خدمت در حوزه های فرهنگی، هنری، سمعی و بصری و پژوهش اداره می شود.
انجمن های تحت پوشش اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی خمین
* انجمن نمایش
تئاتر چون هر عامل ارتباطی دیگر با تغییرات محیط و شرایط گوناگون اجتماعی، متحول ود گرگون می شودو بر اسس آنچه هنرمند با آن رویاروست، شیوه بیان رویکرد فرهنگی آن نیز تغییر می کند. تئاتر عنصری فرهنگی است که اگر دستمایه مردم اهل باشد و مبتنی بر شرایط ویژه اجتماعی خاستگاهش بی شک تاثیر گذارترین و زنده ترین هنر جهان به شمار می رود.
بنابراین، تئاتر بخش مهمی از فرهنگ هر جامعه ای است و حرکت، تجلی و رشد و توسعه فرهنگ را بر دوش دارد و به همین دلیل برنامه ریزی در این زمینه باید هدف دار و متکی بر سیاست های اصولی و دراز مدت صورت گیرد. متاسفانه در سال های اخیر به دلایل متعدد به طرق گوناگون در چگونگی این حرکت و عمل فرهنگی کوتاهی هایی صورت گرفت. هنرهایی که قبل از انقلاب وارد میهن ما شد به طور طبیعی بر پایه ای غیر اسلامی بنیان نهاده شد و در جهت مغایر و حتی غیر اسلامی بنا گشت و در جهت مغیر و حتی متضاد با مفاهیم اسلامی رشد کرد ولی با نابودی و اضمحلال نظام ستم شاهی و حاکمیت ارزشهای اسلام ناب محمدی ، زمینه رشد هنر و جهت گیری درست و سالم آن را فراهم ساخت و هنر باطل بی پشتوانه گردید و هنر حق عرصه جولان و شکوفایی یافت.
با اینکه انجمن نمایش خود را متولی اعتلاء و توسعه هنر تئاتر و از آن توسعه ی فرهنگ در راستای اصول و ضوابط جمهوری اسلامی می داند اما علیرغم این، متاسفانه امروزه تئاتر کشور بویژه شهرستان دچار نقصان است که به جرات می توان گفت چرا نامی از تئاتر جز در جشنواره باقی نمانده است.
انجمن نمایش شهرستان خمین تاریخچه ای طولانی دارد که قبل و بعد از انقلاب با همت و فعالیت هنرمندان کم توقع و پرشور و شعور شهرستان تاسیس گردیده است اما بطور رسمی در سال 1369، مرکز هنرهای نمایشی مجوز این انجمن را صادر نموده است. این انجمن در حال حاضر 50 عضو فعال (و 50 عضو نیمه فعال) دارد، که در قالب 4 گروه نمایشی در سطح شهر بصورت مداوم جهت اجرای نمایش و شرکت در همایش ها و جشنواره های منطقه ای و استانی و کشوری فعالیت دارند و در همین راستا نیز افتخاراتی را کسب نموده اند. با توجه به گرایش نسل جوان به هنر و هنر نمایش و تاثیرات شگرف آن در افکار و روحیه ها، اداره ی فرهنگ و ارشاد اسلامی با جهت دادن به این عامل مهم و فراگیر و سعی در شکوفا نمودن استعدادهای بالقوه ی هنرمندان جوان در جهت نیل به اهداف مقدس جمهوری اسلامی، دو رشته است. و همچنین گروههای خود را جهت شرکت در جشنواره های استانی و کشوری حمایت می نماید. و کلاسهای آموزشی نیز در زمینه های بازیگری ، کارگردانی و نمایش عروسکی ویژه ی خواهران و برادران برگزار می نماید.
اعضای هیات امنای نمایش شهرستان خمین
این انجمن در حال حاضر دارای 700 جلد کتاب تخصصی تئاتر، 3 پرژکتور نور و 1 دستگاه VCD می باشد. و سالن نمایشی که متعلق به اداره ی فرهنگ و ارشاد می باشد.
از لحاظ آموزش نیز از اعضای انجمن 2 نفر فوق لیسانس تئاتر، 6 نفر لیسانس تئاتر و 2 نفر فوق دیپلم نمایش که جمعا ده نفر می باشند به آموزش علاقه مندان در رشته های مختلف مشغول می باشند و تقریبا از این لحاظ در شهرستان مشکلی وجود ندارد.
برخی دیگری از قابلیت های انجمن نمایش خمین عبارتند از :
– اعزام کارشناسان تئاتر به شهرستان های مجاور در جهت آموزش
– همکاری با سازمان های دولتی در جهت اجرای تئاتر در مراسم مختلف
– هدایت دانش آموزان علاقمند به رشته ی تئاتر جهت موفقیت در دانشگاه های تئاتر
– همکاری با آموزش و پرورش جهت آموزش مربیان و دانش اموزان در رشته ی تئاتر
در راه رسیدن به قابلیت های بیشتر و موفقیت های روز افزون انجمن با مشکلاتی مواجه است که بطور خلاصه عبارتند از:
– عدم حمایت مالی کافی انجمن نمایش شهرستان
– نبود سالن نمایش مناسب با هر گونه شیوه ی اجرایی. و اینکه تمامی نماش هایی که تا کنون در شهرستان اجرا شده اند، از لحاظ شیوه اجرایی پیرو شکل و ساختار سالن نمایش بوده اند و می باشند.
– عدم تشکیل شورای فنی نمایش در انجمن
– مکان سالن نمایش در فاصله بسیاری از مرکز شهر قرار دارد و این باعث کم شدن مخاطب نمایش شده است.
– نداشتن برخی امکانات ضروری از جمله کامپیوتر، تلفن، اتاق نور و …
بنابراین با توجه به لزوم اجرای تئاتر به عنوان پیشروترین هنر جهان در بخش های مهم فرهنگی کشور یعنی در بخش آموزش و اطلاع رسانی، گذران اوقات فراغت و ارتقاء فرهنگ عمومی مردم، توسعه ی فرهنگ مذهبی، اجتماعی، سیاسی و بالاخره مقابله با تهاجم فرهنگی انجمن نمایش، راهکارهای اجرایی ذیل باید مورد توجه دست اندرکاران عرصه ی فرهنگ و هنر شهرستان قرار گیرند.
– تخصیص اعتبار کافی جهت تحقق برنامه های مصوب
– حمایت از نویسندگان بومی از لحاظ آموزش و در اختیار قرار دادن کتابهای تخصصی و ارتباط با استادان فن نمایش نامه نویسی.
– برگزاری تورهای نمایشی
– انجام پژوهش در خصوص موضوعات مذهبی، آیینی ، دفاع مقدس
– استفاده از اساتید هنر تئاتر جهت آموزش
– برگزاری نشست های پژوهشی
– تجهیز سالن نمایش
– ارتباط گروههای تئاتر شهرستان با تهران و گروه های حرفه ای و یا استحکام این رابطه
– ایجاد فضای علمی و ارتباط با دانشکده های تئاتر کشور
– تشکیل شورای فنی نمایش جهت تدوین آیین نامه درجه بندی هنرمندان
– استفاده از خود اعضای انجمن جهت کارهای اجرایی و فنی نمایش شهرستان
– تلاش در جهت استقلال فکری و اجرایی اعضای انجمن
– استفاده از کارشناسان انجمن در برنامه های نمایشی سازمان های مختلف شهر جهت شناساندن نیروها و قابلیت های انجمن نمایش
– حمایت از نیروهای موفق تئاتر شهرستان
بنابر آنچه گفته شد:
1. انجمن نمایش در بخش اجرایی کار خود باید تولید تئاتر را مورد حمایت قرار دهد چرا که هنر تئاتر جمعی است و حضور آن در جامعه با تشکل هنری ممکن است.
بنابراین انجمن نمایش می بایست که از این پس به جای فرد هنرمند، گروه هنری را مورد پشتیبانی قرار دهد. بنابراین تشکیل و حمایت از گروههای تئاتر که تولید نمایش به طور مستمر در آنها صورت می گیرد از اصول فعالیتهای انجمن خواهد بود.
2. اجرای آثار نمایشی ایرانی بادر نظر گرفتن اولویت ها و بر اساس سیاست های فرهنگی کشور و شهرستان مورد حمایت قرار خواهد گرفت.
3. در مورد تهیه و تدارک سالن نمایش و اجرا طبق برنامه ای خاص و استفاده از اعتبارات عمرانی دولتی و بهره گیری از کمک های مردمی نسبت به تکمیل و تجهیز سالن موجود اقدام کند.
4. تهیه ی فیلم ویدئویی از آثار موفق و تکثیر و توزیع آنها بین هنرمندان.
5. آموزش تئاتر: شاید امروز حیاتی ترین مساله در امر بازسازی تئاتر کشور بویژه شهرستانها آموزش است، که از این نظر با کمبود مواجهند که با تشکیل کلاس های کوتاه مدت آموزش نظری، عملی و تکمیلی با استفاده از کارشناسان خبره، مشکل قابل حل است.
6. شرکت در جشنواره های مختلف و در سطوح گوناگون برای ارزیابی و تعیین وضعیت تئاتر شهرستان.
7. نظارت بر نمایش و نمایش نامه ها به منظور انتخاب کارهای ارجح که از کمک های دولتی استفاده می کنند و نیز پیشگیری از اجراهای ضعیف و کارهای مبتذل و سطحی.
* انجمن شعر و ادب
بحمدالله در جامعه ما شعر با مفاهیم ارزنده این جامعه آمیخته شده و از یکنواختی و تکرار بیرون آمده است. زیرا قبلا شعرکلا تکراری بود و شعر در خدمت آرمان های عالی و بلند انسان و در اختیار مسائل اساسی زندگی انسان ها نبود، انقلاب ما به لطف خداوند در ادبیات و هنر و بخصوص در شعر یک تحول ایجاد کرده است. این مفاهیمی که امروز در انقلاب ما وجود دارد، مساله مجاهدت در راه خدا ، مساله طرفداری از مستضعفان، مساله مبارزه با مستکبران و ظالمان، عشق به رهبر و احساسات عاشقانه و صادقانه نسبت به امام، این همه موضوعات جدید و پرطراوتی است. آن وقتی که هنر باشد، زیبایی باشد، شعر تجسم زیبایی است. پس برای تبیین و تفهیم حقیقت شعر باید رشد کند، پیروزی انقلاب دل ها را برای جوشش این استعدادها آماده کرد. بحمدالله این همه استعداد خوب در جامعه ما وجود دارد اینها باید کار کنند، استعداد کافی نیست، استعداد باید به کار گرفته شود. اسلام کلام والا و نیز سخن سرای خداجوی را ارج می نهد. سخن زیبا نشانه ای از خداوند جمیل است و خداوند زیباترین گفته را که کلام الهی است بر بال های فصاحت و بلاغت نشانده، به پروازی جاودانه درآورده و همه ی تاریخ را با فروغ درخشان آن منور ساخته است. شعر در حقیقت عنصر اصلی ادبیات است.
انقلاب و اسلام به شعر نیاز دارد، این انقلاب بیش از همه به یک ادبیات قوی و فرهنگ غنی نیازمند است. با ذکر مقدمه ای که برگرفته از بیانات مقام معظم رهبری درباره ی شعر و شاعری است به اهمیت موضوع واقف گردیدیم و نیاز و ضرورت انجمن ادبی را درک نمودیم. بر همین اساس انجمنی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، به نام انجمن شعر و ادب تشکیل گردیده است که واحدهای تحت پوشش آن هم به عنوان انجمن های شعر و ادب استان و شهرستان فعالیت دارند.
با توجه به ضرورت و اهمیت انجمن، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی بر تشکیل انجمن شعر و ادب شهرستان در سال 1369 همت گمارده است.
هر چند انجمن شعر و ادب از قدیم ترین انجمن های فعال اداره ی فرهنگ و ارشاد اسلامی خمین می باشد، اما متاسفانه هیچگونه اساسنامه ای برای آن تهیه و تنظیم نشده است. و این مساله فقط مشکل شهرستان و حتی استان نمی باشد. بلکه این مسئله در سطح کشوری مطرح می باشد و از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، آیین نامه ای برای این انجمن در نظر گرفته نشده است.
* انجمن هنرهای تجسمی
انجمن هنرهای تجسمی شهرستان خمین پس از سال ها تلاش و پیگیری در سال 1375 ، مجوز رسمی خود را از مرکز هنرهای تجسمی اخذ نمود. این انجمن که به منظور تعمیم و گسترش هنرهای تجسمی (طراحی، نقاشی، گرافیک، عکاسی، ترکیب جمعی و صنایع دستی) با محتوا و فرهنگ اسلامی ایران و نیز به منظور شناسایی و رشد استعدادهای هنری و بالا بردن توانایی های فنی و تکنیکی جوانان متعهد کشور و افزایش سواد بصری و حمایت مادی و معنوی از هنرمندان و اساتید این بخش از هنر تشکیل گردیده است. در حال حاضر تعداد 90 نفر عضو فعال دارد . برخی از این افراد قبل از صدور مجوز انجمن با برپایی نمایشگاه هایی از آثار و دایر نمودن کلاس های آموزشی بصورت پراکنده و غیر متمرکز فعالیت داشته اند، اما پس از تاسیس انجمن فعالیت افراد متمرکز گردیده است و در خصوص اشاعه ی این هنرگام های موثر برداشته است. این انجمن به مسئولیت 1 نفر و 4 نفر عضو هیات امنا اداره می گردد و در راستای اهداف مفاد آیین نامه ی انجمن سیاستگذاری می نمایند.
* انجمن قرآن و نهج البلاغه
"انی تارکُ فیکُم ثَقَلین؛ کتابَ ا… و عترتی"
همانا من دو چیز گرانبها را در بین شما به امانت می گزارم؛ کتاب خدا و خاندانم.
انجمن قرآن و نهج البلاغه شهرستان خمین، در سال پیامبر اعظم (ص) با تلاش و پیگیری فعالان عرصه قرآن و نهج البلاغه و با همکاری اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی خمین آغاز به کار نمود. این انجمن با هدف گسترش و ترویج فرهنگ قرآن و نهج البلاغه و بهره گیری از این معجزه جاوید نبی اکرم و همچنین آشنایی و استفاده از فرمایشات حضرت امیرالمومنین (ع) در نهج البلاغه و همچنین شناسایی افرادی که به نحوی در ارتباط با این دو کتاب گرانقدر می باشند، شامل مربیان قرآن و نهج البلاغه، حافظان و قاریان قرآن، موذنین، مداحان اهل بیت ، نویسندگان مرتبط با قرآن و نهج البلاغه مسئولین جلسات قرآنی و اجرای محافل مختلف و همایش های مختلف و تدوین کتب و جزوات آموزش قرآن و نهج البلاغه ، برگزاری کلاسهای آموزش روخوانی ، روان خوانی ، تجوید سطح 1 و 2 ، حفظ قرآن کریم، مفاهیم و تفسیر آموزش همخوانی، تواشیح و سرود های مرتبط ، کلاسهای تخصصی آموزش همخوانی، تواشیح و سرودهای مرتبط، کلاسهای تخصصی آموزش صوت و لحن شروع به کار نموده است.
* واحد موسیقی
انجمن ها من جمله انجمن موسیقی با هدف های خاصی بنا گشته و رونق و رکود آنها برخاسته از وظایف است که بر عهده آن نهاده اند. موسیقی ایران و میزان اثرگذاری آن در فرهنگ اجتماعی مردم ایران علی الخصوص جوانان بسیار حائز اهمیت است چرا که یکی از مشکلات جوانان امروز کشور می تواند گرایش به موسیقی های منحط مبتذل باشد که نتایج آن اثرات مصیبت باری را می تواند به جای گذارد.
موسیقی ایران در گذشته یعنی از دوران صفویه تا اوایل قرن حاضر به عنوان یک هنر اجرایی و تفننی تحت شرایط دشواری ادامه حیات می داده و کمتر کسی به موسیقی به عنوان یک رشته مهم توجه داشت با آغاز قرن حاضر در اثر اقدامات پژوهشی اساتید ژرف نگر موسیقی ایرانی این هنر حیاتی نوین یافته و بالاخص در سالهای پس از انقلاب شکوهمند اسلامی در اثر حمایت های دست اندرکاران این هنر منزلتی شایسته یافته است، به طوری که می توان این دوره را دوره شکوهمند موسیقی اصیل ایرانی دانست.
مشکلی که گاهی در شهرستانها به چشم می خورد، برخورد نامناسب با مسائل فرهنگی بویژه موسیقی است. در این باره تنها به یک نکته اشاره می شود. نظام جمهوری اسلامی ایران تحت هدایت و رهبری مقام معظم رهبری است، نظر ایشان روی موسیقی مشخص است. بنابراین باید بگونه ای برنامه ریزی شود که به علت نیاز عمومی به موسیقی، فعالیتهای ناخوشایندی همچون موسیقی وارداتی جایگزین آن نگردد و همه دست اندرکاران این هنر تلاش نمایند به این هنر به معنای واقعی به عنوان یک رشته مهم توجه شود.
در شهرستان خمین این انجمن که البته به صورت یک واحد از انجمن استان می باشد در شرایط دشواری ادامه حیات می دهد. موسیقی اصیل ایرانی در بین جوانان 15 تا 35 سال جذابیت و علاقمندی دارد و همچنین بیشتر آمار علاقمندان به افراد لیسانس و دیپلم اختصاص دارد و این موضوع یعنی علاقمند بودن افراد جوان و تحصیل کرده به این هنر از یک طرف و عدم گرایش قشر قدیمی سنتی و متعصب جامعه از طرف دیگر پرداختن به این هنر را در سطح شهرستان با مشکل مواجه ساخته است که نکته ای که به نظر می رسد این است که ما باید تلاش کنیم، در این مقطع فعلی فرهنگ و هنر را تبدیل به جریان زندگی کنیم یعنی فرهنگ و هنر در حاشیه زندگی قرار نگیرد. اگر فرهنگ و هنر در متن زندگی قرار گرفت آن موقع طبیعی است بحث موسیقی ، بحث سالن های نمایش، بحث کلاسهای آموزشی، بحث اجرای کنسرت های موسیقی اصیل و دیگر مباحثی که در این حول و حوش قرار خواهد گرفت معنی پیدا می کند.
واحد موسیقی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی زیر نظر انجمن موسیقی استان اقدام به برپایی کلاس های آموزشی می نماید و مسئولیت این واحد را در حال حاضر آقای محمد علی محمدی عهده دار می باشند. این هنر با توجه به اینکه علاقمندان زیادی دارد ولی در حال حاضر بنا به مشکلات ذکر شده، به صورت پراکنده اقدام به اجرای برنامه های موسیقی در مراسم ها می نماید ولی آنچه لازم و ضروری به نظر می رسد برنامه ریزی کلان در بخش هنر و برای سراسر کشور است.
به امید آنکه هنر در خدمت مردم و در خدمت معنویت و در خدمت سربلندی ایران اسلامی قرار بگیرد سیاست های اجرایی تدوین شده واحد موسیقی که بر چند اصل کلی استوار گردیده به اختصار اشاره می کنیم :
1. اجرای برنامه های موسیقی اصیل در مجالس و محافل به منظور بیشتر آشنا نمودن جوانان و اقشار جامعه با این هنر.
2. برگزرای کلاس های آموزشی به منظور کشف و پرورش استعدادهای نهفته جوانان.
3. برگزاری کنسرت های موسیقی توسط گروه های برجسته موسیقی.
4. در بخش نظارت بر موسیقی هنرمندان می بایست در چهارچوب قانون اساسی کشور و پذیرش اصول فرهنگی در جمهوری اسلامی به فعالیت بپردازند.
5. انجمن چنانچه هر یک از اعضاء هر گونه وابستگی به گروههای محارب و تبلیغ ادیان ساختگی و مکاتب الحادی یا عناد با جمهوری اسلامی و یا فساد اخلاقی، از جمله اعتیاد به مواد مخدر شرب خمر و اشتهار به فحشا، داشته باشند و یا عضویت آن شخص را به هر دلیل به ضرر انجمن تشخیص دهد و عدم صلاحیت آن احراز گردد. عضویت وی را لغو و با او برابر مقررات برخورد خواهد نمود.
6. انجمن ضمن حمایت از هنرمند و هنر منطبق با مفاد قانون اساسی و مفاد اساسنامه با توجه به حساسیت های عمومی مردم از هر گونه جریان و حرکت بحران زا و سوال برانگیز جلوگیری نموده و بر کلیه فعالیت های انجمن نظارت خواهد نمود. البته نظارت مبتنی بر منطق ، مبتنی بر مبنای دینی و حفظ دینی و حفظ مبانی حقوق مردم خواهد بود که به هنر و تلاش هنرمند امکان بقا بدهد.
امید است با جلب حمایت لازم بتوان این سیاست ها و برنامه را تحقق بخشید.
* انجمن خوشنویسان
هنر خوشنویسی از هنرهای اصیل و سازنده ای است که حفظ و نگهداری ارزشهای سنتی و در پای فرهنگ غنی اسلامی- ایرانی، جایگاه ارجمندی دارد. این هنر در نخستین دهه پس از انقلاب اسلامی، درخشش تازه و نوینی پیدا نمود ؛ چنان که می توان این دوره را با زمان صفوی که اوج شکوفایی هنر خوشنویسی بود مقایسه کرد. در دهه دوم حیات انقلاب اسلامی پس از جنگ تحمیلی نوعی تغییر ارزش پدید آمد و ارزشهای مادی، از نخستین اولویتها به شمار آمدند. پیامد این حرکت ، کمرنگ شدن ارزشهای عرفانی و اخلاقی است. انجمن خوشنویسان که باید آن را متولی این هنر در کشور دانست به سازمانی اداری تبدیل شده است که تنها در این اندیشه به سر می برد که چگونه در پایان هر ماه، حقوق های سنگین پرسنل خود را بپردازد . از آن سو نیز مدرسان زحمتکش این انجمن قرار دارند که به تعلیم این هنر مشغولند ، و بدون تردید از پیشگامان مبارزه با تهاجم فرهنگی هستند . اما حاصل دسترنج آنان هیچ گاه به ایشان باز نمی گردد و حقوق ناچیزی دریافت می کنند که حتی کفاف هزینه رفت و آمد آنان را نمی دهد. گفتنی است خوشنویسان ایران که در دوره ای وحدت و همدلی را تجربه می نمودند، امروز جمعی پراکنده و نوعی نابسامانی در نشر آثار خوشنویسی دیده می شود ، حتی در آموزش خط نستعلیق نیز از انجام بی بهره ایم.
با ذکر این مقدمه پیشنهاد می شود بازنگری در ساختار کشور صورت پذیرد و همچنین بر سالم سازی جریان خوشنویسی و ایجاد انگیزه و رغبت برای همیاری و همکاری خوشنویسان همت گمارده شود. حال با چنین وضعیت اسف باری که ذکر گردید، انجمن خویشنویسان شهرستان خمین که بخشی از انجمن خوشنویسان کشور می باشد از این نابسامانی بی نصیب نمانده و در وضعیت غیر قابل قبولی به سر می برد .
انجمن خوشنویسان شهرستان خمین از جمله NGO های فعال تحت پوشش اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی است که توانسته به استقلالی نسبی دست یابد و بصورت خودگردان و یا برگزاری دوره های مختلف آموزش خوشنویسی تا حدود موفق عمل نماید.
انجمن خوشنویسان شهرستان خمین در سال 1362 تاسیس گردید. این انجمن در حال حاضر در مکانی در جوار نگارخانه آفتاب به فعالیت مشغول است. و به دلیل سن پایین اعضا و نداشتن تعداد لازم افراد با مدرک ممتاز در خوشنویسی، بصورت غیر شورایی اداره می گردد و هیات امنا ندارد. اما در طرح های آتی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان است که انجمن را به انجمن شورایی (و اداری هیات امنا) ارتقاء بخشد.
فهرست کانونهای آگهی و تبلیغاتی شهرستان خمین
ردیف
نام کانون
مدیریت
نام پدر
تاریخ تولد
محل تولد
میزان تحصیلات
تاریخ تاسیس
مالکیت مکان
1
صبا
داود ابراهیم زاده (درچه ای)
علی
1352
خمین
کارشناسی استخراج معدن
1378
استیجاری
2
آرشام
روح اله بصیرت
احمد
1358
خمین
دیپلم
1385
استیجاری
3
ریحان
میثم هاشمی
محمد
1360
خمین
دانشجو کاردانی کامپیوتر
1385
استیجاری
4
آسمان
سید رسول شریفی
سید محمد
1357
خمین
کارشناسی حسابداری
1385
استیجاری

فصل دوم :
بخشهای مرتبط با رشته علمی کارآموز

ارتقای اثر بخشی مطالعات مهندسی ارزش با استفاده از مدیریت ریسک
کارائی و اثربخشی در کنار مدیریت و حسابرسی داخلی در سازمان
چکیده
هر یک از قسمتهای یک سازمان در جهت اثربخشی و کارائی نیاز به ویژگیهائی در محیط فعالیت خود دارد. تعاملات و روابط حرفه ای حسابرسان داخلی، به عنوان یکی از قسمتهای مهم سازمان، با سایر مدیران، عامل مهمی در جهت نیل به اهداف حسابرسی داخلی و در مرحله بعد بهره مند شدن سازمان از آن است. حسابرسان داخلی و مدیران قسمتهای مختلف سازمان باید به دقت از وظائف و کارکردها و منافع متقابل همدیگرآگاهی داشته باشند. حسابرسان داخلی باید منطبق با استانداردهای حرفه عمل کرده و همواره در حفظ استقلال نسبی و بی طرفی خود بکوشند. محدوده فعالیتها ، روشها و وظایف حسابرسی داخلی در سازمان و چگونگی گزارشگری آن باید به روشنی مشخص بوده و افراد و گروههای ذیصلاح دائما عملکرد حسابرسی داخلی را مورد ارزیابی قرار دهند. مدیران سازمان نیز باید از نتایج فعالیتهای حسابرسی داخلی در جهت بهبود سازمان و اصلاح عملکردها استفاده کنند.
مقدمه
حسابرسی داخلی یکی از ارکان سازمانهای امروزی است و شناخت متقابل کارکردها و نیازهای کارکنان حسابرسی داخلی و مدیران سطوح مختلف سازمان از یکدیگر سازمان را در رسیدن به اهدافش یاری می کند. بسیاری از مدیران هنوز به حسابرسی داخلی به صورت سنتی نگاه کرده و اطمینان چندانی به نقش و اهمیت آن در سازمان ندارند در حالی که تحولات زیادی در کارکردها و نقش سازمانی حسابرسی داخلی به وجود آمده است. حسابرسی داخلی نیز مانند سایر بخشهای سازمان باید در جهت اهداف سازمان بطور موثر عمل کرده و به ایجاد ارزش افزوده در سازمان کمک کند. در این مقاله سعی شده کارکردهای حسابرسی داخلی و نقاط تماس آن با سایر قسمتهای سازمان توضیح داده شود.
حسابرسی داخلی در سازمان
در دهه های اخیر تعاریف فراوان و گوناگونی توسط مراجع و صاحبنظران امور مالی و حسابداری در مورد حسابرسی داخلی ارائه شده است و سرانجام انجمن حسابرسان داخلی آمریکا در ژوئن 1999 در هیات مدیره انجمن به اتفاق آرا تعریف جدیدی از حسابرسی داخلی به شرح زیر ارائه کرده است:
‹‹حسابرسی داخلی فعالیتی مشاوره ای ، اطمینان آور ، مستقل و بی طرفانه است که به منظور افزودن ارزش و بهسازی عملیات سازمان طراحی می شود . هدف آن کمک به سازمان برای نیل به اهداف خود از طریق ارزیابی و بهسازی کارآیی فرایندهای مدیریت خطر، کنترل و نظارت سازمانی، با رویکردی منظم و منضبط است .››
متاسفانه بیشتر سازمانها وظیفه اصلی حسابرسی داخلی را بررسی کفایت کنترل های داخلی و قابلیت اتکای اطلاعات صورتهای مالی تعیین کرده اند. اما در حال حاضر همان طور که از این تعریف برمی آید دامنه فعالیتهای حسابرسی داخلی به مراتب بیش از پیش گسترش یافته است آنها به بررسی کارایی عملیات، قابلیت اتکای فناوری اطلاعات، اثر بخشی و کارایی معاملات تجاری داخل و خارج از کشور، کمک به بهبود فرایندها و عملیات شرکت و نظارت بر رضایت مشتریان می پردازند. این وظیفه جدید در کنار همان کارکرد قدیمی یعنی جست جو و کشف تقلب، صورت می گیرد. به عبارتی دیگر، دامنه فعالیت آنها به مراتب از فضای کنترل مالی و نقش مباشرتی سنتی فراتر رفته است. از این زمان حسابرسان داخلی هم موقعیت موجود را درک کرده و تصمیم گرفتند از نقش حمایتی خود فراتر رفته و نقش پویاتر و اساسی تری در ساختار مدیریت داشته باشند و خدمات متنوعی را ارائه دهند. مدیریت نیز به گسترش خدمات ارائه شده از سوی آنها واکنش خوبی نشان داد و حسابرسان داخلی نقش و اهمیت بیشتری در بهبود عملیات سازمان پیدا کردند. این نقش نوین نیز برای مدیریت به مراتب ارزشمند تر بود زیرا توصیه حسابرسان داخلی غالباً مفیدتر از توصیه هایی بود که نوعاً از طرف حسابرسان مستقل ارائه می گردید و مهمتر آنکه یافته ها در داخل سازمان باقی مانده و منتشر نمی شود.
به طور کلی حسابرسی داخلی طراحی و اثر بخشی سیستم کنترل را ارزیابی می کند. یک سیستم کنترل داخلی که از طراحی خوب برخوردار باشد اطمینان می دهد، که اهداف سازمان با هزینه های معقولی انجام خواهد شد . منظور از سیستم کنترلی کارا سیستمی است که آنچه در هر مرحله طراحی مد نظر بوده به انجام برساند .
اداره کنندگان واحد تجاری که از خدمات حسابرسی داخلی بهره مند می شوند ، هیئت مدیره و مدیران اجرائی واحد تجاری هستند. ارائه اطلاعات مربوط به کفایت و کارآیی نظام کنترل های داخلی و کیفیت عملکرد واحد تجاری به مدیریت ، از مسئولیتهای حسابرسان داخلی است. اطلاعاتی که به هر یک از حوزه های مدیریت و مدیران ارائه می شود، ممکن است با توجه به نیازها و خواسته های آنان، از لحاظ شکل و جزئیات متفاوت باشد. حسابرسی داخلی با بررسی و ارزیابی عملکرد واحدها و بخشهای تابعه نسبت به عملکرد مناسب مدیران واحدها در جهت منافع سازمان، اطمینان می دهد. دامنه فعالیتهایِ وسیع و جامعِ حسابرسی داخلی، بررسی ادواری و ضمنی سازمان توسط حسابرسی داخلی و استقرار حسابرسی داخلی در داخل سازمان، حسابرسی داخلی را مرجعی مناسب و صاحب صلاحیت برای کنترل و ارزیابی تصمیم گیریهای مدیران ساخته است. برقراری و پیاده سازی حسابرسی داخلی نقطه ای برای شروع یک سیستم مدیریت پیشرفته است و به تبع آن برقراری یک نگرش مناسب برای حسابرسی داخلی یکی از مهمترین اقدامات است. برای دستیابی به اهداف حسابرسی داخلی نیز باید سطح بالایی از عملکرد و اثربخشی در حسابرسی داخلی وجود داشته باشد.
حسابرسی داخلی و حسابداری مدیریت
به دلیل ویژگیهای کاری و عملیاتی حسابرسی داخلی و حسابداری مدیریت دارای نقاط مشترک فراوانی هستند. حسابرسی داخلی نوین به دلیل مهارت حسابرسانش، ارائه پیشنهاد برای همه جنبه های سازمان، اختیارات و استقلال تاریخی اش در موقعیت خوبی برای ایجاد مشارکتی سازنده با سایر قسمتهای سازمان، قرار گرفته است. وسعت آموزشها، حسابرسان را قادر به درک فرایندهای تجاری و تولید و مشارکت در امر بهبود آن کرده و اختیار حسابرسی برای کمک به سازمان در جهت نگهداری و بهبود مستمر محیط کنترلی موجب ایجاد فرصتی برای حسابرسی داخلی در ایفای نقش فعال برای بهبود سازمانها شده است. حسابرسی داخلی دائماً نسبت به علائم هشدار دهنده ساختار هزینه یابی و مراکز هزینه از طریق رسیدگی به آنها حساسیت نشان می دهد و از این طریق آشکارا در استفاده بهینه از منابع و کارایی سازمان مشارکت می کند. حسابرسان داخلی می بایست بر تمامی مراحل پیاده سازی و استفاده از سیستم های هزینه یابی نظارت کنند. آنها می بایست از همان مراحل ابتدائی پیاده سازی سیستم ها و در جلسات طراحی محصول، جلسات مهندسی تولید و جلسات برنامه ریزی و کنترل تولید شرکت کنند. علاوه بر این، حسابرسان داخلی با ردیابی شاخصهای ضایعات ، ارزیابی اثربخشی و کارایی، حسابرسی عملیاتی را گسترش می دهند و به طور کلی به عنوان یک ارزیاب مستقل، حسابرسان می توانند مشاهده کنند، درخواست نمایند و فرصتهای حذف اتلاف و ساده سازی عملیات را بشناسانند.
حسابرسان داخلی محرکی برای پذیرش سیستم های جدید توسط مدیران بوده و در پیاده سازی موفقیت آمیز و نگهداری موثر سیستم های اطلاعاتی نقش دارند و نیاز به تغییرات سیستم های اطلاعاتی را تشخیص می دهند.
بنابراین، برخی اطلاعات به دست آمده در طول حسابرسی داخلی ممکن است مورد استفاده مراجع و نهاده های بررسی کننده ای چون ارائه کنندگان خدمات مشاوره مدیریت و حسابداران مدیریت (وبالعکس) قرار گیرد که در جست جوی راهکارهایی برای بهبود عملکرد سازمان هستند.
از سوی دیگر، بسیاری از نوشتارهای مربوط به مضامین مدیریت در 30 سال گذشته در باره مفهوم کنترل بحث کرده اند. بزرگان و نظریه پردازان علم مدیریت همگی به شکلها و تعاریف متفاوت کنترل را به عنوان یکی از وظایف مدیریت شناسایی کرده اندو مدتها است که مدیران سازمان موفق دریافته اند که کنترل بدون جانبداری و اغماض مکمل سازماندهی و هدایت بوده و می تواند عملکردها را سنجش، ارزیابی و اصلاح کند و از انجام کامل برنامه ها اطمینان دهد. در سازمانهای کشورمان کنترل موثر و بدون جانبداری حلقه گم شده در فعالیتهای اجرائی مدیران است و اثربخشی عملکردها را با چالش جدی روبه رو ساخته است و از آنجا که حسابرسی داخلی نقش مهمی در فرایند کنترل ایفا می کند توجه و استفاده بهینه از توانائی و قابلیتهای حسابرسی داخلی مزایای فراوانی برای مدیران دارد.
آنچه که مدیران باید از آن آگاهی داشته باشند این است که حسابرسی داخلی با داشتن چهار شرط کلی اثر بخش خواهد بود که این شروط عبارتند از: 1) برطرف کردن نیازهای ذینفعان، 2)دستیابی به ظرفیتهای بهترین سطح(کلاس)، 3) به کارگیری استانداردهای حرفه ای قابل اجرا، 4) اندازه گیری نتایج. البته این شروط بسیار کلی در نظر گرفته شده اند. رویکرد حسابرسی داخلی باید اصولی , منطقی و شامل روشهای کنترل و بررسی نهایی کار باشد. حسابرس داخلی باید شواهد و مدارک کافی را برای همه نتیجه گیریها و قضاوتهای خود به دست آورد.
رابطه سازمانی مدیران و حسابرسی داخلی
جایگاه حسابرسی داخلی باید به گونه ای باشد که بتواند بطور اثر بخش عمل کند. از این رو، پشتیبانی مدیریت سازمان از حسابرسی داخلی، یک ضرورت است. حسابرسی داخلی باید با مشورت با مدیریت، ضرورتها و اولویتهای کار خود را تعیین کند. بنابراین، رییس حسابرسی داخلی باید آزادانه به مدیران ارشد، دسترسی داشته باشد و به آنها گزارش کند. نتایج یک تحقیق نشان می دهد که عملکرد حسابرسی داخلی بیشتر به جایگاه مستقل آن بستگی دارد و حسابرسی داخلی با جایگاه سازمانی مناسب و مستقل از واحدهای مورد حسابرسی از لحاظ ویژگی استقلال همانند حسابرسی داخلیِ برون سپار شده است. با تامین جایگاه مناسب حسابرسی داخلی در ساختار سازمانی، می توان نسبت به استقلال واحد حسابرسی داخلی اطمینان لازم را به دست آورد. موقعیت سازمانی حسابرسی داخلی به توانایی و اثر بخشی آن بستگی دارد. در بیشتر سازمانها وظایف حسابرسی داخلی در بخش مالی و زیر نظر مدیر اجرایی است. این موقعیت تا حدی قابل قبول و رضایت بخش است ، زیرا حسابرسی داخلی باید به کسی گزارش دهد که کل بخش عملیاتی را بررسی می کند.
داشتن استقلال سازمانی کافی و بی طرفی باعث می شود که خدمات حسابرسی داخلی به بهترین شکل ارائه شود هر چند برخی معتقدند که بی طرفی در عمل یک افسانه است و دستیابی به یک بی طرفی واقعی به دلیل ویژگیهای اقتصادی و فشارهای موجود دست نیافتنی است. ولی موضوع اینجاست که باید سعی شود تا در بهترین موقعیت ممکن قرار گرفت.
از آنجایی که دامنه اثر بخشی فعالیتهای حسابرس داخلی به میزان پذیرفتگی مافوقش بستگی دارد، موقعیت سازمانی نسبتاً بالا و حمایت بی چون و چرای مدیریت مافوق برای حسابرسی داخلی لازم و ضروری است. حسابرسان داخلی باید موقعیتی هم تراز با مدیران اجرایی داشته باشند و جزو کارکنان آنها نباشند. همچنین باید توجه داشت که اگر حسابرسان داخلی توانستند وظایف خود را به طور موثری انجام دهند به دلیل حمایت مدیریت است زیرا که آنها دارای هدف مشترکی هستند. اما داشتن موقعیت انحصاری، ممتاز و نسبتاً بالا در نمودار سازمانی به طور خودکار، مسائل را به طرز اثربخشی حل نمی کند. معمولاً حسابرس داخلی به حمایت مدیر عامل نیاز دارد. در سازمانهای پیشرو معمولاً یک مدیر اجرایی قوی حامی نیروهایش است و آنها را هدایت می کند. در گام نخست حسابرس به حمایت او نیاز دارد. در نقطه مقابل نیز مدیر می تواند منافع قابل توجهی را از خدمات حسابرسی انتظار داشته باشد. مدیران معمولاً یک زمینه تخصصی دارند. شایسته است حسابرس داخلی فعالیت خود را در زمینه ای شروع کند که مدیر با آن آشنا باشد و این بهترین فرصتی است که می تواند توانایی خود را نشان دهد.
در مرحله اجرا نیز رئیس واحد حسابرسی داخلی باید طرح حسابرسی داخلی را با مشورت و نظر مدیریت ارشد سازمان تهیه کند. حسابرس داخلی باید زمان بندی اجرای حسابرسی داخلی را با هماهنگی و مشورت مدیریت واحدهای مورد رسیدگی، تنظیم کند, مگر در موارد نادری که رسیدگی بدون اعلام قبلی , از ضروریات حسابرسی است . مشورت با مدیریت سازمان می تواند زمینه هایی را برای حسابرسان داخلی روشن کند که مورد توجه خاص مدیریت است. یافته های حسابرسی داخلی باید محرمانه تلقی و تنها با مدیرانی در میان گذاشته شود که مسئول مستقیم واحد مورد رسیدگی هستند، مگر اینکه آنان، با مطرح کردن گسترده تر موضوع, به روشنی موافقت کرده باشند. همچنین گزارش حسابرس باید پس از مذاکره با مدیریت تهیه شود . این گونه مذاکرات برای برقراری رابطه خوب و صمیمانه بین حسابرس داخلی و مدیریت، ضروری است .
حسابرسی داخلی یکی از ارکان سازمانهای امروزی است که شناخت متقابل کارکردها و نیازهای کارکنان حسابرسی داخلی و مدیران سطوح سازمان را در رسیدن به اهدافش یاری می کند.

شناخت کافی مدیران و تفاهم متقابل
متاسفانه مدیران تمایلی به استفاده از خدمات حسابرسان داخلی ندارند مگر آنکه متقاعد شوند که خدمات آنها با ارزش است. بنابراین، حسابرسان نیز باید نشان دهند که قادرند اموری را انجام دهند که از آنها انتظار می رود. همه مدیران موفق در پی کسب نتایج خوب به خصوص در مقوله هایی هستند که اثر بخشی آنها اندازه گیری می شود. مدیر فروش علاقه مند به بهبود عملکرد فروش، مدیر تولید خواهان حداکثر کردن تولید و مدیر عامل خواستار حداکثر کردن سود است. یکی از ویژگیهای مدیران خوب، دانستن این مورد است که چگونه بایستی پیش رفت، آنها خواستار اجرای منظم وظایفی هستند که در مورد آن مسئولیت دارند، یا هنگامی که مشکلی نیست می خواهند بدانند نقاط مشکل آفرین کجاست و چگونه می توان آنها را حذف کرد یا حداقل ثابت نگه داشت. درک این موضوع که یکی از هدفهای حسابرسی داخلی ، کمک به مدیریت در دستیابی به هدفها و برنامه های آنها است کمک بزرگی به تفاهم و همکاری متقابل مدیران سطوح مختلف سازمان و حسابرسان داخلی می کند. عدم شناخت کافی مدیران از نقش و اهمیت حسابرسی داخلی و عملکرد آن در راستای اهداف سازمان و مسئولیتهای آنان یکی از مهمترین عوامل سازمانی عدم توسعه به کارگیری حسابرسی داخلی در سازمانهاست. مدیران نیز باید بدانند که دامنه فعالیت واحد حسابرسی داخلی بدون هیچ گونه محدودیتی، تمام فعالیتهای سازمان بوده و حسابرس داخلی از اختیار لازم برای دسترسی به کلیه اسناد و مدارک ، داراییها و کارکنان سازمان برخوردار است تا حسابرسی ، به طور اثر بخش انجام پذیرد و حسابرس بتواند مسئولیتهای خود را به گونه ای درست و مناسب ، انجام دهد. حسابرسی داخلی نیز باید توانایی آن را داشته باشد که نیازهای ذینفعان خود را بشناسد و در این راه باید نیازهای ذینفعان خود را بشنود.
مدیریت سازمان باید اطمینان یابد که به طور کافی و مناسب به گزارشهای حسابرسی داخلی توجه می شود . حسابرس داخلی باید اطمینان یابد که درباره پیشنهادهای حسابرسی داخلی ، اقدامات لازم صورت گرفته است یا مدیریت ، از میزان خطر ناشی از اعمال نشدن آنها آگاهی داشته و آن را پذیرفته است. عدم وجود پشتوانه اجرائی برای پیگیری گزارشهای حسابرسی داخلی یکی از مهمترین موانع سازمانی عدم توسعه حسابرسی داخلی در سازمانهاست. حسابرس داخلی برای اینکه بتواند کلیه وظایف خود را به نحو شایسته انجام دهد نیاز به اعتماد اشخاصی دارد که با وی ارتباط دارند. روابط کاری صمیمانه این امکان را به وجود می آورد که کار حسابرسی داخلی مورد پذیرش قرار گیرد و پیشنهادهای حاصل از آن را نیز به کار گرفته شود، اما حسابرس داخلی نباید اجازه دهد که بی طرفی او در این ارتباط، خدشه دار شود.
ارزیابی کنندگان چه کسانی هستند ؟ از آنجا که خدمات حسابرسی داخلی همه بخشهای سازمان را در بر می گیرد، گروههای مختلفی وجود دارند که مجاز به ارزیابی عملکرد حسابرسی داخلی هستند. به جز رئیس حسابرسی داخلی که الزاماً با همه جنبه های عملکرد حسابرسی داخلی سروکار دارد، هر یک از این گروهها دارای انتظارات و منافع گوناگونی هستند و بنابر این , عملکرد حسابرسی داخلی را از جنبه های مختلف مورد توجه قرار می دهند . هیئت مدیره ( یا عامل ) سازمان, با نفوذترین گروهی است که عملکرد حسابرسی داخلی را ارزیابی می کند.
هیئت مدیره به خاطر مسئولیتهای کلی که به عهده دارد همواره می خواهد یک واحد حسابرسی داخلی اثر بخش در اختیار داشته و در سیستم کنترل داخلی سازمان نیز نقاط ضعف با اهمیتی وجود نداشته باشد. بسیاری از سازمانها بنابر مقررات, موظفند کمیته حسابرسی یا شکل دیگری از واحد بررسی کننده غیر اجرایی داشته باشند یا خود تصمیم به داشتن آن گرفته اند. یکی از وظایف اصلی این کمیته یا واحد, ارزیابی عملکرد حسابرسی داخلی است. واحد بررسی کننده غیر اجرایی به همان نکات و جزییات پشتوانه ای توجه دارد که هیئت مدیره (یا عامل ) سازمان، مورد توجه قرار می دهد . برای مثال, واحد مزبور می خواهد پیشرفت کار سازمان را در مقایسه با برنامه ها، هزینه های انجام شده و یافته های عمده و با اهمیت حسابرسی داخلی، بسنجد.
مدیران ارشد سازمان نیز عملکرد حسابرسی داخلی را از این دید ارزیابی می کنند که مطمئن شوند عملکرد حسابرسی داخلی، کارایی و اثر بخشی فعالیتهای سازمان را افزایش می دهد . مدیران ارشد برای انجام این کار، ارزش کار حسابرسی داخلی را با توجه به نوع، تعداد و کیفیت گزارشهای حسابرسی، ارزیابی می کنند و به ویژه می خواهند اطمینان یابند که پیشنهادهای حسابرسی داخلی, عملکرد سازمان را به گونه ای اثر بخش، بهبود می بخشد. در هر صورت هزینه ها و بهره وری حسابرسی داخلی را ارزیابی می کنند تا از استفاده درست از منابعی که در اختیار حسابرسی داخلی قرار داده اند، اطمینان یابند.
ارزیابی عملکرد واحد حسابرسی داخلی، به گروههای درون سازمانی منحصر نمی شود. حسابرسان مستقل به منظور تعیین میزان اتکای خود بر کار حسابرسی داخلی، عملکرد آن را می سنجند و همچنین, نقاط ضعف سیستم کنترل داخلی را که حسابرسان داخلی در طول حسابرسی های خود کشف و گزارش کرده اند، مورد توجه قرار می دهند . علاوه برحسابرسان مستقل، دیگر مقامات ذیصلاح قانونی، مانند اداره نظارت بر موسسات آموزش عالی، نیز به عملکرد حسابرسان داخلی توجه دارند که تاکید این گروهها بیشتر بر رعایت استانداردهای حرفه ای ( توسط حسابرسان داخلی ) است . سرانجام , رئیس حسابرسی داخلی باید عملکرد حسابرسی داخلی را از همه جنبه ها ارزیابی کند تا به همه گروههای یاد شده در بالا اطمینان دهد که عملکرد واحد حسابرسی داخلی، اقتصادی، کارآمد و اثر بخش است .
نتیجه گیری
مدیران باید از کارکردهای قسمتهای مختلف سازمان آگاهی داشته باشند تا خواستها و نیازهای مختلف اجرائی و اطلاعاتی خود را از آنها مطالبه کرده و قسمتها را مورد ارزیابی قرار دهند. حسابرسی داخلی یکی از ارکان مهم هر سازمان پیشروئی است که می خواهد در محیط تجاری رقابتی و رو به گسترش امروزی با موفقیت به پیش برود. حسابرسی داخلی دارای کارکردهای زیادی است و دستیابی آن به اهدافش و به بیان دیگر، برخورداری از یک حسابرسی داخلی اثربخش، کمک شایانی است به سازمان در راه دستیابی به اهداف خود. حسابرسی داخلی به عنوان یکی از ارکان سازمان بوده و در چارچوب تعریف شده جدید خود برای اثر بخشی دارای ویژگیهائی است که شناخت این ویژگیها از یک طرف به مدیران در راه ایجاد یک تعامل سازنده کمک می کند و از طرف دیگر، حسابرسان داخلی را متوجه وظائف و حدود و اختیارات خود می سازد. حسابرسی داخلی باید از جایگاه سازمانی متناسب با انتظارات مدیریت که تامین کننده استقلال و بی طرفی آن باشد، برخوردار بوده و عملیات خود را بدون جانبداری و اغماض انجام دهد. اهداف و شرح کاری و محدوده عملیات حسابرسی داخلی باید توسط مدیریت ارشد و با توجه نوع فعالیتهای سایر قسمتهای سازمان تعیین و به کلیه قسمتهای سازمان معرفی و ارائه شود. آنها باید افرادی با تجربه و دانش کافی بوده به صورتی که قابلیت بالائی در درک فرایندها و شناخت و اصلاح سیستم ها داشته باشند. حمایت کافی مدیران باید پشتوانه محکمی برای ضمانت اجرائی گزارشها، پیشنهادها و نتایج حاصل از رسیدگی باشد. مدیران سطوح مختلف و حسابرسان داخلی باید با درک متقابل وظائف یکدیگر در ایجاد شناخت متقابل و روابط کاری صمیمانه تلاش کنند. مدیرانی که می خواهند حسابرسی داخلی اثربخشی در اختیار داشته باشند باید همواره نسبت به ارزیابی قسمت حسابرسی داخلی حساس بوده و در جهت تقویت آن و بر طرف ساختن نقاط ضعفش اقدام کنند.

ارتقای اثر بخشی مطالعات مهندسی ارزش با استفاده از مدیریت ریسک

مهندسی ارزش ابزار موثر تصمیم سازی برای مدیران می باشد. مطالعات ارزش فرصت های مناسبی برای کاهش هزینه طول عمر، بهبود کیفیت، بهبود ساخت پذیری، کاهش زمان ساخت، افزایش طول عمر و گاه ترکیب موارد بالا در اختیار قرارمی دهد. تحت فشار قرارگرفتن مدیران در پذیرش و اعمال تغییرات پیشنهادی از یک سو و مسوولیت ایشان در قبال حوزه تحت اختیار به همراه ریسک و ابهام ذاتی گزینه های پیشنهادی از سوی دیگر اغلب این افراد را در وضعیت دشوار قرار می دهد. از اینرو مدیران زیادی بدلیل ابهام در مورد مقدار ریسک گزینه های ارائه شده در مطالعات ارزش از قبول انجام این مطالعات سرباز زده یا در طول مطالعات مقاومت می نمایند. از اثرات این تصورات می توان به انتخاب گزینه های کم خطرتر و اغلب کم ارزش تر، رد گزینه های خلاقانه، عدم تناسب ریسک در تصمیم ها و پروژه ها و در نهایت تاخیر در تصمیم گیری اشاره کرد. در این مقاله به اثر بکارگیری مدیریت ریسک در مطالعات ارزش و شفاف سازی ذهن مدیران نسبت به اثرات طرح مبنا و گزینه های پیشنهادی و اقدامات چهارگانه حذف، تسکین، انتقال و پذیرش ریسک یا ترکیبی از اقدامات با اشاره به چند مطالعه موردی بررسی می شود و در نهایت روش پیشنهادی تلفیقی و تحلیل کیفی ریسک به کمک AHP را تلفیق مهندسی ارزش با مدیریت ریسک بعنوان نتیجه این نوشتار، ارائه می گردد.
کلمات کلیدی: مهندسی ارزش، مدیریت ریسک، تحلیل ریسک، AHP،

1- مقدمه
مدیریت ریسک و مهندسی ارزش هر دو پدیده های نوظهور و جدیدی در ایران هستند. در ایران از طرفی با توجه به بحران های مکرر و کمبود روزافزون منابع، مدیریت نوین ناگزیر از استفاده از تمامی ابزارها و توانایی های خویش در جهت دستیابی به اهداف می باشد. تقریباً تمام مدیران به دنبال ابزاری هستند تا خطرات و پیامدهای ناشی از تصمیمات را تا حداقل ممکن کاهش دهد. مدیریت ریسک ابزار جدیدی است که در زمان کوتاه توانسته است جایگاه مناسبی برای خود پیدا کند. غیر از ابزارهای کمی سازی ریسک که به دلیل محاسبات پیچیده مانع فراگیری همگانی آن می شوند، ابزارهای ساده و بررسی کیفی ریسک، ساده و برآمده از تفکر منطقی می باشد.
ترکیب عوامل مختلف طرح در پروژه های عمرانی به صورتی پیش بینی شده است که اغلب ریسک ها به عوامل غیر تصمیم گیر منتقل می شود. با ترکیب سه عاملی (کارفرما، مشاور و پیمانکار) که ترکیبی معمول و جا افتاده می باشد، ریسک های طراحی به مشاور طرح و ریسک های اجرا به پیمانکار انتقال می یابد. در ترکیب های چهارعاملی ریسک های مدیریتی به مدیریت طرح و ریسک های باقیمانده مدیریت به این دو عامل نیز انتقال می یابد. ظهور مهندسی ارزش و اجباری شدن آن در طرح های پرهزینه و پیچیده، به دلیل ماهیت دگراندیش آن و تفکر خارج از چهارچوب عادات و روش های معمول و پذیرفته شده، موقعیت دشواری برای کارفرما ایجاد می کند.
توجه به این نکته ضروری است که در فرآیند تصمیم گیری برای اجرای پروژه ها باتوجه به اینکه در کشور ما دولت، کارفرما و تصمیم گیر اجرای بسیاری از پروژه های عظیم می باشد، در بسیاری از مواقع محافظه کاری و ریسک گریزی غیرمنطقی مدیران دولتی سبب انتخاب گزینه های پرهزینه و کم ارزش گردیده است. دلیل این محافظه کاری و ریسک گریزی معقول ریشه در ریسکی که مدیران از گزینه های مختلف متصورند، باید جستجو نمود. این ریسک های تصوری1 به همراه عدم آگاهی و دانش نسبت به طرح های پیشنهادی و ریسک های عناصر مختلف این طرح ها سبب انتخاب گزینه های نابهینه و از بین رفتن فرصت ها می گردد.

2-تحلیل و مدیریت ریسک
تعاریف مختلفی از ریسک ارائه شده است که می توان از مهمترین آن به موارد ذیل اشاره نمود]1[:
1. اتفاق افتادن احتمالات واقعه ای نامطلوب
2. رویدادی که با احتمال شناخته شده ای روی می دهد.
3. امکان حادث شدن واقعه ای نامعین از پیش برنامه ریزی نشده که ماهیتی منفی در آن نهفته (صدمه زا و مخرب) بر حسب احتمال وقوع آن واقعه و شدت عوارض و پیامدهای آن واقعه
4. معیاری برای تعیین احتمال و شدت وقوع یک پدیده مخرب که بصورت کمی توسط رابطه ذیل بیان می گردد:
احتمال وقوع* عواقب وقوع = ریسک
مدیریت ریسک2 یکی از بخش های اصلی و جدانشدنی حرفه مهندسی می باشد. این مدیریت، فرآیندی سیستماتیک جهت تعریف، تحلیل و پاسخگویی ریسک سیستم ها می باشد]2[. وظیفه مدیریت ریسک افزایش احتمالات و دوره تکرار رخدادهای مطلوب و کاهش احتمال وقوع رخدادهای نامطلوب و یا کاهش شدت اثرات منفی وقایع نامطلوب را دارا می باشد]1[. این فرآیند را می توان یک فرآیند تصمیم گیری، جهت انتخاب و اجرای با صرفه ترین تکنیک ها و اقدامات در رویارویی با ریسک های مختلف سیستم جهت به حداقل رساندن آن ریسک در سیستم دانست. مدیریت ریسک درباره حذف، کاهش، انتقال عواقب منفی حوادث و بهره جستن از فرصت های احتمالی سخن می گوید.
دلایلی را که معمولاً برای بکارگیری مدیریت ریسک برمی شمارند عبارتند از:
* حداقل رساندن بحران ها
* حداقل رساندن مسایل غیر منتظره و مشکلات
* افزایش میزان موفقیت و یا کاهش شکست ها
* انجام هزینه ها و برنامه زمانی کار مطابق برآوردها و پیش بینی های صورت گرفته.
می توان فرایند مدیریت ریسک را به مراحل زیر طبقه بندی نمود]3‍[:
o برنامه ریزی مدیریت ریسک
o تعریف ریسک
o تحلیل کمّی و یا کیفی ریسک و رتبه بندی ریسک ها
o ارزیابی ریسک و مقایسه با ریسک های قابل قبول جامعه3
o برنامه ریزی پاسخ و مقابله با ریسک
o کنترل و نظارت ریسک
مدیریت ریسک دربرگیرنده ارزیابی ریسک های سیستم و قیاس با ریسک های دیگر سیستم و با ریسک های قابل قبول اجتماعی است که از این ارزیابی جهت تعیین مکانیزم های کاهش شدت ریسک و یا مهار ریسک سیستم با در نظر گرفتن مسایل اقتصادی و فنی استفاده می گردد. ریسک قابل قبول اجتماعی پاسخی به نیاز جامعه برای برآورد کمّی ریسک تحمیلی و ابزاری برای برآورد ارزش جانی بدون استفاده از ارزش مادی می باشد]4[.
انتخاب بهترین تکنیک ها برای مدیریت ریسک یکی از مراحل پر اهمیت فرآیند تصمیم گیری می باشد. در مرحله نظارت بر بهبود برنامه مدیریت ریسک، مدیریت توانایی بررسی روش بکارگیری و اجرای تکنیک های انتخاب شده را بدست می دهد(شکل1).

شکل1- نمونه ای از ساختار مدیریت ریسک سدها]1[

منشا ریسک ها را می توان در وجود محدودیت و نقص در آگاهی، دانش، تجربه، اطلاعات و وجود عدم قطعیت در آینده دید. عدم قطعیت در هر سیستمی به عنوان یک واقعیت شناخته شده است
محدودیت جدی برای اعمال مناسب عدم قطعیت ها در تحلیل ریسک وجود دارد. این محدودیت ها تحلیل ریسک را میان روش های قطعی (عدم قطعیت ناچیز) و روشهای فازی (بدون کنترل برعدم قطعیت) قرار می دهد. در حقیقت تحلیل ریسک به عنوان تلفیقی از قضاوت مهندسی و علم، امکان ارزیابی همسنگ شرایط نامطلوب را فراهم می سازد و امکان بررسی عمیق تر و همه جانبه تر ایمنی سیستم ها را ممکن می سازد و در گستره وسیعی تمامی عواملی که ایمنی سیستم را تهدید نموده و یا آنرا بهبود می بخشد، شامل می گردد. گام های مختلف تحلیل و بررسی ریسک یک پدیده شامل موارد ذیل می باشد:
1. شناسایی تمام ریسک های وقایع نامطلوب اثرگذار در یک سیستم( استفاده از چک لیست، مشابهت با سیستم های مشابه، طوفان ذهنی و …)
2. برآورد احتمال رخداد واقعه های نامطلوب
3. برآورد عواقب شکست و یا خسارات ناشی از واقعه نامطلوب.
4. محاسبه ریسک
5. اولویت بندی ریسک های موثر بر سیستم
برای مقایسه و رتبه بندی ریسک ها می توان از مکانیسم ماتریس رتبه بندی ریسک و یا درخت حوادث بهره جست(شکل2و3)]5[.

شکل2- ماتریس رتبه بندی ریسک

شکل3- درخت حوادث برای زلزله (عامل تخریب سد)
3-مهندسی ارزش
مهندسی ارزش شیوه ای نظام یافته است که در آن با سازمان دهی گروه‏های میان رشته ای، جوانب مختلف کارکردها و هزینه‏ها در تمام طول عمر طرح مورد بررسی قرار می گیرد و تلاش می شود تا با شناسایی و حذف هزینه‏های غیرضروری، کوتاه کردن زمان اجرا و یا بهبود کارکردهای قابل دست یابی از اجرای طرح، در نهایت مجموعه دستاوردهای حاصله نسبت به هزینه صرف شده افزایش یابد. این توضیح لازم است که بررسی های مهندسی ارزش تنها به مرحله طراحی و ساخت طرح‏ها محدود نمی شود، بلکه می تواند در مراحل بهره برداری و نگهداری نیز مورد استفاده قرار گیرد و یا در مراحل ابتدایی طرح، حتی اهداف راهبردی طرح را نیز بازنگری و یا تکمیل کند.
طرح‏کاری متدولوژی ارزش ارائه شده توسط انجمن بین المللی مهندسی ارزش آمریکا (SAVE) شامل سه دوره مهم از فعالیت‏ها است:
1. پیش مطالعه
2. مطالعه ارزش
الف. فاز اطلاعات
ب. فاز تحلیل کارکرد
پ. فاز خلاقیت
ت. فاز ارزیابی
ث. فاز توسعه
ج- فاز ارائه
3. پس مطالعه

3- نمونه مطالعات
در مطالعه سد ونیار که در بالادست شهر تبریز قرار داشت، گزینه برتر مطالعات که از طریق کاهش تمهیدات و میزان سیلاب طراحی حاصل گردیده بود، از طریق اقدامات حفاظتی چند لایه همچون خاکریزهای شسته شونده و استفاده از تخلیه کننده تحتانی در مواقع سیلابی و نیز توجیه اقتصادی ریسک سیلاب هزار ساله به جای حداکثر سیلاب محتمل حاصل گردید (نمونه تلفیق).
در عوض در مطالعه ارزش یک پست برق، به دلیل وجود ریسک های تصوری و غیرواقعی ناشی از عدم حضور متخصص سازه در مطالعه، کلیه گزینه های طبقاتی و امکان کاهش هزینه های ناشی از آن حذف گردید (نمونه ای از عدم تلفیق).
4- اثرگذاری مهندسی ارزش بر ریسک پروژه ها
بکارگیری مهندسی ارزش با روش معمول به دلایل زیر خود موجب افزایش یا کاهش ریسک می گردد(جدول1):

جدول3- اثرات مهندسی ارزش بر روی ریسک
افزایش ریسک
کاهش ریسک
* ایجاد وقفه احتمالی در روند توسعه پروژه
* کوتاه مدت بودن مطالعات و اتکاپذیری کم نتایج
* محدود بودن دامنه اطلاعات تیم
* ارائه گزینه های نهایی در حد طراحی شماتیک
* ایجاد اختلاف احتمالی بین عوامل طرح
* مطرح کردن ایده های نو و گزینه های متفاوت از معمول
* اشتباهات احتمالی در فرآیند مهندسی ارزش
* مطرح کردن ایده های نو

* توان انتخاب پروژه های پرخطر و تمرکز جهت برطرف سازی آن
* توان تمرکز بر ارتقاء ایمنی به عنوان یکی از اهداف
* استفاده از تیم چند تخصصی
* تجمیع و نزدیک سازی عوامل طرح
* اضافه کردن آرای متخصصان خبره به طرح
* ایجاد همدلی بین عوامل طرح
* شفاف سازی اهداف
* تحلیل تطبیقی طرح و اهداف

5- مزایا، معایب و محدودیت های استفاده از مدیریت ریسک در مهندسی ارزش
مزایا و محدودیت استفاده از ابزارهای مدیریت ریسک در فرآیند مهندسی ارزش به صورت زیر می باشد(جدول2):

جدول 2- مزایا و معایب کاربرد مدیریت ریسک در مطالعات ارزش
مزایا
معایب
* افزایش جامع نگری در مطالعات
* جلوگیری از تصمیمات غیرمنطقی
* شفاف سازی مطالعه
* افزایش اتکاپذیری نتایج
* قابل دفاع بودن گزینه ها
* کمک به فرآیند مدیریت ریسک در پروژه
* مشخص شدن میزان ریسک گزینه های پیشنهادی برای تسهیل در تصمیم گیری مدیران
* تسهیل تصمیم گیری
* در نظرگرفتن عدم قطعیت ها
* کندکردن روند مطالعات در اثر محاسبه ریسک
* نیاز به متخصصان یا پشتیبانی بخش های تخصصی ویژه
* هزینه های بالای مدل سازی های ریسک

این درحالی ست که تنها محدودیت تلفیق دو روش، عدم امکان کمی و دقیق نمودن ریسک در زمان کوتاه مطالعات ارزش می باشد. کمبود اطلاعات و داده های پیش نیاز تحلیل ریسک نیز ابزارهای تحلیل ریسک را محدود و نادقیق می نماید. در صورت جمع آوری و تحلیل آنها قبل از شروع مطالعات ارزش و در یک برنامه از پیش تعیین شده می توان این نقیصه را تا حد زیادی جبران نمود.

6- نقش ابزارهای ریسک در فرآیند مهندسی ارزش
نقش ریسک در فرآیند مهندسی ارزش را می توان بصورت زیر خلاصه نمود: (شکل 4)

شکل 4- فرآیند تلفیقی مهندسی ارزش و مدیریت ریسک
اکنون به تفصیل امکان و روش تلفیق این دو روش بیان می گردد:
6-1- پیش کارگاه
6-1-1- انتخاب تیم
مطالعه مهندسی ارزش از دیدگاه احاطه بر موضوع مورد مطالعه با دعوت از عوامل طرح و متخصصان تکمیلی که در عوامل موجود نمی باشند سعی می نماید دامنه مطالعات خود را آنقدر وسیع نماید که پیشنهادات مطالعه عملی و نتیجه بخش باشد. مشابه این جلسات در مدیریت ریسک پیش بینی گردیده است. در این جلسات از تمام گروه های تاثیرپذیر در پروژه، نماینده یا نمایندگانی شرکت می نماید و ریسک های پیش رو را بیان می نمایند. مجموع دانسته های افراد به تیم کمک می کند سرفصل ریسک های پروژه را شناسایی کنند. این عناوین با استفاده از روش های کمی کردن ریسک نیز قابل دستیابی با دقت بالا هستند. یکی از این ابزارها درخت حوادث می باشد.
تیم مدیریت ریسک معمولاً استراتژی های ذیل را دنبال می کند]6[:
* شناسایی ریسک ها و بحران های بالقوه
* تحلیل اثر و وسعت ریسک ها به سیستم
* انتخاب بهترین تکنیک مدیریت ریسک
شناسایی ریسک ها به کمک تحلیل ریسک میسر می باشد؛ ازاینرو تحلیل ریسک هر سیستم را از ارکان اصلی مدیریت ریسک شمار می آید. پس ضروریست ریسک و تحلیل ریسک به گونه ای دقیق تبیین گردد]7[.
باشناسایی گروه های ذی نفع از دیدگاه ریسک پروژه می توان نمایندگان گروه هایی که با ریسک زیادی مواجه هستند را به صورت پاره وقت (به خصوص در سمینار پیش مطالعه و فاز اطلاعات و ارزیابی) با تمام وقت به عضویت تیم درآورد.

6-1-2- تعیین مبانی مطالعه
چهارچوب مطالعات که با توافق اعضای تیم تعیین می گردند را مبانی مطالعه می نامند.
* الف- اهداف مطالعه
اصولاً هدف از مطالعات ارزش بهبود یکی از پارامترهای هزینه، زمان، کیفیت و ریسک می باشد. در عین حال یکی از دغدغه های مدیران و کارفرمایان امکان افزایش مخاطرات درصورت بهبود سه عامل اول می باشد. بنابراین با شناسایی مسایل و فرصت ها باتوجه به نوع پروژه و نیازهای آن می توان اقدامات چهارگانه مدیریت ریسک را در قالب بهبود ایمنی جزء اهداف مطالعه ارزش گنجاند.
* ب- تعیین محدوده مطالعه و ذی نفعان
می توان همانطور که در بخش انتخاب تیم بیان گردید ذی نفعان و گروه های تاثیرپذیر را به خوبی شناسایی و از اطلاعات آن ها استفاده نمود.
* ج- تعیین معیارهای ارزیابی
ریسک به عنوان یکی از معیارهای ارزیابی می تواند امتیاز و وزن زیادی را به خود اختصاص دهد. اصولاً یکی از پایه ای ترین اهداف در پروژه ها به دست آوردن یک فرصت یا رفع یک تهدید است که هر دو جنبه های مثبت و منفی یک عامل هستند.
* د- تعیین محدودیت (محدودیت های) مطالعات
در این مرحله عامل محوری در قبول ریسک قابل قبول اجتماعی (SAR) است که می تواند در تعیین محدودیت های مطالعات نقش داشته باشد.

6-2- کارگاه

6-2-1- فاز اطلاعات
در صورت محاسبه تلفات و احتمال وقوع حوادث در مطالعات پیش کارگاه، می توان نمودار پارتو ریسک را رسم نمود. بارسم نمودار پارتویی ریسک نقاط تمرکز تیم را علاوه بر نقاط پرهزینه، برنقاط پرریسک نیز تمرکز داد. بنابراین در کنار مدل هزینه4 می توان مدل ریسک5 را تعیین نمود که مدل ریسک در تعیین کارکردهای با ریسک بالا6 (فاز تحلیل کارکرد) بسیار موثر است.

6-2-2- فاز تحلیل کارکرد و خلاقیت
بعد از ترسیم نمودار تحلیل کارکرد سیستمی، کارکردهای پرهزینه، پرریسک و پرفرصت می توانند جهت ایده پردازی انتخاب گردند. تحلیل ریسک و نیز کمی کردن تخمینی آن می تواند دید مناسب تری به تیم در انتخاب کارکردهای بهبودپذیر ایجاد نماید. پیشنهاد می گردد در پروژه های زیربنایی (مرتبط با عموم مردم، کارکرد "حفظ (یا ارتقاء) ایمنی" به عنوان یک کارکرد ثانویه ذکر گردد.

6-2-3- فاز ارزیابی
در فاز ارزیابی، ایده هایی که امکان پذیری آن ها تایید شده است مورد بررسی و انتخاب قرار می گیرند. ایده های پرمخاطره به شدت در معرض حذف شدن قرار می گیرند. مناسب است این کارکردها پس از شناسایی از دیدگاه های چهارگانه مدیریت ریسک مورد بررسی قرار گرفته با برگزاری یک نشست ایده پردازی تکمیلی ترمیم قرار گیرند.

6-2-4- فاز توسعه
فاز توسعه که محل ترکیب ایده ها، توسعه و مقایسه گزینه ها می باشد زمان مناسب برای تحلیل ریسک گزینه ها نیز می باشد. همچنین در مقایسه گزینه ها می توان از ماتریس مقایسه دو دویی ریسک ها و گزینه های منتج از آن به جای استناد به ریسک تصوری استفاده نمود.
ریسک تصوری بسته به نوع تفکر و دیدگاه هر شخص نسبت به ریسک، سطح مشخصی از ریسک را پذیرا می باشد. بطور مثال در استفاده از هواپیما جامعه ریسک آن را قبول کرده است و از این وسیله با وجود خطرات معلوم مورد استفاده اکثر مردم واقع می گردد (ریسک قابل قبول اجتماعی) ، اما در مورد همین وسیله افرادی در جامعه هستند که حتی با علم بر این که جامعه این ریسک را قبول کرده است، حاضر به پذیرفتن آن نیستند و یا احساس خطر بسیار بیشتری نسبت به سایرین می کنند. ]1[

6-2-5- فاز ارائه
در مهندسی ارزش در فاز ارائه معمولاً 2 تا 3 گزینه جهت تصمیم گیری به کارفرما ارائه می شود. مساله مهم برای تصمیم گیری کارفرما میزان ریسک هرکدام از گزینه ها می باشد با تلفیق مدیریت ریسک در این بخش می توان گزینه ها را با ریسک های مربوط (مثلاً ریسک بالا، متوسط و پایین) ارائه کرد در اینصورت با دو گزینه با سه سطح ریسک 6 گزینه به کارفرما ارائه می شود.
6-3- پس از کارگاه
در گام پس کارگاه ضمن تکمیل گزینه ها، نتایج مطالعه به مدیریت ارائه می گردد. با تحلیل و کمی کردن ریسک یکی از پیشنهادات تیم به مدیریت می تواند تدوین برنامه عمل7 مدیریت ریسک باشد. همزمانی این دو فرآیند می تواند زمان توسعه پروژه را کاهش دهد.

6-3-1- برنامه ریزی جهت پاسخ به ریسک های سیستم
برای پاسخگوئی به ریسک های موثر بر سیستم می بایستی پاسخهای مناسب و ممکن تهیه و مورد بررسی قرار گیرند. این پاسخها می تواند در سطوح و قالب های مختلف ارائه گردند.
1- ممانعت از وقوع ریسک8: با حذف منبع ریسک زا و یا حذف خسارات ناشی از وقوع
2- تسکین اثرات ریسک9: اتخاذ روش های جهت کاهش عواقب منفی ریسک و یا افزایش وقوع حوادث مثبت
3- انتقال ریسک10: تحمیل عواقب ریسک از یک زیر سیستم به یک زیر سیستم دیگر(بیمه)
4- پذیرش ریسک
در نهایت با بررسی گزینه ها بهترین قالب پاسخ به ریسک انتخاب می گردد و این بستری برای تدوین طرح عمل ریسک می شود.

6-3-2- اجرای طرح عمل ریسک جهت پاسخ به ریسک های سیستم
مهم ترین بخش یک فرآیند مدیریت ریسک، فاز اجرای طرح می باشد. در این فاز اثرگذاری برنامه ها و اقدامات مدیریتی همراه با اقداماتی جهت ارزیابی و پایش ریسک و کارایی مدیریت ریسک می باشد. این اقدامات می بایستی در این فاز بصورت مستمر در دوره های از پیش تعیین شده صورت پذیرد.
7- نحوه محاسبه ریسک در کارگاه های مهندسی ارزش
از نقاط ضعف استفاده از تحلیل و مدیریت ریسک در کارگاه های مهندسی ارزش زمان بر بودن محاسبه ریسک است. باتوجه به اینکه در کمّی سازی ریسک ها، وجود عدم قطعیت های مختلف و عدم احاطه کامل به نقاط شکست طرح ها از یک طرف و از طرفی دیگر پیچیده بودن برآورد احتمال علل مختلف شکست سبب گریز تصمیم سازان و عدم تمایل تصمیم گیران گردیده است؛ از اینرو، تحلیل کیفی ریسک فارغ از مشکلات مذکور می تواند ابزاری مناسب و کارآ جهت تحلیل ریسک بکارگرفته شود. بکارگیری A.H.P در تحلیل کیفی ریسک، سرعت بالایی را می تواند به تحلیل ها ببخشد.
در این روش پیشنهادی جهت کاهش اثرات ریسک تصوری تصمیم سازان و تصمیم گیران در فرآیند تصمیم سازی در فاز توسعه مهندسی ارزش، به جای استفاده از معیار ریسک، از دو معیار احتمال وقوع شکست و عواقب ناشی از شکست طرح استفاده شده است. روش کار بدین شکل است که پس از اینکه انواع ریسک های شکست طرح از نظر هر کدام از معیارهای فوق جداگانه مقایسه گردیدند، در نهایت عناصر نظیر به نظیر هر دو ماتریس مقایسه در یکدیگر ضرب گردیده و ماتریس مقایسه ریسک را تشکیل می دهد و ادامه ارزیابی ها به کمک ماتریس مقایسه ریسک صورت می گیرد. جهت مقایسه دو به دو مخاطرات از جدول (3) استفاده می گردد.

جدول 3- مقیاس امتیازدهی در مقایسه دو به دو مخاطرات
امتیاز
میزان اهمیت
1
مساوی
2
مساوی تاکمی بیشتر
3
کمی بیشتر
4
کمی تا خیلی بیشتر
5
خیلی بیشتر
6
خیلی تا خیلی خیلی بیشتر
7
خیلی خیلی بیشتر
8
خیلی خیلی بیشتر تا بی نهایت بیشتر
9
بی نهایت بیشتر

7-1- مطالعه موردی استفاده از مدل ریسک در مهندسی ارزش
در یک مطالعه فرضی سد، توسط تیم مخاطرات ذیل، مهم ترین علل شکست سد شناسایی شده اند:
1- هیدرولوژیکی
2- فرسایش داخلی
3- شکست سازه ای
4- زلزله
5- اقدامات خرابکارانه
ماتریس مقایسه مخاطرات با معیار احتمال در جدول (4) بیان شده است.

جدول4- ماتریس مقایسه مخاطرات از نظر احتمال وقوع
مخاطره
1
2
3
4
5
1
1

2
5
1
4

3
2

1

4
7
5
8
1
2
5
9
2
8

1
جمع
24
45/8
5/21
97/1
74/3

با توجه به عواقب هر کدام از مخاطرات مذکور شکست سد می باشد, خسارات یکسانی را تحمیل می نماید؛ از اینرو درایه های ماتریس مقایسه مخاطرات یک می باشد؛ پس ماتریس معیار ریسک مشابه جدول(4) خواهد بود.

8- تحلیل و نتیجه گیری
به کارگیری ابزاری مانند مدیریت ریسک می تواند علاوه بر شفاف سازی تلاش در جهت راهکار برای کاهش اثرات ناخواسته اطمینان کارفرما و عوامل پروژه را تاحدی جلب نموده هر چه سریع تر و سرعت پذیرش نتایج را افزایش دهد.
در حقیقت کاربرد ابزارهای رایج و سریع تحلیل و مدیریت ریسک درفرآیند مهندسی ارزش می توان با انجام کار سیستماتیک و مبتنی بر کارگروهی، گزینه های خلاقانه ای ارائه داد که با حفظ یا ارتقاء کیفیت و حفظ همسنگ سازی و کاهش ریسک، هزینه طول عمر کمتری را صرف نماید.
در این مطالعه در جهت کاراترکردن مهندسی ارزش از طریق تحلیل و مدیریت ریسک استفاده از ریسک در مراحل و فازهای مختلف مهندسی ارزش آورده شده است.
مقدمه ای بر سیستم های اطلاعات
بیش از هشتاد درصد کار روزانه مدیران صرف اطلاعات می شود از جمله دریافت اطلاعات، برقراری ارتباط و استفاده از اطلاعات در طیف وسیعی از امور مختلف. از آنجایی که اطلاعات مبنای تمام فعالیت های یک سازمان است، سیستم هایی باید وجود داشته باشند که اطلاعات را تولید و مدیریت کنند. هدف چنین سیستم هایی ایجاد تضمین در ارائه اطلاعات صحیح و قابل اطمینان در مواقع مورد نیاز و در شکل قابل استفاده است. چنین سیستم هایی، سیستم های اطلاعات نامگذاری شده اند.
2- تعریف سیستم اطلاعات
تعاریف متعددی از سیستم اطلاعات در رشته هایی مانند مدیریت، علوم کامپیوتر، مهندسی نرم افزار، و علوم کتابداری و اطلاع رسانی ارائه شده است. تعریف آمده در واژه نامه انجمن کتابداری آمریکا (یانگ1 1983) تعریفی جامع از سیستم های اطلاعات است که در اینجا با اندکی تغییر در جمله بندی ارائه می شود:
"یک سیستم کامل طراحی شده برای تولید، جمع آوری، سازماندهی (پردازش)، ذخیره، بازیابی و اشاعه اطلاعات در یک موسسه، سازمان یا هر حوزه تعریف شده دیگر از جامعه".
بر خلاف موضوع این سایت که مدیریت و مهندسی صنایع است این تعریف از حوزه علوم کتابداری و اطلاع رسانی گرفته شده است زیرا جامعیت و کل نگری این تعریف ویژگی هایی برای سیستم های اطلاعات برمی شمرد که تعاریف دیگر آنها را حذف می کنند. این ویژگی ها عبارتند از:
* سیستم اطلاعات یک سیستم کامل است برای هدف در نظر گرفته شده. این تعریف سیستم اطلاعات را محدود یا ملزم به داشتن اجزایی مانند انسان، ماشین و یا غیره نمی کند چرا که یک سیستم اطلاعات ممکن است بتواند بدون داشتن هر یک از این اجزاء نقش خود را به صورت کامل ایفا کند.
* سیستم اطلاعات طراحی شده است. اگر روش یا فرایندی وجود دارد که به صورت غیررسمی، تعریف نشده یا خود به خود شکل گرفته و اطلاعاتی را برای فرد، واحد یا سازمان ارائه می کند نمی توان به آن سیستم اطلاعات گفت. البته در برخی منابع علمی، به چنین روش ها یا فرایندهایی سیستم اطلاعات غیررسمی گفته می شود و در دسته بندی سیستم های اطلاعات، سیستم های اطلاعات غیررسمی در مقابل رسمی مطرح می شوند. اگر به تعریف سیستم توجه کنیم آنگاه نمی توان به چنین روش ها یا فرایندهایی نام سیستم نهاد. در ایجا ما قصد بحث نظری در این خصوص را نداریم اما در ادامه سیستم های اطلاعات طراحی شده را مدنظر قرار می دهیم.
* سیستم اطلاعات شامل فرایندهای تولید، جمع آوری، سازماندهی، ذخیره، بازیابی و اشاعه اطلاعات است. اگر یک سیستمی همه این فرایندها را انجام نمی دهد نمی توان به آن یک سیستم اطلاعات گفت. آن سیستم یا فرایند ممکن است یک زیر سیستم از یک سیستم اطلاعات باشد.
* سیستم اطلاعات می تواند برای یک موسسه، سازمان یا هر حوزه تعریف شده دیگر از جامعه مطرح شود. اگر چه سیستم های اطلاعات در ابتدا برای استفاده در سازمان مطرح شده و شکل گرفته اند اما برای حوزه هایی فراتر از سازمان (به عنوان مثال جامعه پژوهشگران، شهروندان و . . .) نیز قابل کاربرد است. به عنوان مثال سیستم اطلاعات شهری سیستمی است که کاربران نهایی آن شهروندان هستند. صحبت راجع به چنین سیستم های اطلاعات نیازمند جایگاه دیگری است. در این مقاله سیستم های اطلاعات سازمانی را مد نظر قرار می دهیم.
* در این تعریف از واژه "داده" استفاده نشده است. خیلی از منابع دو واژه داده و اطلاعات را متفاوت تعریف می کنند و اطلاعات را داده های پردازش شده می دانند. مرز تفاوت بین داده و اطلاعات نسبی است چرا که ممکن است اطلاعاتی دوباره پردازش شوند و اطلاعات جدیدی تولید کنند. بنابراین در این شرایط نمی توان گفت اطلاعات قبل از پردازش داده بوده اند. با این توضیح ما تنها از واژه اطلاعات استفاده می کنیم.

3- یک سیستم اطلاعات چه کار می کند؟
یک سیستم اطلاعات سه فعالیت عمده انجام می دهد (شکل 1). ابتدا اطلاعاتی را از منابع درون سازمانی یا برون سازمانی به عنوان ورودی دریافت می کند. سپس بر روی اطلاعات دریافت شده کارهایی انجام می دهد تا اطلاعات مورد نظر سیستم را تولید کند. در نهایت، اطلاعات تولید شده را در اختیار کاربر در نظر گرفته شده مثلاً یک مدیر یا یک کارمند قرار می دهد.

به عنوان مثال در یک سیستم اطلاعات رایانه ای که در بانک کار مربوط به حساب های پس انداز را انجام می دهد، اطلاعات توسط کارمند بانک وارد می شود و پس از پردازش و ذخیره، رسیدی چاپ شده و به مشتری تحویل داده می شود. هم چنین مشتری می تواند گزارش از کارکرد حساب خود را دریافت نماید.

4- آیا یک سیستم اطلاعات به رایانه احتیاج دارد؟
ضرورتی ندارد که سیستم های اطلاعات رایانه ای باشند اما اغلب سیستم های اطلاعات رایانه ای هستند. عامل تعیین کننده در استفاده از رایانه این است که آیا یک سیستم اطلاعات با استفاده از قابلیت های رایانه می تواند بهبود یابد یا خیر؟ اگر یک سیستم دستی از افراد و رویه ها می توانند کاری را بدون خطا و موثر انجام دهند دلیلی برای استفاده از رایانه نیست. البته اغلب، حجم کارها افزایش می یابند، پیچیدگی رویه ها زیاد می شود، یا فعالیت ها خیلی به هم مرتبط می شوند و استفاده از رایانه می تواند بهبودهای لازم را ارائه کند. سیستم های اطلاعات که از رایانه استفاده می کنند سیستم های اطلاعات رایانه ای2 گفته می شوند.
5- چرا از سیستم های اطلاعات استفاده می شود؟
معمولاً دو رویکرد در استفاده از سیستم های اطلاعات وجود دارد. این دو رویکرد هر دو از ارزش بکارگیری رایانه و فناوری ارتباطات در انجام فعالیت های سازمان سرچشمه می گیرند. طرفداران این رویکردها به دنبال راه های بهره برداری از سیستم های اطلاعات با استفاده از رایانه و فناوری ارتباطات هستند.
رویکرد اول: این رویکرد منحصراً به قابلیت های ذاتی رایانه و فناوری ارتباطات و اینکه چگونه می توانند در بهبود کارایی استفاده شوند معطوف می گردد. بنابراین تاکید بر میزان بهبود عملکرد سیستم ها از طریق کارایی پردازش و قابلیت اطمینان عملکرد است نه بر استفاده خاص از قابلیت های رایانه و فناوری ارتباطات.
رویکرد دوم: این رویکرد بر نقاط قوت و فرصت های پیش روی سازمان و سنجش چگونگی استفاده از فناوری اطلاعات در استفاده از شرایط موجود تمرکز می کند. این رویکرد قدرت توانمندسازی فناوری اطلاعات را در نظر می گیرد. به عبارت دیگر به جای داشتن یک رویکرد فناوری محور، به دنبال توسعه سازمان از طریق فناوری سیستم های اطلاعات است. این رویکرد بهتر است زیرا رایانه و فناوری ارتباطات مهم نیست بلکه اینکه رایانه چگونه می تواند به سازمان کمک کند مهم است.
6- به چه منظوری از سیستم های اطلاعات استفاده می شود؟
سیستم های اطلاعات ابزار پشتیبان فعالیت های سازمان هستند. پشتیبانی ارائه شده توسط سیستم های اطلاعات به سه دسته زیر تقسیم می شوند:
* پشتیبانی اطلاعاتی؛ ارائه پشتیبانی برای دریافت، ذخیره، فیلتر و ردیابی کردن اطلاعات
* پشتیبانی تصمیم گیری؛ استفاده از اطلاعات برای ارائه پشتیبانی
* پشتیبانی ارتباطی؛ ارائه پشتیبانی برای به اشتراک گذاشتن یا تبادل اطلاعات بین کاربران (منتزاس3 1995).
7- مزایای استفاده از سیستم های اطلاعات
سیستم های اطلاعات پتانسیل ارائه سه نوع مزیت به سازمان را دارا هستند؛ (1) بهبود بهره وری، (2) بهبود اثربخشی و (3) مزیت رقابتی.
* بهبود بهره وری: بهبود بهره وری وقتی رخ می دهد که با همان منبع یا کمتر بتوان کار بیشتری انجام داد. در سازمانها، بهبود بهره وری در بهبود فرایندهای کاری اتفاق می افتد. به عنوان مثال وقتی یک کارمند با استفاده از روش های جدید می تواند به جای پردازش 25 سفارش خرید، 50 سفارش را پردازش کند آنگاه بهره وری کار وی 2 برابر شده است. سیستم های اطلاعات می توانند در سریعتر، آسان تر و دقیق تر انجام دادن کارها موثر باشند که از این طریق بهره وری را بهبود می دهند.
* بهبود اثربخشی: اثربخشی به توانایی یک فرد یا یک سازمان در انجام دادن چیزهایی است که باید انجام شوند. مدیری که شرایطی را که ممکن است مسئله ساز شوند پیش بینی می کند و علل را پیش از اینکه مشکل پدید آید بررسی می کند اثربخش تر از مدیری است که پیوسته مسائلی را باید حل کند که می شد از آنها جلوگیری کرد. سیستم های اطلاعات، اطلاعاتی ارائه می کنند که به مدیران در بررسی شرایط و انتخاب گزینه های بهتر کمک می کنند و از این طریق اثربخشی را بهبود می دهند.
* مزیت رقابتی: سازمانی که با استفاده از سیستم های اطلاعات بهره وری و اثربخشی خود را بهبود داده است دارای این پتانسیل خواهد بود که بتواند روش رقابت سازمانی را تغییر دهد.
8- انواع سیستم های اطلاعات
سیستم های اطلاعات دارای انواع و اقسام مختلفی هستند و از وجوه متفاوت می توان آنها را دسته بندی کرد. مقاله "نوع شناسی سیستم های اطلاعات" یک دسته بندی از سیستم های اطلاعات ارائه می کند. سیستم های اطلاعات سازمانی عبارتند از:
* سیستم های پردازش مبادلات4
* سیستم های اطلاعات مدیریت 5
* سیستم های اطلاعات اجرایی 6
* سیستم های پشتیبان تصمیم گیری 7
* سیستم های پشتیبان اجرایی 8
* سیستم های خبره 9
* سیستم های اتوماسیون اداری 10
* سیستم های دانش ورزی 11
9- عناصر تاثیرگذار بر سیستم های اطلاعات
در تعریف و تحلیل و طراحی سیستم های اطلاعات باید به عناصر زیر توجه کرد:
* محیط سازمان: پایه تمام فعالیت های سازمان محیطی است که سازمان در آن فعالیت می کند. محیط بر محصولات و خدمات ارائه شده از سوی سازمان، روش رقابت، کیفیت و طبیعت اقداماتی که در انجام فعالیت های روزانه اتخاذ می کند تاثیر می گذارد. عوامل مهم در محیط سازمان عبارتند از:
* مشتریان
* رقبا
* عرضه کنندگان مواد و خدمات موردنیاز سازمان
* سازمانهای قانونگذار
* سازمان: ابعاد برشمرده زیر جزو مواردی هستند که بر سیستم های اطلاعات تاثیر می گذارند.
* استراتژی
* سیستم ها
* منابع انسانی
* مدیریت
* ساختار سازمانی
* معماری سیستم های اطلاعات
* اطلاعات
* سخت افزار
* نرم افزار
* ارتباطات
* کاربرد سیستم های اطلاعات
10- چگونه یک سیستم اطلاعات برای سازمان خود تهیه کنیم؟
توسعه سیستم های اطلاعات در یک سازمان امری یکبار برای همیشه نیست بلکه باید به صورت دوره ای به کار توسعه سیستم های اطلاعات پرداخت. این ویژگی از ویژگی های سیستمی تحمیل می شود چرا که هر سیستمی دارای عمر محدودی است و باید در دوره های خاصی آن را روز آمد کرد. به همین دلیل سیستم ها دارای چرخه زندگی هستند. سیستم های اطلاعات نیز دارای چرخه زندگی هستند. چرخه زندگی یک سیستم اطلاعات از نقطه شکل گیری موضوع و نیاز به سیستم اطلاعات آغاز شده و پس از تولید سیستم، استفاده، و نگهداری، در زمان نیاز به تغییر و بازطراحی پایان می یابد. این چرخه دارای مراحل زیر است:
* مطالعه
* مطالعه اولیه
* مطالعه امکانپذیری
* تحلیل و طراحی عمومی
* بررسی سیستم فعلی
* تعیین نیازمندی های سیستم جدید
* طراحی سیستم جدید
* برنامه ریزی نحوه اجرا و پیاده سازی
* تحلیل و طراحی تفصیلی
* طراحی فنی
* برنامه نویسی و تست نرم افزار
* آموزش کاربر
* بررسی پذیرش کاربر
* پیاده سازی
* تبدیل داده ها
* استقرار سیستم
* اجرا
* رفع اشکالات
* نگهداری
برا ی استقرارموفق یک سیستم اطلاعات در یک سازمان، طی این مراحل ضروری است. طی این مراحل نیازمند بکارگیری متخصصان و مشاوران سیستم های اطلاعات است. البته قبل از تهیه یک سیستم اطلاعات برای سازمان، بهتر است که سازمان یک برنامه توسعه سیستم های اطلاعات تهیه کرده و در طول زمان و به تدریج سیستم های اطلاعات خود را بر اساس آن برنامه تولید کند. تحلیل گر سیستم اطلاعات بنا به تشخیص، هر یک از مراحل را تا حد لازم اجرا کرده و در طی مراحل با افراد و گروههای
* مدیران
* شرکت ها، سازمانها و نهادهای مرتبط و تاثیرگذار
* کسانی که از سیستم منتفع می شوند
* کاربران
* فروشندگان و عرضه کنندگان
* متخصصان فنی
* برنامه نویسان نرم افزار
ارتباط برقرار می کند و تاثیرات و ملاحظات آنها را در نظر می گیرد. تحلیل گر سیستم ممکن است به جای تولید یک نرم افزار، از بسته های نرم افزارهای از پیش نوشته شده موجود برای موضوع سیستم اطلاعات استفاده کند.
سیستم اطلاعات مدیریت
1- مقدمه
سیستم اطلاعات مدیریت پس از تکامل تدریجی در طول پنج دهه اخیر دیگر دارای تعریف، مفهوم، شکل و قالب تقریباً مشخص و پذیرفته شده ای است و آنچه در حال توسعه است بیشتر شامل فناوری پیاده سازی، مدل های تصمیم گیری و سیستم های پشتیبان تصمیم گیری هستند. در این مقاله مفاهیم کلی سیستم اطلاعات مدیریت را مرور می کنیم.
2- مدل سیستمی سازمان و نقش سیستم اطلاعات
در مدیریت آن سازمان را به عنوان یک سیستم باز و یک سیستم کنترلی حلقه بسته می توان به صورت زیر نمایش داد (مک لئود 1994، 103):
عنصر کنترلی سیستم سازمان متشکل از دو بخش مدیریت و پردازشگر اطلاعات است. پردازشگر اطلاعات به مجموعه تمام افراد و سیستم های اطلاعاتی و پشتیبان تصمیم گیری گفته می شود که به مدیریت در اتخاذ تصمیم کمک می کنند. علاوه بر این نقش اصلی برای پردازشگر اطلاعات، می توان آن را تولیدکننده اطلاعات سازمان (به عنوان یک فرایند یا زیرسیستم از یک سیستم بزرگتر) برای ارائه به سازمان های بالادست یا موجودیت های بیرونی دانست. گاهی اوقات ممکن است نقش فرعی پردازشگر اطلاعات به نقش اصلی تبدیل شود. این تغییر نقش در شرایطی اتفاق می افتد که مدیریت به دلایل مختلف از پردازشگر اطلاعات در تصمیم گیری استفاده نمی کند و در عوض به دلایل مختلف به موجودیت های مهم در محیط سازمان توجه بیشتری نشان می دهد. هر یک از نقش های اصلی و فرعی پردازشگر اطلاعات نیازمند ویژگی ها، توانایی و مشخصات خاص خود است و اجزای پردازشگر اطلاعات باید مطابق با ایفای نقش غالب، طراحی شده و تطبیق داده شوند.
3- انواع سیستم های اطلاعاتی در سازمان سیستم های اطلاعات
یکی از اجزای سیستم کنترلی حلقه بسته محسوب می شوند. بنابراین هدف چنین سیستم هایی کمک به کنترل سیستم است. در هر سازمان دو نوع کنترل وجود دارد؛ کنترل عملیاتی و کنترل مدیریتی. عملیات مختلف سازمان در قالب فرایندها و زیرسیستم های صف و ستاد انجام می شوند. هر یک از این عملیات نیازمند کنترل های خاص خود هستند و سیستم های اطلاعاتی خاص خود را طلب می کنند. چنین سیستم های اطلاعاتی که عملیات مختلف سازمان را کنترل و پشتیبانی می کنند سیستم های پردازش مبادلات نامیده می شوند.
کنترل مدیریتی نیازمند اطلاعاتی است که بخش قابل ملاحظه ای از آنها توسط سیستم های پردازش مبادلات تولید می شوند. سیستم های اطلاعاتی پشتیبان کنترل مدیریتی، اطلاعات تولید شده توسط سیستم های پردازش مبادلات را پردازش کرده و آنها را در ترکیب ها و شکل های جدید معنی دار به مدیریت عرضه می کنند. چنین سیستم های اطلاعات ، سیستم های اطلاعات مدیریت نامیده می شوند.
4- سیستم های اطلاعات مدیریت
4-1- تعریف سیستم اطلاعات مدیریت سیستم اطلاعات مدیریت سیستمی یکپارچه متشکل از کاربر و ماشین برای ارائه اطلاعات در پشتیبانی از عملیات، مدیریت و تصمیم گیری در سازمان است. این سیستم از نرم افزار و سخت افزار رایانه ای، راهنماها و دستورالعمل ها، مدل هایی برای تحلیل، برنامه ریزی، کنترل و تصمیم گیری و یک پایگاه اطلاعات بهره می گیرد (دیویس و اولسون 1985، 6). سیستم اطلاعات مدیریت سیستمی است که داده های محیطی را جمع آوری و داده های تبادلات و عملیات سازمانی را ثبت می کند و سپس آنها را فیلتر، سازمان دهی و انتخاب کرده و به عنوان اطلاعات به مدیران ارائه می نماید و ابزاری برای مدیران فراهم می آورد که اطلاعات مورد نیاز خود را تولید نمایند (موردیک و مانسون 1986، 6).
سیستم اطلاعات مدیریت سیستمی یکپارچه، رایانه ای و کاربرـ ماشین است که اطلاعات لازم برای حمایت از عملیات و تصمیم گیری فراهم می کند. عناصر اصلی این سیستم عبارتند از: (1) سیستمی یکپارچه برای خدمت به تعداد زیادی کاربر، (2) سیستمی رایانه ای که تعدادی نرم افزار اطلاعاتی را از طریق یک پایگاه اطلاعات به هم مرتبط می کند، (3) رابط کاربر- ماشین که به جستجوهای فوری و موقتی پاسخ می دهد، (4) ارائه اطلاعات به تمام سطوح مدیریتی و (5) پشتیبانی از عملیات و تصمیم گیری (آواد 1988، 5).
4-2- مفهوم سیستم اطلاعات مدیریت سیستم اطلاعات
مدیریت سازمان یک چیز متمایز و جدا از دیگر سیستم های اطلاعات نیست بلکه چارچوبی کلی ارائه می کند که دیگر سیستم های اطلاعات بر مبنای آن با یکدیگر همخوان می شوند. در طول زمان مشخص شد که مفهوم پیاده سازی یک سیستم کاملاً یکپارچه واحد بسیار مشکل است. واقعیت این است که یک سیستم یکپارچه، به معنی یک ساختار واحد و همگن نیست بلکه بدین معنی است که اجزاء آن منطبق بر یک طرح کلی هستند. اکنون سیستم اطلاعات مدیریت به منزله فدراسیونی از زیرسیستم ها در نظر گرفته می شوند که در صورت نیاز طراحی و اجرا می شوند اما منطبق بر طرح کلی، استانداردها و رویه های سیستم اطلاعات مدیریت هستند. بنابراین به جای یک سیستم اطلاعات مدیریت واحد و کلی، سازمان می تواند تعداد زیادی سیستم اطلاعات مرتبط داشته باشد که نیازهای مدیریتی را در سطوح مختلف به شکل های مختلف تامین می کنند. تجربه نشان می دهد که یک سیستم کاملاً یکپارچه غیر ممکن است. عوامل زیادی وجود دارند که باید همزمان و توام در نظر گرفته شوند و نگهداری چنین سیستمی مشکل است.
به همین دلیل، سیستم های اطلاعات مدیریت بیشتر به صورت بخش بخش طراحی می شوند و یکپارچه سازی تنها در مواردی که ضروری باشد اعمال می شود. به طور خلاصه سیستم های اطلاعات مدیریت مبنایی برای یکپارچه سازی پردازش های اطلاعات سازمانی ارائه می دهند (دیویس و اولسون 1985، 6-8، 10، 28، 53).
4-3- نیاز به یک پایگاه اطلاعات داده ها می بایست به گونه ای مدیریت شوند که قابل دسترسی برای پردازش بوده و کیفیت مناسب داشته باشند. مدیریت لازم باید از هر دو جنبه سخت افزار و سازمان صورت پذیرد. نرم افزار ایجاد و مدیریت یک پایگاه اطلاعات، یک سیستم مدیریت پایگاه اطلاعات است. هنگامی که یک سیستم مدیریت پایگاه اطلاعات وجود داشته باشد همه از داده هایی استفاده می کنند که تنها در یک محل ذخیره شده اند و یک عمل روزآمدسازی تمام موارد استفاده را روزآمد می کند. یکپارچه سازی چنین سیستمی نیازمند یک قدرت مرکزی برای پایگاه اطلاعات است. داده ها می توانند در یک کامپیوتر مرکزی ذخیره شوند یا بین چندین کامپیوتر پراکنده شوند (دیویس و اولسون 1985، 9).
4-4- مدل های تصمیم گیری در سیستم اطلاعات مدیریت معمولاً تنها داده های خام یا حتی داده های خلاصه شده برای استفاده کافی نیستند. داده ها معمولاً باید پردازش شده و به شکلی ارائه شوند که به یک تصمیم اتخاذ شده منجر شوند. تحقق چنین امری نیازمند یک مدل تصمیم گیری است. مدل های تصمیم گیری می توانند در مراحل مختلف تصمیم گیری مورد استفاده واقع شوند. تعمیم یک سیستم اطلاعات مدیریت از جنبه تصمیم سازی، سیستم هایی مانند سیستم های پشتیبان تصمیم گیری و سیستم های خبره هستند (دیویس و اولسون 1985، 9؛ آواد 1988، 14).
4-5- ابعاد طبقه بندی سیستم های اطلاعات مدیریت (دیویس و اولسون 1985، 28-44) همه سیستم های اطلاعات مدیریت دارای قابلیت ها، ویژگی ها و مولفه های یکسان نیستند. در واقع سیستم های اطلاعات مدیریت دارای طیفی هستند که یک سر آن یک سیستم ساده گزارش گیری دستی و سر دیگر آن یک سیستم یکپارچه رایانه ای همراه با انواع گزارش ها و مدل های تصمیم گیری است. در اینجا به برخی از ابعاد طبقه بندی سیستم های اطلاعات مدیریت اشاره می شود.
مولفه های فیزیکی: سخت افزار (ورودی ها، خروجی ها ، ذخیره سازی ثانویه، پردازشگرهای مرکزی، تبادلات) نرم افزار (نرم افزار سیستم و نرم افزار کاربر) پایگاه اطلاعات (ساختار سخت افزاری ـ نرم افزاری حاوی داده ها) رویه ها (دستورالعمل های کاربر، دستورالعمل های آماده سازی ورودی، دستورالعمل های عملیاتی برای عملیات رایانه ای) نیروی انسانی (اپراتور، تحلیل گر سیستم، برنامه نویس، تهیه کنندگان داده ها، مدیر سیستم اطلاعات).
وظایف پردازش: پردازش تبادلات نگهداری فایل های اصلی تولید گزارش ها پردازش جستجوها پردازش نرم افزارهای پشتیبان
خروجی برای کاربران :مستندات یا صفحات رابط برای تبادل (اطلاعاتی، عملیاتی، جستجویی) گزارش های از پیش طراحی شده پاسخ های از پیش طراحی شده به جستجوها گزارش های موقت و پاسخ به جستجوها نتایج تعامل بین کاربر و ماشین
گزارش های از پیش طراحی شده: انواع گزارش یا جستجو ، اطلاعات نمایانگر، اطلاعات مسئله یابی ، اطلاعات برای اقدام، اطلاعات پشتیبان تصمیم
گزارش های از پیش طراحی شده: انواع انعکاس شرایط، وضعیت یا شرایط یک مقطع زمانی ، آنچه که در طول یک دوره اتفاق افتاده است ، ارائه نتایج تا به امروز و نمایش اثر آن تا انتهای دوره
پشتیبانی تصمیم: تصمیم های ساخت یافته قابل برنامه نویسی ، تصمیم های ساخت نیافته و غیر قابل برنامه نویسی
سطح استفاده از اطلاعات: برنامه ریزی استراتژیک کنترل مدیریت و برنامه ریزی تاکتیکی برنامه ریزی و کنترل عملیاتی
ویژگی اطلاعات عملیاتی تاکتیکی( استراتژیک ، منبع داخلی خارجی ، حوزه خوب تعریف شده و محدود ، خیلی وسیع ، سطح گروه بندی با جزئیات ، تجمعی و کلی ، افق زمانی تاریخی اینده ، تداول روزمره ، قدیمی ، صحت موردنیاز بالا ، پایین، میزان استفاده خیلی زیاد کم )

1Perceived Risk
2Risk Management
3Social Accepted Risk (SAR)
4 Cost Model
5 Risk Model
6 High Risk
7Action Plan
8Eliminating
9mitigation
10transfer
—————

————————————————————

—————

————————————————————

178