بسم الله الرحمن الرحیم
درزهای ساختمان
مقدمه
درز های بتن:
انواع درز در بتن عبارت اند از:
درز انقطاع ( جدائی ): که در آن میلگرد و بتن کاملاً قطع می شود و دو بخش سازه را از یکدیگر از نظر سازه ای جدا می کند در برخی موارد مانند باد و زلزله یک حداقل فاصله بین بتن منظور می کنند اما در مواردی که درز انقطاع برای نشست نا مساوی تعبیه شده است این فاصله ضرورت ندارد و تا انتهای شالوده ادامه می یابد در حالیکه در مورد باد و زلزله ادامه آن تا روی شالوده معمول است. با قالب بندی و گاه گذاشتن یونولیت درز اجرا می شود و فاصله درز پر نمی گردد و سطح آن پوشانده می شود به نحوی که در اثر حرکت سازه بتن آسیب نبیند.
درز انبساط:
در این درز نیز بتن قطع و میلگر دها نیز معمولاً قطع می شوند هر چند ممکن است با جزئیات خاص ادامه یابد ( غلاف متحرک ). این نوع درز به دلیل انبساط و انقباض بتن در اثر تغییر دما و رطوبت کاربرد دارد. این درز ها معمولاً تا روی شالوده ادامه می یابند.
فاصله درز معمولاً بین 20 تا 50 میلی متر و فاصله بین دو درز با توجه به شرایط محیطی و اختلاف دما در طول سال معمولاً بین 20 تا 50 متر توصیه می شود. فاصله درز باید خالی باشد اما در کف ها و موارد مشابه برای عدم لب پریدگی و پر شدن توسط آب و یخ زدگی و پر شدن توسط مواد نا خواسته، آن را با یک ماده درز گیر ارتجاعی به نحوی که بتوان براحتی جمع و باز گردد و اتصال خود را از بتن از دست ندهد. با قالب بندی از یک طرف و گذاشتن یونولیت با ضخامت مورد نظر پس از باز قالب اولیه می توان بتن بعدی را ریخت و درز را ایجاد کرد.
درز کنترل یا درز جمع شدگی :
این درز صرفاً به دلیل جمع شدگی بتن در هنگام گیرش و یا جمع شدگی ناشی از خشک شدگی بتن سخت شده و جلوگیری از ایجاد ترک های پخش در سطح بتن، در فواصل خاصی پیش بینی می شود و گاه نیاز به قطع کامل بتن در تمام ضخامت وجود ندارد. این درز عمدتاً در دالهای کف و بویژه در انواع غیر مسلح ضرورت بیشتری دارد. میلگرد ها ممکن است در این نوع درز ادامه یابد.
عرض درز مهم نیست و می تواند به سادگی با ضخامت یک برگ کاغذ یا ضخامت یک نایلکس اجرا شود مگر اینکه بخواهیم نقش درز انبساط را نیز بازی کند. عمق و ارتفاع درز باید از یک چهارم ضخامت دال بیشتر باشد تا ضعف لازم برای ایجاد ترک متمرکز در محل درز بوجود آید. ( درز کنترل جزئی یا بخشی ) فاصله درزهای کنترل به ویژگی های بتن، ضخامت دال، حداکثر اندازه سنگدانه و عیار سیمان مربوط می شود و معمولاً از حدود یک متر تا چهار الی پنج متر می باشد.
درز اجرائی ( ساخت ):
این نوع درز در نقشه برای پایان دادن به بتن ریزی مشخص می شود. بتن و میلگرد در درز اجرائی امتداد می یابد و در طراحی تداوم قطعه منظور می شود و هیچ نوع ضعف و جدائی نباید بوجود آید.
درز اجرائی گاه به صورت طبیعی در سازه وجود دارد مثلاً اعضاء قائم باید بتن ریزی و پس از سخت شدن اعضاء افقی مانند تیر و دال باید اجرا شوند هم چنین شالوده اجرا می شود و سپس ستون و دیوار با فاصله زمانی بیش از یک روز اجرا می گردد.
در برخی موارد درز اجرائی با توجه به توان اجرائی و حجم محتمل بتن ریزی در یک روز یا یک شیفت توسط طراح پروژه در یک قطعه بزرگ ( بویژه از نظر سطح کار ) مشخص می شود تا از بروز درز سرد جلوگیری نماید. درز اجرائی ممکن است افقی یا قائم باشد. درزها اجرائی مایل امروزه کاربرد ندارد و نباید ایجاد شود مگر اینکه قطعه مایل یا شیب دار باشد به هر حال درز باید عمود بر طول قطعه پیش بینی گردد. درز اجرائی در بین تیر یا شناژ و دال بهتر است در جائی باشد که کمترین برش وجود دارد. در حالات عادی درز اجرائی باید در صورت لزوم در یک سوم میانی تیر یا دال قرار گیرد. در تیر ها و دالهای خیلی ضخیم ( عمیق ) با گذاشتن درز اجرائی پلکانی می توان برش را به نحو مناسب تری تحمل نمود.
با گذاشتن قالب یا رابیتس یا توری سیمی یا چشمه های بسیار ریز می توان درز اجرا نمود و بتن در پشت قالب باید متراکم شود. سپس بهتر است هر چه زودتر قالب یا رابیتس یا توری باز شود و چنانچه زبری محل کافی نباشد با جت آب یا وسیله مناسب دیگر سطح بتن خشن گردد و شن ها آشکار شود. برای بتن ریزی در کنار یا روی بتن سخت شده قبلی باید سطح خشن را اشباع از آب نمود اما در هنگام بتن ریزی نباید آب بر سطح بتن مشاهده شود و باید به صورت اشباع با سطح خشک باشد. بهتر است لایه اول یا بتن مجاور بتن سخت شده از بتن ریز دانه تر و روان تری تشکیل شده باشد. در سطح افقی خوب است از یک ملات ریز دانه روان با نسبت آب به سیمان مساوی یا کمتر از بتن اصلی و با ضخامت کم ( چند سانتی متری ) استفاده شود سپس بتن اصلی ریخته شود.
عدم رعایت این موارد می تواند به ضعف اساسی بویژه ضعف برشی در این درز منجر شود و نفوذ پذیری به شدت افزایش یابد که اصلاح آن معمولاً میسر نیست. برای بهبود اتصال بتن قدیم و جدید می توان از لاتکس در سطح بتن قدیم استفاده کرد هم چنین می توان در ملات واسطه با بتن اولین لایه مجاور بتن قدیم از لاتکس به میزان 10 درصد وزن سیمان استفاده نمود. در صورت پاشیدن یا مالیدن لاتکس به سطح بتن قدیمی ممکن است به اشباع کردن آن احتیاج نباشد.
مجموعه کلینیک فنی و تخصصی بتن ایران ، سعی نموده است با بهره گیری از کارشناس و تجربیات چندین ساله ، فضایی علمی ، مشاوره و مهندسی در زمینه تکنولوژی های روز ، بازرگانی ، مهندسی و مقالات بتن جهت دسترسی سریع ، آسان و کاربردی مهندسان ، اساتید ، کارفرمایان، کارخانجات بتن آماده ، کارخانجات بتن پیش ساخته و دانشجویان مرتبط با صنعت بتن فراهم آورد. شما می توانید با انتخاب و کلیک بر هریک از مباحث زیر به شرح موضع و کسب اطلاعات مورد نظر از طریق سایت به روز و کاربردیکلینیک فنی و تخصصی بتن ایران دسترسی یابید :
افزودنی های بتن چیست ، انواع افزودنی های بتن ، لیست قیمت افزودنی های بتن ، روش مصرف افزودنی های بتن ، بتن ریزی در هوای سرد ، بتن ریزی در هوای گرم ، ترمیم بتن ، انواع روش های ترمیم بتن ، ترمیم بتن ترک خورده ، بتن گوگردی ، ترمیم کننده بتن ، چسب بتن چیست ، انواع چسب بتن ، چسب اپوکسی بتن چیست ، چسب های آب بندی بتن ، روان کننده بتن چیست ، انواع فوق روان کننده بتن ، قیمت انواع چسب بتن ،لیست قیمت چسب های بتن ، انواع روش کیورینگ بتن ، مواد کیورینگ بتن ، لیست قیمت کیورینگ بتن ، آب بندی بتن چیست ، انوع روش های آب بندی بتن ، آب بندی بتن به روش تزریق رزین پلی یورتان ، ماستیک پلی یورتان چیست ، لیست قیمت ماستیک های پلی یورتان ، ماستیک های سرد اجرا ، ماستیک های گرم اجرا ، ترمیم بتن یخ زده ، راهنمای طرح اختلاط بتن ،طرح مخلوط بتن چیست ، طرح اختلاط بتن سبک ، کرگیری بتن چیست ، آزمایش التراسونیک بتن ، آزمایش های غیرمخرب بتن ، انواع آزمایش های غیرمخرب بتن ، اسکن میلگرد و آرماتور، کاشت آرماتور در بتن چیست ، آزمایش گالواپالس چیست ، چسب کاشت آرماتور هیلتی ، خمیر کاشت بولت چیست ، لیست قیمت خمیر کاشت آرماتور و بولت ، روش اجرای گروت ریزی ، واتراستاپ بتن چیست ، انواع واتراستاپ بتن ، انتخاب واتراستاپ بتن ، واتراستاپ بنتونیتی ، واتراستاپ های هیدورفیلی چیست ،روش ترمیم بتن های ترک خورده ، سوپر روان کننده بتن ، لیست قیمت واتراستاپ بتن ، رنگ بتن ، بتن خودتراکم ، طرح اختلاط بتن خودتراکم ، بتن غلطکی چیست ، شرکت سیکا ، روش اجرای بتن غلطکی یا RCC ،آزمایش های بتن خود تراکم، روش آب بندی مخازن بتنی ، انواع افزودنی های بتن شرکت فسروک ، مواد افزودنی بتن شرکت آبادگران ،لیست قیمت واتراستاپ های هیدروفیلی ، کف پوش اپوکسی ، فاصله نگهدار یا اسپیسر بتن ،انواع گروت های شرکت آبادگران ، کف پوش پلی یورتان ، میکروسیلیس ، فوق روان کننده بتن ، ژل میکروسیلیس ، میکروسیلیس چیست، لیست قیمت ژل میکروسیلیس ، اسپیسر بتن چیست ، روغن قالب چیست ، روش مقاوم سازی ساختمان ، مقاوم سازی ساختمان و ساز های بتنی با الیاف FRP ، گروت چیست ، گروت اپوکسی چیست ، لیست قیمت انواع گروت اپوکسی، الیاف پلی پروپیلن چیست ،پرداخت سطح بتن چیست ، بتن حجیم چیست ، روش ساخت بتن حجیم ، ترمیم ترک های بتن ، مقاوم سازی بتن ، خوردگی بتن در سواحل خلیج فارس ، التراسونیک بتن چیست بتن ترمی ، بتن پلیمری چیست، بتن ریزی زیر تراز آب ، بتن گوگردی ، طرح اختلاط بتن گوگردی ، بتن پلیمری ، آزمایش هافسل بتن چیست ،روش انجام آزمایش پتانسیل خوردگی ، ابرروان کننده بتن چیست ، سوپر روان کننده بتن چیست ، میزان مصرف روان کننده بتن ، روش آب بندی استخر ، اسلامپ بتن چیست ، میزان روانی مجاز بتن ، زمان بازکردن قالب های بتن پس از بتن ریزی ، زمان حمل مجاز بتن ، روش ساخت و اجرای بتن در کارگاه ، عیار بتن چیست ، روش مصرف الیاف بتن PP ، بتن مگر چیست ، پوشش فایبرگلاس چیست ، انواع بتن های خاص ، بتن خاص چیست ، مواد آب بندی بتن ، آب بندی سازه های بتنی ، حداکثر زمان حمل بتن ، قالب لغزنده بتن ، بتن آماده ، گروت ساختمانی ، بتن پیش ساخته، عوامل موثر در کیفیت بتن آماده ، ضدیخ بتن ، انواع ضد یخ بتن ، قالب بندی بتن چیست ، روش قالب بندی بتن ، روش بتن ریزی خاص ، انواع مواد آب بندی سازه های بتنی ، روش های تراکم بتن ، روش های حمل بتن، روش های مقاوم سازی بتن ، مقاوم سازی بتن ، ضوابط پذیرش بتن کم مقاومت ، روش پرداخت سطح بتن ، انواع کف پوش های صنعتی بتن ، پوشش های ضد حریق ، فایرپروف بتن چیست ، فلای اش چیست ، روش اجرای آب بندی استخر ، نانو سیلیس چیست ، روش ترمیم بتن کرمو، بتن اکسپوز چیست ، روش ساخت بتن اکسپوز ، ترمیم بتن اکسپوز ، افزودنی حباب زا چیست ، افزودنی دیرگیر بتن چیست ، افزودنی زودگیر بتن چیست ، منبسط کننده بتن چیست ، پنترون چیست ، پنکریت چیست ، پوشش نفوذگر چیست ، فایبرگلاس چیست ، پوشش آب بندی الاستومری چیست ، روش آب بندی با پوشش سوپر الاستومری ، درز اجرایی بتن چیست ، لیست قیمت افزودنی های بتن، ترمیم کننده ویژه بتن، مصالح ترمیم بتن، روان ساز بتن ، جلوگیری از کرمو شدن بتن ،رنگ نمای بتن ، سوپر روان کننده بتن ، حداقل زمان کیورینگ و عمل آوری بتن ، کیورینگ بتن با بخار ، دلیل جداشدگی بتن ، تست التراسونیک بتن چیست ، لیست قیمت گروت های شرکت فارس ایران ، لیست قیمت انواع گروت ، روش اجرای پوشش ضد حریق یا فایرپروف ،
کاربرد درزهای ساخت (درزهای اجرایی)
در هر توقف عملیات بتن ریزی که موجب سخت شدن بتن می گردد، درز ساخت (درز اجرایی) به وجود می آید. به طور کلی هرگاه زمان قطع بتن ریزی از 30 دقیقه تجاوز کند، باید آن نقطه را یک درز اجرایی به حساب آورد، مگر آنکه حالت خمیری بتن با تدابیری به آن بازگردانده شود. درز ساخت ممکن است دارای وضعیتهای مختلفی باشد، ولی معمولاً قائم یا افقی است. معمولاً سعی می شود محل درز ساخت به محل یکی دیگر از انواع درزها منطبق گردد. در تیرها و شاه تیرها درزهای ساخت، باید تقریباً عمود بر محور این اعضا بوده و هیچگاه با محور عضو موازی نباشد.
درز ساخت می تواند در اعضا و قطعات بتن آرمه در محل لنگر خمشی ماکزیمم قرار گیرد، زیرا در این اعضا تنشهای کششی توسط فولادهای کششی تحمل می شوند. درزهای اجرایی نباید در محلی که قرار است بتن تحمل برش نماید، قرار گیرند. بنابراین در ساخت اعضای خمشی اگر قرار است بتن ریزی در بیش از یک مرحله صورت گیرد، باید ترتیبی اتخاذ شود که قطع بتن ریزی در مجاورت تکیه گاه نبوده، بلکه در نزدیکی وسط دهانه باشد.
تیرها، شاه تیرها، دالها، سرستونها و مانند آنها همگی قسمتهایی از یک کف به حساب می آیند که باید در یک مرحله بتن ریزی شوند، بتن ریزی ستونها اجباراً در تراز هر طبقه در محل سرستون یا تیر متوقف می شود. درزهای ساخت عموماً در ساختمانهای بتنی کاربرد دارند. درزهای ساخت باید در محلهای مناسب و زیر نظر دستگاه نظارت تعبیه شوند.
کاربرد درزهای حرکتی
1 درزهای انقباضی
این درزها معمولاً به منظور جلوگیری از بروز ترکهای ناشی از جمع شدن بتن تعبیه می شوند. اگر در فواصل معین درز انقباض در نظر گرفته نشود، روی سطوح پیاده روها یا دیوارهای بتنی ترکهایی پدید خواهد آمد. آرماتورها غالباً می توانند محل بروز ترکها را کنترل نمایند، همچنین، وجود درزهای انقباضی که محلشان به طور صحیح انتخاب شده باشد، می توانند مانع بروز ترک شوند. عملکرد این درزها به صورتی است که انقباض طرفین درز در محل درز متمرکز می گردد. در حقیقت این درزها دارای نوعی عدم پیوستگی عمومی هستند، لیکن شکاف اولیه ای بین بتن دو طرف درز وجود ندارد. در روسازیها جایی که دارای عرض بیش از 75/3 متر نباشد، درزهای ساختمانی بین نوارهای مجاور جوابگوی نیاز برای جمع شدگی طولی خواهند بود. برای سنگدانه های گرانیتی و آهکی فاصله درزهای روسازی معمولاً بین 6 تا 9 متر است. برای مصالح سنگی سیلیسی و روباره ها، این فاصله 8/4 تا 6 متر است. در صورت تردید باید فاصله درزها کمتر اختیار شود. در فاصله حدود 30 متر از انتهای آزاد روسازی و 18 متر از هر درز انبساط، در محلهایی که قفل و بست دانه ها کم باشد، درزهای انقباض پدید خواهند آمد، در این نقاط باید زبانه هایی (که یک طرف آنها به بتن پیوستگی کامل دارد و طرف دیگر در غلافی بدون اصطکاک حرکت می کند، یا هر وسیله دیگری که قابلیت انتقال بار در جهت عمود بر زبانه را داشته باشد) تعبیه شود.
درزهای انقباضی در پیاده روها و دالهای کف که به صورت موزائیکی ساخته می شوند، به طور معمول در فواصل 2/1 تا 8/1 متر و در جان پناهها و نرده ها در فواصل 3 تا 6 متر در نظر گرفته می شوند.
اگر اعضا و قطعات پیش ساخته و یا به صورت واحدهای مجزا و مستقل کار گذارده شوند و بدین لحاظ در آنها درز انبساط تعبیه نشده باشد، باید شرایط نصب چنان باشد که اعضا و قطعات مجاور هنگام انبساط مزاحمتی برای یکدیگر ایجاد ننماید.
2 درزهای انبساط
این درزها برای جلوگیری از خراب شدن روسازیها در اثر فشار بیش از حد، فراهم ساختن امکان تعمیر قسمتی از جدولهای بتنی پیاده روها و نظایر آن تعبیه می شوند. به طور کلی این درزها برای تامین امکان انقباض و انبساط ناشی از تغییرات درجه حرارت، به طوری که در نقاط مختلف ساختمان ترک خوردگی و در مقاطع سازه تلاشهای ثانوی زیاد، ایجاد نشوند، تعبیه می گردند.
عملکرد این درزها باید به گونه ای باشد که انبساط و انقباض طرفین درز کاملاً همساز شوند، لازمه چنین درزهایی این است که هیچگونه پیوستگی در طرفین درز برقرار نباشد، چنین درزهایی باید با کمترین مقاومت در مقابل انقباض و انبساط قادر به باز یا بسته شدن باشند. عموماً این درزها در تمام قسمتهای سازه به طور پیوسته قرار گرفته و از کف تا سقف ادامه می یابند، برای حصول اطمینان از جدایی کامل دو قسمت مجاور رعایت این مسئله ضروریست.
3 درزهای کنترل
انبساط و انقباض بتن در اثر تغییرات رطوبت و حرارت در آن تنشهایی را به وجود می آورند که گاه از مقاومت بتن بیشتر بوده و به ترک خوردگی منجر می شود. برای حل این مشکل از درزهای کنترل که حرکت نسبی دال یا دیوار در صفحه خود را امکانپذیر می سازد، استفاده می شود.
برای جدا کردن واحدهای عظیم مولد برق از قسمتهای مجاور، به منظور جلوگیری از انتقال ارتعاش، منطقه ای کردن و محدود ساختن احتمال خرابی در قسمتهایی از ساختمان، جلوگیری از بروز ترک به علت تمرکز تنش در محلهایی که تغییر مقطع قابل توجهی حادث شده است (نظیر بازشو دیوارها)، جداسازی قسمتهای مختلف یک شالوده به علت تفاوت باربری آنها، جدا ساختن بازوهای مختلف سازه هایی که شکل پلان آنها U,H,T,L,+ می باشد، از درز کنترل استفاده می شود. محل درزهای کنترل به ملاحظات معماری و مهندسی بستگی دارد. با تکیه بر تجربیات به دست آمده بهتر است ساختمانهای بتنی بزرگ، مستقل و بدون درز با طول بیش از 18 متر ساخته نشوند.
4 درزهای نشست
این درزها برای جلوگیری از نشستهای نامساوی دو ساختمان مجاور که دارای دو نوع مصالح، دو نوع پی یا دو ارتفاع متفاوت هستند، مورد استفاده قرار می گیرند.
5 درزهای لغزشی
درزهایی هستند که امکان لغزش دو قسمت مجاور درز بدون انتقال نیروی برشی را فراهم می کنند. این درزها غالباً در مخازن، به ویژه در مواردی که تغییرات درجه حرارت محیط زیاد است، مورد استفاده قرار می گیرند.
6 سایر درزها
مشخصات درزهای جدا کننده، مفصلی و … که کاربردهای ویژه دارند، طبق مندرجات مشخصات فنی خصوصی خواهد بود.
مصالح مصرفی در درزهای ساختمانی
برای اجرای درزهای ساختمانی معمولاً مصالح زیر مورد استفاده قرار می گیرد.
1مصالح پرکننده درز (فیلر)
این مواد ممکن است در بر دارنده الیاف گیاهی، لاستیک، ترکیبات آسفالتی، چوب پنبه و مانند آنها باشند. مواد به کار رفته به عنوان پرکننده، باید دارای ویژگیهای زیر بوده و در هر صورت از مشخصات مندرج در فصل مصالح تبعیت نماید. اهم ویژگیهای مصالح پرکننده عبارتند از:
الف: برخورداری از دوام زیاد
ب: جاگیری و شکل گیری در درزها
ج: قابلیت ارتجاع و عدم ایجاد اتصال محکم با درز
2مصالح آب بندی
مصالح آب بندی به منظور نفوذناپذیری در مقابل باد و باران و رطوبت به کار می روند.
مصالح آب بندی باید طبق نقشه ها و مشخصات خصوصی و با تایید دستگاه نظارت به کار گرفته شود. مصالح آب بندی باید از نوعی باشد که به درز آسیب وارد نیاورده و سبب کم و زیاد شدن ابعاد آن نشود. برای آب بندی انواع مختلف مصالح فلزی، لاستیکی و یا پلاستیکی به کار می رود.
3 مصالح پوشش
مصالح مورد استفاده در پوشش غالباً از نوع مسی، برنزی، آلومینیومی، چوبی، لاستیکی و مانند اینهاست. مشخصات مصالح باید مطابق مندرجات فصل مصالح و مشخصات فنی خصوصی باشد. این پوششها باید طوری نصب شوند که بتوانند جدا از اسکلت فلزی یا بتنی و مصالح دیگر منبسط و منقبض گردند.
اجرای درزهای ساختمانی
درزها در تمام سطوح باید مطابق نقشه ها و مشخصات و با عرض مناسب ایجاد شوند، باید دقت شود که درزها در حین اجرا با مصالح بنایی، ملات و مانند اینها پر نشده و اجزای ساختمانهای مجاور به هیچ عنوان در هیچ نقطه ای به یکدیگر مربوط نشوند و کاملاً از یکدیگر جدا باشند.
1 اجرای درزهای ساخت
این درزها در ساختمانهای بتنی کاربرد دارند و آن هنگامی است که بتن ریزی دو قسمت مجاور و چسبیده به هم، در دو زمان مختلف صورت گیرد. به سطح بتن خمیری جدید و بتن سفت قدیمی، سطح واریز یا درز اجرایی گفته می شود. موقعیت و شکل درز، باید از قبل پیش بینی شده باشد. تعیین محل درز نباید به تصادف و پیشرفت کار بتن ریزی واگذار شود، بلکه باید قبل از شروع کار و در هنگام تهیه برنامه زمانبندی بتن ریزی، تدابیر لازم در مورد درز اجرایی اتخاذ شده باشد.
دستیابی به پیوستگی کامل بین دو سطح بتنی در یک درز ساختمانی ضروری است. از این رو در درزهای ساختمانی معمولاً سعی می شود در حالی که بتن ریخته شده یک طرف درز نارس است، یک لایه سطحی از آن برداشته شود، به صورتی که دانه ها نمایان شده و سطحی ناصاف و غیرمنظم حاصل گردد، این وضع را می توان با پاشیدن آب یا مخلوط آب و هوا، با فشار لازم و استفاده از برس سیمی ایجاد نمود. تا زمانی که قرار است بتن طرف دیگر درز اجرا شود، باید سطح بتن اولیه مرطوب نگه داشته شود، به جز سطح خود درز که باید چند ساعت قبل از عملیات مراقبت از آن قطع گردد، به صورتی که نوعی خشکی سطحی و کم عمق در سطح درز پدید آید.
در بتن ریزیهای حجیم باید از سطوح واریز خیلی بزرگ اجتناب شود، این سطوح باید به صورت پلکانی یا شکسته احداث شوند. ایجاد سطوح واریز قائم، باید به وسیله قالب موقت صورت پذیرد. بدین منظور می توان از توری با چشمه ریز که به وسیله یک شبکه محکم نگهداری می شود، استفاده نمود. توری در توده بتن باقی مانده و یا بموقع کنده می شود. به این ترتیب سطح خشنی به دست می آید. برای بتن ریزی وجه دوم درز باید سطح واریز کاملاً آماده شود. سطح واریز باید عاری از آلودگی، روغن، گریس، رنگ و نظایر آن باشد. تمیز کردن سطح، بتن تا آنجا ضرورت دارد که دانه های ماسه مشخص گردد. بهترین روش برای تمیز کردن سطح، ماسه پاشی مرطوب با استفاده از آبفشان است، البته روشهای دیگری نظیر اسیدشویی، استفاده از آبفشان و یا استفاده از ابزار دستی، هر کدام بسته به موقعیت درز کاربرد دارند. برای تامین پیوستگی بتن جدید و قدیم پس از زخمی کردن سطح واریز، باید آن را به مدت طولانی خیس نگاه داشته و قبل از شروع بتن ریزی مجدد به کمک هوای فشرده، آب سطحی را از روی بتن زدود. برای تامین پیوستگی بیشتر می توان با نظر دستگاه نظارت بر مقدار کارایی بتن افزود. این کار از طریق افزایش اسلامپ، افزایش ماسه و یا کاهش مقداری از درشت دانه ها صورت می گیرد. برای حصول کامل پیوستگی بهتر است قسمتهای اولیه بتن جدید به خوبی و با دقت کامل مرتعش گردد.
2 اجرای درزهای حرکتی
درزهای حرکتی در تمام سطوح باید برابر نقشه ها و مشخصات و با عرض مناسب ایجاد گردند. باید دقت شود که درزها در حین اجرا با مصالح بنایی و ملات پر نشده و اجزای ساختمانهای مجاور در حین اجرا به هم مربوط نشوند و کاملاً از یکدیگر جدا باشند.
1 درزهای حرکتی در ساختمانهای بتن آرمه یکپارچه
در این حالت درزها باید با بریدن سقف، دیوارها و کف طبقات به طور کامل انجام شود. فاصله درزهای حرکتی در ساختمانهای بتن آرمه به کمک محاسبه تعیین می شود. این فاصله معمولاً بین 30 تا 60 متر است. با به کار بردن آرماتورهای طولی، می توان فاصله درزها را تا 90 متر افزایش داد. عرض درزها معمولاً بین 13 تا 37 میلیمتر است که از طریق محاسبه تعیین می شود.
2 درزهای حرکتی در ساختمانهای فولادی
در ساختمانهای فولادی باید درز انبساط، ساختمان را کاملاً به دو قسمت تقسیم نماید. اجرای درزها در ساختمانهای فلزی بسته به اینکه سقف بتنی یا فلزی باشد، طبق نقشه ها و مشخصات خواهد بود. فاصله درزها از یکدیگر بیش از 60 متر نخواهد بود که در هر حال طبق نقشه ها و مشخصات و در محلهای تعیین شده اجرا خواهند شد.
3 درزهای حرکتی در ساختمانهای ساخته شده از مصالح بنایی
در ساختمانهای ساخته شده از مصالح بنایی باید درزها در نقاط زیر تعبیه شوند:
الف: در خط باریک شدن عرض ساختمان
ب: در تقاطع دو دیوار در ساختمانهایی که به شکل H,U,T,L,+ یا ترکیبی از این شکلها باشند.
پ: در دیوارهای طویل بسته به موقعیت دیوار و درجه حرارت محیط
ت: در مواردی که دیوارهای ساختمانهای جدید به ساختمانهای موجود متصل می گردند.
ث: در تقاطع چند ساختمان که به هم ارتباط دارند.
همچنین برای جلوگیری و کاهش خسارت و خرابی ناشی از ضربه ساختمانهای مجاور به یکدیگر، باید ساختمانهایی که دارای ارتفاع بیش از 12 متر و یا دارای بیش از 4 طبقه هستند، به وسیله درز انقطاع از ساختمانهای مجاور جدا شوند. حداقل عرض درز انقطاع در تراز هر طبقه 1/100 ارتفاع آن تراز از روی شالوده می باشد، این فاصله را می توان با مصالح کم مقاومت که در هنگام زلزله به آسانی خرد می شوند، پر کرد.
اجرای درزهای حرکتی در ساختمانهای خاص نیاز به مشخصات فنی خصوصی خواهد داشت. به طوری که عرض و فاصله درزها متناسب با مقدار انبساط و انقباض باشند.
به طور کلی درزهای ساختمانی به دو دسته تقسیم می شوند.
درزهای ساخت (درزهای اجرایی)
این درزها عموماً به منظور تسهیل عملیات بتن ریزی، با توجه به محدودیت حجم بتن ریزی در نظر گرفته می شوند، در درزهای ساختمانی، طراح، انتظار عکس العمل در قبال حرکت های مختلف سازه بتنی را نداشته ، بلکه فقط سعی دارد تا بر اساس ظرفیت های کارگاهی فاصله درزها را تعیین کند . در این گونه درزها باید پیوستگی بین بتن و آرماتور در دو قسمت مجاور درز به صورت کامل حفظ شود.
درزهای حرکتی
درزهای حرکتی درزهایی هستند که برای همساز کردن حرکت های نسبی قسمت های مختلف یک سازه به صورت عمدی تعبیه می شوند . این حرکت ها می توانند در اثر تغییرات درجه حرارت، افت بتن و یا نشست های نامساوی به وجود آیند.
کاربرد درزهای ساخت (درزهای اجرایی)
در هر توقف عملیات بتن ریزی که موجب سخت شدن بتن می شود، درز ساخت (درز اجرایی) به وجود می آید . به طور کلی هرگاه زمان قطع بتن ریزی از ۳۰ دقیقه تجاوز کند ، باید آن نقطه را یک درز اجرایی به حساب آورد، مگر آنکه حالت خمیری بتن با تدابیری به آن بازگردانده شود . درز ساخت ممکن است دارای وضعیت های مختلفی باشد، ولی معمولاً قائم یا افقی است. معمولاً سعی می شود محل درز ساخت به محل یکی دیگر از انواع درزها منطبق شود.
در تیرها و شاه تیرها درزهای ساخت، باید تقریباً عمود بر محور این اعضا بوده و هیچگاه با محور عضو موازی نباشد. درز ساخت می تواند در اعضا و قطعات بتن آرمه در محل لنگر خمشی ماکزیمم قرار گیرد، زیرا در این اعضا تنش های کششی توسط فولادهای کششی تحمل می شوند. درزهای اجرایی نباید در محلی که قرار است بتن تحمل برش نماید، قرار گیرند . بنابراین در ساخت اعضای خمشی اگر قرار است بتن ریزی در بیش از یک مرحله صورت گیرد، باید ترتیبی اتخاذ شود که قطع بتن ریزی در مجاورت تکیه گاه نبوده، بلکه در نزدیکی وسط دهانه باشد.
کاربرد درزهای حرکتی
درزهای انقباضی
این درزها معمولاً به منظور جلوگیری از بروز ترک های ناشی از جمع شدن بتن تعبیه می شوند . اگر در فواصل معین درز انقباض در نظر گرفته نشود ، روی سطوح پیاده روها یا دیوارهای بتنی ترک هایی پدید خواهد آمد . آرماتورها غالباً می توانند محل بروز ترک ها را کنترل نمایند، همچنین، وجود درزهای انقباضی که محلشان به طور صحیح انتخاب شده، می توانند مانع بروز ترک شوند. عملکرد این درزها به صورتی است که انقباض طرفین درز در محل درز متمرکز میشود. در حقیقت این درزها دارای نوعی عدم پیوستگی عمومی هستند، لیکن شکاف اولیه ای بین بتن دو طرف درز وجود ندارد.
درزهای انقباضی در پیاده روها و دال های کف که به صورت موزائیکی ساخته می شوند، به طور معمول در فواصل ۱/۲ تا ۱/۸ متر و در جان پناه ها و نرده ها در فواصل ۳ تا ۶ متر در نظر گرفته می شوند. اگر اعضا و قطعات پیش ساخته به صورت واحدهای مجزا و مستقل کار گذارده شوند، بدین لحاظ در آنها درز انبساط تعبیه نشده است. باید شرایط نصب چنان باشد که اعضا و قطعات مجاور هنگام انبساط مزاحمتی برای یکدیگر ایجاد ننماید.
درزهای انبساط
این درزها برای جلوگیری از خراب شدن روسازی ها در اثر فشار بیش از حد، فراهم ساختن امکان تعمیر قسمتی از جدول های بتنی پیاده روها و نظایر آن تعبیه می شوند . به طور کلی این درزها برای تامین امکان انقباض و انبساط ناشی از تغییرات درجه حرارت ، به طوری که در نقاط مختلف ساختمان ترک خوردگی و در مقاطع سازه تلاش های ثانوی زیاد، ایجاد نشوند، تعبیه می شوند. عملکرد این درزها باید به گونه ای باشد که انبساط و انقباض طرفین درز کاملاً همساز شوند، لازمه چنین درزهایی این است که هیچ گونه پیوستگی در طرفین درز برقرار نباشد، چنین درزهایی باید با کمترین مقاومت در مقابل انقباض و انبساط قادر به باز یا بسته شدن باشند. عموماً این درزها در تمام قسمت های سازه به طور پیوسته قرار گرفته و از کف تا سقف ادامه می یابند، برای حصول اطمینان از جدایی کامل دو قسمت مجاور رعایت این مسئله ضروری است.
درزهای کنترل
انبساط و انقباض بتن در اثر تغییرات رطوبت و حرارت در آن تنش هایی را به وجود می آورند که گاه از مقاومت بتن بیشتر بوده و به ترک خوردگی منجر می شود. برای حل این مشکل از درزهای کنترل که حرکت نسبی دال یا دیوار در صفحه خود را امکان پذیر می سازد، استفاده می شود.
برای جدا کردن واحدهای عظیم مولد برق از قسمت های مجاور، به منظور جلوگیری از انتقال ارتعاش، منطقه ای کردن و محدود ساختن احتمال خرابی در قسمت هایی از ساختمان، جلوگیری از بروز ترک به علت تمرکز تنش در محل هایی که تغییر مقطع قابل توجهی حادث شده، از درز کنترل استفاده می شود.
درزهای نشست
این درزها برای جلوگیری از نشست های نامساوی دو ساختمان مجاور که دارای دو نوع مصالح، دو نوع پی یا دو ارتفاع متفاوت هستند، مورد استفاده قرار می گیرند.
درزهای لغزشی
درزهایی هستند که امکان لغزش دو قسمت مجاور درز بدون انتقال نیروی برشی را فراهم می کنند. این درزها غالباً در مخازن، به ویژه در مواردی که تغییرات درجه حرارت محیط زیاد است ، مورد استفاده قرار می گیرند.
مصالح مصرفی در درزهای ساختمانی
برای اجرای درزهای ساختمانی معمولاً مصالح زیر مورد استفاده قرار می گیرد.
مصالح پرکننده درز (فیلر)
این مواد ممکن است در بر دارنده الیاف گیاهی، لاستیک، ترکیبات آسفالتی، چوب پنبه و مانند آنها باشند. مواد به کار رفته به عنوان پرکننده، باید دارای ویژگی های زیر بوده و در هر صورت از مشخصات مندرج در نشریه شماره ۵۵ تبعیت نماید. اهم ویژگی های مصالح پرکننده عبارتند از:
* برخورداری از دوام زیاد
* جاگیری و شکل گیری در درزها
* قابلیت ارتجاع و عدم ایجاد اتصال محکم با درز
مصالح آب بندی
مصالح آب بندی به منظور نفوذناپذیری در مقابل باد و باران و رطوبت به کار می روند. مصالح آب بندی باید طبق نقشه ها و مشخصات خصوصی و با تایید دستگاه نظارت به کار گرفته شود. مصالح آب بندی باید از نوعی باشد که به درز آسیب وارد نیاورده و سبب کم و زیاد شدن ابعاد آن نشود. برای آب بندی انواع مختلف مصالح فلزی، لاستیکی و پلاستیکی به کار می رود.
مصالح پوشش
مصالح مورد استفاده در پوشش غالباً از نوع مسی، برنزی، آلومینیومی، چوبی، لاستیکی و مانند اینهاست. این پوشش ها باید طوری نصب شوند که بتوانند جدا از اسکلت فلزی یا بتنی و مصالح دیگر منبسط و منقبض شوند.
اجرای درزهای ساختمانی
درزها در تمام سطوح باید مطابق نقشه ها و مشخصات و با عرض مناسب ایجاد شوند، باید دقت شود که درزها در حین اجرا با مصالح بنایی، ملات و مانند اینها پر نشده و اجزای ساختمان های مجاور به هیچ عنوان در هیچ نقطه ای به یکدیگر مربوط نشوند و کاملاً از یکدیگر جدا باشند.
اجرای درزهای ساخت
این درزها در ساختمان های بتنی کاربرد دارند و آن هنگامی است که بتن ریزی دو قسمت مجاور و چسبیده به هم، در دو زمان مختلف صورت گیرد. به سطح بتن خمیری جدید و بتن سفت قدیمی، سطح واریز یا درز اجرایی گفته می شود . موقعیت و شکل درز، باید از قبل پیش بینی شده باشد. تعیین محل درز نباید به تصادف و پیشرفت کار بتن ریزی واگذار شود، بلکه باید قبل از شروع کار و در هنگام تهیه برنامه زمان بندی بتن ریزی، تدابیر لازم در مورد درز اجرایی اتخاذ شده باشد.
دستیابی به پیوستگی کامل بین دو سطح بتنی در یک درز ساختمانی ضروری است. از این رو در درزهای ساختمانی معمولاً سعی می شود در حالی که بتن ریخته شده یک طرف درز نارس است، یک لایه سطحی از آن برداشته شود ، به صورتی که دانه ها نمایان شده و سطحی ناصاف و غیرمنظم حاصل شود. این وضع را می توان با پاشیدن آب یا مخلوط آب و هوا، با فشار لازم و استفاده از برس سیمی ایجاد نمود.
اجرای درزهای حرکتی
درزهای حرکتی در تمام سطوح باید برابر نقشه ها و مشخصات و با عرض مناسب ایجاد شوند. باید دقت شود که درزها در حین اجرا با مصالح بنایی و ملات پر نشده و اجزای ساختمان های مجاور در حین اجرا به هم مربوط نشوند و کاملاً از یکدیگر جدا باشند.
درزهای حرکتی در ساختمان های بتن آرمه یکپارچه
در این حالت، درزها باید با بریدن سقف، دیوارها و کف طبقات به طور کامل انجام شود. فاصله درزهای حرکتی در ساختمان های بتن آرمه به کمک محاسبه تعیین می شود . این فاصله معمولاً بین ۳۰ تا ۶۰ متر است . با به کار بردن آرماتورهای طولی ، می توان فاصله درزها را تا ۹۰ متر افزایش داد. عرض درزها معمولاً بین ۱۳ تا ۳۷ میلیمتر است که از طریق محاسبه تعیین می شود.
درزهای حرکتی در ساختمان های فولادی
در ساختمان های فولادی باید درز انبساط، ساختمان را کاملاً به دو قسمت تقسیم نماید. اجرای درزها در ساختمان های فلزی بسته به اینکه سقف بتنی یا فلزی باشد، طبق نقشه ها و مشخصات خواهد بو . فاصله درزها از یکدیگر بیش از ۶۰ متر نخواهد بود که در هر حال طبق نقشه ها و مشخصات و در محل های تعیین شده اجرا خواهند شد.
درزهای حرکتی در ساختمان های ساخته شده از مصالح بنایی
در ساختمان های ساخته شده از مصالح بنایی باید درزها در نقاط زیر تعبیه شوند.
* در خط باریک شدن عرض ساختمان
* در دیوارهای طویل بسته به موقعیت دیوار و درجه حرارت محیط
* در مواردی که دیوارهای ساختمان های جدید به ساختمان های موجود متصل میشوند.
* در تقاطع چند ساختمان که به هم ارتباط دارند.
همچنین برای جلوگیری و کاهش خسارت و خرابی ناشی از ضربه ساختمان های مجاور به یکدیگر، باید ساختمان هایی که دارای ارتفاع بیش از ۱۲ متر و یا دارای بیش از ۴ طبقه هستند، به وسیله درز انقطاع از ساختمان های مجاور جدا شوند.
اجرای درزهای حرکتی در ساختمان های خاص نیاز به مشخصات فنی خصوصی خواهد داشت. به طوری که عرض و فاصله درزها متناسب با مقدار انبساط و انقباض باشند.
عملکرد پوشش های بتنی تا حد زیادی به عملکرد رضایت بخش درزهای آنها بستگی دارد. طراحی محل درزها که در واقع همراه با پیش بینی محل ترک خوردگی می باشد، نه تنها یک دانش کاربردی بلکه هنر ظریفی می باشد. دال های بتنی در معرض تغییر مکان های دائمی مختلف، از جمله تغییر مکان های ناشی از خشک شدن، انقباض و خزش می باشند. چنانچه در دال ها درزها به درستی تعبیه و طراحی نشوند نیروهای کششی ناشی از انقباض بتن باعث ترک خوردگی خواهد شد. مبحث ترک خوردگی در دال ها آنچنان مهم است که بعضی از معماران و مشتریان ترک های انقباضی را نشانه گسیختگی دال می پندارند. بتن نیز مانند سایر مصالج با تغییر حرارت و رطوبت انبساط و انقباض می یابد. این تغییرات حجمی می توانند باعث ایجاد ترک خوردگی شوند. پیش بینی محل ترک و تعبیه درز در آن نقطه، از تمرکز تنش و ترک خوردگی جلوگیری خواهد نمود. این درزها در واقع نیروهای به وجود آمده ناشی از تغییرات حرارتی و رطوبتی را باز توزیع و محو می نمایند. عدم وجود و یا کم تعداد بودن درزهای کنترلی باعث ایجاد ترک های نامرئی و البته مخرب می گردد.
اگر قرار باشد این درزها کارکرد ویژه خود را حفظ نمایند باید به درستی محل یابی و اجرا شوند. چنانچه اجزای یک مخلوط بتنی به درستی و به نحو یکنواختی با هم مخلوط شوند، حجم آن پس از اختلاط دارای بیشترین مقدار است. پس از این مرحله و همراه با تبخیر آب به علت حرارت محیط و نیز به سطح آمدن آب شرکت نکرده در واکنش، به علت پدیده مویینگی، کاهش حجم بتن آغاز می شود. این کاهش حجم برای رسیدن بتن از حالت اشباع به حالت خشک تقریباً معادل 66/0 به ازای هر 100 فوت می باشد. باید توجه داشت اغلب خود پدیده انقباض علت اصلی ترک خوردگی نمی باشد بلکه علت اصلی آن، قیود انقباضی و شرایط مقید بودن بتن می باشد. وجود اختلاف ارتفاع در سطح بتن ریزی، جنس سطح بتن ریزی و وجود دیوار و یا دیگر موانع سازه ای همگی از عواملی هستند که در تعریف میزان مقید سازی سطح دخالت دارند. به طور کلی هر قیدی که باعث ایجاد تمرکز تنش در حین انقباض بتن شود، محرکی برای ایجاد ترک می باشد مگر آنکه با تعبیه درزهای مناسب از وقوع ترک خوردگی جلوگیری نمود.
2- انقباض ناشی از خشک شدن
همان طور که گفته شد، انقباض ناشی از خشک شدن یکی از عوامل موثر بر ترک خوردگی است. برای کاهش این انقباض می توان به موارد زیر توجه کرد:
* 1- کاربرد نسبت آب به سیمان پایین تر
* 2- کاربرد حداقل ذرات ریزدانه در مقایسه با ذرات درشت تر. این مقدار حداقل برای دستیابی به کاراریی مناسب و خصوصیات ماله خوری بتن تعیین می شود.
* 3- انتخاب دانه های خوب دانه بندی شده و تمیز
* 4- کاربرد افزودنی های کاهنده آب به منظور کاهش نسبت آب به سیمان
* 5- کاربرد بتن با اسلامپ پایین
* 6- تراکم مناسب بتن
* 7- عمل آوری مناسب و پیوسته بتن بلافاصله پس از پرداخت سطح آن. این عمل ضمن آن که حصول به مقاومت مورد نظر را تسریع می نماید، ترک های انقباضی را نیز کاهش می دهد.
3- انواع درزها
3-1- درزهای انبساطی یا جداسازی
در واقع این درزها در یک محل مشخص تعبیه می شوند تا دال حین انبساط و یا حرکت، به سازه های مجاورش صدمه نزند. هدف از کاربرد این درزها آن است که امکان حرکت آزادانه و مستقل قائم و افقی بین دال و سازه های مجاور بوجود آید. این سازه های مجاور می توانند دیوارها، ستون ها و پی ها و یا محل های بارگذاری باشند. حرکت و درجه آزادی این المان های سازه ای نسبت به المان های مجاور برروی دال به علت متفاوت بودن شرایط تکیه گاهی متفاوت می باشد. لذا اگر دال به صورت صلب به ستون ها یا دیوارها متصل شود، ترک خوردگی محتمل خواهد بود. درزهای جداسازی ممکن است از نوع درزهای انبساطی باشند. به طور کلی این نوع درزها می توانند مربعی شکل یا دایروی نیز باشند. (مثلاً در اطراف ستون) مزیت شکل دایروی آن است که در آن گوشه هایی که محل تمرکز تنش است، وجود ندارد. باید اذعان نمود که امروزه طراحی های خوب و نگهداری مناسب درزهای ساخت و ساز (اجرایی)، نیاز به طراحی درزهای انبساطی را مگر در اطراف اجزاء ثابت ساختمان از بین برده است. حرکت کف در طی زمان به تدریج درزهای انبساطی را می بندد و در نتیجه امر، ممکن است درزهای انقباضی مجاور باز شوند و درزگیرها و قفل و بست آنها دچار آسیب گردد.
عرض یک درز انبساطی به طور معمول 75/0 اینچ و یا بیشتر است. ابتدا در داخل درز به ارتفاع 75/0 تا 1 اینچ مصالح پرکننده ریخته می شود و بقیه آن با مصالح درزگیر پر می شود. میلگردهای dowel به کار رفته در درزهای انبساطی باید از یک طرف با یک غلاف (cap) مجهز شوند به نحوی که در انتهای dowel فضای خالی ایجاد شود. این فضای خالی حرکت dowel را حین انبساط دال جذب می نماید. ممکن است گاهی اوقات درزهای آزاد کننده فشار (pressure relief joint) با درزهای انبساطی اشتباه شوند. این درزها کارکردی شبیه به درزهای انبساطی دارند و تنها فرق آنها این است که آنها پس از ساخت اولیه کف و به منظور رها کردن فشار در مقابل سازه های دیگر و به منظور کاهش امکان بالقوه تخریب به وجود می آیند این درزها برای سازه های معمولی توصیه نمی شوند.
3-2- درزهای ساخت و ساز (اجرایی)
این نوع درزها که به درزهای سرد نیز معروفند(cold soint) برخلاف 2 نوع درز دیگر به منظور تسهیل حرکت بتن و اجازه تغییر مکان آن ساخته نمی شوند بلکه معمولاً در پایان شیفت کاری یا روزکاری بالاجبار ساخته می شوند. البته نوع این درزها ممکن است بعدها به درزهای انقباضی یا درزهای طولی تبدیل شود.
3-3- درزهای کنترلی (انقباضی)
تذکر: این درزها را "dummy joint" نیز می خوانند. این درزها محل ترک خوردگی ناشی از تغییر طول ابعاد دال بتنی را تنظیم می نماید به نحوی که ترک ها به محل درزها منتقل می شوند. این درزها برای کنترل ترکهایی است که از تنش های کششی ـ خمشی به وجود آمده در بتن ناشی می شوند. این تنش ها خود ممکن است از عوامل مختلفی چون هیدراتاسیون سیمان، شرایط محیطی و بارهای عبوری استاتیکی و دینامیکی سرچشمه بگیرند. با توجه به آنکه تعداد این درزها زیاد است لذا اجرای آنها عملکرد بتن و کف پوش را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد.
بند 2-2-5 در آیین نامه ACI 224.3R تصریح می کند که مرسوم است درزهای انقباضی در امتداد ردیف ستون ها اجرا شوند ولی به درزهای اضافی نیز نیاز می باشد. طراحی درزهای کنترلی که درزهای انقباضی نیز خوانده می شود در دال های پوششی و در مکان هایی نظیر پلاژها، پاسیوها، سواره روها و پیاده روها و پارکینگ ها نیازمند توجه به چند موضوع اساسی است. از جمله این موارد انقباض ناشی از خشک شدن در حین عمل آوری اولیه، curling ناشی از اختلاف انقباض در بالا و پایین دال و تغییر مکان های حرارتی دال می باشند. به طور کاملاً تقریبی می توان گفت، بتنی با اسلامپ حدود 8 سانتیمتر به ازای هر 100 فوت طولی به اندازه 6/0 اینچ انقباض خواهد داشت. ویژگی درزهای کنترلی خوب طراحی شده آن است که ترک ها را دقیقاً به محل درز منتقل کرده و نقطه دیگری برروی دال ترک نخواهد خورد.
به طور کلی ویژگی های یک درز کنترلی (انقباضی) مناسب عبارت است از:
* 1- درزی که به دال اجازه دهد آزادانه منقبض شود.
* 2- اختلاف تغییر مکان عمودی دو طرف درز را محدود نماید.
* 3- توانایی انتقال برش از میان درز را داشته باشد.
* 4- توانایی ساخته شدن مطابق نقشه طراحی شده قبلی را داشته باشد.
* 5- هزینه آن به صرفه بوده و اجرای آن نیاز به مهارت بالای کارگری نداشته باشد.
* 6- اجازه دهد که بتن ریزی به طور پیوسته انجام شود و زمان زیادی در حالت انتظار برای بتن ریزی پانل های نواری منفرد به هدر نرود.
4- نکات مربوط به طراحی درزهای انقباضی و فواصل درزها
1. 1- بنا بر توصیه ACI (انجمن بتن آمریکا) و ACPA (انجمن پوشش های بتنی آمریکا) حداکثر فواصل درزها بین 24 برابر تا 36 برابر ضخامت دال می باشد. ACI تصریح می کنند این عدد برای بتن های با اسلامپ بالا (چنانچه حداکثر اندازه دانه ها کمتر از 20 میلیمتر (ً 4/3) باشد) 24 برابر بوده ولی با کاهش اسلامپ بتن می توان فواصل درزها را تا 36 برابر ضخامت دال افزایش داد.
2. حداکثر فواصل درزها به عدد 15 فوت محدود می شوند.
3. پانل های تشکیل دهنده درزها باید حتی الامکان مربعی بوده و حداکثر نسبت طول به عرض آنها بنابر توصیه ACPA از 25/1 و بنابر توصیه ACI از 5/1 برابر، تجاوز نکند.
4. بهتر است زاویه تقاطع درزها ْ90 باشد. باید از طراحی درزها با زاویه تقاطع کمتر از ْ60 جداً پرهیز نمود.
5. عمق برش های زده شده در دا برای ایجاد درزهای انقباضی در جهت عرضی باید 4/1 ضخامت دال و در جهت طولی 3/1 ضخامت دال باشد. این عمق نباید کمتر از یک اینچ باشد.
6. درزهای کم عرض تر اما با تعداد بیشتر نسبت به درزهای عریض تر اما با تعداد کمتر برتری دارند.
7. در مورد پیاده روها فواصل این درزها معمولاً بین 5 تا 6 فوت می باشد. در مورد سواره روها، پاسیوها، پارکینگ ها به 15 فوت افزایش می یابد.
8. زمانی که از بتن مسلح در کف های پوششی استفاده می شود. لازم است فقط نیمی از المان های تسلیح از محل درزها عبور نمایند. (این امر به ایجاد یک صفحه ضعیف در محل یاد شده و تبدیل آن به درز کمک می کند)
5- تعیین فواصل درزها بر مبنای توصیه fhwa (انجمن بزرگ راههای آمریکا)
5-1- عوامل موثر بر تعیین درزها (مطابق نظر fhwa)
تعیین فواصل درزها به عوامل بسیاری بستگی دارد که می توان به موارد زیر اشاره کرد.
* هزینه های اولیه
* نوع دال (مسلح یا غیرمسلح)
* مکانیسم انتقال بار
* شرایط محلی
هر طراحی باید موارد زیر را در نظر داشته باشد.
* 1- اثرات حرکات طولی دال بر ماده درزگیر و عملکرد ابزار انتقال بار
* 2- حداکثر طولی از دال که در آن ترک های انقباضی ایجاد نمی شود.
* 3- میزان ترک خوردگی که در یک پوشش بتنی مسلح قابل تحمل است. میزان تغییر طول دال در وهله اول تابع فاصله بین درزها و تغیرات حرارتی است.
5-2- طراحی فاصله درز مطابق توصیه fhwa
خواص انبساطی دانه های به کار رفته در بتن و اصطکاک بستر و دال بر تغییر طول دال موثرند تغیر طول دال را می توان با فرمول زیر تقریب زد.
تغییر طول مورد نیاز (اینچ)
ضریب اصطکاک بستر (56/0 برای بسترهای تثبیت شده و 8/0 برای بسترهای دانه ای)
طول دال (اینچ) ضریب انبساط حرارتی (جدول 2)
حداکثر نوسان حرارتی (معمولاً از کم کردن دمای بتن در زمان بتن ریزی از درجه حرارت متوسط روزانه محل در ماه ژانویه (دی ماه) بدست می آید.)
ضریب انقباض بتن (جدول 1)
در پروژه های مرمت و بازسازی به علت حذف پدیده انقباض این ضریب حذف می شود.
جدول 1 ـ ضرایب انقباض بتن
مقادیر ضریب انقباض
مقاومت غیرمستقیم (psi)
ضریب انقباض
(یا کمتر) 300 ,/tr>
0.0008
400
0.0006
500
0.00045
600
0.00030
700
0.00020
اگرچه برای فواصل بین درزها مقدار حداکثر 15 فوت توصیه می شود ولی عوامل دیگری چون شرایط آب و هوایی و سختی بستر و ضخامت پوشش براین مقدار حداکثر فاصله که فراتر از آن باعث ایجاد ترک خوردگی در بتن می شود، تاثیر دارند. رابطه ای منطقی بین نسبت طول دال (L) به شعاع سختی نسبی و ترک خوردگی وجود دارد. شعاع سختی نسبی کمیتی است که توسط وسترگارد برای یافتن ارتباط بین سختی فونداسیون و سختی خمشی دال ارائه گردید:
(in) = شعاع سختی نسبی
E = مدول الاستیسته بتن
h = ضخامت کف
= ضریب پوآسون کف پوش
k = ضریب عکس العمل خاک
با افزایش نسبت از 5 ترک های عرضی به شدت افزایش خواهد یافت لذا با محدود کردن به مقدار حداکثر فاصله درزها به دست می آید. این فاصله با افزایش ضخامت افزایش می یابد ولی با سخت تر شدن شرایط تکیه گاهی کاهش می یابد.
6- خواص ماده درزگیر
6-1- توصیه ACI
مبحث 5-2-4-4 از ACI 302.1R در مورد درزگیری تصریح می کند که درزگیری برای تامین اهداف زیر انجام می شود:
* 1- مانع نفوذ آب به داخل بتن شود. این آب در فصول سرد یخ بسته و مشکلاتی پدید می آورد. همچنین باعث خوردگی فولاد می شود.
* 2- بهبود عملکرد درز
* 3- تسریع و تسهیل در تمیز کردن درز
ACI 302.1R توصیه می کنند که درزها در کف پوش های صنعتی که در معرض ترافیک چرخ های سنگین قرار دارند با مصالحی نظیر اپوکسی پر شوند. این مصالح باید تکیه گاه مناسبی برای درز بوده و در مقابل سایش مقاومت خوبی داشته باشند. لازم است مصالح پرکننده دارای سختی حداقل shore A 50 داشته باشند و کشش طولی آنها حداقل 6% باشد. پرکردن درزها بین 3 تا 6 ماه پس از ساخت درز انجام می شود. درزهای الاستیک پیش ساخته (performed elastic) در مواقعی به کار می روند که درز در معرض ترافیک چرخ های سخت و کوچک قرار نداشته باشد.
6-2- شکل درز و خواص درزگیر بنا به توصیه FHWA
§ 1- هدف از کاربرد درزگیر جلوگیری از نفوذ آب و مصالح غیرقابل تراکم به داخل درز می باشد. اگر چه نتوان ورود آب را به طور کامل از بین برد، لاکم لازم است مقدار آن به حداقل برسد. نفوذ آب باعث تخریب درز می گردد. مصالح غیرقابل تراکم نیز از نزدیک شدن لبه درزها در حین انبساط دال جلوگیری کرده و به تخریب درز می انجامد.
§2- خواص ماده درزگیر، تاثیر بسزائی بر عملکرد درز خواهد شد. مواد درزگیر درجه بالا نظیر سیلیکون و درزگیرهای فشاری پیش ساخته برای درزگیری همه انواع درزها توصیه می شوند. از آنجا که این مصالح گرانتر هستند، طول عمر مفید بیشتری دارند.
§3- در مواردی که از سیلیکون به عنوان درزگیر استفاده می شود. یک ضریب شکل 1:2 توصیه می شود. حداکثر ضریب شکل نباید از نسبت 1:1 تجاوز نماید. برای نتایج بهتر، عرض حداقل درزگیر باید ً4/1 تا 375/0 اینچ پایین تر از سطح پوشش نهایی باشد به نحوی که سطح درز در معرض سایش ترافیک عبوری قرار نگیرد. لازم است در زیر ماده درزگیر و در کف درز از یک میله تکیه گاهی استفاده شود تا ضریب شکل مناسب برای درزگیر حاصل گردد و در عین حال ماده درزگیر به کف درز نچسبد. این میله می تواند از جنس فوم پلی اورتان و دارای قطر تقریبی 25 درصد بزرگتر از عرض درز باشد.
§4- وقتی از درزگیرهای فشاری پیش ساخته استفاده می شود، درز را باید به نحوی طراحی نمود که درزگیر همیشه دارای کرنشی معادل 20تا 50 درصد باشد. سطح این ماده درزگیر لازم است 125/0 اینچ تا 375/0 اینچ پایین تر از سطح روکش نهایی باشد تا از ترافیک عبوری در امان باشد.
7- طراحی عرض درز بر مبنای توصیه SPEC
7-1- طراحی درزهای حرکتی در دال ها
§ 1- ضریب جذب (تغییر طول) : میزان حرکتی است که ماده درزگیر الاستومریک بدون آسیب زدن به ماده پوش دهنده تحمل می کند و معمولاً بر حسب درصدی از عرض درز و یا یک کسر بیان می شود.
§ 2- ضریب انبساط حرارتی خطی: مصالحی نظیر فولاد، شیشه و آجر و بتن دارای ضرایب انبساط حرارتی کوچک هستند در حالتی ضریب انبساط آلومینیوم حدود 2 برابر آنهاست. بعضی از مصالح مثل چوب و سنگ در جهات مختلف دارای ضرایب مختلفی هستند. تذکر: در موقع محاسبه انبساط باید تغییر حرارت خود جسم و نه محیط اطراف بررسی شود. به طور مثال ممکن است دمای محیط در کویت در تابستان cْ 50 گزارش شود درحالیکه مثلاً دمای بتن به cْ 75 رسیده باشد.
7-2- محاسبه عرض ترک کل تغییر طول= L × B × Tr + کل تغییر طول= عرض ترک
جدول 3- ضرایب انبساط حرارتی
مصالح
ضریب انبساط حرارتی
آجر رسی
5.0
بتن
11.7
فولاد سازه ای
12.1
شیشه
9.1
صفحات اکریلیک
90 – 70
8- انتقال بار از میان درز
8-1- قفل و بست دانه ها
قفل و بست دانه ها از اصطکاک برشی در وجوه نامنظم ترک شکل گرفته در محل برش زده شده تامین می گردد. آب و هوا و سختی دانه ها بر بازدهی انتقال بار موثرند. با کاربرد دانه های سخت تر. بزرگ، با دوام و گوشه دار می توان این بازدهی را افزایش داد. بسترهای تثبیت شده نیز می تواند بازدهی انتقال بار افزایش دهند. با این حال با افزایش عرض ترک اعمال و بارهای دینامیکی قفل و بست دانه ها کاهش می یابد. لذا توصیه می شود که حساب کردن روی قفل و بست دانه ها در مواردی صورت پذیرد که ترافیک عبوری سبک باشد. برای استفاده از قفل و بست عرض ترک باید به 0.04 اینچ محدود شود، دانه های خرد شده و نیز دانه بندی درست بهتر می تواند بار را منتقل نماید. (ACI 302.1R)
8-2- dowel bars
توصیه می شود قطر حداقل dowel bar ها ، D/3 باشد که D ضخامت پوشش می باشد. با این حال، قطر dowel نباید کمتر از اینچ باشد. همچنین توصیه می شود که dowelهای با طول َ18 در فواصل َ12 به کار روند. این dowel ها باید در نصف عمق دال قرار گیرند. عملکرد dowelها، ترکیبی از عملکرد برشی و خمشی خواهد بود. Dowel ها باید موازی یکدیگر و موازی طول دال کار گذاشته شوند. برای آنکه dowelها بتنواند، آزادانه حرکت افقی داشته باشد، در حداقل یک طرف درز نباید به بتن بچسبد و لازم است در داخل غلاف (cap) قرار گیرد. تنها باید از dowel های مسطح استفاده نمود. برای جلوگیری از چسبیدن dowel می توان آنها را چرب نمود یا روکش کرد. (ACI 302.1R) علت این مساله را این گونه بیان می کند که 2 دال بتوانند مستقل از هم حرکت کنند و تنش های کمتری ایجاد شود. تنها یک پوشش روغنی نازک برای این منظور کافی است زیرا پوشش ضخیم تر باعث ایجاد حفرات در اطراف dowel می شود.
9- روشهای ساخت درزها
9-1- روشهای ساخت درزها
سه روش عمده برای ساخت درزها عبارتند از:
* 1- قرار دادن (control – joint products) در داخل بتن در حین زمان بتن ریزی
* 2- استفاده از شیارزن دستی در بتن تازه ریخته
* 3- برش بتن پس از گیرش ابتدایی
از مزایای کاربرد (C.j.P) در طی بتن ریزی آن است که همزمان با انقباض بتن درزها به وجود آمده و به کار می افتد. از مشکلات استفاده از (C.j.P) اجرای آن است زیرا صاف نگه داشتن لبه آنها و قرارگیری مناسب آنها نیاز به مهارت ویژه ای دارد. از مزایای ایجاد درزها در بتن تازه ریخته شده، آن است که به محض آنکه نیروهای انقباضی به وجود می آیند این درزها نیز به کار می افتند ولی اجرای آنها دشوار می باشد. کارگران باید دقت کافی به خرج دهند که عمق شیار حداقل 25/0 ضخامت لایه باشد. اما اگر از روش برش بتن (که گیرش اولیه یافته است) استفاده شود می توان در طرح درزبندی دقت مناسبی اعمال کرد و لایه را تا عمق مورد نظر برش داد. در این روش باید زمان برش را به دقت تنظیم نمود چون در صورت تاخیر ممکن است، ترک خوردگی هرچند نامرئی در بتن آغاز شود. بر مبنای توصیه ACI زمان برش زدن به 3 عامل بستگی دارد:
* 1- قبل از آنکه بتن سرد شود.
* 2- به محص آنکه سطح بتن به آن اندازه سفت شود که تحت اثر پره ها آسیب نبیند.
* 3- قبل از آنکه ترک های تصادفی و انقباضی در بتن ظاهر شود.
9-2- انواع روشهای برش
* 1- early entry cut dry cut بین 1 تا 4 ساعت پس از پرداخت سطح انجام می شود. عمق آنها از saw-cuting کمتر است ولی حداقل 1 اینچ می باشد.
2- Saw – cuting بین 4 تا 12 ساعت پس از پرداخت سطح بتن انجام می شود.
9-3- نکات مربوط به برش زدن بتن
در مورد برش زدن دالهای بتنی توجه به نکات زیر الزامی است:
§1- برش درزهای انقباضی و طولی شامل یک عملیات 2 مرحله ای است. در مرحله اول در محل از پیش تعیین شده، ترک ایجاد خواهد شد. عمق آن باید کافی بوده و با پره ای به عرض 125/0 اینچ برش زده شود. برش مرحله دوم ضریب شکل مورد نیاز برای ماده درزگیر را تامین می نماید. این مرحله را می توان هر زمانی قبل از درزگیری انجام داد. توصیه می شود در فواصل زمانی منظم قطر پره اندازه گیری شود.
§2- تعیین زمان انجام برش اولیه چه در مورد درزهای عرضی و چه درزهای طولی در جلوگیری از وقوع ترک های انقباضی غیرقابل کنترل بسیار تعیین کننده است. زمان آغاز عملیات زمانی است که از یک طرف بتن به اندازه کافی سخت شده باشد که بتواند وزن ابزار برش را تحمل نماید و هم اینکه از Ravelling در طی عملیات برش جلوگیری نماید.
§3- تمام درزها را باید در طی 12 ساعت پس از بتن ریزی برش داد. برش بتن ساخته شده برروی بستر قدیمی باید زودتر انجام شود. این مساله در شرایط هوای گرم بحرانی تر می باشد. عملیات برش پس از آغاز باید به صورت پیوسته ادامه یابد و تنها در صورت آغاز Ravelling متوقف شود.
§4- برای درزهای انقباضی عرضی، برش اولیه D/3 توصیه می شود (به خصوص اگر ضخامت دال بیشتر از ً10 باشد). تحت هیچ شرایطی نباید عمق کف کمتر از D/4 باشد. درزهای انقباضی عرضی باید در مرحله اولیه به طور متوالی برش داده شوند. ابعاد درزها به جنس و خواص مصالح درزگیر و تغییر طول بتن ستگی دارد.
§5- برای درزهای طولی، یک برش اولیه حداقل به عمق D/3 لازم است. حداکثر عمق برش باید مقداری باشد که به آرماتورها و میل مهارها صدمه ای نرسد. لازم است برش نهایی حداقل عرض 375/0 اینچ و عمق یک اینچ داشته باشد.
§6- درسالهای اخیر از اره های موتور الکتریکی یا بنزینی مجهز به قطعات ساینده نشکن و یا تیغه های مته الماسی برای برش استفاده شده است. تیغه مته الماسی سطح را چنان به سرعت برش می دهد که مانع از آسیب دیدن و ترک خوردن آن توسط عمل برش می شود.
§ 7- پره شیاز زن معمولاً V شکل بوده و از جنس فلز به طول ً6 و عرض ً3 تا ً4 ساخته می شوند. شکل V شکل آنها به این خاطر است که از پوسته شدن بتن در محل فشار پره و سوراخ کردن جلوگیری شود.
§ 8- به منظور موثر کردن عملکرد درزهای انقباضی توصیه می شود که عمق آنها حداقل 75/0 اینچ و در حالت ایده آل یک اینچ باشد.
§9- درزهای ساخت شده با روش برش زدن باید یکنواخت بوده و لبه های آن صاف و تیز باشد.
§10- در این روش برای خنک کردن پره ها لازم است از جریان مداوم آب به اندازه تقریبی 5/2 گالون در دقیقه استفاده شود.
§11- چنانچه در دال بتنی از شبکه سیمی استفاده شده باشد باید آنها را در مکان های درزهای انقباضی قطع کرد. البته این شبکه مانع از ترک خوردگی نمی شود ولی ترک ها را به هم نزدیک می سازد.
به طور کلی درزهای ساختمانی به دو دسته تقسیم می شوند:
الف :درزهای ساخت (درزهای اجرایی)
این درزها عموماً به منظور تسهیل عملیات بتن ریزی، با توجه به محدودیت حجم بتن ریزی در نظر گرفته می شوند، در درزهای ساختمانی ، طراح ، انتظار عکس العمل در قبال حرکتهای مختلف سازه بتنی را نداشته ، بلکه فقط سعی دارد تا بر اساس ظرفیتهای کارگاهی فاصله درزها را تعیین کند . در این گونه درزها باید پیوستگی بین بتن و آرماتور در دو قسمت مجاور درز به صورت کامل حفظ شود.
ب :درزهای حرکتی
درزهای حرکتی درزهایی هستند که برای همساز کردن حرکتهای نسبی قسمتهای مختلف یک سازه به صورت عمدی تعبیه می شوند . این حرکتها می توانند در اثر تغییرات درجه حرارت، افت بتن ، نشستهای نامساوی یا بر اثر زلزله به وجود آیند.
کاربرد درزهای ساخت(درزهای اجرایی)
در هر توقف عملیات بتن ر یزی که موجب سخت شدن بتن می گردد ، درز ساخت (درز اجرایی) به وجود می آید . به طور کلی هرگاه زمان قطع بتن ریزی از 30 دقیقه تجاوز کند ، باید آن نقطه را یک درز اجرایی به حساب آورد، مگر آنکه حالت خمیری بتن با تدابیری به آن بازگردانده شود . درز ساخت ممکن است دارای وضعیتهای مختلفی باشد، ولی معمولاً قائم یا افقی است . معمولاً سعی می شود محل درز ساخت به محل یکی دیگر از انواع درزها منطبق گردد . در تیرها و شاه تیرها درزهای ساخت ، باید تقریباً عمود بر محور این اعضا بوده و هیچگاه با محور عضو موازی نباشد. درز ساخت می تواند در اعضا و قطعات بتن آرمه در محل لنگر خمشی ماکزیمم قرار گیرد ، زیرا در این اعضا تنشهای کششی توسط فولادهای کششی تحمل می شوند . درزهای اجرایی نباید در محلی که قرار است بتن تحمل برش نماید ، قرار گیرند . بنابراین در ساخت اعضای خمشی اگر قرار است بتن ریزی در بیش از یک مرحله صورت گیرد ، باید ترتیبی اتخاذ شود که قطع بتن ریزی در مجاورت تکیه گاه نبوده ، بلکه در نزدیکی وسط دهانه باشد.
تیرها، شاه تیرها، دالها، سرستونها و مانند آنها همگی قسمتهایی از یک کف به حساب می آیند که باید در یک مرحله بتن ریزی شوند، بتن ریزی ستونها اجباراً در تراز هر طبقه در محل سرستون یا تیر متوقف می شود .درزهای ساخت عموماً در ساختمانهای بتنی کاربرد دارند . درزهای ساخت باید در محلهای مناسب و زیر نظر دستگاه نظارت تعبیه شوند.
کاربرد درزهای حرکتی
الف ) درزهای انقباضی
این درزها معمولاً به منظور جلوگیر ی از بروز ترکهای ناشی از جمع شدن بتن تعبیه می شوند . اگر در فواصل معین درز انقباض در نظر گرفته نشود ، روی سطوح پیاده روها یا دیوارهای بتنی ترکهایی پدید خواهد آمد . آرماتورها غالباً می توانند محل بروز ترکها را کنترل نمایند، همچنین، وجود درزهای انقباضی که محلشان به طور صحیح انتخاب شده باشد ، می توانند مانع بروز ترک شوند . عملکرد این درزها به صورتی است که انقباض طرفین درز در محل درز متمرکز می گردد . در حقیقت این درزها دارای نوعی عدم پیوستگی عمومی هستند ، لیکن شکاف اولیه ای بین بتن دو طرف درز وجود ندارد . در روسازیها جایی که دارای عرض بیش از 3.75 متر نباشد. درزهای ساختمانی بین نوارهای مجاور جوابگوی نیاز برای جمع شدگی طولی خواهند بود . برای سنگدانه های گرانیتی و آهکی فاصله درزهای روسازی معمولاً بین 4.8 تا 6 متر است . در صورت تردید باید فاصله درزها کمتر اختیار شود درزهای انقباضی در پیاده روها و دالهای کف که به صورت موزائیکی ساخته می شوند ، به طور معمول 1.2 تا 1.8 متر و در جان پناهها و نرده ها در فواصل 3 تا 6 متر در نظر گرفته می شوند. اگر اعضا و قطعات پیش ساخته و یا به صورت واحدهای مجزا و مستقل کار گذارده شوند و بدین لحاظ در آنها درز انبساط تعبیه نشده باشد ، باید شرایط نصب چنان باشد که اعضا و قطعات مجاور هنگام انبساط مزاحمتی برای یکدیگر ایجاد ننماید.
درزهای انبساط
این درزها برای جلوگیری از خراب شدن روسازیها در اثر فشار بیش از حد ، فراهم ساختن امکان تعمیر قسمتی از جدولهای بتنی پیاده روها و نظایر آن تعبیه می شوند . به طور کلی این درزها برای تامین امکان انقباض و انبساط ناشی از تغییرات درجه حرارت ، به طوری که در نقاط مختلف ساختمان ترک خوردگی و در مقاطع سازه تلاشهای ثانوی زیاد، ایجاد نشوند، تعبیه می گردند. عملکرد این درزها باید به گونه ای باشد که انبساط و انقباض طرفین درز کاملاً همساز شوند ، لازمه چنین درزهایی این است که هیچ گونه پیوستگی در طرفین درز برقرار نباشد، چنین درزهایی باید با کمترین مقاومت در مقابل انقباض و انبساط قادر به باز یا بسته شدن باشند . عموماً این درزها در تمام قسمتهای سازه به طور پیوسته قرار گرفته و از کف تا سقف ادامه می یابند ، برای حصول اطمینان از جدایی کامل دو قسمت مجاور رعایت این مسئله ضروریست.
درزهای نشست
این درزها برای جلوگیری از نشستهای نامساوی دو ساختمان مجاور که دارای دو نوع مصالح، دو نوع پی یا دو ارتفاع متفاوت هستند، مورد استفاده قرار می گیرند.
درزهای لغزشی
درزهایی هستند که امکان لغزش دو قسمت مجاور درز بدون انتقال نیروی برشی را فراهم می کنند. این درزها غالباً در مخازن ، به ویژه در مواردی که تغییرات درجه حرارت محیط زیاد است ، مورد استفاده قرار می گیرند.
مصالح مصرفی در درزهای ساختمانی
برای اجرای درزهای ساختمانی معمولاً مصالح زیر مورد استفاده قرار می گیرد.
مصالح پرکنده درز (فیلر)
این مواد ممکن است در بردارنده الیاف گیاهی، لاستیک، ترکیبات آسفالتی، چوب پنبه و مانند آنها باشند .مواد به کار رفته به عنوان پرکننده ، باید دارای ویژگیهای زیر بوده و در هر صورت از مشخصات مندرج در فصل مصالح تبعیت نماید .اهم ویژگیهای مصالح پرکننده عبارتند از:
الف :برخورداری از دوام زیاد
ب :جاگیری و شکل گیری در درزها
ج :قابلیت ارتجاع و عدم ایجاد اتصال محکم با درز
مصالح آب بندی
مصالح آب بندی به منظور نفوذناپذیری در مقابل باد و باران و رطوبت به کار می روند. مصالح آب بندی باید طبق نقشه ها و مشخصات خصوصی و با تایید دستگاه نظارت به کار گرفته شود. مصالح آب بندی باید از نوعی باشد که به درز آسیب وارد نیاورده و سبب کم و زیاد شدن ابعاد آن نشود. برای آب بندی انواع مختلف مصالح فلزی، لاستیکی و یا پلاستیکی به کار می رود.
مصالح پوشش
مصالح مورد ا ستفاده در پوشش غالباً از نوع مسی، برنزی، آلومینیومی، چوبی، لاستیکی و مانند اینهاست .مشخصات مصالح باید مطابق مندرجات فصل مصالح و مشخصات فنی خصوصی باشد . این پوششها باید طوری نصب شوند که بتوانند جدا از اسکلت فلزی یا بتنی و مصالح دیگر منبسط و منقبض گردند.
اجرای درزهای ساختمانی
درزها در تمام سطوح باید مطابق نقشه ها و مشخصات و با عرض مناسب ایجاد شوند، باید دقت شود که درزها در حین اجرا با مصالح بنایی، ملات و مانند اینها پر نشده و اجزای ساختمانهای مجاور به هیچ عنوان در هیچ نقطه ای به یکدیگر مربوط نشوند و کاملاً از یکدیگر جدا باشند.
اجرای درزهای ساخت
این درزها در ساختمانهای بتنی کاربرد دارند و آن هنگامی است که بتن ریزی دو قسمت مجاور و چسبیده به هم، در دو زمان مختلف صورت گیرد . به سطح بتن خمیری جدید و بتن سفت قدیمی ، سطح واریز یا درز اجرایی گفته می شود . موقعیت و شکل درز ، باید از قبل پیش بینی شده باشد . تعیین محل درز نباید به تصادف و پیشرفت کار بتن ریزی واگذار شود ، بلکه باید قبل از شروع کار و در هنگام تهیه برنامه زمانبندی بتن ریزی، تدابیر لازم در مورد درز اجرایی اتخاذ شده باشد.
دستیابی به پیوستگی کامل بین دو سطح بتنی در یک درز ساختمانی ضروری است . از این رو در درزهای ساختمانی معمولاً سعی می شود در حالی که بتن ریخته شده یک طرف درز نارس است ، یک لایه سطحی از آن برداشته شود ، به صورتی که دانه ها نمایان شده و سطحی ناصاف و غیرمنظم حاصل گردد، این وضع را می توان با پاشیدن آب یا مخلوط آب و هوا، با فشار لازم و استفاده از برس سیمی ایجاد نمود . تا زمانی که قرار است بتن طرف دیگر درز اجرا شود ، باید سطح بتن اولیه مرطوب نگه داشته شود، به جز سطح خود درز که باید چند ساعت قبل از عملیات مراقبت از آن قطع گردد ، به صورتی که نوعی خشکی سطحی و کم عمق در سطح درز پدید آید. در بتن ریزیهای حجیم باید از سطوح واریز خیلی بزرگ اجتناب شود ، این سطوح باید به صورت پلکانی یا شکسته احداث شوند . ایجاد سطوح واریز قائم ، باید به وسیله قالب موقت صورت پذیرد . بدین منظور می توان از توری با چشمه ریز که به وسیله یک ش بکه محکم نگهداری می شود ، استفاده نمود. توری در توده بتن باقی مانده و یا بموقع کنده می شود . به این ترتیب سطح خشنی به دست می آید . برای بتن ریزی وجه دوم درز باید سطح واریز کاملاً آماده شود . سطح واریز باید عاری از آلودگی، روغن، گریس، رنگ و نظایر آن باشد . تمیز کردن سطح ، بتن تا آنجا ضرورت دارد که دانه های ماسه مشخص گردد. بهترین روش برای تمیز کردن سطح ، ماسه پاشی مرطوب با استفاده از آبفشان است ، البته روشهای دیگری نظیر اسیدشویی، استفاده از آبفشان و یا استفاده از ابزار دستی، هر کدام بسته به موقعیت درز کاربرد دارند . برای تامین پیوستگی بتن جدید و قدیم پس از زخمی کردن سطح واریز ، باید آن را به مدت طولانی خیس نگاه داشته و قبل از شروع بتن ریزی مجدد به کمک هوای فشرده ، آب سطحی را از روی بتن زدود . برای تامین پیوستگی بیشتر می توان با نظر دستگاه نظارت بر مقدار کارایی بتن افزود . این کار از طریق افزایش اسلامپ، افزایش ماسه و یا کاهش مقداری از درش ت دانه ها صورت می گیرد . برای حصول کامل پیوستگی بهتر است قسمتهای اولیه بتن جدید به خوبی و با دقت کامل مرتعش گردد.
اجرای درزهای حرکتی
درزهای حرکتی در تمام سطوح باید برابر نقشه ها و مشخص ات و با عرض مناسب ایجاد گردند . باید دقت شود که درزها در حین اجرا با مصالح بنایی و ملات پر نشده و اجزای ساختمانهای مجاور در حین اجرا به هم مربوط نشوند و کاملاً از یکدیگر جدا باشند.
درزهای حرکتی در ساختمانهای بتن آرمه یکپارچه
در این حالت درزها باید با بریدن سقف، دیوارها و کف طبقات به طور کامل انجام شود . فاصله درزهای حرکتی در ساختمانهای بتن آرمه به کمک محاسبه تعیین می شود . این فاصله معمولاً بین 30 تا 60 متر است . با به کار بردن آرماتورهای طولی ، می توان فاصله درزها را تا 90 متر افزایش داد . عرض درزها معمولاً بین 13 تا 37
میلیمتر است که از طریق محاسبه تعیین می شود.
درزهای حرکتی در ساختمانهای فولادی
در ساختمانهای فولادی باید درز انبساط، ساختمان را کاملاً به دو قسمت تقسیم نماید . اجرای درزها در ساختمانهای فلزی بسته به اینکه سقف بتنی یا فلزی باشد ، طبق نقشه ها و مشخصات خواهد بود. فاصله درزها از یکدیگر بیش از 60 متر نخواهد بود که در هر حال طبق نقشه ها و مشخصات و در محلهای تعیین شده اجرا خواهند شد. درز انقطاع
به طور کلی عبور لوله و سایر تجهیزات ( حتی یک سانت ) از درز انقطاع ممنوع می باشد ، طی بازدید نهائی که از یک آپارتمان داشتم ، در مرحله آخر متوجه شدم که مقداری از دودکش موتورخانه در درز انقطاع قرار گرفته است ( بعبارتی از محدوده مماس با دیوار خارجی آپارتمان بیرون زده و فاصله دودکش با دیوار آپارتمان مجاور کم تر از میزان اصلی شده بود )، ضمن بررسی نقشه ساختمان ، مشخص گردید که موقعیت دودکش در نقشه درست ترسیم شده ولی در اجراء رعایت نگردیده است . پرونده با ذکر دلیل تحویل دفتر گردید تا در صورت اعتراض مالک در کمیته کارشناسی مطرح گردد . به طور کلی باید مواظب باشید برای اینکه برخی از سازتدگان محترم به طور کلی از دودکش و لوله گاز و شیرها و غیره خوششان نمی آید و کمترین فضا را به آنها اختصاص داده و همواره قصد حذف آنها را دارند .
مهندسی بازرسی گاز
+ نوشته شده در ساعت توسط سیدفرشیدغزنینی هاشمی | آرشیو نظرات
مقاله عمران ( درز در مقاطع بتنی )
درز انقطاع :
برای حذف و کاهش خسارات ناشی از ضربه ساختمان هایی مجاور به یکدیگر ساختمان به وسیله درز انقطاع
از ساختمان مجاور جدا میشود
مواردی که باید درز انقطاع در آن رعایت شود :
1- ساختمان های مجاور یکدیگر ( معمولا برای ساختمان هایی فلزی و بتنی استفاده میشوند)
که در ساختمان های با ارتفاع متفاوت فاصله درز انقطاع 0/005 حداقل ارتفاع بین دو ساختمان
و در ساختمان های هم ارتفاع فاصله درز انقطاع 0/01 ارتفاع ساختم
ان از روی شالوده
2- چنانچه طول ساختمان از سه برابر عرض آن یا 25 متر بیشتر باشد می بایست درز انقطاع اجرا گردد
و بیشتر در ساختمان هایی با مصالح بنایی مورد استفاده قرار میگیرد
3- چنانچه پیش آمدگی هایی ساختمان دارای شرایط زیر باشد نیاز به درز انقطاع نیست
الف ) عرض ساختمان 5 برابر بزرگتر مساوی عرض ساختمان مجاور باشد
ب ) طول ساختمان مجاور بزرگتر از عرض آن باشد
4- در محل اختلاف طبقه در ساختمان هایی که قسمتی از آن با تعداد طبقات بیشتر و قسمتی باتعداد
طبقات کمتر ساخته میشود نیاز به درز انقطاع است ( اگر اختلاف سطح بیشتر از 60 سانتی متر باشد )
مصالح پرکننده درز ها :
جنس این مصالح ممکن است از الیاف گیاهی . لاستیک . ترکیبات آسفالتی . چوب پنبه و یونولیت
باشد که این مصالح باید دارایی خصوصیات زیر باشند :
الف ) برخورداری از دوام
ب ) جا ی گیری و شکل گیری در درز ها
ج ) قابلیت ارتجاع وعدم ایجاد اتصال محکم با درز
2مصالح آب بندی
مصالح آب بندی به منظور نفوذناپذیری در مقابل باد و باران و رطوبت به کارمی روند.
مصالح آب بندی باید طبق نقشه ها و مشخصات خصوصی و با تایید دستگاه نظارت به کار گرفته شود. مصالح آب بندی باید از نوعی باشد که به درز آسیب وارد نیاورده و سبب کم و زیاد شدن ابعاد آن نشود. برای آب بندی انواع مختلف مصالح فلزی، لاستیکی و یا پلاستیکی به کار می رود.
3 مصالح پوشش
مصالح مورد استفاده در پوشش غالباً از نوع مسی، برنزی، آلومینیومی، چوبی، لاستیکی و مانند اینهاست. مشخصات مصالح باید مطابق مندرجات فصل مصالح و مشخصات فنی خصوصی باشد. این پوششها باید طوری نصب شوند که بتوانند جدا از اسکلت فلزی یا بتنی و مصالح دیگر منبسط و منقبض گردند.
واتر استاپ :
از واتر استاپ سا ل هاست که به عنوان آب بندی درز ها استفاده میشود
از جمله درز های انبساط و اجرایی در سازه های بتنی آبی استفاده میشود
واتر استاپ طول مسیر جریان و حرکت آب را طولانی میکند تا آب نتواند نشست کند
درز های انبساط :
به منظور جلوگیری از ایجاد تنش های ناشی از انبساط و انقباض اجزایی ساختمان در اثر
تعقیر درجه حرارت محیط خارجی درزهای انبساط در ساختمان به کار می رود
محاسن استفاده از درز های انبساط :
1- در نشست های احتمالی درز انبساط باعث می گردد
فقط قسمتی از بنا نشست نماید و قسمت های دیگر
پایدار بماند
2- چنانچه دو سازه قدیمی و جدید در کنار یکدیگر قرار گرفته
باشند به طوری که درز انقطاع مناسبی برای آنها پیش بینی نشده باشد
استفاده از درز انبساط مانع از فشار دو سازه و تحمل نیرو به طرفین می گردد
نکاتی که در اجرای درز انبساط باید رعایت گردد :
1- فاصله درز انبساط معمولاً بین 20 تا 50 میلی متر و فاصله بین دو درز با توجه به شرایط محیطی و اختلاف دما در طول سال معمولاً بین 20 تا 50 متر توصیه می شود.
2- در صورت لزوم درز ها باید با استفاده از ورق های فلزی فرم داده شده آب بند شوند
3- درز ها در موقع نازک کاری ساختمان باید پوشانده شوند و این پوشش باید به نحوی انجام گیرد
که هیچ گونه مانعی در مورد جا به جایی درز ایجاد نکند
اجرای درز انبساط در موارد زیر ضروری است :
الف ) چنانچه طول با عرض ساختمان بیشتر از 25 متر در مناطق خشک باشد
ب ) چنانچه طول یا عرض ساختمان بیشتر از 35 متر در مناطق معتدل باشد
ج ) چنانچه طول یا عرض ساختمان بیشتر از 50 متر در مناطق مرطوب باشد
اندازه ی درز انبساط به پارامتر های زیر بستگی دارد :
الف ) درجه حرارتی که در آن بنا ساخته میشود
ب ) مکان مورد احداث پروژه
ج ) نوع پروژه ( مسکونی . اداری … )
نمونه هایی از درز انبساط :
درز انبساط در کف طبقات
درز انبساط در دیوار های آجری
درز انبساط در پل های بتنی
درز انبساز در موزاییک فرش های کف
( معمولا در بام ها و تراز های بزرگ که عمل
پوشش به وسیله موزاییک فرش صورت
میگیرد درز انبساط در مربع هایی به ضلع 120*120 سانتی متر تعبیه میشود )
درز کنترل یا درز جمع شدگی:
این درز صرفاً به دلیل جمع شدگی بتن در هنگام گیرش و یا جمع شدگی ناشی از خشک شدگی بتن سخت شده و جلوگیری از ایجاد ترک های پخش شده در سطح بتن، در فواصل خاصی پیش بینی می شود و گاه نیاز به قطع کامل بتن در تمام ضخامت وجود ندارد. این درز عمدتاً در دالهای کف و بویژه در انواع بتن غیر مسلح ضرورت بیشتری دارد. میلگرد ها ممکن است در این نوع درز ادامه یابد.
عرض درز مهم نیست و می تواند به سادگی با ضخامت یک برگ کاغذ یا با ضخامت متفاوتی اجرا شود مگر اینکه بخواهیم نقش درز انبساط را نیز بازی کند. عمق و ارتفاع درز باید از یک چهارم ضخامت دال بیشتر باشد تا ضعف لازم برای ایجاد ترک متمرکز در محل درز بوجود آید. (درز کنترل جزئی یا بخشی)
فاصله درزهای کنترل به ویژگی های بتن، ضخامت دال، حداکثر اندازه سنگدانه و عیار سیمان مربوط می شود و معمولاً از حدود یک متر تا چهار الی پنج متر م برای جدا کردن واحدهای عظیم مولد برق از قسمتهای مجاور، به منظور جلوگیری از انتقال ارتعاش، منطقه ای کردن و محدود ساختن احتمال خرابی در قسمتهایی از ساختمان، جلوگیری از بروز ترک به علت تمرکز تنش در محلهایی که تغییر مقطع قابل توجهی حادث شده است (نظیر بازشو دیوارها)، جداسازی قسمتهای مختلف یک شالوده به علت تفاوت باربری آنها، جدا ساختن بازوهای مختلف سازه هایی که شکل پلان آنها U,H,T,L,+ می باشد، از درز کنترل استفاده می شود. محل درزهای کنترل به ملاحظات معماری و مهندسی بستگی دارد. با تکیه بر تجربیات به دست آمده بهتر است ساختمانهای بتنی بزرگ، مستقل و بدون درز با طول بیش از 18 متر ساخته نشوند.می باشد
درزهای نشست :
این درزها برای جلوگیری از نشستهای نامساوی دو ساختمان مجاور که دارای دو نوع مصالح، دو نوع پی یا دو ارتفاع متفاوت هستند، مورد استفاده قرار می گیرند.
درزهای لغزشی :
درزهایی هستند که امکان لغزش دو قسمت مجاور درز بدون انتقال نیروی برشی را فراهم می کنند. این درزها غالباً در مخازن، به ویژه در مواردی که تغییرات درجه
حرارت محیط زیاد است، مورد استفاده قرار می گیرند.
سایر درز ها :
مشخصات درز های جدا کننده . مفصلی. و… که کاربرد های ویژه ای دارند
طبق مندرجات مشخصات فنی و خصوصی خواهد بود
:اجرای درزهای ساختمانی
درزها در تمام سطوح باید مطابق نقشه ها و مشخصات و با عرض مناسب ایجاد شوند، باید دقت شود که درزها در حین اجرا با مصالح بنایی، ملات و مانند اینها پر نشده و اجزای ساختمانهای مجاور به هیچ عنوان در هیچ نقطه ای به یکدیگر مربوط نشوند و کاملاً از یکدیگر جدا باشند.
:اجرای درزهای ساخت
این درزها در ساختمانهای بتنی کاربرد دارند و آن هنگامی است که بتن ریزی دو قسمت مجاور و چسبیده به هم، در دو زمان مختلف صورت گیرد. به سطح بتن خمیری جدید و بتن سفت قدیمی، سطح واریز یا درز اجرایی گفته می شود. موقعیت و شکل درز، باید از قبل پیش بینی شده باشد. تعیین محل درز نباید به تصادف و پیشرفت کار بتن ریزی واگذار شود، بلکه باید قبل از شروع کار و در هنگام تهیه برنامه زمانبندی بتن ریزی، تدابیر لازم در مورد درز اجرایی اتخاذ شده باشد.
دستیابی به پیوستگی کامل بین دو سطح بتنی در یک درز ساختمانی ضروری است. از این رو در درزهای ساختمانی معمولاً سعی می شود در حالی که بتن ریخته شده یک طرف درز نارس است، یک لایه سطحی از آن برداشته شود، به صورتی که دانه ها نمایان شده و سطحی ناصاف و غیرمنظم حاصل گردد، این وضع را می توان با پاشیدن آب یا مخلوط آب و هوا، با فشار لازم و استفاده از برس سیمی ایجاد نمود. تا زمانی که قرار است بتن طرف دیگر درز اجرا شود، باید سطح بتن اولیه مرطوب نگه داشته شود، به جز سطح خود درز که باید چند ساعت قبل از عملیات مراقبت از آن قطع گردد، به صورتی که نوعی خشکی سطحی و کم عمق در سطح درز پدید آید.
اجرای درزهای حرکتی :
درزهای حرکتی در تمام سطوح باید برابر نقشه ها و مشخصات و با عرض مناسب ایجاد گردند. باید دقت شود که درزها در حین اجرا با مصالح بنایی و ملات پر نشده و اجزای ساختمانهای مجاور در حین اجرا به هم مربوط نشوند و کاملاً از یکدیگر جدا باشند.
:درزهای حرکتی در ساختمانهای بتن آرمه یکپارچه
در این حالت درزها باید با بریدن سقف، دیوارها و کف طبقات به طور کامل انجام شود. فاصله درزهای حرکتی در ساختمانهای بتن آرمه به کمک محاسبه تعیین می شود. این فاصله معمولاً بین 30 تا 60 متر است. با به کار بردن آرماتورهای طولی، می توان فاصله درزها را تا 90 متر افزایش داد. عرض درزها معمولاً بین 13 تا 37 میلیمتر است که از طریق محاسبه تعیین می شود
+ نوشته شده در ساعت توسط سیدفرشیدغزنینی هاشمی | آرشیو نظرات
کاربرد درزهای ساختمانی (درزهای اجرایی)
کاربرد درزهای ساخت (درزهای اجرایی)
در هر توقف عملیات بتن ریزی که موجب سخت شدن بتن می گردد، درز ساخت (درز اجرایی) به وجود می آید. به طور کلی هرگاه زمان قطع بتن ریزی از 30 دقیقه تجاوز کند، باید آن نقطه را یک درز اجرایی به حساب آورد، مگر آنکه حالت خمیری بتن با تدابیری به آن بازگردانده شود. درز ساخت ممکن است دارای وضعیتهای مختلفی باشد، ولی معمولاً قائم یا افقی است. معمولاً سعی می شود محل درز ساخت به محل یکی دیگر از انواع درزها منطبق گردد. در تیرها و شاه تیرها درزهای ساخت، باید تقریباً عمود بر محور این اعضا بوده و هیچگاه با محور عضو موازی نباشد.
درز ساخت می تواند در اعضا و قطعات بتن آرمه در محل لنگر خمشی ماکزیمم قرار گیرد، زیرا در این اعضا تنشهای کششی توسط فولادهای کششی تحمل می شوند. درزهای اجرایی نباید در محلی که قرار است بتن تحمل برش نماید، قرار گیرند. بنابراین در ساخت اعضای خمشی اگر قرار است بتن ریزی در بیش از یک مرحله صورت گیرد، باید ترتیبی اتخاذ شود که قطع بتن ریزی در مجاورت تکیه گاه نبوده، بلکه در نزدیکی وسط دهانه باشد.
تیرها، شاه تیرها، دالها، سرستونها و مانند آنها همگی قسمتهایی از یک کف به حساب می آیند که باید در یک مرحله بتن ریزی شوند، بتن ریزی ستونها اجباراً در تراز هر طبقه در محل سرستون یا تیر متوقف می شود. درزهای ساخت عموماً در ساختمانهای بتنی کاربرد دارند. درزهای ساخت باید در محلهای مناسب و زیر نظر دستگاه نظارت تعبیه شوند.
کاربرد درزهای حرکتی
1 درزهای انقباضی
این درزها معمولاً به منظور جلوگیری از بروز ترکهای ناشی از جمع شدن بتن تعبیه می شوند. اگر در فواصل معین درز انقباض در نظر گرفته نشود، روی سطوح پیاده روها یا دیوارهای بتنی ترکهایی پدید خواهد آمد. آرماتورها غالباً می توانند محل بروز ترکها را کنترل نمایند، همچنین، وجود درزهای انقباضی که محلشان به طور صحیح انتخاب شده باشد، می توانند مانع بروز ترک شوند. عملکرد این درزها به صورتی است که انقباض طرفین درز در محل درز متمرکز می گردد. در حقیقت این درزها دارای نوعی عدم پیوستگی عمومی هستند، لیکن شکاف اولیه ای بین بتن دو طرف درز وجود ندارد. در روسازیها جایی که دارای عرض بیش از 75/3 متر نباشد، درزهای ساختمانی بین نوارهای مجاور جوابگوی نیاز برای جمع شدگی طولی خواهند بود. برای سنگدانه های گرانیتی و آهکی فاصله درزهای روسازی معمولاً بین 6 تا 9 متر است. برای مصالح سنگی سیلیسی و روباره ها، این فاصله 8/4 تا 6 متر است. در صورت تردید باید فاصله درزها کمتر اختیار شود. در فاصله حدود 30 متر از انتهای آزاد روسازی و 18 متر از هر درز انبساط، در محلهایی که قفل و بست دانه ها کم باشد، درزهای انقباض پدید خواهند آمد، در این نقاط باید زبانه هایی (که یک طرف آنها به بتن پیوستگی کامل دارد و طرف دیگر در غلافی بدون اصطکاک حرکت می کند، یا هر وسیله دیگری که قابلیت انتقال بار در جهت عمود بر زبانه را داشته باشد) تعبیه شود.
درزهای انقباضی در پیاده روها و دالهای کف که به صورت موزائیکی ساخته می شوند، به طور معمول در فواصل 2/1 تا 8/1 متر و در جان پناهها و نرده ها در فواصل 3 تا 6 متر در نظر گرفته می شوند.
اگر اعضا و قطعات پیش ساخته و یا به صورت واحدهای مجزا و مستقل کار گذارده شوند و بدین لحاظ در آنها درز انبساط تعبیه نشده باشد، باید شرایط نصب چنان باشد که اعضا و قطعات مجاور هنگام انبساط مزاحمتی برای یکدیگر ایجاد ننماید.
2 درزهای انبساط
این درزها برای جلوگیری از خراب شدن روسازیها در اثر فشار بیش از حد، فراهم ساختن امکان تعمیر قسمتی از جدولهای بتنی پیاده روها و نظایر آن تعبیه می شوند. به طور کلی این درزها برای تامین امکان انقباض و انبساط ناشی از تغییرات درجه حرارت، به طوری که در نقاط مختلف ساختمان ترک خوردگی و در مقاطع سازه تلاشهای ثانوی زیاد، ایجاد نشوند، تعبیه می گردند.
عملکرد این درزها باید به گونه ای باشد که انبساط و انقباض طرفین درز کاملاً همساز شوند، لازمه چنین درزهایی این است که هیچگونه پیوستگی در طرفین درز برقرار نباشد، چنین درزهایی باید با کمترین مقاومت در مقابل انقباض و انبساط قادر به باز یا بسته شدن باشند. عموماً این درزها در تمام قسمتهای سازه به طور پیوسته قرار گرفته و از کف تا سقف ادامه می یابند، برای حصول اطمینان از جدایی کامل دو قسمت مجاور رعایت این مسئله ضروریست.
3 درزهای کنترل
انبساط و انقباض بتن در اثر تغییرات رطوبت و حرارت در آن تنشهایی را به وجود می آورند که گاه از مقاومت بتن بیشتر بوده و به ترک خوردگی منجر می شود. برای حل این مشکل از درزهای کنترل که حرکت نسبی دال یا دیوار در صفحه خود را امکانپذیر می سازد، استفاده می شود.
برای جدا کردن واحدهای عظیم مولد برق از قسمتهای مجاور، به منظور جلوگیری از انتقال ارتعاش، منطقه ای کردن و محدود ساختن احتمال خرابی در قسمتهایی از ساختمان، جلوگیری از بروز ترک به علت تمرکز تنش در محلهایی که تغییر مقطع قابل توجهی حادث شده است (نظیر بازشو دیوارها)، جداسازی قسمتهای مختلف یک شالوده به علت تفاوت باربری آنها، جدا ساختن بازوهای مختلف سازه هایی که شکل پلان آنها U,H,T,L,+ می باشد، از درز کنترل استفاده می شود. محل درزهای کنترل به ملاحظات معماری و مهندسی بستگی دارد. با تکیه بر تجربیات به دست آمده بهتر است ساختمانهای بتنی بزرگ، مستقل و بدون درز با طول بیش از 18 متر ساخته نشوند.
4 درزهای نشست
این درزها برای جلوگیری از نشستهای نامساوی دو ساختمان مجاور که دارای دو نوع مصالح، دو نوع پی یا دو ارتفاع متفاوت هستند، مورد استفاده قرار می گیرند.
5 درزهای لغزشی
درزهایی هستند که امکان لغزش دو قسمت مجاور درز بدون انتقال نیروی برشی را فراهم می کنند. این درزها غالباً در مخازن، به ویژه در مواردی که تغییرات درجه حرارت محیط زیاد است، مورد استفاده قرار می گیرند.
6 سایر درزها
مشخصات درزهای جدا کننده، مفصلی و … که کاربردهای ویژه دارند، طبق مندرجات مشخصات فنی خصوصی خواهد بود.
مصالح مصرفی در درزهای ساختمانی
برای اجرای درزهای ساختمانی معمولاً مصالح زیر مورد استفاده قرار می گیرد.
1مصالح پرکننده درز (فیلر)
این مواد ممکن است در بر دارنده الیاف گیاهی، لاستیک، ترکیبات آسفالتی، چوب پنبه و مانند آنها باشند. مواد به کار رفته به عنوان پرکننده، باید دارای ویژگیهای زیر بوده و در هر صورت از مشخصات مندرج در فصل مصالح تبعیت نماید. اهم ویژگیهای مصالح پرکننده عبارتند از:
الف: برخورداری از دوام زیاد
ب: جاگیری و شکل گیری در درزها
ج: قابلیت ارتجاع و عدم ایجاد اتصال محکم با درز
2مصالح آب بندی
مصالح آب بندی به منظور نفوذناپذیری در مقابل باد و باران و رطوبت به کار می روند.
مصالح آب بندی باید طبق نقشه ها و مشخصات خصوصی و با تایید دستگاه نظارت به کار گرفته شود. مصالح آب بندی باید از نوعی باشد که به درز آسیب وارد نیاورده و سبب کم و زیاد شدن ابعاد آن نشود. برای آب بندی انواع مختلف مصالح فلزی، لاستیکی و یا پلاستیکی به کار می رود.
3 مصالح پوشش
مصالح مورد استفاده در پوشش غالباً از نوع مسی، برنزی، آلومینیومی، چوبی، لاستیکی و مانند اینهاست. مشخصات مصالح باید مطابق مندرجات فصل مصالح و مشخصات فنی خصوصی باشد. این پوششها باید طوری نصب شوند که بتوانند جدا از اسکلت فلزی یا بتنی و مصالح دیگر منبسط و منقبض گردند.
اجرای درزهای ساختمانی
درزها در تمام سطوح باید مطابق نقشه ها و مشخصات و با عرض مناسب ایجاد شوند، باید دقت شود که درزها در حین اجرا با مصالح بنایی، ملات و مانند اینها پر نشده و اجزای ساختمانهای مجاور به هیچ عنوان در هیچ نقطه ای به یکدیگر مربوط نشوند و کاملاً از یکدیگر جدا باشند.
1 اجرای درزهای ساخت
این درزها در ساختمانهای بتنی کاربرد دارند و آن هنگامی است که بتن ریزی دو قسمت مجاور و چسبیده به هم، در دو زمان مختلف صورت گیرد. به سطح بتن خمیری جدید و بتن سفت قدیمی، سطح واریز یا درز اجرایی گفته می شود. موقعیت و شکل درز، باید از قبل پیش بینی شده باشد. تعیین محل درز نباید به تصادف و پیشرفت کار بتن ریزی واگذار شود، بلکه باید قبل از شروع کار و در هنگام تهیه برنامه زمانبندی بتن ریزی، تدابیر لازم در مورد درز اجرایی اتخاذ شده باشد.
دستیابی به پیوستگی کامل بین دو سطح بتنی در یک درز ساختمانی ضروری است. از این رو در درزهای ساختمانی معمولاً سعی می شود در حالی که بتن ریخته شده یک طرف درز نارس است، یک لایه سطحی از آن برداشته شود، به صورتی که دانه ها نمایان شده و سطحی ناصاف و غیرمنظم حاصل گردد، این وضع را می توان با پاشیدن آب یا مخلوط آب و هوا، با فشار لازم و استفاده از برس سیمی ایجاد نمود. تا زمانی که قرار است بتن طرف دیگر درز اجرا شود، باید سطح بتن اولیه مرطوب نگه داشته شود، به جز سطح خود درز که باید چند ساعت قبل از عملیات مراقبت از آن قطع گردد، به صورتی که نوعی خشکی سطحی و کم عمق در سطح درز پدید آید.
در بتن ریزیهای حجیم باید از سطوح واریز خیلی بزرگ اجتناب شود، این سطوح باید به صورت پلکانی یا شکسته احداث شوند. ایجاد سطوح واریز قائم، باید به وسیله قالب موقت صورت پذیرد. بدین منظور می توان از توری با چشمه ریز که به وسیله یک شبکه محکم نگهداری می شود، استفاده نمود. توری در توده بتن باقی مانده و یا بموقع کنده می شود. به این ترتیب سطح خشنی به دست می آید. برای بتن ریزی وجه دوم درز باید سطح واریز کاملاً آماده شود. سطح واریز باید عاری از آلودگی، روغن، گریس، رنگ و نظایر آن باشد. تمیز کردن سطح، بتن تا آنجا ضرورت دارد که دانه های ماسه مشخص گردد. بهترین روش برای تمیز کردن سطح، ماسه پاشی مرطوب با استفاده از آبفشان است، البته روشهای دیگری نظیر اسیدشویی، استفاده از آبفشان و یا استفاده از ابزار دستی، هر کدام بسته به موقعیت درز کاربرد دارند. برای تامین پیوستگی بتن جدید و قدیم پس از زخمی کردن سطح واریز، باید آن را به مدت طولانی خیس نگاه داشته و قبل از شروع بتن ریزی مجدد به کمک هوای فشرده، آب سطحی را از روی بتن زدود. برای تامین پیوستگی بیشتر می توان با نظر دستگاه نظارت بر مقدار کارایی بتن افزود. این کار از طریق افزایش اسلامپ، افزایش ماسه و یا کاهش مقداری از درشت دانه ها صورت می گیرد. برای حصول کامل پیوستگی بهتر است قسمتهای اولیه بتن جدید به خوبی و با دقت کامل مرتعش گردد.
2 اجرای درزهای حرکتی
درزهای حرکتی در تمام سطوح باید برابر نقشه ها و مشخصات و با عرض مناسب ایجاد گردند. باید دقت شود که درزها در حین اجرا با مصالح بنایی و ملات پر نشده و اجزای ساختمانهای مجاور در حین اجرا به هم مربوط نشوند و کاملاً از یکدیگر جدا باشند.
1 درزهای حرکتی در ساختمانهای بتن آرمه یکپارچه
در این حالت درزها باید با بریدن سقف، دیوارها و کف طبقات به طور کامل انجام شود. فاصله درزهای حرکتی در ساختمانهای بتن آرمه به کمک محاسبه تعیین می شود. این فاصله معمولاً بین 30 تا 60 متر است. با به کار بردن آرماتورهای طولی، می توان فاصله درزها را تا 90 متر افزایش داد. عرض درزها معمولاً بین 13 تا 37 میلیمتر است که از طریق محاسبه تعیین می شود.
2 درزهای حرکتی در ساختمانهای فولادی
در ساختمانهای فولادی باید درز انبساط، ساختمان را کاملاً به دو قسمت تقسیم نماید. اجرای درزها در ساختمانهای فلزی بسته به اینکه سقف بتنی یا فلزی باشد، طبق نقشه ها و مشخصات خواهد بود. فاصله درزها از یکدیگر بیش از 60 متر نخواهد بود که در هر حال طبق نقشه ها و مشخصات و در محلهای تعیین شده اجرا خواهند شد.
3 درزهای حرکتی در ساختمانهای ساخته شده از مصالح بنایی
در ساختمانهای ساخته شده از مصالح بنایی باید درزها در نقاط زیر تعبیه شوند:
الف: در خط باریک شدن عرض ساختمان
ب: در تقاطع دو دیوار در ساختمانهایی که به شکل H,U,T,L,+ یا ترکیبی از این شکلها باشند.
پ: در دیوارهای طویل بسته به موقعیت دیوار و درجه حرارت محیط
ت: در مواردی که دیوارهای ساختمانهای جدید به ساختمانهای موجود متصل می گردند.
ث: در تقاطع چند ساختمان که به هم ارتباط دارند.
همچنین برای جلوگیری و کاهش خسارت و خرابی ناشی از ضربه ساختمانهای مجاور به یکدیگر، باید ساختمانهایی که دارای ارتفاع بیش از 12 متر و یا دارای بیش از 4 طبقه هستند، به وسیله درز انقطاع از ساختمانهای مجاور جدا شوند. حداقل عرض درز انقطاع در تراز هر طبقه 1/100 ارتفاع آن تراز از روی شالوده می باشد، این فاصله را می توان با مصالح کم مقاومت که در هنگام زلزله به آسانی خرد می شوند، پر کرد.
اجرای درزهای حرکتی در ساختمانهای خاص نیاز به مشخصات فنی خصوصی خواهد داشت. به طوری که عرض و فاصله درزها متناسب با مقدار انبساط و انقباض باشند.
+ نوشته شده در ساعت توسط سیدفرشیدغزنینی هاشمی | آرشیو نظرات
انواع درزها در کف سازی ساختمان ، درزهای انبساطی یا جداسازی
انواع درزها در کف سازی ساختمان
درزهای انبساطی یا جداسازی
در واقع این درزها در یک محل مشخص تعبیه می شوند تا دال حین انبساط و یا حرکت، به سازه های مجاورش صدمه نزند. هدف از کاربرد این درزها آن است که امکان حرکت آزادانه و مستقل قائم و افقی بین دال و سازه های مجاور بوجود آید. این سازه های مجاور می توانند دیوارها، ستون ها و پی ها و یا محل های بارگذاری باشند. حرکت و درجه آزادی این المان های سازه ای نسبت به المان های مجاور برروی دال به علت متفاوت بودن شرایط تکیه گاهی متفاوت می باشد. لذا اگر دال به صورت صلب به ستون ها یا دیوارها متصل شود، ترک خوردگی محتمل خواهد بود. درزهای جداسازی ممکن است از نوع درزهای انبساطی باشند. به طور کلی این نوع درزها می توانند مربعی شکل یا دایروی نیز باشند. (مثلاً در اطراف ستون) مزیت شکل دایروی آن است که در آن گوشه هایی که محل تمرکز تنش است، وجود ندارد. باید اذعان نمود که امروزه طراحی های خوب و نگهداری مناسب درزهای ساخت و ساز (اجرایی)، نیاز به طراحی درزهای انبساطی را مگر در اطراف اجزاء ثابت ساختمان از بین برده است. حرکت کف در طی زمان به تدریج درزهای انبساطی را می بندد و در نتیجه امر، ممکن است درزهای انقباضی مجاور باز شوند و درزگیرها و قفل و بست آنها دچار آسیب گردد.
عرض یک درز انبساطی به طور معمول 75/0 اینچ و یا بیشتر است. ابتدا در داخل درز به ارتفاع 75/0 تا 1 اینچ مصالح پرکننده ریخته می شود و بقیه آن با مصالح درزگیر پر می شود. میلگردهای dowel به کار رفته در درزهای انبساطی باید از یک طرف با یک غلاف (cap) مجهز شوند به نحوی که در انتهای dowel فضای خالی ایجاد شود. این فضای خالی حرکت dowel را حین انبساط دال جذب می نماید. ممکن است گاهی اوقات درزهای آزاد کننده فشار (pressure relief joint) با درزهای انبساطی اشتباه شوند. این درزها کارکردی شبیه به درزهای انبساطی دارند و تنها فرق آنها این است که آنها پس از ساخت اولیه کف و به منظور رها کردن فشار در مقابل سازه های دیگر و به منظور کاهش امکان بالقوه تخریب به وجود می آیند این درزها برای سازه های معمولی توصیه نمی شوند.
+ نوشته شده در ساعت توسط سیدفرشیدغزنینی هاشمی | آرشیو نظرات
درزهای ساخت و ساز (اجرایی)
درزهای ساخت و ساز (اجرایی)
این نوع درزها که به درزهای سرد نیز معروفند(cold soint) برخلاف 2 نوع درز دیگر به منظور تسهیل حرکت بتن و اجازه تغییر مکان آن ساخته نمی شوند بلکه معمولاً در پایان شیفت کاری یا روزکاری بالاجبار ساخته می شوند. البته نوع این درزها ممکن است بعدها به درزهای انقباضی یا درزهای طولی تبدیل شود.
درزهای کنترلی (انقباضی)
تذکر: این درزها را "dummy joint" نیز می خوانند. این درزها محل ترک خوردگی ناشی از تغییر طول ابعاد دال بتنی را تنظیم می نماید به نحوی که ترک ها به محل درزها منتقل می شوند. این درزها برای کنترل ترکهایی است که از تنش های کششی ـ خمشی به وجود آمده در بتن ناشی می شوند. این تنش ها خود ممکن است از عوامل مختلفی چون هیدراتاسیون سیمان، شرایط محیطی و بارهای عبوری استاتیکی و دینامیکی سرچشمه بگیرند. با توجه به آنکه تعداد این درزها زیاد است لذا اجرای آنها عملکرد بتن و کف پوش را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد.
بند 2-2-5 در آیین نامه ACI 224.3R تصریح می کند که مرسوم است درزهای انقباضی در امتداد ردیف ستون ها اجرا شوند ولی به درزهای اضافی نیز نیاز می باشد. طراحی درزهای کنترلی که درزهای انقباضی نیز خوانده می شود در دال های پوششی و در مکان هایی نظیر پلاژها، پاسیوها، سواره روها و پیاده روها و پارکینگ ها نیازمند توجه به چند موضوع اساسی است. از جمله این موارد انقباض ناشی از خشک شدن در حین عمل آوری اولیه، curling ناشی از اختلاف انقباض در بالا و پایین دال و تغییر مکان های حرارتی دال می باشند. به طور کاملاً تقریبی می توان گفت، بتنی با اسلامپ حدود 8 سانتیمتر به ازای هر 100 فوت طولی به اندازه 6/0 اینچ انقباض خواهد داشت. ویژگی درزهای کنترلی خوب طراحی شده آن است که ترک ها را دقیقاً به محل درز منتقل کرده و نقطه دیگری برروی دال ترک نخواهد خورد.
+ نوشته شده در ساعت توسط سیدفرشیدغزنینی هاشمی | آرشیو نظرات
کاربرد درزهای ساخت (درزهای اجرایی)
در هر توقف عملیات بتن ریزی که موجب سخت شدن بتن می گردد، درز ساخت (درز اجرایی) به وجود می آید. به طور کلی هرگاه زمان قطع بتن ریزی از 30 دقیقه تجاوز کند، باید آن نقطه را یک درز اجرایی به حساب آورد، مگر آنکه حالت خمیری بتن با تدابیری به آن بازگردانده شود. درز ساخت ممکن است دارای وضعیتهای مختلفی باشد، ولی معمولاً قائم یا افقی است.
معمولاً سعی می شود محل درز ساخت به محل یکی دیگر از انواع درزها منطبق گردد. در تیرها و شاه تیرها درزهای ساخت، باید تقریباً عمود بر محور این اعضا بوده و هیچگاه با محور عضو موازی نباشد.درز ساخت می تواند در اعضا و قطعات بتن آرمه در محل لنگر خمشی ماکزیمم قرار گیرد، زیرا در این اعضا تنشهای کششی توسط فولادهای کششی تحمل می شوند.
درزهای اجرایی نباید در محلی که قرار است بتن تحمل برش نماید، قرار گیرند. بنابراین در ساخت اعضای خمشی اگر قرار است بتن ریزی در بیش از یک مرحله صورت گیرد، باید ترتیبی اتخاذ شود که قطع بتن ریزی در مجاورت تکیه گاه نبوده، بلکه در نزدیکی وسط دهانه باشد.تیرها، شاه تیرها، دالها، سرستونها و مانند آنها همگی قسمتهایی از یک کف به حساب می آیند که باید در یک مرحله بتن ریزی شوند، بتن ریزی ستونها اجباراً در تراز هر طبقه در محل سرستون یا تیر متوقف می شود. درزهای ساخت عموماً در ساختمانهای بتنی کاربرد دارند. درزهای ساخت باید در محلهای مناسب و زیر نظر دستگاه نظارت تعبیه شوند.کاربرد درزهای حرکتی
1 درزهای انقباضی
این درزها معمولاً به منظور جلوگیری از بروز ترکهای ناشی از جمع شدن بتن تعبیه می شوند. اگر در فواصل معین درز انقباض در نظر گرفته نشود، روی سطوح پیاده روها یا دیوارهای بتنی ترکهایی پدید خواهد آمد. آرماتورها غالباً می توانند محل بروز ترکها را کنترل نمایند، همچنین، وجود درزهای انقباضی که محلشان به طور صحیح انتخاب شده باشد، می توانند مانع بروز ترک شوند. عملکرد این درزها به صورتی است که انقباض طرفین درز در محل درز متمرکز می گردد. در حقیقت این درزها دارای نوعی عدم پیوستگی عمومی هستند، لیکن شکاف اولیه ای بین بتن دو طرف درز وجود ندارد. در روسازیها جایی که دارای عرض بیش از 75/3 متر نباشد، درزهای ساختمانی بین نوارهای مجاور جوابگوی نیاز برای جمع شدگی طولی خواهند بود. برای سنگدانه های گرانیتی و آهکی فاصله درزهای روسازی معمولاً بین 6 تا 9 متر است. برای مصالح سنگی سیلیسی و روباره ها، این فاصله 8/4 تا 6 متر است. در صورت تردید باید فاصله درزها کمتر اختیار شود. در فاصله حدود 30 متر از انتهای آزاد روسازی و 18 متر از هر درز انبساط، در محلهایی که قفل و بست دانه ها کم باشد، درزهای انقباض پدید خواهند آمد، در این نقاط باید زبانه هایی (که یک طرف آنها به بتن پیوستگی کامل دارد و طرف دیگر در غلافی بدون اصطکاک حرکت می کند، یا هر وسیله دیگری که قابلیت انتقال بار در جهت عمود بر زبانه را داشته باشد) تعبیه شود.درزهای انقباضی در پیاده روها و دالهای کف که به صورت موزائیکی ساخته می شوند، به طور معمول در فواصل 2/1 تا 8/1 متر و در جان پناهها و نرده ها در فواصل 3 تا 6 متر در نظر گرفته می شوند.اگر اعضا و قطعات پیش ساخته و یا به صورت واحدهای مجزا و مستقل کار گذارده شوند و بدین لحاظ در آنها درز انبساط تعبیه نشده باشد، باید شرایط نصب چنان باشد که اعضا و قطعات مجاور هنگام انبساط مزاحمتی برای یکدیگر ایجاد ننماید.
2 درزهای انبساط
این درزها برای جلوگیری از خراب شدن روسازیها در اثر فشار بیش از حد، فراهم ساختن امکان تعمیر قسمتی از جدولهای بتنی پیاده روها و نظایر آن تعبیه می شوند. به طور کلی این درزها برای تامین امکان انقباض و انبساط ناشی از تغییرات درجه حرارت، به طوری که در نقاط مختلف ساختمان ترک خوردگی و در مقاطع سازه تلاشهای ثانوی زیاد، ایجاد نشوند، تعبیه می گردند.عملکرد این درزها باید به گونه ای باشد که انبساط و انقباض طرفین درز کاملاً همساز شوند، لازمه چنین درزهایی این است که هیچگونه پیوستگی در طرفین درز برقرار نباشد، چنین درزهایی باید با کمترین مقاومت در مقابل انقباض و انبساط قادر به باز یا بسته شدن باشند. عموماً این درزها در تمام قسمتهای سازه به طور پیوسته قرار گرفته و از کف تا سقف ادامه می یابند، برای حصول اطمینان از جدایی کامل دو قسمت مجاور رعایت این مسئله ضروریست.
3 درزهای کنترل انبساط و انقباض
بتن در اثر تغییرات رطوبت و حرارت در آن تنشهایی را به وجود می آورند که گاه از مقاومت بتن بیشتر بوده و به ترک خوردگی منجر می شود. برای حل این مشکل از درزهای کنترل که حرکت نسبی دال یا دیوار در صفحه خود را امکانپذیر می سازد، استفاده می شود.برای جدا کردن واحدهای عظیم مولد برق از قسمتهای مجاور، به منظور جلوگیری از انتقال ارتعاش، منطقه ای کردن و محدود ساختن احتمال خرابی در قسمتهایی از ساختمان، جلوگیری از بروز ترک به علت تمرکز تنش در محلهایی که تغییر مقطع قابل توجهی حادث شده است (نظیر بازشو دیوارها)، جداسازی قسمتهای مختلف یک شالوده به علت تفاوت باربری آنها، جدا ساختن بازوهای مختلف سازه هایی که شکل پلان آنها U,H,T,L,+ می باشد، از درز کنترل استفاده می شود. محل درزهای کنترل به ملاحظات معماری و مهندسی بستگی دارد. با تکیه بر تجربیات به دست آمده بهتر است ساختمانهای بتنی بزرگ، مستقل و بدون درز با طول بیش از 18 متر ساخته نشوند.4 درزهای نشستاین درزها برای جلوگیری از نشستهای نامساوی دو ساختمان مجاور که دارای دو نوع مصالح، دو نوع پی یا دو ارتفاع متفاوت هستند، مورد استفاده قرار می گیرند.
5 درزهای لغزشی
درزهایی هستند که امکان لغزش دو قسمت مجاور درز بدون انتقال نیروی برشی را فراهم می کنند. این درزها غالباً در مخازن، به ویژه در مواردی که تغییرات درجه حرارت محیط زیاد است، مورد استفاده قرار می گیرند.
6 سایر درزها
مشخصات درزهای جدا کننده، مفصلی و … که کاربردهای ویژه دارند، طبق مندرجات مشخصات فنی خصوصی خواهد بود.مصالح مصرفی در درزهای ساختمانیبرای اجرای درزهای ساختمانی معمولاً مصالح زیر مورد استفاده قرار می گیرد. 1مصالح پرکننده درز (فیلر) این مواد ممکن است در بر دارنده الیاف گیاهی، لاستیک، ترکیبات آسفالتی، چوب پنبه و مانند آنها باشند. مواد به کار رفته به عنوان پرکننده، باید دارای ویژگیهای زیر بوده و در هر صورت از مشخصات مندرج در فصل مصالح تبعیت نماید.
اهم ویژگیهای مصالح پرکننده عبارتند از:
الف: برخورداری از دوام زیادب: جاگیری و شکل گیری در درزهاج: قابلیت ارتجاع و عدم ایجاد اتصال محکم با درز
2مصالح آب بندی
مصالح آب بندی به منظور نفوذناپذیری در مقابل باد و باران و رطوبت به کار می روند.مصالح آب بندی باید طبق نقشه ها و مشخصات خصوصی و با تایید دستگاه نظارت به کار گرفته شود. مصالح آب بندی باید از نوعی باشد که به درز آسیب وارد نیاورده و سبب کم و زیاد شدن ابعاد آن نشود. برای آب بندی انواع مختلف مصالح فلزی، لاستیکی و یا پلاستیکی به کار می رود.
3 مصالح پوشش
مصالح مورد استفاده در پوشش غالباً از نوع مسی، برنزی، آلومینیومی، چوبی، لاستیکی و مانند اینهاست. مشخصات مصالح باید مطابق مندرجات فصل مصالح و مشخصات فنی خصوصی باشد. این پوششها باید طوری نصب شوند که بتوانند جدا از اسکلت فلزی یا بتنی و مصالح دیگر منبسط و منقبض گردند.
اجرای درزهای ساختمانی
درزها در تمام سطوح باید مطابق نقشه ها و مشخصات و با عرض مناسب ایجاد شوند، باید دقت شود که درزها در حین اجرا با مصالح بنایی، ملات و مانند اینها پر نشده و اجزای ساختمانهای مجاور به هیچ عنوان در هیچ نقطه ای به یکدیگر مربوط نشوند و کاملاً از یکدیگر جدا باشند.1 اجرای درزهای ساختاین درزها در ساختمانهای بتنی کاربرد دارند و آن هنگامی است که بتن ریزی دو قسمت مجاور و چسبیده به هم، در دو زمان مختلف صورت گیرد. به سطح بتن خمیری جدید و بتن سفت قدیمی، سطح واریز یا درز اجرایی گفته می شود. موقعیت و شکل درز، باید از قبل پیش بینی شده باشد.
تعیین محل درز نباید به تصادف و پیشرفت کار بتن ریزی واگذار شود، بلکه باید قبل از شروع کار و در هنگام تهیه برنامه زمانبندی بتن ریزی، تدابیر لازم در مورد درز اجرایی اتخاذ شده باشد.دستیابی به پیوستگی کامل بین دو سطح بتنی در یک درز ساختمانی ضروری است. از این رو در درزهای ساختمانی معمولاً سعی می شود در حالی که بتن ریخته شده یک طرف درز نارس است، یک لایه سطحی از آن برداشته شود، به صورتی که دانه ها نمایان شده و سطحی ناصاف و غیرمنظم حاصل گردد، این وضع را می توان با پاشیدن آب یا مخلوط آب و هوا، با فشار لازم و استفاده از برس سیمی ایجاد نمود. تا زمانی که قرار است بتن طرف دیگر درز اجرا شود، باید سطح بتن اولیه مرطوب نگه داشته شود، به جز سطح خود درز که باید چند ساعت قبل از عملیات مراقبت از آن قطع گردد، به صورتی که نوعی خشکی سطحی و کم عمق در سطح درز پدید آید.در بتن ریزیهای حجیم باید از سطوح واریز خیلی بزرگ اجتناب شود، این سطوح باید به صورت پلکانی یا شکسته احداث شوند. ایجاد سطوح واریز قائم، باید به وسیله قالب موقت صورت پذیرد. بدین منظور می توان از توری با چشمه ریز که به وسیله یک شبکه محکم نگهداری می شود، استفاده نمود. توری در توده بتن باقی مانده و یا بموقع کنده می شود. به این ترتیب سطح خشنی به دست می آید. برای بتن ریزی وجه دوم درز باید سطح واریز کاملاً آماده شود. سطح واریز باید عاری از آلودگی، روغن، گریس، رنگ و نظایر آن باشد. تمیز کردن سطح، بتن تا آنجا ضرورت دارد که دانه های ماسه مشخص گردد.
بهترین روش برای تمیز کردن سطح، ماسه پاشی مرطوب با استفاده از آبفشان است، البته روشهای دیگری نظیر اسیدشویی، استفاده از آبفشان و یا استفاده از ابزار دستی، هر کدام بسته به موقعیت درز کاربرد دارند. برای تامین پیوستگی بتن جدید و قدیم پس از زخمی کردن سطح واریز، باید آن را به مدت طولانی خیس نگاه داشته و قبل از شروع بتن ریزی مجدد به کمک هوای فشرده، آب سطحی را از روی بتن زدود. برای تامین پیوستگی بیشتر می توان با نظر دستگاه نظارت بر مقدار کارایی بتن افزود. این کار از طریق افزایش اسلامپ، افزایش ماسه و یا کاهش مقداری از درشت دانه ها صورت می گیرد. برای حصول کامل پیوستگی بهتر است قسمتهای اولیه بتن جدید به خوبی و با دقت کامل مرتعش گردد.2 اجرای درزهای حرکتی
درزهای حرکتی در تمام سطوح باید برابر نقشه ها و مشخصات و با عرض مناسب ایجاد گردند. باید دقت شود که درزها در حین اجرا با مصالح بنایی و ملات پر نشده و اجزای ساختمانهای مجاور در حین اجرا به هم مربوط نشوند و کاملاً از یکدیگر جدا باشند.1 درزهای حرکتی در ساختمانهای بتن آرمه یکپارچه
در این حالت درزها باید با بریدن سقف، دیوارها و کف طبقات به طور کامل انجام شود. فاصله درزهای حرکتی در ساختمانهای بتن آرمه به کمک محاسبه تعیین می شود. این فاصله معمولاً بین 30 تا 60 متر است. با به کار بردن آرماتورهای طولی، می توان فاصله درزها را تا 90 متر افزایش داد. عرض درزها معمولاً بین 13 تا 37 میلیمتر است که از طریق محاسبه تعیین می شود.2 درزهای حرکتی در ساختمانهای فولادی
در ساختمانهای فولادی باید درز انبساط، ساختمان را کاملاً به دو قسمت تقسیم نماید. اجرای درزها در ساختمانهای فلزی بسته به اینکه سقف بتنی یا فلزی باشد، طبق نقشه ها و مشخصات خواهد بود. فاصله درزها از یکدیگر بیش از 60 متر نخواهد بود که در هر حال طبق نقشه ها و مشخصات و در محلهای تعیین شده اجرا خواهند شد.3 درزهای حرکتی در ساختمانهای ساخته شده از مصالح بناییدر ساختمانهای ساخته شده از مصالح بنایی باید درزها در نقاط زیر تعبیه شوند:الف: در خط باریک شدن عرض ساختمان
ب: در تقاطع دو دیوار در ساختمانهایی که به شکل H,U,T,L,+ یا ترکیبی از این شکلها باشند.
پ: در دیوارهای طویل بسته به موقعیت دیوار و درجه حرارت محیطت:
در مواردی که دیوارهای ساختمانهای جدید به ساختمانهای موجود متصل می گردند.ث: در تقاطع چند ساختمان که به هم ارتباط دارند.همچنین برای جلوگیری و کاهش خسارت و خرابی ناشی از ضربه ساختمانهای مجاور به یکدیگر، باید ساختمانهایی که دارای ارتفاع بیش از 12 متر و یا دارای بیش از 4 طبقه هستند، به وسیله درز انقطاع از ساختمانهای مجاور جدا شوند. حداقل عرض درز انقطاع در تراز هر طبقه 1/100 ارتفاع آن تراز از روی شالوده می باشد، این فاصله را می توان با مصالح کم مقاومت که در هنگام زلزله به آسانی خرد می شوند، پر کرد.اجرای درزهای حرکتی در ساختمانهای خاص نیاز به مشخصات فنی خصوصی خواهد داشت. به طوری که عرض و فاصله درزها متناسب با مقدار انبساط و انقباض باشند.
irantile.com
+ نوشته شده در ساعت توسط سیدفرشیدغزنینی هاشمی | آرشیو نظرات
ترک در ساختمان
عوامل زیر به هنگام انتخاب یک سیستم مناسب پایش ترک باید مد نظر قرار گیرد:
*آیا ترک در موقعیت حساسی قرار دارد؟ آیا ترک سنج، توجه ناخوشایندی از ترک های ساختمان ثبت خواهد کرد؟ در چنین حالتی، آیا استفاده از قرص های فولادی ضد زنگ مناسب است؟ آیا ترک سنج، آسایش خاطر مالک ساختمان را در خصوص این که ترک ها حرکتی ندارند فراهم خواهد ساخت؟
*چه کسی قرائت ها را انجام می دهد؟ آیا مالک ساختمان پس از ثبت حرکات، نتایج را برای تجزیه و تحلیل به متخصص خواهد داد؟ اگر این گونه است، ترک سنج های "خبرچین" برای قرائت بسیار ساده خواهند بود.
*چه وقتی موردنیاز است؟ آیا دقت تا حد 1 میلی متر کافی است یا دقت بالاتری مورد نیاز است.
در طول دوره پایش ترک، اطلاعات بیشتری باید جمع آوری شود و این مستلزم رعایت موارد زیر است:
*تاریخچه ی محل – بررسی عکس های هوایی و بازنگری نقشه های قدیمی، مصالح انبار شده و اسناد معتبر.
*زمین شناسی محل – مطالعه ی نقشه های زمین شناسی مربوط و سرگذشت ها.
*بازدید از محل – بازدید از محلات بدون تابلو و خیابان های بدون نام، آزمایش ترانشه های باز، پوشش گیاهی، ساختمان های مجاور، قسمت های مختلف زمین های همجوار و بازدید کانال های زهکش های ساخته شده جهت ملاحظه ای نشت احتمالی آب. اگر ترک های ظاهر شده به دلیل نشست یا فرو نشست های پی بوده است چاهک های آزمایش باید حفر شوند تا وضعیت پی و پایه ساختمان و قرارگیری آن ها روی بستر خاکی مشخص شده و نمونه های خاک لازم جهت آزمایش به دست آیند. حفاری با مته نیز می تواند برای انجام عملیات و تعیین وضعیت عمومی خاک در اعماق بیشتر مورد استفاده قرار گیرد. آزمایش با شاقول و لوازم برداشت مسطحاتی می تواند به منظور سنجش انحراف دیوارها از راستای قائم و به عنوان شاهدی بر وجود یا عدم وجود فرونشست پی مورد استفاده قرار گیرند. اگر واکنش های شیمیایی به عنوان دلیل منتظر باشند بایستی نمونه های لازم جهت انجام آزمایش اخذ شوند.
ارزیابی اهمیت
بیشتر ساختمان های کم ارتفاع در انگلستان با استفاده از آجر، بلوک های بتنی یا سنگی به همراه ملات ساخته می شوند. این مصالح از مقاومت فشاری قابل توجهی برخوردارند اما توانایی شان در تحمل کشش محدود است. با گسترش کشش، ترک های زیادی پدیدار می شوند. دلایل بسیار زیادی برای ترک خوردگی وجود دارد ممکن است یک دلیل واحد یا ترکیبی از چند دلیل عمده در ترکیب با چندین عامل شرکت کننده وجود داشته باشند.
برخی از دلایل ترک خوردگی عبارت اند از:
* نشست یا فرونشست پی.
* ناسازگاری مصالح ساختمان.
* واکنش شیمیایی مصالح.
* حرکات ناشی از تغییرات دما.
* تغییرات درصد رطوبت.
* ناپایداری سازه ای.
* عیوب طراحی یا ساخت.
انتشارات بسیاری وجود دارند که به شرح جزئیات و دلایل مختلف ترک خوردگی در ساختمان های کوتاه پرداخته اند. اما برای کارفرما این سوال وجود دارد که: "آیا این ترک جدی است؟" طی فرایند جمع آوری شواهد و دلایل، ممکن است به سادگی دیدگاه موثر کارفرما در طرح سوال فوق را فراموش کنیم. نتایج بازرسی اولیه، بررسی ترک، پایش ترک و جمع آوری داده ها باید به پرسش های زیر پاسخ گوید.
آیا عرض ترک بدون حرکت (ساکن) است؟
این پرسش می تواند به دلایل ممکن زیر اشاره کند: تقویت زیر پی های یک ساختمان جدید، انقباض اولیه مصالح ساختمانی یا خیز ناشی از بارگذاری بار مرده در تیرها و دال ها.
آیا حرکت در عرض ترک سیکلیک (دوره ای) است؟
0 نظر
اهمیت تِرِک در ساختمان های کوتاه
دوشنبه 14 شهریور ماه سال 1390 @ 09:20 AM
| موضوع: مطالب درباره تعمیرات ساختمان | نویسنده: فتح الله شفیعی | چاپ
اهمیت تِرِک در ساختمان های کوتاه
چکیده
زمانی که مردم به خدمات یک مهندس عمران نیاز داشته باشند، انجام یک بررسی سازه ای در خصوص یک مشخصه یا ویژگی داخلی سازه – به خصوص ارائه ی توصیه در خصوص اهمیت ترک در ساختمان – یک موقعیت بسیار فوق العاده و ممتاز به شمار می رود. اگر چه این کار به نظر می رسد یک کار کم اهمیت یا کم ارزش باشد، بازخورد مالی آن برای کارفرما بسیار مهم است. علاوه بر این، برعکس تصورات عامه مردم در خصوص مسائل تخصصی و حرفه ای، این کار باید تا حد امکان به شکل بسیار حرفه ای انجام شود. این مقاله، خلاصه ای است از آنچه که هر مهندس عمران باید در مواجهه با بررسی ترک خوردگی در ساختمان بداند.
مقدمه
به شکل 1 نگاه کنید. "آیا این ترک جدّی است؟". این سوال را یک روز پیش از این که نسبت به لغو قرارداد خرید ساختمان اقدام نمایید از دست اندرکاران محلی تعمیرات ساختمان ها بپرسید. این سوال یکی از اساسی ترین سوالات پرسیدنی است، اما برای مهندس عمران، لااقل وقتی که از طرف صاحبان املاک و مستغلات پرسیده شود، یکی از سخت ترین پرسش ها برای جواب دادن است.
بسیاری از ساختمان ها در طول عمر مفیدشان ترک می خورند. ظهور ترک ها بیانگر وجود ضعف در اسکلت بناست. غالباً، پدیده ی ترک خوردگی پیامد کم اهمیتی است و تازمانی که ترک غیرفعال باشد، همه آن کاری که نیاز است انجام شود شامل: ترمیم ساده ی ترک با پرکردن یا بندکشی مجدد است. اما یک ترک می تواند نخستین نشانه ی وجود یک ضعف جدی در ساختمان باشد به طوری که قابلیت بهره برداری یا پایداری سازه را تحت تاثیر قرار دهد.
ظاهر شدن ترک ها همچنین می تواند در قابلیت اعتماد و فروش ساختمان موثر باشد. ایجاد ترک در ساختمان همچنین می تواند موجب اقامت دعوی حقوقی شود. بنابراین، ارزیابی صحیح اهمیت ترک بسیار لازم و ضروری است؛ لیکن این کار دور – از – سادگی است و غالباً مشغولیتی درونی و ذهنی است. بدیهی است که ارزیابی نادرست می تواند به انجام کارهای ترمیمی پرهزینه و غیرلازم منجر شود. در برخی موارد، کارهای ترمیمی می تواند موجب وخیم تر کردن مشکلات حاصله تا آن زمان و گسترش بیشتر ترک خوردگی شود.
پس اگر ترک ها مهم هستند مهندس عمران چه می کند؟ پرفسور مالکولم هولیس می گوید: "نقشه برداری ساختمان ها یک هنر، اما اثبات علت تخریب آن ها یک علم است". بنابراین توسعه ی یک متدولوژی یا یک روش سیستماتیک که هر راهکاری که قرار است دنبال شود مناسب با دلایل انتخاب آن راهکار باشد بسیار حائز اهمیت است. متدولوژی پیشنهادی زیر را نباید مو به مو دنبال نمود زیرا هر مورد مزیت متفاوتی خواهد داشت، اما در عین حال یک روش سیستماتیک برای گردآوری اطلاعات و سپس ارزیابی اهمیت ترک ها را فراهم می کند.
بازرسی اولیه
اولین گام در این متدولوژی، بازرسی اولیه است. طی فرآیند بازرسی اولیه، توصیه می شود که تحت تاثیر فشار کارفرما قرار نگیرید. بهتر است نظرات خود را به پرسیدن سوالات به عنوان بخشی از فرآیند جمع آوری داده ها محدود کنید. در این مرحله، پرداختن به خود ترک ها اهمیت زیادی ندارد؛ چرا که به شما هیچ سرنخی از دلیل تشکیل شان نمی دهد. بهتر است عقب بایستیم و از فاصله بیشتر به کل ساختمان نگاهی بیاندازیم. اطراف ساختمان قدم بزنیم و شرایط ساختمان های مجاور و سایر ویژگی هایشان را همانند اجزای یک درخت بنگریم. هدف این است که نگاهی دقیق از یک منظر عمومی به مساله داشته باشیم. تغییرات سازه ای روی ساختمان ها یا هر تعبیری که بر تمامیت و استحکام بنا اثر می گذارد باید شناسایی و تعیین شوند. به عمر بنا دقت داشته باشید. همچنین اگر ساختمان قبلاً توسعه داده شده یا برخی از قسمت های آن حذف شده است. همه عوامل را در نظر بگیرید. مثلاً نسبت به آن دسته از تغییرات داخلی بنا که به تازگی انجام شده اند مشکوک باشید چرا که می توانند ترک های موجود را مخفی کنند.
ترک نمونه ی نشان داده شده در شکل 2 بزگتر از حد معمول است. به خوبی پیداست که این ترک از قبل احتمالاً با ملات سیمان پر شده است. دیوار در اصل از چیدن درهم سنگ های آهکی و ملات آهک ساخته شده است. انجام تعمیر برروی قسمتی از دیوار با استفاده از ملات سیمانی قویتر و شکننده تر می تواند وضعیت رفتاری دیوار را تغییر دهد.
الگوی ترک ها باید مطالعه شود. اکثر ساختمان های کم ارتفاع در انگلستان از مصالح بنایی که در مقابل کشش ضعیف هستند ساخته شده اند. بنابراین، ترک خوردگی ها در مصالح بنایی به صورت عمود بر راستای نیرو ظاهر می شوند، هر چند این امتداد می تواند در اثر سختی نسبی المان های موجود در ساختمان منحرف شود. ترک ها تمایل دارند از خطوط و مسیرهای ضعیف پیروی کنند؛ به عنوان مثال، ترک ها معمولاً در پانل های دیواری در فصل مشترک بین بازشوهای در و پنجره ظاهر می شوند.
در مثال نشان داده شده در شکل 3، پی ساختمان تحت اثر ریشه های درخت در حال نشست است. خط مسیر نیرو به صورت قطری است و ترک ها به صورت عمود بر امتداد آن در حال شکل گرفتن هستند. ترک ها همچنین خطوط ضعیف در مجاورت قاب پنجره ها را دنبال می کنند.
در صورت امکان، مصالح ساختمانی و عمر ترک ها بایستی مورد دقت و بررسی قرار گیرند. مالک یا ساکن ساختمان می توانند اطلاعاتی در این باره ارائه کنند. لبه ی ترک های قدیمی اغلب هوازده اند و داخل آن ها به وسیله ی گرد و خاک و شن و ماسه و تار عنکبوت پرشده است. بعضی از آن ها عرض های یکسان دارند، برخی دیگر باریک شونده اند که باید به جهت باریک شدن شان دقت شود. ترک های ایجاد شده به وسیله ی نیروهای برشی تمایل دارند تکه هایی از یک لبه خود را جدا کنند (شکل 4). گاه گاهی آن ها به صورت پیش آمده تحت فشار اتفاق می افتند (شکل 5)
اینک، فرضیه ی تعیین ارتباط بین نشانه و علت ترک خوردگی توسعه می یابد. در این مرحله از بررسی، معمولاً اطلاعات در دسترس جهت تشخیص کامل علت ترک خوردگی، کافی نیستند. بنابراین بهتر است یک مدل مفهومی را توسعه دهید. این کار به شما کمک می کند تا بدانید ساختمان مورد بحث چگونه رفتار می کند و همچنین یاری تان می کند تا راهبردی منظم جهت به جلو بردن تحقیقاتتان را گسترش دهید. این راهبرد همان فرایند تکرار شونده ای است که در طی بازرسی ها، بررسی و اصلاح شده است.
تصویر 6 یک مدل مفهومی را نشان می دهد. ترک های بالای نمای ساختمان عریض تر از پایین آن هستند. به عنوان پیشنهاد می توان آزمایش نشست را برای تمام محدوده ی پی تا سقف شیروانی در نظر گرفت. همچنین شاید مرکز ساختمان تحت تاثیر نیروی بالابرنده قرار داشته باشد. این گونه مشاهدات قطعی و یقین آور نیستند. اما می توانند برای مرحله ی بعدی مطالعه و تحقیق موثر باشند.
کاوش و بررسی ترک
مرحله ی بعد این است که وضع موجود ترک ها را بررسی کنید. عرض ترک ها باید اندازه گیری شوند. مطلوب آن است که از گِیج ترک سنج مخصوص (شکل 7) در این کار استفاده کنید و سپس مشخصات هر ترک بر روی نقشه یا شمای ساختمان ترسیم شود (شکل 8). ویژگی هایی که باید ثبت شوند عبارت اند از: عرض، امتداد (جهت)، نحوه ی باریک شدن، تعداد و موقعیت ترک.
در صورت امکان، قائل شدن تفاوت بین ترک های کششی، فشاری و برشی مفید خواهد بود. ترکی که در سمت مقابل (پشت) دیوار قرار دارد را می توان به صورت خط چین شکسته (خط ندید) نمایش داد. ترسیم ترک ها بر روی یک نمای کلی از ساختمان می تواند به تعیین الگوی کلی حرکت ها کمک کند.
پایش ترک
پایش ترک حتی الامکان بایستی بسیار زود آغاز شود. هر چه طول دوره پایش بیشتر باشد، داده های بیشتری جهت تشخیص علت ایجاد ترک به دست خواهد آمد. پایش باید در تمام مدت جمع آوری داده ها، تحقیقات و انجام عملیات تعمیری و نیز فراتر از تکمیل عملیات مذکور ادامه یابد تا عملکرد آن مورد تایید باشد.
انجام پایش بسیار مهم است؛ به عنوان مثال، از مراجع محلی برای تقویت زیر یک فونداسیون، ادعای خسارت شده بود، لیکن این ادعا معتبر نبود؛ زیرا مهندس سازه ای که این تقویت را پیشنهاد داده بود، ترک ها را پایش نکرده بود که تشخیص دهد آیا این ترک ها رو به گسترش هستند یا نه.
مرحله ی بعد، تصمیم گیری نوع وسایل مورد استفاده در پایش ترک ها است. گِیج ترک سنج مخصوص یا "خبرچین" (Tell-Tales) یک ابزار ارزان و سهل النصب برای پایش ترک می باشد (شکل 9). همواره مطمئن باشید از نوع تایید و ساخته شده طبق استاندارد ISO 9002 استفاده کنید. شما در موقعیتی قرار دارید که اعتماد زیادی به قرائت هایتان وجود دارد. همچنین باید مطمئن باشید که کارهای تعمیری غیرلازم و در نتیجه، دستور کار نهایی غیرقابل اطمینانی را توصیه نمی کنید.
خبرچین ها باید تا دقت 1 میلی متر و قابلیت درون یابی تا 0/5 میلی متر را دارا باشند. آن ها همچنین باید قادر به ثبت میزان باز و بسته شدن ترک و نیز حرکات برشی قائم باشند. برخی از این وسایل برای ترسیم امتداد و جهت حرکت و تعیین کفایت عملیات تعمیر، ایده آل هستند. همچنین امکان قرائت اعداد با دوربین نقشه برداری یا دوربین دوچشمی، وقتی خبرچین در فاصله ی دوری نسبت به محل قرائت نصب شده باشد؛ باید وجود داشته باشند.
عموماً، گیج ها باید به گونه ای انتخاب شوند که افزایش میزان دقت قرائت در آن ها از تا 0/1 میلی متر توسط کولیس فراهم باشد (شکل 10). با این روش، سرعت دوره های پایش؛ هنگامی که حرکت در عرض ترک را بخواهیم، افزایش می یابد.
ترک ها معمولاً در گوشه ها در محل اتصال دیوارها به وجود می آیند. در این جا باید از گیج های ترک سنج لولایی مطابق شکل 11 استفاده شود. اکثر گوشه های دیوارها دقیقاً 90 درجه نیستند ولی ترک سنج لولایی به آسانی در هر کنج با هر زاویه حتی در مجاورت پنجره ای با زاویه 45 درجه جا می گیرد. اگر این وسایل اندازه گیری به صورت جفتی و دستی به کار روند امکان اندازه گیری حرکات ترک در سه بعد نیز فراهم می گردد.
همان طور که در بالا اشاره شد، کولیس های دقیق را می توان برای پایش دقیق تر به کار برد. یک کولیس مدرج چه دستی و چه دیجیتالی می تواند به دقتی در حدود 0/1 میلی متر دست یابد. فاصله بین دو نقطه ثابت شده مبنا، روی لبه های طرفین ترک به وسیله ی فک های کولیس اندازه گیری می شود (شکل 12). از سه نقطه ی مبنا می توان برای اندازه گیری حرکات قائم در عرض ترک استفاده نمود. نقاط مبنای نشان داده شده در شکل 12 از قرص فولادی ضد زنگ با قطر 6 میلی متر هستند که
درز انبساط و درز انقطاع چیست؟
درز انبساط :
برای جلوگیری از خرابیهای ناشی از انبساط و انقباض ساختمان بر اثر تغییر درجه حرارت محیط خارج یا جلوگیری از انتقال بار ساختمان قدیمی مجاور به ساختمانی که جدید احداث می شود ، همچنین در مواردی که ساختمان بزرگ است و از چند بلوک متصل به هم تشکیل می شود ، باید به کار بردن درز انبساط در محل مناسب پیش بینی شود .
حداقل فاصله ای از ساختمان با اجزای ساختمانی که باید در آن درز انبساط پیش بینی شود ، به نوع ساختمان ، تعداد طبقات ، مصالح مصرفی و آب و هوای محل احداث بستگی دارد ؛ بنابراین باید با مطالعه کافی محل اندازه آن را مهندس طراح تعیین کند. در کلیه ساختمانهای فلزی که طول آنها بیشتر از 50 متر باشد ، باید در طول ساختمان درز انبساط پیش بینی کرد .
این طول مربوط به ساختمانهای فلزی و بدون پوشش محافظ است که نباید از 50 متر و یا در ساختمانهایی با پوشش محافظ و در حالات خاص نباید از یکصد متر تجاوز کند. برای پوشاندن و پر کردن فواصل درز انبساط از مواردی استفاده می کنند که قابلیت ارتجاعی داشته باشد . باید دقت شود که فاصله درز انبساط به هیچ وجه با مصالح بنایی یا ملات پر نگردد. اگر در هنگام استقرار اسکلت فلزی ، ستونهایی که در مجاورت یک درز انبساط قرار دارند ، به طور موقت به وسیله قطعات فلزی متصل شده اند ، پس از استقرار ، باید این اتصالات بریده شوند تا ساختمان در محل درز انبساط به کلی از قسمت مجاور خود جدا باشد.
درز انقطاع :
برای جلوگیری از خسارت و کاهش خرابی ناشی از ضزبه ساختمانهای مجاور به یکدیگر ، بویژه در زمان وقوع زلزله ، ساختمانهایی که دارای ارتفاع بیش از 12 متر یا دارای بیش از 4 طبقه هستند ، باید به وسیله درز انقطاع از ساختمانهای مجاور جدا شوند ؛ همچنین حداقل درز انقطاع در تراز هر طبقه برابر 100/1 ارتفاع آن تراز از روی شالوده است . این فاصله را می توان در محلهای لازم با مصالح کم مقاومت که در هنگام زلزله در اثر برخورد دو ساختمان به آسانی مصالح مزبور خرد می شوند ، پر کرد.
درز انقطاع ودرز انبساط
درز انقطاع: برای جلوگیری از خسارت و کاهش خرابی ناشی از ضربه ساختمانهای مجاور به یکدیگر ، بویژه در زمان وقوع زلزله ، ساختمانهایی که دارای ارتفاع بیش از 12 متر یا دارای بیش از 4 طبقه هستند ، باید به وسیله درز انقطاع از ساختمانهای مجاور جدا شوند ؛ همچنین حداقل درز انقطاع در تراز هر طبقه برابر 100/1 ارتفاع آن تراز از روی شالوده است . این فاصله را می توان در محلهای لازم با مصالح کم مقاومت که در هنگام زلزله در اثر برخورد دو ساختمان به آسانی مصالح مزبور خرد می شوند ، پر کرد.
درز انبساط: برای جلو گیری از خراب های ناشی از انبساط و انقباض ساختمان بر اثر تغییر در جه حرارت محیطخارج یا جلو گیری از انتقال بار ساختمان قدیمی مجاور به ساختمانی که جدید احداث می شود ، همچنین در مواردی که ساختمان بزرگ است واز چند بلوک متصل به هم تشکیل می شود ، باید به کار بردن درز انبساط در محل مناسب پیش بینی شود . حد اقل فاصله ای از ساختمان با اجزای ساختمانی که باید در آن درز انبساط پیش بینی شود به نوع ساختمان ، تعداد ظبقات ، مصالح مصرفی و آب وهوای محل احداث بستگی دارد . بنابراین باید با مطا لعه کافی محل اندازه آن را مهندس طراح تعیین کند . برای پوشاندن و پرکردن فواصل درز انبساط از موادی که قابلیت ارتجاعی داشته با شند استفاده می شود این فواصل نباید با مصالح بنای یا ملات پر گردد.
(تو طول ساختمان باشه میشه درز انبساط اگه بین دوتا ساختمان مجاور باشه میشه درز انقطاع)
در مورد درز انقطاع شما باید حتمآ مقدار 1 درصد ارتفاع ساختمان را رعایت کنید. البته این یک درصد در هر تراز با توجه به ارتفاع همان تراز باید رعایت گردد. با توجه به آنکه معمولآ ستونها در طبقات بالاتر باریکتر از ستون در طبقات پایینتر است، پس عملآ در طبقات بالا که به درز اتقطاع بیشتری نیاز است فضای بیشتری نیز موجود است و عملآ با رعایت درز انقطاع در طبقات پایین در طبقات بالاتر نیز درز انقطاع نیز رعایت میگردد
توجه کنید نیروهایی که ما با توجه به ضوابط آیین نامه 2800 محاسبه مینماییم با نیروهایی که در واقع به سازه اعمال میشود بسیار تفاوت دارد و این نیروها بسیار کمتر از مقادیر واقعی است. در عوض با نیروهای کاهش یافته دیگر به سازه در طراحی اجازه ورود به محدوده پلاستیک را نمیدهیم. تغییر مکانهایی که با نیروهای کاهش یافته محاسبه میشوند به تغییر مکانهای طرح معروفند و تغییر مکانهای ناشی از نیروهای واقعی وارد بر سازه ، تغییر مکانهای واقعی نامیده میشوند. تغییر مکان طرح به راحتی همانند بقیه تغییر مکانها در etabs مشاهده میشود. برای تغییر مکانهای واقعی تغییر مکانهای طرح را در ضریب 0.7R ضرب میکنیم
برابر نسبت تغییر شکل نسبی طبقه به ارتفاع نسبی طبقه است.
مقادیر مجاز drift بر اساس بند 2-5-4 آیین نامه محاسبه میشود.
درز انقطاع برای ساختمانهایی با بیش از دو سقف یا 8 متر ارتفاع از تراز یا حداقلh 005/. از زمین مجاور می باشد. h/100 پایه
مثال: ساختمانی در منطقه با تراکم متوسط، به ابعاد 8*20 جنوبی در مجاورت همسایه های شرقی و غربی واقع شده است. در صورتی که مالک درخواست ارتفاع 18 متر از تراز کف خیابان را دارد، مطلوبست محاسبه درز انقطاع؟
جواب: 18=۱۸/۱۰۰ عرض درز انقطاع 18 سانتیمتر می باشد. که نهایتاً عرض خالص بنا ۷۸۲ سانتیمتر می باشد. ۷۸۲= 18-800
پس بین اضلاع شرقی و غربی بایستی 18 سانتیمتر درز انقطاع تعبیه گردد. که با توجه به 005/. سهم زمین، بایستی 9 سانتیمتر در هریک از اضلاع شرقی و غربی با مرز زمین مجاور درز تعبیه نماید. 9=18*005/.
البته این ضوابط برای ساختمانهایی تا حداکثر 8 طبقه حاکم می باشد
حال سوالی که ممکن است مطح شود این است که آیا در درز انبساط درز از روی پی می خورد یا خود پی ها هم از هم جدا هستند
حداقل عرض درز انقطاع در تراز هر طبقه برابر 100/1 ارتفاع آن تراز از روی شالوده میباشد . این فاصله را میتوان در محلهای لازم با مصالح کم مقاومت که در هنگام زلزله در اثر برخورد دو ساختمان به آسانی خرد میشوند پر نمود
در صورتی که در نقشه های معماری درز انقطاع در ستون گذاری ستونهای کناری رعایت نشده باشد برای جلوگیری از مشکلات اجرایی حتماً باید با توجه به سایت پلان و مراجعه به بند 1-6-3 آیین نامه 2800 ویرایش سوم درز انقطاع را محاسبه و نقشه های معماری را تصحیح کرد.
در بند 1-6-3 در معرفی میزان درز انقطاع لازم برای ساختمانهای با اهمیت زیاد و خیلی زیاد و زیاد در ساختمانهای با هشت طبقه یا بیشتر ذکر شده است: " هر یک از ساختمانهای مجاور یکدیگر، ملزم به رعایت فاصله ای معادل حاصلضرب 0.5R در تغییرمکان جانبی نسبی طرح آن ساختمان در هر طبقه میباشند."
به طور کلی، هدف از تعبیه درز انقطاع در ساختمانها، جلوگیری از برخورد ساختمانهای مجاور با یکدیگر و تشدید خسارات میباشد. بر این اساس فاصله بین ساختمانهای مجاور در هر طبقه نباید از مجموع حداکثر تغییر مکان واقعی طرح دو ساختمان در ارتفاع مورد نظر بیشتر گردد. پس باید در بند مورد نظر آیین نامه به جای " تغییر مکان جانبی نسبی طرح" کلمه نسبی حذف شده و " تغییر مکان جانبی طرح" جایگزین شود. قابل ذکر است که در ویرایش قبلی آیین نامه این اشکال وجود نداشت و در ویرایش جدید آیین نامه این اشکال به وجود آمده است
کاربرد درزهای اجرایی
به طور کلی هرگاه زمان قطع بتن ریزی از 30 دقیقه تجاوز کند، باید آن نقطه را یک درز اجرایی به حساب آورد، مگر آنکه حالت خمیری بتن با تدابیری به آن بازگردانده شود. درز ساخت ممکن است دارای وضعیتهای مختلفی باشد، ولی معمولاً قائم یا افقی است. معمولاً سعی می شود محل درز ساخت به محل یکی دیگر از انواع درزها منطبق گردد. در تیرها و شاه تیرها درزهای ساخت، باید تقریباً عمود بر محور این اعضا بوده و هیچگاه با محور عضو موازی نباشد.
درز ساخت می تواند در اعضا و قطعات بتن آرمه در محل لنگر خمشی ماکزیمم قرار گیرد، زیرا در این اعضا تنشهای کششی توسط فولادهای کششی تحمل می شوند. درزهای اجرایی نباید در محلی که قرار است بتن تحمل برش نماید، قرار گیرند. بنابراین در ساخت اعضای خمشی اگر قرار است بتن ریزی در بیش از یک مرحله صورت گیرد، باید ترتیبی اتخاذ شود که قطع بتن ریزی در مجاورت تکیه گاه نبوده، بلکه در نزدیکی وسط دهانه باشد.
تیرها، شاه تیرها، دالها، سرستونها و مانند آنها همگی قسمتهایی از یک کف به حساب می آیند که باید در یک مرحله بتن ریزی شوند، بتن ریزی ستونها اجباراً در تراز هر طبقه در محل سرستون یا تیر متوقف می شود. درزهای ساخت عموماً در ساختمانهای بتنی کاربرد دارند. درزهای ساخت باید در محلهای مناسب و زیر نظر دستگاه نظارت تعبیه شوند.
کاربرد درزهای حرکتی
درزهای انقباضی
این درزها معمولاً به منظور جلوگیری از بروز ترکهای ناشی از جمع شدن بتن تعبیه می شوند. اگر در فواصل معین درز انقباض در نظر گرفته نشود، روی سطوح پیاده روها یا دیوارهای بتنی ترکهایی پدید خواهد آمد. آرماتورها غالباً می توانند محل بروز ترکها را کنترل نمایند، همچنین، وجود درزهای انقباضی که محلشان به طور صحیح انتخاب شده باشد، می توانند مانع بروز ترک شوند. عملکرد این درزها به صورتی است که انقباض طرفین درز در محل درز متمرکز می گردد. در حقیقت این درزها دارای نوعی عدم پیوستگی عمومی هستند، لیکن شکاف اولیه ای بین بتن دو طرف درز وجود ندارد. در روسازیها جایی که دارای عرض بیش از 75/3 متر نباشد، درزهای ساختمانی بین نوارهای مجاور جوابگوی نیاز برای جمع شدگی طولی خواهند بود. برای سنگدانه های گرانیتی و آهکی فاصله درزهای روسازی معمولاً بین 6 تا 9 متر است. برای مصالح سنگی سیلیسی و روباره ها، این فاصله 8/4 تا 6 متر است. در صورت تردید باید فاصله درزها کمتر اختیار شود. در فاصله حدود 30 متر از انتهای آزاد روسازی و 18 متر از هر درز انبساط، در محلهایی که قفل و بست دانه ها کم باشد، درزهای انقباض پدید خواهند آمد، در این نقاط باید زبانه هایی (که یک طرف آنها به بتن پیوستگی کامل دارد و طرف دیگر در غلافی بدون اصطکاک حرکت می کند، یا هر وسیله دیگری که قابلیت انتقال بار در جهت عمود بر زبانه را داشته باشد) تعبیه شود.
درزهای انقباضی در پیاده روها و دالهای کف که به صورت موزائیکی ساخته می شوند، به طور معمول در فواصل 2/1 تا 8/1 متر و در جان پناهها و نرده ها در فواصل 3 تا 6 متر در نظر گرفته می شوند.
اگر اعضا و قطعات پیش ساخته و یا به صورت واحدهای مجزا و مستقل کار گذارده شوند و بدین لحاظ در آنها درز انبساط تعبیه نشده باشد، باید شرایط نصب چنان باشد که اعضا و قطعات مجاور هنگام انبساط مزاحمتی برای یکدیگر ایجاد ننماید.
درزهای انبساط
این درزها برای جلوگیری از خراب شدن روسازیها در اثر فشار بیش از حد، فراهم ساختن امکان تعمیر قسمتی از جدولهای بتنی پیاده روها و نظایر آن تعبیه می شوند. به طور کلی این درزها برای تامین امکان انقباض و انبساط ناشی از تغییرات درجه حرارت، به طوری که در نقاط مختلف ساختمان ترک خوردگی و در مقاطع سازه تلاشهای ثانوی زیاد، ایجاد نشوند، تعبیه می گردند.
عملکرد این درزها باید به گونه ای باشد که انبساط و انقباض طرفین درز کاملاً همساز شوند، لازمه چنین درزهایی این است که هیچگونه پیوستگی در طرفین درز برقرار نباشد، چنین درزهایی باید با کمترین مقاومت در مقابل انقباض و انبساط قادر به باز یا بسته شدن باشند. عموماً این درزها در تمام قسمتهای سازه به طور پیوسته قرار گرفته و از کف تا سقف ادامه می یابند، برای حصول اطمینان از جدایی کامل دو قسمت مجاور رعایت این مسئله ضروریست.
درزهای کنترل
انبساط و انقباض بتن در اثر تغییرات رطوبت و حرارت در آن تنشهایی را به وجود می آورند که گاه از مقاومت بتن بیشتر بوده و به ترک خوردگی منجر می شود. برای حل این مشکل از درزهای کنترل که حرکت نسبی دال یا دیوار در صفحه خود را امکانپذیر می سازد، استفاده می شود.
برای جدا کردن واحدهای عظیم مولد برق از قسمتهای مجاور، به منظور جلوگیری از انتقال ارتعاش، منطقه ای کردن و محدود ساختن احتمال خرابی در قسمتهایی از ساختمان، جلوگیری از بروز ترک به علت تمرکز تنش در محلهایی که تغییر مقطع قابل توجهی حادث شده است (نظیر بازشو دیوارها)، جداسازی قسمتهای مختلف یک شالوده به علت تفاوت باربری آنها، جدا ساختن بازوهای مختلف سازه هایی که شکل پلان آنها U,H,T,L,+ می باشد، از درز کنترل استفاده می شود. محل درزهای کنترل به ملاحظات معماری و مهندسی بستگی دارد. با تکیه بر تجربیات به دست آمده بهتر است ساختمانهای بتنی بزرگ، مستقل و بدون درز با طول بیش از 18 متر ساخته نشوند.
درزهای نشست
این درزها برای جلوگیری از نشستهای نامساوی دو ساختمان مجاور که دارای دو نوع مصالح، دو نوع پی یا دو ارتفاع متفاوت هستند، مورد استفاده قرار می گیرند.
درزهای لغزشی
درزهایی هستند که امکان لغزش دو قسمت مجاور درز بدون انتقال نیروی برشی را فراهم می کنند. این درزها غالباً در مخازن، به ویژه در مواردی که تغییرات درجه حرارت محیط زیاد است، مورد استفاده قرار می گیرند.
سایر درزها
مشخصات درزهای جدا کننده، مفصلی و … که کاربردهای ویژه دارند، طبق مندرجات مشخصات فنی خصوصی خواهد بود.
مصالح مصرفی در درزهای ساختمانی
برای اجرای درزهای ساختمانی معمولاً مصالح زیر مورد استفاده قرار می گیرد.
مصالح پرکننده درزفیلر
این مواد ممکن است در بر دارنده الیاف گیاهی، لاستیک، ترکیبات آسفالتی، چوب پنبه و مانند آنها باشند. مواد به کار رفته به عنوان پرکننده، باید دارای ویژگیهای زیر بوده و در هر صورت از مشخصات مندرج در فصل مصالح تبعیت نماید. اهم ویژگیهای مصالح پرکننده عبارتند از:
الف: برخورداری از دوام زیاد
ب: جاگیری و شکل گیری در درزها
ج: قابلیت ارتجاع و عدم ایجاد اتصال محکم با درز
مصالح آب بندی
مصالح آب بندی به منظور نفوذناپذیری در مقابل باد و باران و رطوبت به کار می روند.
مصالح آب بندی باید طبق نقشه ها و مشخصات خصوصی و با تایید دستگاه نظارت به کار گرفته شود. مصالح آب بندی باید از نوعی باشد که به درز آسیب وارد نیاورده و سبب کم و زیاد شدن ابعاد آن نشود. برای آب بندی انواع مختلف مصالح فلزی، لاستیکی و یا پلاستیکی به کار می رود.
مصالح پوشش
مصالح مورد استفاده در پوشش غالباً از نوع مسی، برنزی، آلومینیومی، چوبی، لاستیکی و مانند اینهاست. مشخصات مصالح باید مطابق مندرجات فصل مصالح و مشخصات فنی خصوصی باشد. این پوششها باید طوری نصب شوند که بتوانند جدا از اسکلت فلزی یا بتنی و مصالح دیگر منبسط و منقبض گردند.
اجرای درزهای ساختمانی
درزها در تمام سطوح باید مطابق نقشه ها و مشخصات و با عرض مناسب ایجاد شوند، باید دقت شود که درزها در حین اجرا با مصالح بنایی، ملات و مانند اینها پر نشده و اجزای ساختمانهای مجاور به هیچ عنوان در هیچ نقطه ای به یکدیگر مربوط نشوند و کاملاً از یکدیگر جدا باشند.
اجرای درزهای ساخت
این درزها در ساختمانهای بتنی کاربرد دارند و آن هنگامی است که بتن ریزی دو قسمت مجاور و چسبیده به هم، در دو زمان مختلف صورت گیرد. به سطح بتن خمیری جدید و بتن سفت قدیمی، سطح واریز یا درز اجرایی گفته می شود. موقعیت و شکل درز، باید از قبل پیش بینی شده باشد. تعیین محل درز نباید به تصادف و پیشرفت کار بتن ریزی واگذار شود، بلکه باید قبل از شروع کار و در هنگام تهیه برنامه زمانبندی بتن ریزی، تدابیر لازم در مورد درز اجرایی اتخاذ شده باشد.
دستیابی به پیوستگی کامل بین دو سطح بتنی در یک درز ساختمانی ضروری است. از این رو در درزهای ساختمانی معمولاً سعی می شود در حالی که بتن ریخته شده یک طرف درز نارس است، یک لایه سطحی از آن برداشته شود، به صورتی که دانه ها نمایان شده و سطحی ناصاف و غیرمنظم حاصل گردد، این وضع را می توان با پاشیدن آب یا مخلوط آب و هوا، با فشار لازم و استفاده از برس سیمی ایجاد نمود. تا زمانی که قرار است بتن طرف دیگر درز اجرا شود، باید سطح بتن اولیه مرطوب نگه داشته شود، به جز سطح خود درز که باید چند ساعت قبل از عملیات مراقبت از آن قطع گردد، به صورتی که نوعی خشکی سطحی و کم عمق در سطح درز پدید آید.
در بتن ریزیهای حجیم باید از سطوح واریز خیلی بزرگ اجتناب شود، این سطوح باید به صورت پلکانی یا شکسته احداث شوند. ایجاد سطوح واریز قائم، باید به وسیله قالب موقت صورت پذیرد. بدین منظور می توان از توری با چشمه ریز که به وسیله یک شبکه محکم نگهداری می شود، استفاده نمود. توری در توده بتن باقی مانده و یا بموقع کنده می شود. به این ترتیب سطح خشنی به دست می آید. برای بتن ریزی وجه دوم درز باید سطح واریز کاملاً آماده شود. سطح واریز باید عاری از آلودگی، روغن، گریس، رنگ و نظایر آن باشد. تمیز کردن سطح، بتن تا آنجا ضرورت دارد که دانه های ماسه مشخص گردد. بهترین روش برای تمیز کردن سطح، ماسه پاشی مرطوب با استفاده از آبفشان است، البته روشهای دیگری نظیر اسیدشویی، استفاده از آبفشان و یا استفاده از ابزار دستی، هر کدام بسته به موقعیت درز کاربرد دارند. برای تامین پیوستگی بتن جدید و قدیم پس از زخمی کردن سطح واریز، باید آن را به مدت طولانی خیس نگاه داشته و قبل از شروع بتن ریزی مجدد به کمک هوای فشرده، آب سطحی را از روی بتن زدود. برای تامین پیوستگی بیشتر می توان با نظر دستگاه نظارت بر مقدار کارایی بتن افزود. این کار از طریق افزایش اسلامپ، افزایش ماسه و یا کاهش مقداری از درشت دانه ها صورت می گیرد. برای حصول کامل پیوستگی بهتر است قسمتهای اولیه بتن جدید به خوبی و با دقت کامل مرتعش گردد.
اجرای درزهای حرکتی
درزهای حرکتی در تمام سطوح باید برابر نقشه ها و مشخصات و با عرض مناسب ایجاد گردند. باید دقت شود که درزها در حین اجرا با مصالح بنایی و ملات پر نشده و اجزای ساختمانهای مجاور در حین اجرا به هم مربوط نشوند و کاملاً از یکدیگر جدا باشند.
درزهای حرکتی در ساختمانهای بتن آرمه یکپارچه
در این حالت درزها باید با بریدن سقف، دیوارها و کف طبقات به طور کامل انجام شود. فاصله درزهای حرکتی در ساختمانهای بتن آرمه به کمک محاسبه تعیین می شود. این فاصله معمولاً بین 30 تا 60 متر است. با به کار بردن آرماتورهای طولی، می توان فاصله درزها را تا 90 متر افزایش داد. عرض درزها معمولاً بین 13 تا 37 میلیمتر است که از طریق محاسبه تعیین می شود.
درزهای حرکتی در ساختمانهای فولادی
در ساختمانهای فولادی باید درز انبساط، ساختمان را کاملاً به دو قسمت تقسیم نماید. اجرای درزها در ساختمانهای فلزی بسته به اینکه سقف بتنی یا فلزی باشد، طبق نقشه ها و مشخصات خواهد بود. فاصله درزها از یکدیگر بیش از 60 متر نخواهد بود که در هر حال طبق نقشه ها و مشخصات و در محلهای تعیین شده اجرا خواهند شد.
درزهای حرکتی در ساختمانهای ساخته شده از مصالح بنایی
در ساختمانهای ساخته شده از مصالح بنایی باید درزها در نقاط زیر تعبیه شوند:
الف: در خط باریک شدن عرض ساختمان
ب: در تقاطع دو دیوار در ساختمانهایی که به شکل H,U,T,L,+ یا ترکیبی از این شکلها باشند.
پ: در دیوارهای طویل بسته به موقعیت دیوار و درجه حرارت محیط
ت: در مواردی که دیوارهای ساختمانهای جدید به ساختمانهای موجود متصل می گردند.
ث: در تقاطع چند ساختمان که به هم ارتباط دارند.
همچنین برای جلوگیری و کاهش خسارت و خرابی ناشی از ضربه ساختمانهای مجاور به یکدیگر، باید ساختمانهایی که دارای ارتفاع بیش از 12 متر و یا دارای بیش از 4 طبقه هستند، به وسیله درز انقطاع از ساختمانهای مجاور جدا شوند. حداقل عرض درز انقطاع در تراز هر طبقه 1/100 ارتفاع آن تراز از روی شالوده می باشد، این فاصله را می توان با مصالح کم مقاومت که در هنگام زلزله به آسانی خرد می شوند، پر کرد.
اجرای درزهای حرکتی در ساختمانهای خاص نیاز به مشخصات فنی خصوصی خواهد داشت. به طوری که عرض و فاصله درزها متناسب با مقدار انبساط و انقباض باشند
برای جلوگیری از ایجاد تنش های بیش از حد معمول و خرابی های ناشی از انبساط و انقباض ساختمان بر اثر تغییر درجه حرارت محیط خارج در ساختمان انواع درز انبساط پیش بینی می شود.
درز های انبساط باید به طریقی اجرا شود که حداکثر جابه جای را در مقابل تغییرات درجه حرارت مقدور سازد . هنگام اجرا باید دقت شود که به هیچ وجه فضای بین درز با مصالح بنایی یا ملات وغیره پر نشود ، تا ساختمان در محل درز انبساط از قسمت مجاور خود کاملا جدا باشد . درز انبساط باید در تمام طول ساختمان ادامه یابد ، ولی در پی های یکپارچه این درز تا روی پی ادامه پیدا می کند . محل احداث و فواصل درز انبساط در ساختمان ها بسته به نوع ساختمان ، نوع زمین ، مصالح مصرفی ، تعداد طبقات و همچنین آب و هوای محل احداث بستگی دارد. در ساختمان های بتنی فاصله این درز ۵۰ متر میباشد که همین فاصله در ساختمان های فلزی حداکثر به ۳۰ متر کاهش پیدا می کند . اما به هر حال محل دقیق آن هنگام طراحی ، با توجه به تمام عوامل موثر درز انبساط و انقباض ساختمان تعیین می شود.
در این مجموعه که به شکل پاورپوینت در اختیار درستان گرامی قرار می گیرد سرفصل های زیر ارائه می گردد:
درز انبساط در ساختمان
دلایل تعبیه درز انبساط
اصول اجرا
موارد پیش بینی
مصالح پرکننده درز انبساط
عایق کاری درز انبساط
درز در همکف
درز در طبقات
درز در اتصال کف به دیوار
درز در بام
درز در جان پناه
درز در سقف کاذب
درز در همکف مرطوب
درز در اتصال سقف به دیوار
درز در سقف
1