گزارش کار اموزی در اداره ثبت و احوال

گزارش کار اموزی در اداره ثبت و احوال

" فهرست مطالب "

عنوان صفحه

پیشگفتار 1
مقدمه 2
تشکر 3
فصل اول
عملکرد گذشته ، وضع موجود و مشکلات 3
اهداف کلی و بلند مدت 6
خط مشی های کلی 7
اهداف کمی 9
قانون ثبت احوال 11

فصل دوم
کلیات 12
وضایف هیئت حل اختلاف 14
اسناد و مدارک ثبت احوال 16
ثبت ولادت 17
ثبت وفات 21
ازدواج و طلاق 24
صدور شناسنامه 26
صدور کارت شناسایی 28
نام و نام خانوادگی 29
تعویض شناسنامه های موجود 30

فصل سوم
نحوه رسیدگی به درخواست تغییر تاریخ تولد اشخاص 32
دستور العمل مربوط به نام و نام خانوادگی 34
گردشکار دستور العمل نام ونام خانوادگی 36

مقدمه

اهمیت ثبت احوال به عنوان اساسی ترین و حیاتی ترین ارگانها که اسناد هویت و تابعیت مردم و آمار حیاتی را در اختیار دارد در جهان مشخص و میزان جمعیت عامل اصلی تعیین حجم وظایف و فعالیتهای ثبت احوال بوده و خدمات فردی با دادن مدارک و خدمات عمومی به نظام با استفاده از اسناد ، از ویژگیهای انحصاری این سازمان است .
نظام تشکیلاتی ثبت احوال که در کشور ما قدمتی دیرینه دارد برابر وظایف و شرح کاری که قانون تعیین نموده در قالب اسناد سجلی ثبت و ضبط و نگهداری نموده و سایر تحولات اساسی طول حیات مادی نظیر ازدواج و تعداد ، جنسیت و سایر مشخصات فرزندان ، طلاق و مرگ را بصورت بهنگام به این مجموعه افزوده و نگهداری می نماید .
شناسایی افراد در قالب اسناد هویتی و تابعیتی در محدوده جغرافیای سیاسی مشخص از اهمیت ویژه ای برخوردار است ، زیرا تخصیص سند هویت و تابعیت به هر یک از آحاد افراد جامعه در خدمت دو هدف جامع و گسترده قرار میگیرد . مرحله اول ، نخستین قدم در راه شناسایی و ایفای حقوق سیاسی اجتماعی و اقتصادی هر فرد است . مرحله دوم ، تولید آمارهای جمعیتی و نیز داده های حیاتی نظیر نرخ ازدواج ، نرخ مرگ و میر ، علل مرگ و میر و شاخص های مهم حیاتی دیگر که از اهمیت فوق العاده ای در تحلیل ها و برنامه ریزیهای اقتصادی ، سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی برخوردار است بدست میدهد .

.

پیشگفتار

تاریخچه پیدایش ثبت احوال در ایران

در تاریخ اول میزان 1297 طبق تصویب نامه شماره 1167 هیئتدولت اداره ای بنام سجل احوال در وزارت کشور تا سیس و در شهر تهران وسیله مامورین شهرداری به تنظیم اسناد و توزیع شناسنامه بین اهالی اقدام و شروع به ثبت وقایع ولادت ، ازدواج ، طلاق و مرگ در دفاتر مربوطه شده است . سپس بموجب قانون مصوب 24 خرداد 1304 مجلس شورای ملی از طرف وزارت کشور تدریجاً اداراتی بنام اداره سجل احوال در شهرستانها دائر و شروع به توزیع شناسنامه و ثبت وقایع چهارگانه مذکور شده است ، قانون مزبور برحسب قانون مصوب 20 خرداد 1307 نسخ و اداره کل آمار و ثبت احوال بنام اداره کل احصائیه و سجل احوال که جزء ادارات کل تابع وزارت کشور بود تاسیس و مستقلاً شروع به کار نمود .
در سالهای 1310 ، 1312 ، 1313 ، اصلاحاتی در قانون مصوب 1307 بعمل آمد و آئین نامه قوانین مزبور نیز هر یک در موقع خود به تصویب هیئت دولت رسیده است .
بموجب قانون اصلاح قانون ثبت احوال که در تاریخ 22/2/1319 تصویب گردید کلیه قوانین قبلی منسوخ و قانون مزبور به همراه آئین نامه اجرایی آن تا تیرماه سال 1355 که قانون سازمان ثبت احوال کشور به تصویب رسید ملاک عمل قرار داشت .
در تاریخ 16/8/1356 صرفاً جهت اجرای ماده 3 قانون مصوب سال 1355 آئین نامه طرز رسیدگی هیئت های حل اختلاف تصویب گردید و بقیه مواد آن همچنان فاقد آئین نامه اجرایی باقی ماند سپس بنا به ضرورت های ناشی از انقلاب شکوهمند اسلامی در تاریخ 18/10/1363 اصلاحاتی در پاره ای از مواد قانون مذکور به عمل آمد و در این مقطع نیز در تاریخ 2/5/1364 جهت ماده 35 اصلاحیه قانون مزبور آئین نامه اجرایی تصویب گردید که ماده 2 این آئین نامه در تاریخ 11/2/1367 مورد اصلاح مجدد واقع شده است .

1- عملکرد گذشته ، وضع موجود و مشکلات

الف ) عملکرد گذشته

پس از جنگ جهانی دوم مطالعات اصلاح سیستم ثبت احوال آغاز و در سالهای 1336 و 1339 و 1343 و 1346 و 1347 توسط افراد و شرکتهای ایرانی و خارجی مطالعات صورت پذیرفته و در استانها و یا شهرستانهایی بصورت موضعی نیز پیاده شده و پس از مصوبات دولت و شورای اقتصاد در سال 1352 اقداماتی انجام و به منظور ایجاد یک مرکز اطلاعات که تمامی جمعیت ایران را پوشش دهد قراردادی در تاریخ 15/12/1355 با فرانسویها با اهداف گردش سریع اطلاعات در نظام و کنترل ایرانیها در داخل و خارج و خارجیها در داخل منعقد نمود و پروژه های ایجاد پایگاه اطلاعات جمعیت کشور ( سیستم کامپیوتری بصورت پیوسته ) و خدمات و پشتیبانی ( آموزش ، تامین کادر متخصص ، تامین تجهیزات و لوازم موردنیاز و ساختمان ) با پیشبینی اعتباری معادل 34 میلیارد ریال و 70 میلیون دلار ( به قیمتهای سال 1356 ) صرفصلهای اصلی فعالیت بوده است .

ب) وضع موجود

متاسفانه وضعیت موجود سازمان بصورتی است که قادر به ایفای وضایف خود نیست و این شرایط در طول 75 سال عمر سازمان برای آن بوجود آمده است و تغیر اساسی به طرحی بنیادی 5 تا 10 ساله نیازمند است اما اقدامات شتابان سالهای 1366 به بعد بشرح ذیل قابل ذکر است .
* دریافت قریب 60 مصوبه راهگشا از شورای عالی پشتیبانی جنگ و مجلس شورای اسلامی ــ شورایعالی قضایی ــ هیات وزیران ــ شورای امنیت کشور .
* دریافت مجوز برای نیروی انسانی از شورای عالی پشتیبانی جنگ و هیات وزیران و امور استخدامی پس از پیاده کردن قانون تعدیل نیروی انسانی .
* اصلاح تشکیلات در سطوح سازمانی از مرکز تا بخش و حوزه ها
* افزایش چشمگیر درآمد ها و در یافت مجوزهای لازم برای استفاده در قالب آئین نامه و موافقتنامه های مربوطه .
* استفاده از آئین نامه تعزیرات حکومتی و نقش مهم آن در پالایش اسناد و کاهش تخلفات .
* دریافت مجوز از دولت و مجمع اراضی شهری و به تبع آن مالکیت 220 قطعه زمین در شهرستانها و بخش ها و اقدامات عمرانی در مرکز و استانها .
* کاهش شدید پروندههای ارجاعی به قوه قضاییه به میزان ( نسبت 68 به 67 )
* استحکام بخشیدن به اسناد و جلوگیری از فعالیتهای تکراری ( دادن المثنی و … )
* صدور و تعویض 22 میلیون شناسنامه به ترتیب 2 و 3 و 10 و 7 میلیون در سالهای 1364 و 1365 و 1366 و 1367 .
* اغاز و اتمام مطالعات جامع اصلاح سیستم ثبت احوال و قرار گرفتن در مرحله تفصیلی .
* شکل گیری آموزش در سازمان و آغاز بکار گیری نشریه ثبت .

ج) مشکلات

* عدم توجه به نقش حیاتی سازمان ثبت احوال برای اداره کشور و برنامه ریزیها
* ضعف شدید تجهیزات و پرسنل موجود از نظر کمی و کیفی .
* عدم وجود فضاهای مناسب برای ارائه خدمت و نگهداری بیش از یکصد و چهل میلیون سند .
* عدم عنایت کافی به سازمان از طرف مسئولین مملکتی .
* بافت سنتی سازمان و استفاده از روشهای دستی و عدم استفاده از امکانات تکنولوژیک جدید .
* عدم همکاری سازمانهای ذیربط با وظایف سازمان .
* عدم آشنایی مردم به و ظایف سازمان ثبت احوال .
* فقدان ارتباط کافی و پراکندگی جمعیت .
* وجود اتباع خارجی در کشور .

2- اهداف کلی و بلند مدت

* فراهم آوردن موجبات شناسایی هویت مردم و ثبت وقایع حیاتی
* دستیابی به اطلاعات کافی از نیروی انسانی کشور
* ایجاد پیوند بین بخشهای نظام و مردم با حکومت
* تغیرات بنیادی در نظام ثبت احوال کشور
* ثبت سریع و دقیق وقایع و گردش سریع اطالعات در نظام
* کنترل و حفاظت از اسناد و مدارک هویتی و تابعیتی
* نوسازی سیستم و ایمن سازی و بهسازی اسناد سجلی
* حفظ اعتبار اسناد سجلی و جلوگیری از تزلزل آنها
* جلوگیری از جعل اسناد توسط اتباع خارجی و وابستگان به بیگانه

3- خط مشی های کلی ــ جهت تامین اهداف ، اعمال موارد زیر ضروری است

* ثبت وقایع چهارگانه جمعیت و تجزیه و تحلیل و استنتاج لازم
* تعویض شناسنامه های قدیمی موجود و صدور شناسنامه های موالید
* ایجاد پایگاه اطلاعات جمعیتی به منظور دریافت و نگهداری اطلاعات سجلی و ارائه خدمات سجلی و اطلاعاتی
* ارائه خدمات فردی ( مدارک شخصی موفقیت اجتماعی را مبتنی بر واقعیتها مشخص می کند . )
* ارائه خدمات عمومی ( اطلاعات مندرج در اسناد و مدارک ثبت زمینه آمارهای حیاتی برای مسئولان است .)
* شناخت ایلات و عشایر و طوایف در سراسر ایران بویژه شرق کشور
* شناخت خارجیان مقیم و ایرانیان مقیم خارج
* صدور گواهی ولادت برای اتباع خارجی
* استفاده از اطلاعات 75 ساله ذخیره شده در ثبت احوال
* شناخت هویتی افراد کشور
* جمع آوری و تهیه آمارهای انسانی سراسر کشور و انتشار آن
* تخصیص شماره شناسنامه اختصاصی ( شماره شناسایی یا کد ملی ) که شماره منحصر به فرد برای ایرانیان که کلید دستیابی به اطلاعات است .
* بازسازی اسناد مناطق جنگی و بازسازی و نو سازی عمرانی
* حل مشکلات اسنادی مهاجرین جنگ تحمیلی ، مهاجرین و پناهندگان عراقی و افغانی و معاودین عراقی
* اصلاح تشکیلات و بهبود روش در بخشهای مختلف سازمان و توسعه تشکیلات تا سطح بخشداریها
* ایجاد فضای مناسب خدمتی در مرکز و استانها
* استفاده از ظرفیتهای ارگانهای ذیربط و افزایش کمی و کیفی و نیروهای سازمان متناسب جامعه انقلابی و جمعیت کشور
* تغیر در قانون ثبت احوال و تهیه آئین نامه مناسب اصلاح اساسی سیستم ثبت احوال و مراقبت کامل از اسناد .
* ابطال شناسنامه های موهوم ـ تکراری ـ جعلی ـ غصبی ، در جریان و از اعتبار ساقط کردن المثنی ها
* اعمال مقررات کیفری در مورد تخلفات و سوء استفاده از شناسنامه ها و اسناد.
* اصلاحات ضروری در ثبت احوال کشور بصورت ضربتی 1
* تسریع امور ارگانهای اجرایی مملکت برای خدمت دهی در قالب برنامه های رفاهی و اجتماعی نظام
* کمک به اعمال سیاست های جمعیتی در برنامه 5 ساله کشور ( کنترل موالید ـ فاصله گذاری ـ اسکان جمعیت )
* کمک به تحقق اهداف کلی و کمی برنامه 5 ساله کشور
* پوشش کامل کشور به لحاظ خدمات ( جوامع شهری ـ روستایی ـ عشایری )
* مساعدت به هماهنگی طرحهای انفورماتیک جمعیتی کشور
* مساعدت به ایجاد نظامهای مالیاتی ، طب ملی ، نظام وظیفه ، استخدام و بازنشستگی ، بسیج نظامی ، بیمه تحصیلی ، سجل کیفری
* مساعدت به منطقی کردن نظام تشکیلاتی و تغییر تشکیلات و سازماندهی جدید و جلوگیری از کارهای تکراری
* مساعدت به تقویت بنیه انسانی دفاعی کشور ( سربازگیری ) و اجرای مصوبات شورای عالی پشتیبانی جنگ در این ارتباط
* مشارکت در انگشت نگاری غیر عمومی و نگهداری و اعمال کلاسمان آثار انگشتان در اسناد

4- اهداف کمی

* صدور شناسنامه جمهوری اسلامی طی دوره 72 ـ 1368 جمعاً 1/47 میلیون ، موالید به میزان 5/12 و تعویض شناسنامه های قدیمی به شناسنامه جمهوری اسلامی ایران به میزان 31 میلیون و صدور المثنی شناسنامه جدید بر اثر سوانح و حوادث به میزان 3/1 میلیون و صدور شناسنامه ( موقت ) ویژه طرح 3/2 میلیون جلد
* کد دار کردن ( شماره شناسنامه اختصاصی ــ کد ملی ) بیش از 146 میلیون ( اسناد موالید در دو نسخه ) سند که از سال 1297 لغایت 1367 در سراسر کشور صادر شده است
* جمع آوری آمارهای حیاتی از سراسر کشور و ارائه به مسئولان و برنامهریزان کشور ( سالانه حد اقل 50 نشریه )
* کسب 35 میلیارد ریال درآمد از خدمات سجلی در سالهای 72 ــ 1368
* افزایش 150 اداره در بخشداریهای کشور جهت ارائه خدمات بیشتر طی 5 سال
* صدور حد اقل 150 میلیون سند جدید مربوط به وقایع حیاتی 72 ــ1368 و ارتباط دادن اطلاعات آنخا به پایگاه

(( جدول زمانی تعویض شناسنامه های قدیمی و صدور شناسنامه جمهوری اسلامی ))

( میلیون جلد )
سال
شرح
1368
1369
1370
1371
1372
دوره
72ـ68
صدورشناسنامه موالید
1/2
3/2
5/2
7/2
9/2
5/12
تعویض شناسنامه های قدیم
6
6
6
6
7
31
شناسنامه ویژه طرح
7/0
6/0
5/0
3/0
2/0
3/2
المثنی شناسنامه جدید
1/0
2/0
3/0
3/0
4/0
3/1
جمع
9/8
1/9
2/9
3/9
5/10
1/47

توضیحات

ــ طی سالهلی 67 ــ 1364 جمعاً 24 میلیون شناسنامه صادر که شامل شناسنامه جمهوری اسلامی و المثنی آن و شناسنامه ویژه طرح می باشد ( شناسنامه ویژه طرح برای کسانی که اعلام فقدان و یا تقاضای شناسنامه نمایند ولی از نظر زمانی سال ولادت آنها خارج از زمانهای اعلام شده ثبت احوال باشد صادر می شود ) .

فصل دوم

قانون ثبت احوال

مصوب تیرماه سال 1355

متضمن اصلاحیه مورخ 18/ 10/1363

مجلس شورای اسلامی

کلیات

ماده 1- وظایف سازمان ثبت احوال کشور به قرار ذیل است :
الف – ثبت ولادت و صدور شناسنامه
ب- ثبت واقعه وفات و صدور گواهی وفات
ج- تعویض شناسنامه های موجود در دست مردم
د- ثبت ازدواج و طلاق و نقل تحولات
ه- صدور گواهی ولادت برای اتباع خارجه
و- تنظیم دفاتر ثبت کل وقایع و نام خانوادگی
ز- جمع آوری و تهیه آمار انسانی سراسر کشور و انتشار آن
ح- وظایف مقرر دیگری که طبق قانون بعهده سازمان گذاشته شده است .
(اصلاحی 18/10/63 )

ماده 2- برای مطالعه و پیشنهاد روش های فنی اظهار نظر درباره اصلاح یا تغیر فرمها و نمونه های سجلی و آماری و نحوه جمع آوری و انتشار آنها و تهیه دستوالعمل ها و روشهای فنی سجلی و طرز جمع آوری اوراق باطل شده و تنظیم و نگهداری و حفاظت اسناد و مدارک سجلی در مرکز سازمان ثبت احوال کشور شورایی بنام شورایعالی ثبت احوال تشکیل می شود . اعضای شورایعالی ثبت احوال عبارت خواهند بود از رئیس سازمان ثبت احوال کشور یا قائم مقام او و یک نفر از استادان دانشکده حقوق به انتخاب رئیس دانشگاه تهران و یک نفر از قضات دادگستری به انتخاب وزیر دادگستری و یک نفر از کارمندان مطلع ثبت احوال به انتخاب رئیس سازمان ثبت احوال و نماینده مرکز آمار ایران ریاست شورا با معاون وزارت کشور و رئیس سازمان ثبت احوال کشور یا قائم مقام او می باشد و رای اکثریت لازم الاجرا خواهد بود .
تبصره- نحوه جمع آوری و انتشار آمار انسانی و تهیه نمونه های مربوط به پیشنهاد سازمان ثبت احوال کشور پس از جلب نظر مرکز آمار ایران و تصویب شورایعالی ثبت احوال تعین خواهد شد .
ماده 3- در مقر هر اداره ثبت احوال هیئتی بنام هیئت حل اختلافات مرکب از رئیس اداره ثبت احوال و مسئول بایگانی یا معاونین و یا نمایندگان آنان و یکی از کامندان مطلع اداره مزبور به انتخاب رئیس اداره ثبت احوال استان تشکیل می شود .

وظایف هیئت حل اختلاف به قرار زیر است :

1-تصحیح هر نوع اشتباه در تحریر مندرجات دفتر ثبت کل وقایع و وفات بعد از امضاء سند و قبل از تسلیم شناسنامه و گواهی ولادت یا وفات و تکمیل سند از نظر مشخصاتی که " نا معلوم " بوده است . ( مندرج در ماده 29 این قانون . )
2- رفع اشتباهات ناشی از تحریر ضمن ثبت وقایع یا نقل مندرجات اسناد و اعلامیه ها و مدارک به دفاتر ثبت کل وقایع و سایر دفاتر .
3- ابطال اسناد و شناسنامه هایی که بیگانگان مورد استفاده قرارداده اند و طبق ماده 44 اعلام می شود .
4- ابطال اسناد مکرر یا موهوم و تصحیح اشتباه در ثبت جنس صاحب سند و تغیر نامهای ممنوع .
5- حذف کلمات زائد غیر ضروری یا اشتباه در اسناد سجلی اشخاص .

تبصره- تصحیح هر نوع اشتباه در تحریر مندرجات دفتر ثبت کل وقایع و وفات اگر قبل از امضاء باشد ، با توضیح مراتب در حاشیه سند بعمل می آید و امضاء کنندگان سند ، زیر توضیح را امضاء خواهند نمود . ( اصلاحی 18/10/1363 )

ماده 4- رسیدگی به شکایات اشخاص ذینفع از تصمیمات هیات حل اختلاف و همچنین رسیدگی به سایر دعاوی راجع به اسناد ثبت احوال با دادگاه شهرستان یا دادگاه بخش مستقل محل اقامت خواهان به عمل می آید و فقط رای دادگاه قابل قبول است.
(مهلت شکایت از تصمیم هیئت حل اختلاف 10 روز از تاریخ ابلاغ است .)
تبصره- هر گاه سند ثبت احوال در ایران تنظیم شده و ذینفع مقیم خارج از کشور باشد رسیدگی با دادگاه محل صدور سند و اگر محل تنظیم سند و اقامت خواهان هر دو در خارج از کشور باشد با دادگاه تهران خواهد بود .
ماده 5- سازمان ثبت احوال کشور در اجرای وظایفی که بر عهده دارد می تواند از وجود کارکنان سازمانهای دولتی و ارگانها و نهادهای انقلاب اسلامی موجود در محل استفاده نماید.
تبصره 1- ماموران دولت و کارکنان بیمارستانها مکلفند با سازمان ثبت احوال کشور در اجرای وظایف قانونی همکاری نمایند .
تبصره 2- نحوه استفاده از خدمات افراد و سازمانها و ارگانها و نهادها به موجب آیین نامه اجرایی این قانون خواهد بود .( اصلاحی 18/10 63 )
ماده 6- نماینده یا مامور ثبت احوال کسی است که از طرف سازمان ثبت احوال کشور و یا ادارات تابعه برای ثبت وقایع یا دریافت اعلامات منصوب شده باشد .
تبصره 1- اعلام کننده کسی است که مکلف به اعلام واقعه ای می باشد و یا می تواند به شخص دیگری رسماً وکالت دهد تا از طرف او واقعه را اعلام نماید .
تبصره 2- گواه از لحاظ این قانون ، کسی است که صحت اظهارات اعلام کننده را گواهی
می کند .
ماده 7- سن گواه و اعلام کننده نباید کمتر از 18 سال تمام باشد .
پدر و مادری که قبل از رسیدن به سن 18 سال تمام ازدواج کرده اند ، می توانند ولادت یا وفات فرزند خود را اعلام نمایند .
ماده 8- دفتر ثبت کل وقایع و وفات و شناسنامه و گواهی ولادت و اعلامیه ها و اطلاعیه ها و دفاتر ثبت کل وقایع و نام خانوادگی از اسناد رسمی است و تا زمانی که بموجب تصمیم هیئت حل اختلاف با رای داد گاه بر حسب مورد تصحیح یا باطل نشده به قوت خود باقی می باشد ( اصلاحی 18 /10/63)
ماده 9- رونوشت یا فتوکپی شناسنامه یا گواهی ولادت مراجعین به ادارات و موسسات دولتی و شهرداری و بخش خصوصی که برای انجام مراجعات آنان ضرورت دارد مستقیماً توسط آن مراجع تهیه خواهد شد . ( اصلاحی 18/10/63)

اسناد و مدارک ثبت احوال

ماده 10-وقایع حیاتی هر (ولادت ، ازدواج ، طلاق ) در دفاتری به شرح زیر به ثبت
می رسد :
الف- دفتر ثبت کل وقایع – که در آن بدو ولادت هر فرد ثبت و وقایع مربوط به ازدواج ، طلاق ، رجوع و بذل مدت و وفات همسر ، ولادت و وفات اولاد و وفات صاحب سند از روی مندرجات اعلامیه ها و مدارک ، در آن ثبت می گردد .
ب- دفتر ثبت وفات – که در آن واقعه مربوط به وفات هر فرد به ثبت می رسد . (اصلاحی 18/10/63)
تبصره 1- صفحات دفتر ثبت کل وقایع باید شماره گذاری شود و با تعین تعداد کل صفحات نخ کشی و سرب و منگنه شده به امضاء دادستان شهرستان یا نماینده او برسد .
تبصره 2- دفتر ثبت کل وقایع هر سال پس از انقضاء مدت بیست سال از جریان خارج ، و به بایگانی راکد منتقل می شود .
تبصره 3- هر گاه اسناد یا دفاتر از بین برود در صورت وجود سابقه از روی سوابق و در صورت نبودن سابقه با دعوت صاحبان اسناد ، بوسیله آگهی ، طبق مدارک موجود در دست آنان پس از رسیدگی دفاتر یا اسناد معدوم تجدید می گردد .
ماده 11- دفتر ثبت کل وقایع و وفات پس از ثبت باید به امضاء اعلام کننده و گواهان و مامور یا نماینده ثبت احوال برسد و مهر شود و در صورت وجود گواهی ماما یا پزشک نیازی به گواهان نخواهد بود . پس از تکمیل و امضاء اسناد مزبور ، تصحیح یا تغیر مندرجات آن منحصراً بموجب مقررات این قانون خواهد بود . (اصلاحی 18/10/63)

ثبت ولادت

ماده 12- ولادت هر طفل در ایران اعم از اینکه پدر و مادر طفل ایرانی یا خارجی باشند باید به نماینده یا مامور ثبت احوال اعلام شود و ولادت اطفال ایرانیان مقیم خارج از کشور به مامور کنسولی ایران در محل اقامت ، و اگر نباشد به نزدیکترین مامور کنسولی و یا به سازمان ثبت احوال کشور اعلام می شود .
ماده 13- ولادت واقع در ایران به وسیله نماینده یا مامور ثبت احوال ، و ولادت واقع در خارج از کشور به وسیله ماموران کنسولی ایران در دفتر ثبت کل وقایع به ثبت می رسد . در این دفتر اطلاعات زیر قید می شود :
1- ساعت ، روز ، ماه ، سال و محل ولادت ، استان ، شهرستان ، بخش ، دهستان (شهر،روستا ) و تاریخ ثبت آن .
2- نام و نام خانوادگی صاحب سند و جنس .
3- نام و نام خانوادگی و شماره شناسنامه یا شماره پروانه اقامت و یا گذر نامه و محل صدور شناسنامه یا گذر نامه و محل اقامت پدر و مادر .
4- نام و نام خانوادگی و محل اقامت و شماره شناسنامه و محل صدور آن و نسبت اعلام کننده ، در صورتیکه غیر از پدر و مادر صاحب سند باشد .
5-نام و نام خانوادگی و شماره شناسنامه و محل صدور آن و محل اقامت کواهان .
6- نام و نام خانوادگی و امضاء نماینده یا مامور و مهر ثبت احوال .
7- شماره سری برگ مخصوص دفتر ثبت کل وقایع .
8- محل مخصوص ثبت و شماره کلاسمان آثار انگشتان صاحب سند .
9- محل مخصوص ثبت خلاصه اطلاعات راجع به ازدواج ، طلاق و یا وفات همسر .
10- محل مخصوص ثبت شماره مسلسل و سری شناسنامه های صادره .
11- محل مخصوص ثبت خلاصه اطلاعات راجع به اولاد .
12- محل مخصوص ثبت وفات .
13- محل توضیحات .

تبصره – پس از ثبت ولادت اگر طفل ایرانی باشد ، شناسنامه صادر و تسلیم می گردد و اعلامیه برای ثبت واقعه در دفتر ثبت کل وقایع ، صفحه مخصوص پدر و مادر به اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه آنان فرستاده می شود و در صورتی که طفل خارجی باشد گواهی صادر و تسلیم می گردد . ( اصلاحی 18/10/63)
ماده 15- ثبت ولادت باید مستند به تصدیق پزشک یا مامای رسمی یا موسسه ای که طفل در آنجا متولد گردیده است ، باشد . در غیر این صورت واقعه به تصدیق دو نفر گواه ثبت می شود .
تبصره- مهلت اعلام ولادت پانزده روز از تاریخ ولادت طفل است . روز ولادت و تعطیل رسمی بعد از آخرین روز مهلت به حساب نمی آید و در صورتی که ولادت در اثناء سفر زمینی یا هوایی یا دریایی رخ دهد مهلت اعلام آن از تاریخ رسیدن به مقصد محسوب می شود .
ماده 16- اعلام و امضاء دفتر ثبت کل وقایع به ترتیب به عهده اشخاص زیر خواهد بود :
1- پدر یا جد پدری
2- مادر در صورت غیبت پدر و در اولین موقعی که قادر به انجام این وظیفه باشد .
3- وصی یا قیم یا امین .
4- اشخاصی که قا نوناً عهده دار نگهداری طفل می باشند .
5- متصدی یا نماینده موسسه ای که طفل به آنجا سپرده شده است .
6- صاحب واقعه که سن او از 18 سال تمام به بالا باشد . ( اصلاحی 18/10/63)
تبصره- در صورتی که ازدواج پدر و مادر طفل به ثبت نرسیده باشد ، اعلام ولادت و امضاء اسناد متفقاً به عهده پدر و مادر خواهد بود و هر گاه اتفاق پدر و مادر در اعلام ولادت میسر نباشد سند طفل با اعلام یکی از ابوین که مراجعه می کنند با قید نام کوچک طرف غائب تنظیم خواهد شد .
اگر مادر اعلام کننده باشد نام خانوادگی مادر به طفل داده می شود .
ماده 17- هر گاه ابوین طفل معلوم نباشند سند با نام خانوادگی آزاد و نامهای فرضی در محل اسامی ابوین تنظیم می گردد . تصحیح اسامی فرضی یا تکمیل مشخصات ناقص به موجب اقرار نامه موضوع ماده 1273 قانون مدنی یا حکم دادگاه یا مدارک حصر وراثت به عمل خواهد آمد و نام خانوادگی طبق احکام مربوط به نام خانوادگی اصلاح خواهد شد .
موضوع قرضی بودن اسامی پدر و مادر در شناسنامه منعکس نخواهد شد .
ماده 18- نماینده یا مامور ثبت احوال ، ولادت طفل فاقد ولی را ثبت کرده و مراتب را برای اقدام قانونی به دادستان اطلاع خواهد داد .
تبصره- در صورتی که طفل در مکانی متولد شود که خروج از آن ممنوع یا احتیاج به اجازه مخصوص باشد ، نظیر ندامتگاه کانون اصلاح تربیت و غیره . متصدیان این سازمانها مکلف به اطلاع واقعه و ایجاد تسهیلات لازم برای انجام وظایف صاحب واقعه می باشند .
ماده 19- ماما یا پزشکی که در حین ولادت حضور و در زایمان دخالت داشته ، مکلف به صدور گواهی ولادت و ارسال یک نسخه آن به ثبت احوال محل ، در مهلت اعلام می باشد .
ماده 20- انتخاب نام با اعلام کننده است . برای نام گذاری یک نام ساده یا مرکب که عرفاً یک نام محسوب می شود انتخاب خواهد شد .( اصلاحی 18/10/63 با الحاق 6 تبصره )
تبصره 1- انتخاب نامهایی که موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی گردد و همچنین انتخاب عناوین و القاب و نامهای زننده و یا نامتناسب با جنس ، ممنوع است .
تبصره 2- تشخیص نامهای ممنوع با شورایعالی ثبت احوال می باشد و این شورا نمونه های آن را تعین و به سازمان اعلام می کند .
تبصره 3- انتخاب نام درمورد اقلیتهای دینی شناخته شده در قانون اساسی کشور تابع زبان و فرهنگ دینی آنان است .
تبصره 4- در اسناد سجلی اقلیتهای دینی ، نوع دین آنان قید می شود .
تبصره 5- ذکر سیادت در اسناد سجلی ساداتی که سیادت آنان در اسناد سجلی پدر و یا جد پدری مندرج باشد و یا سیادت آنان با دلائل شرعی ثابت گردد الزامی است مگر کسانی که خود را سید ندانند و یا عدم سیادت آنان شرعاً احراز شود .
تبصره 6- مراتب تشرف پیروان ادیان دیگر به دین مبین اسلام همراه با تغیرات مربوط به نام خانوادگی آنان در اسناد سجلی ثبت می شود .
ماده 21- هر گاه در وضع حمل ، بیش از یک طفل متولد شود برای هر یک دفتر ثبت کل وقایع جداگانه ای به ترتیب تولد و با ذکر ساعت ولادت تنظیم خواهد شد .
( اصلاحی 18/10/63)

ثبت وفات

ماده 22 – وفات هر کس اعم از ایرانی یا خارجی و همچنین ولادت طفلی که مرده به دنیا آمده یا بلافاصله پس از ولادت بمیرد باید به مامور یا نماینده ثبت احوال اعلام شود .
وفات ایرانیان در خارج از کشور به ماموران کنسولی محل اقامت یا به نزدیکترین ماموران کنسولی ایران یا به سازمان ثبت احوال کشور اعلام می شود . وفات ایرانیان و خارجیان ساکن کشور را ماموران و نمایندگان ثبت احوال و وفات ایرانیان در خارج از کشور را برحسب محل اعلام ماموران کنسولی ایران یا ماموران و یا نمایندگان ثبت احوال ثبت می کنند وفات باید در سند ثبت وفات و همچنین در دفتر ثبت کل وقایع در صفحات مربوط به درگذشته و پدر و مادر او و شناسنامه متوفی ثبت و امضاء و مهر گردد.
وفات خارجیان پس از ثبت به شهربانی محل اعلام می شود و یک نسخه گواهی به سازمان ثبت احوال کشور فرستاده خواهد شد که به وزارت امور خارجه ارسال گردد . (اصلاحی 18/10/1363 )
تبصره – گواهی وفات به هر شخصی که درخواست کند تسلیم می گردد .
ماده 23- در سند ثبت وفات باید اطلاعات زیر قید گردد .
1. محل ، روز ، ماه و سال وفات و تاریخ ثبت .
2. نام ونام خانوادگی و جنس و تاریخ تولد و شغل و شماره شناسنامه یا پروانه اقامت و تاریخ و محل صدور شناسنامه یا پروانه اقامت در گذشته .
3. علت فوت در صورتیکه مشخص باشد .
4. نام و نام خانوادگی و شماره شناسنامه و محل صدور شناسنامه پدر و مادر درگذشته .
5. نام ونام خانوادگی و شماره شناسنامه و محل صدور شناسنامه ومحل اقامت و سمت اعلام کننده .
6. نام ونام خانوادگی و شماره شناسنامه و محل صدور شناسنامه و محل اقامت و شغل گواهان .
7. نام ونام خانوادگی و امضاء نماینده یا مامور ثبت احوال و اثر مهر .
8. شماره و سری برگ مخصوص ثبت وفات .
9. محل توضیحات ( اصلاحی 18/10/1363 )
ماده 24 – واقعه وفات باید طبق تصدیق پزشک و در صورت نبودن پزشک با حضور دو نفر گواه ثبت گردد .
در مورد طفلی که مرده بدنیا آمده یا بلافاصله پس از تولد بمیرد در صورت وجود پزشک در محل تصدیق پزشک ضروری است و در صورت نبودن پزشک گواهی دو نفر کافی است .
پزشکی که وقوع وفات باو اطلاع داده می شود در هر مورد مکلف به معاینه جسد و صدور تصدیق یا اظهار نظر می باشد و درصورت امکان تشخیص علت وفات باید تصدیق شود و به هر حال یک نسخه از تصدیق یا اظهار نظر خود را باید بثبت احوال محل در مهلت مقرر ارسال نمایند ( اصلاحی 18/10/1363 )
ماده 25- مهلت اعمال وفات ده روز از تاریخ وقوع یا وقوف برآن است . روز وفات و تعطیل رسمی بعد از آخرین روز مهلت به حساب نمی آید و در صورتی که وفات در اثناء سفر رخ دهد مهلت اعلام آن از تاریخ رسیدن به مقصد احتساب خواهد شد . ( 18/10/1363 )
تبصره – ترتیب ثبت وقایع ولادت و وفات که پس از انقضاء مهلت مقرر اعلام شود در آیین نامه اجرایی این قانون تعیین خواهد شد .
ماده 26 – اعلام وفات و امضاء سند ثبت وفات به ترتیب به عهده یکی از اشخاص زیر است .
1. نزدیکترین خویشاوند متوفی که در موقع وفات حاضر بوده است .
2. متصدی یا صاحب مکانی که وفات در آن رخ داده است یا نماینده او .
3. هر شخصی که در موقع وفات حاضر بوده است .
4. ماموران انتظامی یا کدخدا .
تبصره – متصدیان گورستان یا دفن مکلف با اطلاع وفات به ثبت احوال هستند ( اصلاحی 18/10/1363 )
ماده 27 – درصورتیکه وفات یا ولادت طی نامه رسمی از طرف ماموران انتظامی یا قضایی و یا سایر مقامات اعلام شود شماره و تاریخ اعلام نامه در سند درج و به منزله امضاء سند خواهد بود . ( اصلاحی 18/10/1363 )
ماده 28 – در موارد زیر اعلام وفات به عهده مقامات زیر است .
1- درصورتی که وفات در اثر بروز سوانح از قبیل زلزله ، سیل ، طوفان و آتش سوزی شود مقامات انتظامی یا گروه های امدادی حاضر در محل مکلفند واقعه وفات را ضمن ارسال صورت حاوی نام و نام خانوادگی و حتی المقدور شماره شناسنامه و محل صدور شناسنامه و سن متوفی اعلام نمایند .
2- وفات نظامیانی که در زمان صلح در سرباز خانه و یا ضمن مانور های نظامی یا در زمان جنگ واقع می شود به وسیله فرمانده قسمت با تعین نام ونام خانوادگی و شماره شناسنامه و محل صدور شناسنامه اعلام می گردد . ( اصلاحی 18/10/1363 )
ماده 29 – در مواردی که مشخصات متوفی معلوم نشود یا به بعضی از اطلاعاتی که باید در سند قید شود دسترسی نباشد در سند ثبت وفات بجای مشخصات عبارت ( نامعلوم ) نوشته می شود . تکمیل مشخصات نامعلوم با هیئت حل اختلاف خواهد بود . (اصلاحی 18/10/1363 )
ماده 30 – مدرک ثبت وفات فرضی غائب مفقود الاثر حکم قطعی دادگاه است. مدیران دفاتر دادگاههایی که حکم قطعی وفات فرضی غائب مفقود الاثر از آن دادگاه صادر شده مکلفند یک نسخه از رای صادره را طی نامه رسمی به ثبت احوال محل ارسال دارند . ( اصلاحی 18/10/1363 )

ازدواج و طلاق

ماده 31 – دارندگان دفاتر رسمی ازدواج و طلاق مکلفند وقایع ازدواج و طلاق ورجوع را که در دفاتر مربوط ثبت می کنند در شناسنامه زوجین نیز درج و امضاء و مهر نمایند و حد اکثر هر پانزده روز یک بار وقایع ازدواج و طلاق و رجوعی را که در دفاتر به ثبت می رسد روی نمونه های مربوط تهیه و به ثبت احوال محل تحویل و رسید دریافت دارند .
ازدواج و طلاق و رجوع ایرانیان در خارج از کشور باید بوسیله کنسولگریها ی مربوطه در دفاتر ی که از طرف ثبت احوال تهیه می شود ثبت و حد اکثر هر یکماه یکبار وقایق ازدواج و طلاق و رجوعی را که در دفاتر به ثبت می رسد روی نمونه های مخصوص تهیه و از طریق وزارت امور خارجه بسازمان ثبت احوال کشور فرستاده می شود .
ماده 32- طلاق ، رجوع و بذل مدت که در دفتر رسمی طلاق به ثبت نرسیده باشد با ارائه اقرارنامه رسمی در اسناد ثبت ، ثبت احوال طرفین ثبت خواهد شد .
ازدواجهایی که در دفاتر رسمی ازدواج به ثبت نرسیده باشند در صورت وجود شرایط زیر در اسناد سجلی زن و شوهر ثبت خواهد شد .
1. ارائه اقرار نامه رسمی مبنی بر وجود رابطه زوجیت بین متقاضیان ثبت واقعه ازدواج .
2. در مورقع تنظیم اقرارنامه سن زوج از بیست سال تمام و سن زوجه از هجده سال تمام کمتر نباشد .
3. گواهی ادارات ثبت احوال محل صدور شناسنامه های زوجین با اینکه در تاریخ اعلام واقعه طرفین در قید ازدواج دیگری نمی باشند .
تبصره – نمایندگان ثبت احوال مکلفند پس از ثبت واقعه رونوشت اقرارنامه را به دادسرای محل ارسال نمایند .
ماده 33- کل وقایع ازدواج و طلاق یا وفات زوج یا زوجه و رجوع و بذل مدت و فسخ نکاح باید در دفاتر ثبت کل وقایع ثبت شود ولی در شناسنامه بشرح زیر انعکاس خواهد یافت .
در المثنای شناسنامه مرد یا زن آخرین نکاح و طلاق یا بذل مدت و درصورت تعدد زوجات آن تعداد ازدواج که بقوت خود باقی است منعکس خواهد شد .
ازد.اج و طلاق غیر مدخوله در المثنای شناسنامه درج نخواهد شد .
ماده 34- افشای اطلاعات مذکور در دفاتر ثبت کل وقایع و اسناد سجلی جز برای صاحب سند و مقامات قضایی و دولتی ذیصلاح ممنوع است .

صدور شناسنامه

ماده 35 – صدور شناسنامه و سایر خدمات سجلی در مقابل دریافت وجه انجام خواهد شد که نحوه اخذ وجوه و میزان و نوع این خدمات به موجب آیین نامه اجرایی این قانون خواهد بود . ( اصلاحی 18/10/1363 )
ماده 36- شناسنامه از روی دفاتر ثبت کل وقایع صادر و دارای مشخصات و اطلاعات زیر می باشد :
1- آرم جمهوری اسلامی ایران
2- محل مخصوص انگشت نگاری و شماره کلاسمان آن
3- محل الصاق عکس
4- شماره شناسنامه
5- نام و نام خانوادگی و جنس دارنده آن
6- تاریخ تولد به ترتیب روز ، ماه و سال هجری شمسی و قمری
تبصره – ذکر تاریخ هجریقمری از هنگام اجرای طرح تعویض شناسنامه برای نوزادان الزامی است .

7- محل تولد به ترتیب شهرستان ، بخش ، دهستان ، ( شهر / روستا )
8- نام و شماره شناسنامه و محل صدور شناسنامه ابوین
9- تاریخ تنظیم سند بترتیب روز و ماه و سال هجری شمسی
10- محل تنظیم سند بترتیب حوزه ، شهرستان ، بخش ، دهستان ( شهر / روستا )
11- نام ونام خانوادگی مامور تنظیم کننده سند و امضاء مامور صدور و مهر اداره
12- شماره مسلسل و سری مخصوص شناسنامه
13- محل مخصوص ثبت ازدواج ، طلاق و وفات همسر ، ولادت فرزندان و وفات صاحب شناسنامه
14- محل توضیحات
15- محل مخصوص مهر انتخابات ( اصلاحی 18/10/1363 )
تبصره 1 – شناسنامه های نمونه جدید افرادی که به سن 15 سال تمام می رسند باید ملصق به عکس همانسال و اثر انگشت و کلاسمان انگشت نگاری صاحب آن باشد . ( اصلاحی 18/10/1363 )
تبصره 2- شناسنامه اولیه بادی در سی سالگی تمام با عکس همان سال صاحب آن تجدید شود .
صاحب شناسنامه پس از رسیدن به سن سی سال مکلف است ظرف یکسال برای تجدید آن مراجعه نماید ( اصلاحی 18/10/1363 ) .
تبصره 3- صدور شناسنامه مجدد و یا گواهی ولادت اتباع خارجه مطابق مقررات آیین نامه اجرایی این قانون خواهد بود . ( اصلاحی 18/10/1363 )
تبصره 4- به استثنای سازمان ثبت احوال کشور ، دفاتر رسمی ازدواج و طلاق ، نمایندگیهای دولت جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور ، اداره تشخیص هویت و پلیس بین الملل و اداره کل انتخابات هیچیک از ارگانها و نهادها و موسسات دولتی و بخش خصوصی حق نقش مه و درج هیچگونه مطلب و یا آثار دیگری برروی شناسنامه را ندارند متخلف از این امر تحت پیگرد قانونی قرار خواهد گرفت ( الحاقی 18/10/1363)
ماده 37- سازمان ثبت احوال کشور مکلف است به مجرد وصول اعلام ترک تابعیت و یا اخراج از تابعیت اشخاص از طرف وزارت امور خارجه ترک تابعیت و یا اخراج از تابعیت را در دفاتر اسناد مربوطه منعکس و شناسنامه را معدوم نماید .

صدور کارت شناسایی

ماده 38- در نقاطی که دولت مقتضی بداند و اعلام کند کسانی که سن آنان از 15 سال به بالا است باید دارای کارت شناسایی بوده و همیشه آن را همراه داشته باشند . کارت شناسایی حاوی مشخصات و اثر انگشت و عکس و نشانی محل سکونت و گروههای اصلی خون خواهد بود .
ترتیب صدور ترتیب درج مشخصات دارنده کارت شناسایی و چگونگی تحصیل اطلاعات مربوط به سکونت و سایر اطلاعات از قبیل گروه خون و اشخاصی که برای صفار و مجانین کارت شناسایی اخذ نمایند در آیین نامه اجرایی تعیین خواهد شد .

نام ونام خانوادگی

ماده 40- تغییر نام خانوادگی با تصویب سازمان ثبت احوال کشور خواهد بود .
تبصره – موارد تغییر نام خانوادگی مطابق آیین نامه اجرایی این قانون می باشد .
ماده 41- حق تقدم نام خانوادگی با رعایت تاریخ تقدم صدور اسناد مختص اشخاصی است که بنام آنان در دفاتر مخصوص نام ونام خانوادگی ادارات ثبت احوال به ثبت می رسد و دیگری حق اختیار آن را در آن اداره ندارد مگر با اجازه حق تقدم و این اجازه پس از وفات به ورثه قانونی انتقال می یابد هر یک از وارث می تواند شخصی که نام خانوادگی او را اختیار کرده مورد اعتراض قرارداده و تغییر نام خانوادگی او را از دادگاه بخواهد ولی وارث بالاتفاق می تواند بدیگری اجازه دهند که نام خانوادگی آنانرا اختیار نمایند .
تبصره – نام خانوادگی فرزند همان نام خانوادگی پدر خواهد بود اگر چه شناسنامه فرزند در قلمرو اداره ثبت احوال دیگری صادر گردد . فرزندان کبیر می توانند برای خود نام خانوادگی دیگری انتخاب نمایند .
ماده 42 – زوجه می تواند با موافقت همسر خود تا زمانی که در قید زوجیت می باشد از نام خانوادگی همسر خود بدون رعایت حق تقدم استفاده کند و در صورت طلاق ادامه استفاده از نام خانوادگی موکول با اجازه همسر خواهد بود .

تعویض شناسنامه های موجود و نقل آن به دفاتر ثبت کل وقایع

ماده 43- سازمان ثبت احوال کشور مکلف است شناسنامه های موجود در دست مردم را به تدریج تعویض نماید و کلیه افراد نیز مکلفند در مهلتهای معین که سازمان ثبت احوال کشور طی آگهی و وسایل ارتباط جمعی و به ترتیب گروه سنی تعین خواهد نمود به ماموران ثبت احوال محل اقامت خود برای اعلام هویت خود و وقایع حیاتی خود و ارائه مدارک و دریافت شناسنامه نمونه جدید مراجعه نمایند . وفات ثبت نشده زوج و زوجه و فرزندان نیز ضمن این مراجعه باید اعلام شود .
تبصره- چنانچه در طول اجرای طرح ، اشخاصی اعلام فقدان و یا درخواست تعویض شناسنامه نمایند که مشمول دوره تجدید آن گروه نباشد برای آنان طبق مقررات گواهی موقت صادر خواهد شد . ( الحاقی 18/10/63)
ماده 44- اشخاصی که در مهلت های معین در آگهی منتشر شده ، ماموران ثبت احوال را از داشتن شناسنامه مکرر یا استفاده از شناسنامه غیر یا دریافت شناسنامه موهوم یا استفاده از شناسنامه ایرانی با داشتن تابعیت خارجی مطلع نمایند از تعقیب و مجازات معاف خواهند بود ، در غیر این صورت پس از انقضاء مهلتهای معین شده جرائم مزبور مستمر شناخته شده و مشمول مجازات مصرح در مواد 48 و 49 این قانون خواهند بود .
هویت دارندگان شناسنامه مکرر به انتخاب صاحبان و یا نمایندگان قانونی آنان تثبیت و هویت اشخاصی که از شناسنامه غیر استفاده نموده اند و همچنین مدارک ازدواج و طلاق و شناسنامه فرزندان مطابق شناسنامه قانونی که صادر می شود ، خواهد بود .
تبصره- تعویض شناسنامه همسر و فرزندان ضمن گروه سنی همسری که در مهلت مقرر مراجعه می کند ،به عمل خواهد آمد و همچنین در موقع ثبت ولادت طفل شناسنامه پدر و مادر و افراد خانوار تعویض خواهد شد اگر چه مهلت مراجعه ، معین و آگهی نشده باشد .
ماده 45- هر گاه " هویت و تابعیت " افراد ، مورد تردید واقع گردد و مدارک لازم جهت اثبات آن ارائه نشود مراتب برای اثبات " هویت " به مراجع انتضامی و برای اثبات " تابعیت " به شورای تامین شهرستان ارجاع و در صورت تایید طبق مقررات اقدام خواهد شد . ( اصلاحی 18/10/63)
تبصره- در جلسات شورای تامین شهرستان که به منظور فوق تشکیل می گردد رئیس اداره ثبت احوال محل نیز با داشتن حق رای شرکت خواهد داشت . ( اصلاحی 18/10/63)
ماده 46-سازمان ثبت احوال کشور ، پایان مهلت تعویض شناسنامه هر دوره را از طریق وسایل ارتباط جمعی آگهی خواهد کرد و پس از پایان مهلت اعلام شده شناسنامه و گواهی های صادر قبلی از درجه اعتبار ساقط خواهد شد و منحصراً شناسنامه های جدید جمهوری اسلامی ایران سند رسمی هویت و تابعیت افراد خواهد بود .
تبصره- افرادی که در مهلتهای مقرر مراجعه نکنند پس از تشخیص تخلف مراتب به دادگاه اعلام و طبق مقررات با آنان رفتار خواهد شد .

فصل سوم

نحوه رسیدگی به درخواست ها

نحوه رسیدگی به درخواست تغیر تاریخ تولد اشخاص

1-تشخیص اختلاف سن اشخاصی که سن واقعی آنان با تاریخ تولد مندرج در اسناد سجلی بیش از 5 سال باشد با کمیسیون 5 نفره تشخیص سن محل صدور شناسنامه صاحب سند خواهد بود .
2- رسیدگی به درخواست اشخاصی که اسناد سجلی آنان در خارج از کشور تنظیم شده است با کمیسیون مستقر در تهران خواهد بود در این مورد مدیر یا رئیس ثبت احوال امور خارجه در جلسه شرکت خواهد نمود .
3- محل استقرارکمیسیون در واحد های اجرایی ثبت احوال سراسر کشور می باشد .
4- مسئول دبیرخانه کمیسیون از بین کارمندان مطلع اداره ثبت احوال به انتخاب رئیس اداره ثبت احوال تعین می گردد .
5- شروع رسیدگی به کمیسیون با تسلیم درخواست کتبی صاحب سند یا ولی قانونی او خواهد بود . درخواست کننده باید درخواست خود را در فرم مخصوص نوشته و به همراه فتوکپی شناسنامه و یک قطعه عکس جدید ( برای افراد بیش از 15 سال تمام ) به دبیرخانه کمیسیون تسلیم نماید .
6- دبیرخانه کمیسیون در خواست و مدارک پیوست آنرا اخذ و در صورت تکمیل بودن در دفتر مخصوص ، ثبت کرده و رسید آن را به متقاضی تسلیم خواهد نمود .
7- مسئول دبیرخانه پس از تشکیل پرونده و اخذ رونوشت یا فتوکپی سند سجلی پرونده امر را تسلیم رئیس اداره ثبت احوال می نماید تا به نظر رئیس کمیسیون برسد .
8- پس از تعین وقت توسط رئیس کمیسیون دبیرخانه وقت رسیدگی را طبق فرم ، به اطلاع سایر اعضاء کمیسیون خواهد رساند .
9- ابلاغ به خواهان ، در محل دبیرخانه کمیسیون توسط مسئول دبیرخانه و در خارج از محل دبیرخانه، توسط مامورین ، ابلاغ طبق قانون آیین دادرسی مدنی به عمل خواهد آمد .
10- درخواست کننده مکلف است در وقت تعین شده با دردست داشتن شناسنامه ، در کمیسیون حاضر شود و چنانچه حاضر نشود و در صورتی که پرونده نیاز به اظهار نظر داشته باشد ، کمیسیون تصمیم لازم را اتخاذ خواهد نمود و در غیر این صورت درخواست وی رد می شود . لیکن خواهان می تواند درخواست مجدد خود را به کمیسیون تسلیم نماید .
11- تاریخ رسیدگی باید طوری معین شود که فاصله بین ابلاغ و روز جلسه کمتر از 5 روز نباشد . مدت مسافت هم طبق مقررات آیین دادرسی مدنی به موعد مقرر اضافه می گردد .
12- در صورتی که تشکیل جلسه در موعد تعین شده به هر عنوان مقدور نباید پس از تجدید وقت ، مراتب به اطلاع درخواست کننده خواهد رسید .
13- کمیسیون در وقت رسیدگی ، پس از مطالعه پرونده و ملاحظه اوراق و اسناد مربوطه و استماع اظهارات درخواست کننده و درج آن در صورت جلسه ، با اعلام ختم رسیدگی تصمیم خود را در سه نسخه اعلام می نماید .
14- نسخه اول تصمیم کمیسیون با رعایت بند 9 دستورالعمل به درخواست کننده ابلاغ و نسخه دوم به اداره ثبت احوال محل صدور سند سجلی مربوط ارسال و نسخه سوم در پرونده تشکیل شده ظبط خواهد شد .
15- در صورت عدم موافقت کمیسیون با تغیر تاریخ تولد صاحب سند ، درخواست مجددپذیرفته نخواهد شد و نسخه ای از تصمیم به اسناد سجلی مربوطه الصاق خواهد شد.
16- اجرای تصمیم کمیسیون در اسناد سجلی احتیاج به درخواست کتبی از طرف درخواست کننده خواهد بود .
17- هر گاه در حین رسیدگی شناسنامه مورد استفاده درخواست کننده مجعول تشخیص داده شود رسیدگی متوقف و پرونده امر جهت تعقیب کیفری به رئیس اداره ثبت احوال تسلیم خواهد شد .

دستورالعمل امور مربوط به نام خانوادگی

1- هر اداره ثبت احوال مستقل دارای دفاتر نام خانوادگی مختص به خود می باشد .
2- ادارات جدید التاسیس مستقل ، مکلفند با توجه به تاریخ تقدم و تاخر صدور اسناد سجلی واژه های نام خانوادگی را استخراج و در دفاتر نام خانوادگی ثبت نمایند .
3- دارنده حق تقدم نام خانوادگی کسی است که برای اولین بار در قلمرو هر اداره ثبت احوال مستقل نام خانوادگی خاصی به نام او ثبت شده باشد . ( ملاک تشخیص ، تاریخ صدور سند سجلی خواهد بود . )
4- مشخصات دارنده حق تقدم نام خانوادگی در دفاتر نام خانوادگی ثبت و آن واژه مختص او شناخته می شود .
5- هر گاه یک نام خانوادگی در محدوده اداره ثبت احوال مستقل به بیش از یک نفر اختصاص یافته و به هیچ وجه ثابت نشود که سند سجلی کدام یک از آنان زودتر تنظیم گردیده است ، آنها مشترکاً دارنده حق تقدم آن نام خانوادگی خواهند بود .
6- هر گاه فرزندان بزرگتر بخواهند از نام خانوادگی پدر استفاده کنند و محل صدور شناسنامه آنان با شناسنامه پدر مطابق یا متفاوت باشد تغیر نام خانوادگی اینگونه افراد بدون رعایت حق تقدم با ارائه اجازه نامه از پدر بلامانع است .
7- در صورتی که نام خانوادگی پدری تغیر یابد ، تغیر نام خانوادگی فرزندان کمتر از 18 سال با در خواست کتبی پدر خواهد بود .
8- استفاده از نام خانوادگی همسر برای زوجه تازمانی که در قید زوجیت می باشد با ارائه اجازه نامه از شوهر بدون رعایت حق تقدم بلامانع است و پس از وقوع طلاق در صورت اعتراض شوهر اسناد زوجه به نام خانوادگی اولیه برگشت داده می شود .
9- در زمان زوجیت هر گاه زوجه از نام خانوادگی همسر استفاده نماید می تواند با رعایت بند ردیف 6 به نام خانوادگی اولیه خود برگردد .
10- تغیر نام خانوادگی با تصویب ریاست سازمان ثبت احوال کشور می باشد .
11- مدارک لازم جهت تغیر نام خانوادگی به شرح زیر است :
* درخواست تغیر نام خانوادگی
* اصل و فتوکپی شناسنامه
* سه قطعه عکس پشت نویس شده
* اجازه نامه از دارنده حق تقدم یا پدر و یا جد پدری

12- مدارک برای بانوانی که از نام خانوادگی همسر استفاده می کنند :

* اجازه نامه شوهر
* فتوکپی تمام صفحات شناسنامه شوهر
* فتوکپی از تمام صفحات سند ازدواج
* اصل شناسنامه متقاضی
* سه قطعه عکس پشت نویس شده

13- انتخاب واژه هایی که در محل صدور سند متقاضی معارض داشته باشد ولو با افزودن یا حذف یک حرف و یا یک شماره به آن طوری که در مفهوم و معنی تغیر داده نشود .

گردشکار دستور العمل نام خانوادگی

جهت وحدت رویه در انجام امور مربوط به دستور العمل نام خانوادگی در کلیه ادارات سازمان ثبت احوال کشور رعایت موارد زیر ضروری است .
1- متقاضی تغیر نام خانوادگی با توجه به موارد مشروحه در دستورالعمل در خواست تغیر نام خانوادگی را طبق فرم همراه با مدارک لازم به اداره ثبت احوال تسلیم می نماید .
2- اداره پس از اطمینان از صحت مدارک و تعلیق آن به متقاضی و تطبیق با مقررات قانونی پرونده را به اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه درخواست کننده ارسال می نماید .
3- مدیر کل استان ، کلیه درخواستهای رسیده را در لیست نام خانوادگی منظور کرده و در صورتی که هر یک از درخواستها را متغیر با دستورالعمل تشخیص دهد ، مراتب را ضمن اظهار نظر ، در دو نسخه به مرکز ارسال خواهد نمود .
4- لیست تصویب شده در مرکز ، به استان فرستاده می شود . مسئول استان مراتب را جهت اقدام به واحدهای تابعه ابلاغ می کند .
5- اداره ثبت احوال شهرستان پس از دریافت فرم ( تصویب تغیر نام خانوادگی ) نسبت به اجرای احکام تغیر نام خانوادگی در اسناد سجلی دفاتر نام خانوادگی و اعلام نتیجه به متقاضی اقدام می نمایند .
6- یک نسخه از لیستهای تغیر نام خانوادگی پیشنهادی استانها در اداره کل خدمات و مدارک سجلی نگهداری خواهد شد .
7- تغیر نام خانوادگی از طریق استفاده از نام خانوادگی شوهر در لیست تغیر نام خانوادگی منظور نخواهد شد . در این گونه موارد بایگانی پس از وصول درخواست و مدارک لازم برابر دستور مسئول اداره مراتب ازدواج را در صورت عدم ثبت در اسناد زوجه ثبت و سپس با اجرای تغیر نام خانوادگی در اسناد متقاضی برابر مقررات سناسنامه با نام خانوادگی جدید صادر می شود . شناسنامه به اداره ثبت احوال محل اقامت در خواست کننده ارسال می شود .
8- مراتب تغیر نام خانوادگی با اجرای طرح تعویض شناسنامه در برگ جمع آوری اطلاعات سجلی نیز اجرا خواهد شد .
9- تغیر نام خانوادگی فرزندان بزرگ ، از طریق استفاده از نام خانوادگی جدید پدر یا جد پدری با درخواست کتبی فرزند و با ارائه اجازه نامه از پدر یا جد پدری انجام خواهد شد . پدر یا جد پدری میتواند با درخواست کتبی و فتوکپی صفحه اول و صفحه آخر شناسنامه خود برای هر یک یک از فرزندان کوچک درخواست تغیر نام خانوادگی آنها را به نام خانوادگی جدید خود بنماید . تغیر نام خانوادگی فرزندان کوچک در لیست منظور نخواهد شد .

1- انستیتوی بین المللی ثبت احوال و آمار حیاتی وابسته به سازمان ملل پس از بررسی ثبت احوال 16 کشور آسیایی منجمله ایران توسط کارشناس ارشد و تهیه گزارش جامع که خلاصه آن در 50 صفحه می باشد رسماً اعلام نموده اند که مسائل ثبت احوال را نظام می باید حل نماید نه یک وزارتخانه و در صورتیکه اصلاحات ضربتی صورت نگیرد محرومیت بخشی از جغرافیای کشور ( روستاها و عشایر ) از خدمات و یا کل کشور از پاره ای خدمات قطعی و برای همیشه مسئولان نظام از اطلاعات کافی محروم می مانند .
—————

————————————————————

—————

————————————————————