اصول اجرای قابهای لغزان در سازه های بزرگ
مقدمه
در اجرای سازه های عظیم علاوه بر مسائل مختلفی که در محاسبات و طراحی انها مطرح است, تکنولوزی ساخت نیز مسئله مهمی است که میتواند بر تمام طرح تاثیرات زیادی داشته باشد. سازه های بتن آرمه نیز از این مسئله مستثنی نیستند در سالیان متمادی روشهای جدید و موثری برای تسهیل در قالب بندی بتن به وجود آمده است. یکی از این روشها استفاده از قالبهای لغزنده (Slip From) است که بیشتر برای اجرای سازه های مرتفع مورد استفاده قرار می گیرد .
استفاده از قالب لغزان با هدف انجام دادن همزمان عملیات قالب بندی آرماتوربندی و بتن ریزی و نیز کوتاه کردن زمان اجرای سازه بتن آرمه در اجرای سازه های غیر مدور است. تجربه نشان داده است که استفاده از این قالبها موثرترین روش اجراتی سازه های بتنی مرتفع با مقطع و ضخامت دایره متغیر همانند برجهای تلویزیونی, سیلوها, برجهای خنک کننده و … می باشد. این قالبها در دو نوع افقی و قائم وجود دارند. که نوع افقی بیشتر در احداث ابنیه و تاسیسات رله که مقطع ثابتی دارند بکار می رود. در این مقاله انواع قالب قائم لغزنده که کاراتی بیشتر و فن آوری پیچیده تری دارند بررسی می شود.
استفاده از قالب لغزان برای اجرای سیلوها سالهاست که در ایران رواج داشته اما استفاده گسترده از آن در اجرای سازه های غیرمدور تنها در سالهای اخیر بیشتر شده است.
این روش اجراتی ابتدا در آمریکا ابداع شد و سپس به اروپا راه یافت. اساس کار آن به این صورت است که قالبی با ارتفاع حدودا یک متر در فواصل زمانی متناوب باذ کشیده می شود و ضمن بالا کشیدن قالب عملیات بتن ریزی آرماتوربندی نیز ادامه دارد و هیچگاه بدن قالب از بتن جدا نمی شود. قالب لغزنده از قطعاتی مانند میل جکها, جکها, پاکردها, سازه تلسکوپی,پمپ هیدرولیک, پشت بند افقی, یوک, داربست, آویز, وینچ و … تشکیل شده است. راهبری قالب لغزان نیازمند بررسی های زیادی از جمله تعیین سرعت حرکت قالبها, اجرای بازشوها, جلوگیری از انبساط بیش از حد بتن و جلوکیری از یخ زدن بتن در زمستان می باشد که هر یک در کیفیت کار بتن ریزی تاثیری بسزا دارد.
در این روش سرعت اجرای سازه ها بسیار بالاست و ساختمانهای بلندتر از 20متر کاملا اقتصادی است. سازه اجرا شده کاملا یکپارچه و عاری از وجود درزهای افقی و مودی است و در صورت دقت در اجرا نمای بتن کاملا خوب و قابل قبول خواهد بود. در مقابل قیمت این نوع قالبها درانتر و نیروی متخصص بیشتری نسبت به روش کلاسیک نیازمند است.
1- اجزای تشکیل دهنده قالب لغزان:
عملکرد قالب لغزان, بستگی به عملکرد مناسب قطعات تشکیل دهنده آن دارد.
1- 1- جکهای قالب لغزنده:
قالب لغزنده عمودی توسط یک سری جک (معمولا هیدرولیکی) به بالا کشیده می شود. این جک ها بر روی میل جک حرکت کرد و به سمت بالا می روند. نحوه حرکت جک ها روی میل جک بسیار شبیه به نحوه بالا رفتن شخص از درخت می باشد.
انواع جک ها عبارتند از:
جکهای دستی, برقی, باید و هیدرولیکی. د حال حاضر استفاده از انواع دستی, برقی و بادی چندان مرسوم نیست و بیشتر از جک های هیدرولیکی استفاده می شود که به یکی از دو نوع فک دندانه ای یا فک ساچمه ای مجهز می باشد. تفاوت این دو نوع بیشتر در نحوه درگیری فک با میل جک است.
خصوصیات فک دندانه ای
الف) درگیری فک با میل جک بسیار خوب است.
ب) استهلاک فک دندانه ای زیاد است.
ج) تیز کردن ک ها نیاز به سنگ کاری دارد.
د) قیمت فک ها گران است.
ه) حساسیت زادی به نوع میل جک ندارد.
خصوصیات فک ساچمه ای
الف) درگیری فک با میل جک از نوع دندانه ای ضعیف تر است.
ب) استهلاک ساچمه ها کم است.
ج ) هیچ نیازی به تیز کردن ندارند.
د) ساچمه ها قیمت چندانی ندارند.
ه) به کیفیت میل جک حساس است.
2- 1- میل جک:
میل جک ها میله ای فوذدی صافی هستند که جک ها بر روی آنها سوار می شود و در واقع این ج ها هستند که نهایتـآ تمام بار وارد بر سیستم قالب بندی را تحمل می کنند. این میله ها در پایین به بتن سخت شده تکیه دارند و همانند ستونی بارای وارده را به پایین منتقل می کنند. بسته به این که جک مورد استفاده از چه نوعی باشد باید به مشخصات فنی ارائه شده از طرف تولید کننده جک مراجعه شده و دقیقآ میل جک مربوطه تهیه شود.
فکهای ساچمه ای به کیفیت میل جک حساس تر هستند. باید میل جک آنها کاملا گرد بوده و از جنس سخت و محم باشد تا ساچمه ها روی آن نلغزند. در مقابل هنگامی که از جک های فک دندانه ای استفاده می شود باید جنس میل جک نرم باشد تا فک ها را از بین نبرد. میل جکها درست در وسط قالب و در قسمتی که بتن تر وجود دارد, د داخل یک لوله توخالی گالوانیزه به نام غلاف جای می گیرند تا بدین ترتیب از تماس بتن تازه با میل جک ممانعت به عمل آید و در پایان کار بتوان میل جک ها را از محل خود خارج کرد. غلاف میل جک نیز همراه سیستم قالب لغزان بالا می رود.
3- 1- دستگاه قدرت هیدرولیکی:
در عملیات قالب لغزنده نیروی لازم برای کارکرد جکها توسط دستگاه قدرت هیدرولیکی (پمپ هیدرولیک) تامین می شود.
این دستگاه روغن را با فشار زیاد به سمت جک ها روانه می کند و جک ها در اثر فشار روغن شروع به بالا رفتن از میل جک ها می کنند . دستگاه قدرت در سیستم قالب لغزنده داتمآ روشن نمی باشد, بلکه در فواصل زمانی معین دستگاه را روشن می کنند و در نتیجه قالب به اندازه یک کورس جک بالا کشیده می شود و سپس دستگاه را تا فاصله زمانی بعدی خاموش می کنند.
4- 1- یوک:
در قالب بندی معمول تحمل فشار جانبی بتن بر عهده تنگهایی است که دو قالب رو به رو به یکدیگر متصل می نمایند. امکان نصب تنگ د قالب لغزنده وجود ندارد, در نتیجه قطعه دیگری به نام یوک روی قالب نصب می شود که دو وظیفه اصی را برعهده دارد:
الف – نگهداری قالب و ممانت از باز شدن و گسیختگی آن در اثر فشار جانبی بتن تازه.
ب – انتقال کلیه بارها از قالبها, سوها و داربست ها به جک ها
یوک از جنس چوب یا فلز ساخته می شود. اکثر یوکهای فعلی فلزی هستند. محل نصب یوکهای در پلان سازه بایستی به دقت انتخاب شود. توزیع یوک ها در پلان سازه باید تا حد امکان متقارن باشد. فاصله بین یوکها بر مبنای نوع آرماتوربندی, محل اجرای قطعات مدفون و دریچه های خالی و همچنین نو بارگذاری تعیین می شود که نیازمند دقت فراوان در طراحی و اجراست.
5- 1- پشت بند افقی:
پشت بند افقی, یکی دیگر از قطعات اصلی سیستم قالب لغزنده است که از جنس چوب, فلز و یا تلفیقی از هر دو ساخته می شود.
محاسبه مقطع این پشت بندها برمبنای فشار جانبی وارد بر سطح قالب و همچنینی فواصل یوکها از یکدیگر است. پشت بند باید در جهت افقی به اندازه کافی سخت بوده و علاوه بر این در جهت قاتم نیز مقاوم باشد تا بتوان وزن قالبها و نیز اصطکاک بین قالب و بتن تازه را تحمل کند و بار را به قالب جکها انتقال دهد.
6- 1- رویه قالب :
در گذشته ارتفاع رویه قالب لغزنده حدود 180 سانتیمتر بوده ولی امروزه ارتفاع قالب را بین 90 الی 120 سانتی متر در نظر می گیرند. زمانی که بتن ریزی در هوای سرد انجام می شود و یا سرعت قالب زیاد باشد. باید ارتفاع قالب را 120 سانتی متر در نظر گرفت. قالبهای مورد استفاده می تواند از جنس چوب و یا ورقهای فوذی (پانل) باشد. در صورتی که رویه قالب چوبی باشد باید از نوع مقاوم و ضد آب استفاده شود. بهترین نوع تخته لایه را فنلاندی ها با ساتفاده از چوب درختی بنام غان تولید می کنند . یکی از مشکلات ساتفاده از تخته, هم کشیدگی و واشیدگی آن در اثر تغییرات رطوبت است. اگر رویه قالب لغزنده از جنس تخته باشد به دلیل تماس داتمی رویه قالب با رطوبت, تخته ها را باید اشتباع نمود.
در نصب تخته های رویه قالب بایستی دقت نمود که ابعاد سازه به دقت رعایت شود. همچنین پشت بندهای افقی قالب باید دقیق نصب شده و دارای تلرانس معقولی باشند.
7- 1- پاگردهای داخلی و خارجی :
کلیه رفت و آمدها و عملیات بتن ریزی و آرماتور بندی و …. بر روی پاگردها انجام می شود معمولا پاگرد داخلی برای عملیات بتن ریزی و آرماتوربندی و پاگرد خارجی برای عملیات کنترل قالب در نظر گرفته می شود.
این سکوها معمولا به دلیل وزن کمتر از چوب ساخته می شوند. مسیر قرار دادن تخته ها باید به سمت قالب باشد تا هنگام ریختن بتن از روی پادرها به داخل قالب مانعی برای بیل کارگر ایجاد نکند. پهنای پاگردها باید به اندازه کافی باشد تا تسهیلات لازم را فراهم آورد.
روی پاگردها بایستی دریچه های لازم برای عبور به طبقه پایین و داربست آویز وجود داشته باشد. در بعضی از مواقع مانند اجرای ساختمانهای چند طبقه, کف پاگردها به عنوان قالب سقف در نظر گرفته می شوند. در چنین مواردی که پاگردها وظیفه مهمتری را برعهده دارند, بایستی کلیه پیش بینی های لازم را انجام داد. به عنوان مثال اگر سقف ساختمان مورد نظر دارای تیرهاتی است که ارتفاع جان آنها از ضخامت سقف بیشتر است, باید کف پاگرها مانند قالب سقف طراحی و ساخته شوند. در بعضی از موارد پاگرها در دو طبقه اجرا می شوند که آرماتورهای عمودی از طبقه بالاتی اجرا می شوند. این پاگردها همچنین به عنوان محلی برای انبار موقت لوازم ساختمانی مورد نیاز می باشد.
8 – 1- داربست آویز:
به منظور انجام عملیاتهای کیورینگ بتن, داربست آویز را به قالب لغزنده متصل می کنند. عملیات کیورینگ به وسیله آب پاش و یا پاشیدن محلول های شیمیاتی مخصوص انجام می پذیرد. داربست آویز از یوکها و یا از پشت بندهای افقی آویزان می شود. پهنای داربست آویز 90-60 سانتیمتر است. داربست آویز باید با سطح بتن کمی فاصله داشته باشد تا بتن خراب نشود. همچنین دارای تخته شیرازه و ان پناه باش و در مقابل بار ناشی از باد مقاومت کافی داشته باشد. ارتفاع آن نیز تا زیر قالب چندان باشد که کاردران مستقر در روی داربست بتوانند به سادگی بتن خارج شده از زیر قالب را تعمیر و یا آب پاشی نمایند. معمولا داربست آویز 180 سانتیمتر پایین تر از قالب نصب می شود. در مواردی که بتن ریزی در هوای سرد انجام می شود, یک پوشش کامل صلب در اطراف داربست آویز به منظور محافظت بتن نصب می شود. علاوه بر موارد بالا از داربست آویز به منظور خارج کردن قطعات مدفون و یا نصب فریمهای لزی به بدنه سازه استفاده میکنند.
9- 1- مهاربندی:
مهاربندی یکی از مهمترین قسمتهای کار قالب لغزان است. اگر مهاربندی قالب کافی نباشند, در جریان بالا کشیدن قالب, در اثر عوامل مختلف, پلاسن سازه از شکل اولیه خود خارج شده و مشکلات زیادی به وجود می آورد.
مهاربندی قالب به چند طریق انجام می شود:
الف) توسط خرپاها و یا تیرهای خمشی زیر پاگردها
ب ) توسط صلب نمودن کنج های سازه قالب
ج ) توسط مهار
10- 1- سازه متحرک تلسکوپی و جکهای افقی:
در ابتدا قالب لغزان برای اجرای سازه هایی مورد استفاده قرار می گرفت که پلان آنها در طول ارتفاع ثابت بود. از آنجا که طراحان سازه های مرتفع سعی دارند به منظور ایجد پایداری بهتر و کاهش میزان ممان وازگونی, این نوع سازه ها را با مقعی متغیر اراته دهند. لدا روش قالب لغزان باید قابلیت اجرای این گونه سازه ها را داشته باش. به کمک سازه متحرک تلسکوپی و چک های افقی می توان قطر سیستم و در نتیجه قطر پلان سازه را تغییر داد. این سازه ها معمولا در قسمت خارجی سکوی کار نصب شده و سپس به قاب جکها متصل می گردد. بدین منظور یک سری جک, شیب قالب داخلی و یک سری جک, موقعیت و شیب خارجی را نسبت به قالب داخلی تعیین می کنند تغییرات در ضخامت و قطر سازه ها بطور پیوسته در هنگام لغزیدن قالب صورت می گیرد.
11- 1- جرثقیل پرچی:
در سیستم قالب لغزان معمولا از یک جرثقیل برجی واقع در مرکز سازه استفاده می شود. عملیات انتقال آرماتور, نصب و پیاده کردن قالبها و تجهیزات مربوطه و دیگر کارهای تکمیلی توسط این جرثقیل انجام می گیرد.
12- 1- وینچ:
در سیستم قالب لغزان انتقال بتن در ارتفاعات پایین بوسیله پبپ و در ارتفاعات باذتر بوسیله وینچ انجام می گیرد. بطور کلی روش دوم متداولتر است.
2- تمهیدات خاص قبل از شروع به کار قالب لغزان:
1- 2- لوله کشی آب :
در عملیات قالب لغزان بتن تازه ریخته شده به سرت از زیر قالب خارج شده و در معرض هوای محیط قرار می گیرد
برای عمل آوردن بتن به آب نیاز است علاوه بر آن شستشوی پاگردها ، خیس کردن تخته های قالب وشستن روی بتن کهنه هنگامی که می خواهند مجدداً بتن ریزی کنند . به آب نیاز است بهتر است یک منبع آب در بالای قالب روی پاگردها نصب شود . از زیر منبع لوله های آب به تمام نقاط قالب کشیده می شوند . بطوری که در داخل آویزهای داخلی وخارجی آب به راحتی در دسترس خواهد بود .
2- سیم کشی قالب :
بطور کلی در روی یک قالب لغزنده نیاز به تابلوی برق اصلی واحتمالاً تعدادی تابلوی فرعی است . تابلو باید خروجی های لازم برای موارد زیر راداشته باشد :
1. چراغ داخل کندوها
2. چراغ های آویزهای خارجی
3. نوافکنهای بالا قالب
4. برق مورد نیاز دستگاه قدرت هیدرولیکی ویبراتور برقی
5. برق مورد نیاز پمپ آب ( چنانچه پمپ روی قالب باشد )
6. برق مورد نیاز وینچها (در صورت وجود )
7. پریز برای جوشکاری
8. بلند گو
3-2 شیب قالب :
به منظور کاهش اصطکاک بین قالب وبتن ، معمولاً شیب مختصری به قالب می دهند در نتیجه ایجاد این شیب در روی قالب ، دهانه قالب در بالا از ضخامت بتن بیشتر می باشد . عدد نهائی ضخامت در جائی از قالب شکل می گیرد که از لحاظ زمانی ، با توجه به سرعت بالا رفتن قالب ، بتن گیرش اولیه خود را انجام می دهد . ذکر این نکته در اینجا لازم به نظر می رسد که در زمان قطع بتن ریزی ، شیب قالب باعث ایجاد پله ناموزونی در سطح بتن می شود . زیرا بعد از قطع بتن ریزی قالب به اندازه ی از روی بتن بالا کشیده می شود که میزان درگیری آن با بتن بسیار کم باشدوبه همین دلیل در کارهائی که از لحاظ معماری کیفیت مسطح بتن دارای اهمیت خاصی باشد از اجرای شیب بر روی قالب صرف نظر می کنند .
4-2 بارگذاری :
مسائل مربوط به اجرای قالب لغزنده در اصل همان مسائلی هستند که با کمی تغییر در قالب معمولی هم مطرح می باشند . بنابراین طراحی قالب لغزنده باید قبلاً نکات مربوط به قالب بندی معمولی را بداند ودر کنار آن مسائل مربوط به قالب لغزنده را در نظر بگیرد بطور کلی قالب لغزنده در معرض بارهای مرده مانند وزن پاگردها ، وزن آویز ، لوازم مربوط به قالب لغزنده مانند یوکها ، پمپ وخود قالب و… هم چنین بارهای زنده مانند بارهای زنده روی پاگردها ، نیروی اصطکاک بین قالب وبتن ، فشار جانبی بتن ، نیروی باد و… می باشد .
3- بالاکشیدن قالب وسرعت اجرای عملیات :
طراحی قالب لغزان بایستی بر اساس وزن قالب, تجهیزات, مصالح و نیروی انسانی مستقر بر روی قالب تعیین شود. در قالب های مدور سیلوها از کابل های خورشیدی و در قالب های غیر مدور از خرپاهای مستقیم و مورب که پایداری سازه را حفظ کرده و از تغییر شکل های آن جلوکیری کنند استفاده کرد. در انتخاب نوع جک ها بایستی کاملا دقت داشت که معمولا جک های سوئدی کیفیت مناسبت تری دارند. سرعت حرکت قالب لغزان تابع کارآیی بتن مصرفی و زمان گیرش آن و زمان نصب آرماتور و … سرعت حرکت قالب لغزان معمولا بین 3 تا 6 متر در شبانه روز متغیر است.
سرعت متوسط حرکت قالب بیش از هر عامل دیگری بستگی به سرعت گیرش بتن دارد که این خود بادرجه حرارت بتن سازی ودرجه حرارت محیط قالب ارتباط دارد . همچنین ممکن است به عوامل دیگر به غیر از سرعت گیرش سیمان مانند سرعت آرماتوربندی ویا پیش بینی محلهائی که باید خالی بمانند . بستگی داشته باشد در چنین مواردی حتی ممکن است به کارگیری مواد کندگیر کننده سیمان ضرورت داشته باشد .
حداقل شرایط لازم برای بتنی که از زیر قالب خارج شده ودر معرض محیط قرار می گیرد این است که بتواند وزن خود سربار ناشی از وزن بتن درون قالب واثر تخریبی ویبراسیون را تحمل نموده ودر مقابل این بارها تغییر شکل بیش از اندازه نداشته باشد .
همانطور که سرعت بیش از حد قالب ایجاد اشکال می کند در مقابل سرعت کم قالب نیز باعث خواهد شد مه بتن قدری سفت شود که نیروی اصطکاک بین بتن وقالب از مقاومت کششی بتن بیشتر شده ودر نتیجه ترک بخورد .
5- تنظیم قالب لغزنده :
نحوه حرکت قالب لغزنده شباهت زیادی به حرکت اتومبیل در جاده دارد . اپراتور قالب لغزنده درست مانند راننده اتومبیل همواره مترصد است که قالب از مسیر اصلی خود منحرف نشود . او موظف است که هر دو ساعت یکبار حرکت قالب را دقیقاً کنترل کند . وبه محض اینکه اندکی از مسیر خود منحرف شد . دستگاه را در خلاف جهت انحراف برگردانده وبه مسیر اصلی خود هدایت کند . هرچه بدنه سازی ای که توسط قالب لغزنده اجرا می شود کوچکتر بوده وسازه مرتفع تر باشد . آمادگی بیشتری برای انحراف از مسیر اصلی دارد قالب به علل متفاوتی ممکن است از مسیر اصلی خود منحرف شود که عمده ترین آنها عبارتند از :
الف – هماهنگ نبودن عملکرد جک ها
ب- اعمال بارگذاری نامتقارن بر روی قالب جکها به دلائل مختلفی مانند : مساوی نبودن کورس جک ها ولیز خوردن جک ها روی میل ها میل جک و… که ممکن است باعث انحراف قالب شوند .
همچنین در صورت عدم رعایت مسائل بارگذاری وباربرداری در حین کار ممکن است قالب منحرف شود بدین منظور لازم است در مورد دپوی آرماتورها ومیل جک ها بر روی سکوی کار ، حمل وسایل جوشکاری وتجمع کارگران در هنگام توزیع غذا یا تعویض شیفت کاری ، وقت لازم مبذول داشته شود وبتن ریزی قالب ها نیز به صورت متقارن انجام گیرد .
وسایل و روش های مختلفی برای اطلاع از انحراف قالب واندازه گیری آن به کار می روند که عبارتند از : شیلنگ تراز ، مترکشی ، اندازه زدن روی میل جک ها ، شاغول ها ، دوربین های اپتیکی و دوربین های لیزری
در صورتی که قالب از حالت تراز خارج شود می توان با کم کردن سرعت جکهایی که جلو افتاده اند وافزایش سرعت جکهائی که عملکرد مناسبی نداشته اند مشکل را برطرف نمود .
6- مزایا ومعایب استفاده از قالب لغزان در مقایسه با روش سنتی ونتیجه گیری کلی :
در مورد مزایا ومعایب استفاده از قالب لغزان مباحث مختلفی وجود دارد . عده ای بطور کلی استفاده از قالب لغزان را مردود می دانند وادعا دارند که نیروی اصطکاک ایجادشده ، بین سطح قالب وبتن می تواند از مقاومت کششی بتن تازه ریخته شده بیشتر باشد ودر نتیجه سطح بتن ترک خورده وباعث کاهش میزان دوام ومقاومت فشاری بتن شود . از طرفی طرفداران قالب لغزان ادعا دارند که فقط در زمانی که بتن بیش از حد در داخل قالب بماند وسفت شود چنین شرایطی اتفاق می افتد .
افزودنی های بتن به افزایش کیفیت کار قالب لغزان کمک شایانی نموده اند . استفاده از میکروسیلیکاها ، روان کننده ها ودیرگیرکننده ها باعث شده است که بتوان حتی با شن وماسه شکسته نیز بتن های خوبی با این روش ارائه داد .
قبل از انجام بتن ریزی بایستی مدار کنترل شود. به منظور تنظیم و حفظ ضخامت بتن پوششی روی میلگردها می توان از قطعات ورق فولادی یا میلکرد ه روی لبه فوقانی نصب می گردند کمک گرفت.
بتن پس از رسیدن به روی پلاتفرم بایستی در لایه های به ضخامت 15 تا 20 سانتی متر و به صورت متقارن در قالب ریخته شود و به همان ترتیب که ریخته می شود, در اطراف میلگردها داده شده و لرزانده شود.
نکته بسیار مهمی که در ویبره زدن بتن وجود دارد اینکه حت المقدور نبایستی ویبره را با آرماتورها تماس داد زیرا به دلیل پیوسته بودن بتن ریزی در قالب لغزان در صورت برخورد ویبراتور با میلکردها, اتصال و چسبندگی بین میلگرد و بتن ریخته شده در چند ساعت قبل که برای مثال در ارتفاع یک متر پاتیین تر از سطح قالب قرار دارد و گیرش اولیه آن انجام گرفته است, از بین خواهد رفت و بین آرماتور و بتن اتصالی وجود نخواهد داشت.
چس ا. اتمام بتن ریزی در یک لایه در تمام محیط مقطع ساز می توان بتن ریزی ایه بعدی را شروع کرد. سطح فوقانی بتن همواره بایستی حداقل 5 سانتی متر از لبه فوقانی قالب چایین تر باشد تا بتوان تمام حجم بتن را متراکم کرد. قطر ویبراتور بایستی متناسب با ضخامت جدار بوده و به هیچ وجه از یک پنجم ضخامت جداره بیشتر نباشد.
مزایای استفاده از قالب لغزنده عمودی را می توان به شرح زیر برشمرد :
1. سرعت اجرای سازه بسیار بالاست
2. اقتصادی است
3. سازه اجرا شده کاملا یکپارچه بوده وعاری از وجود درزهای ساختمانی عمودی وافقی است .
4. در صورت دقت در اجرای عملیات ، نمای بتن بسیار خوب وقابل قبول خواهد بود .
5. نیازی به اجرای داربست نما به روش کلاسیک نیست .
6. امکان پیش ساخته کردن قطعات قالب در کارخانه وجود دارد ولذا عملیات آهنگری وتجاری در کارگاه به حداقل می رسد .
7. امکان بالا کشیدن خر پاهای سقف و… همزمان با اجرای قالب لغزان وجود دارد .
معایب استفاده از قالب های عمودی را می توان به شرح زیر برشمرد .
1. قیمت اولیه گران تر است
2. اجرای بازشوها وبرآمدگی ها وهمچنین آرماتورهای انتظار مشکل است
3. تدارکات اجرائی مشکل است زیرا قالب لغزنده معمولا 24 ساعت وبه صورت 3 شیفت اجراء می شود .
4. در گرما وسرمای شدید اجرای این روش نسبت به روش های دیگر مشکلات بیشتری را به همراه دارد .
هیدروفرز وعملکرد آن :
هیدروفرز مونتاژ شده روی یک جرثقیل چرخ زنجیری سنگین که دستگاه مولد نیروی هیدرولیکی را حمل می کند نصب می شود نیروی هیدرولیکی به سه موتور پایین رونده که دو تای آنها استوانه های برنده را چرخانده وسومی پمپ چرخشی را به حرکت در می آورد فرستاده می شود .
سیستم هیدرولیکی به نحوی طراحی شده است که استوانه های برنده را با نیروی برنده زیاد وبا سرعت چرخشی کم بچرخاند .
قاب راهنما از قلاب جرثقیل آویزان شده ودرون آن سیلندر هیدرولیکی وجود دارد که می تواند نیروی مناسب افزایشی یا ثابت را در انتهای قاب راهنما روی استوانه های برنده جهت حفاری تامین کند ( این نیرو در هیدروفرز HF4000 به 25 تن ودر هیدروفرز HF12000 به 60 تن می رسد )
سیستم حفاری هیدروفرز طوری طراحی شده است که دستگاه را قادر به حفاری دیوارهای پرده ای با جنس های مختلف از خاک ، از ( لجن ، ماسه ، شن ، سنگ فرش با ضخامت 10 سانتی متر ) تا سخره سخت ( با مقاومت فشاری 50 تا 100 مگا پاسکال) می کند .
از مهمترین مزایای هیدروفرز حذف ضربه هنگام حفاری ضربه و ویبره کاربرد دستگاه را برای سایت های اورانیومی بسیار مناسب می سازد . گرانی حفاری توسط هیدروفرز نسبت به سیستم سنتی بسیار کم می باشد (کمتر از 10%) ونیاز به اصلاح بسیار کم حدود 2/0 درصد در صورت نیاز ) دارد .
تجهیزات استاندارد هیدروفرز برای عرض های مختلف دیوار در عمق نرمال کمتر از 60 متر به کار می رود . مدل های ویژه ای برای دسترسی به اعماق بیشتر از 150 متر طراحی شده است .
حفاری مقاطع به صورت چهارگوش نیاز استفاده از هیدروفرز وتکنیک های حفاری مشابه را ضروری می سازد .
ترکیب ویژه ای از ابزار برنده این توانایی را به دستگاه می دهد که ضخامتی از بتن پانل را که به تازگی ( به ضخامت چند سانتی متر ) ریخته شده است را حفاری کند . از این رو نیاز به استفاده از لاستیک آببند بین دو پانل از بین می رود . همچنین این امر این امکان را به وجود می آورد که اجزا مختلف پانل با مقاطع مختلف هندسی ترکیب شود .
مزیت دیگر این سیستم حفاری این است که گل حفاری بطور پیوسته سرند وشن آن مصالح حفاری جدا می شود . از این رو بلافاصله بعد از رسیدن به عمق مورد نظر آرماتور گذاری وبتن ریزی می تواند انجام شود .
راندمان ونرخ حفاری هیدروفرز نسبت عکس با سختی خاک دارد . از 20 متر مکعب بر ساعت در نوعی از خاک چسبنده تا 1 متر مکعب برساعت در نوعی از سنگ آهک سخت متغیر است .
نحوه ومراحل اجرای حفاری وساخت پانل :
نحوه ومراحل حفاری وبتن ریزی وساخت یک پانل هیدروفرزی (شکل شماره 2) به شرح زیر است :
1. حفاری ترانشه استقرار قاب هیروفرز
2. شروع حفاری اولین بخش از پانل اولیه
3. حفاری دومین بخش از پانل اولیه
4. اتمام حفاری سومین بخش از پانل اولیه
5. بتن ریزی پانل اولیه
6. ساخت پانل های اولیه دیگر
7. حفاری اولین پانل ثانویه ما بین دو اولیه
8. بتن ریزی پانل ثانویه
شکل شماره 2 : نحوه ومراحل حفاری وبتن ریزی وساخت بک پانل هیدروفرزی قسمت های اساسی هیدروفرز
قسمت های اساسی هیدروفرز مطابق شکل روبرو به شرح زیر است :
1. استوانه های برنده
2. پمپ
3. قاب هیدروفرز
4. جرثقیل
5. قسمت مولد نیرو
6. واحد سرند وجدا کننده ماسه
7. لوله (شیلنگ ) برگشت گل حفاری
8. قرقره هدایت لواه گل حفاری
9. سیستم برگشت لوله
10. سیلندر هیدرولیکی
11. پانل با گل بنتونیت
12. شیلنگ هیدرولیک
همه چیز درباره برج میلاد
برج میلاد شامل چهار بخش اصلی ، برج مخابراتی – تلویزیونی ، مرکز همایش های بین المللی ، هتل پنج ستاره بین المللی ومرکز تجارت جهانی است .
این برج با 435 متر ارتفاع پس از برج سی ان تورنتو کانادا با 3/533 متر ارتفاع ، برج مسکو با 3/533 متر ارتفاع وبرج شانگهای چین با 500 متر ارتفاع در مکان چهارم برج های مخابراتی جهان قرار دارد . این برج از پنچ قسمت اصلی شامل : شالوده ، ساختمان پای برج (لابی ) بدنه اصلی برج ، سازه راس ودکل تشکیل شده است . ساختمان راس آن یکی از بزرگترین ساختمان های راس در برج های مخابراتی دنیاست .
مشخصات قسمت های مختلف برج :
قسمت اول ، شامل پی وسازه انتقالی است که زیر سطح زمین واز تراز 00/14 متر تا تراز 00/0 + برج می شود . پی برج یک پی گسترده دایره ای شکل به قطر 66 متر وضخامت متوسط 4 متر است ودر محیط آن کابل های پس کشیدگی ، کار گذاشته شده است .
سازه انتقالی به ارتفاع 15 متر شکلی شبیه به هرم ناقص دارد وشامل یک هسته مرکزی توپر و8 دیوار مایل پشت بند دار است . به منظور تعیین رفتار پی وشناخت نیروها وتنش های موجود در آن ، ابزار دقیقی مانند تنش سنج وکرنش سنج در نقاط مختلف آن تعبیه شده است . حجم بتن ریزی پی سازه انتقالی تقریباً 21000 متر مکعب است .
قسمت دوم ساختمان پای برج است که 6 طبقه دارد وتا تراز 4/28+ متری ساخته می شود .
این ساختمان به طور عمده شامل فضاهای تاسیساتی ، اداری ، خدماتی ، هنری ، تفریحی ومراکز خرید است . ومساحت طبقات آن در مجموع به حدود 15 هزار متر مربع می رسد .
قسمت سوم : بدنه اصلی برج است که سازه ای از جنس بتن مسلح دارد واز تراز 00/0 + تا 315+ متر امتداد می یابد شکل کلی آن عبارت است از یک 8 ضلعی مرکزی به همراه تعدادی دیوار داخلی وچهار باله ذوزنقه ای شکل که به آن متصل می شود .
بزرگترین قطر بدنه در تراز 00/0 + 28 متر است که با افزایش ارتفاع به تدریج کاهش می یابد . و در تراز 240 متر به حدود 5/16 متر می رسد وتا تراز 302 متر امتداد می یابد .
در ضمن ضخامت دیوارها هم متغییر است وبا افزایش ارتفاع کاهش می یابد . در داخل سه حرفه بدنه اصلی برج 6 آسانسور 21 نفره با سرعت 7 متر در ثانیه نصب می شود . وحفره چهارم نیز به پله اضطراری اختصاص دارد وهمزمان با ساخت بدنه ، قطعات آن نیز نصب شده است . در بدنه اصلی برج علاوه بر آرماتور های A3 از آرماتورهای خاص نیز استفاده می شود . این آرماتور های خاص با بست مکانیکی به هم متصل می شوند ودر چهار باله بدنه تا تراز 240 متری مورد استفاده قرار می گیرند .
عیار بتن مصرفی در بدنه برج 420 کیلوگرم برمتر مکعب است ومقاومت 28 روزه آن 350 کیلوگرم بر سانتی متر مربع تعیین شده است .
سیمان مصرفی سیمان نوع II ومواد افزودنی بتن شامل فوق روان کننده ، دیر گیر کننده و هوازاست . بتن مصرفی دری بچینگ های مجاور برج ساخته می شود وپس از آن که با میکسر به پای بدنه آورده شد در زمانی حدود 5 دقیقه توسط ویچ به محل تخلیه در بالای قالب حمل می شود . دو آزمایشگاه مستقل کیفیت مصالح وبتن را به طور مرتب بررسی کرده وگزارش می دهند .
بدنه اصلی برج با روش قالب لغزان اجرا می شود . این روش برای ساخت سازه های بلند بتنی بسیار مناسب است وسرعت اجرا را به حدود 4 متر در هر شبانه روز می رساند حرکت قالب وبه تبع آن آرماتور بندی – بتن ریزی ودیگر عملیات اجرایی به طور پیوسته است توقف جز در موارد از پیش طراحی شده ، امکان پذیر نیست .
قالب لغزنده موجود در بدنه اصلی برج با توجه به پیچیدگی های خاص آن طراحی وپس از ساخت بعضی قطعات آن در داخل کشور در پاییز سال 1377 نصب شد . مجموعه قالب از سه عرشه کاری تشکیل شده است . عرشه فوقانی که بتن ریزی وهدایت قالب در آن انجام می شود عرشه میانی که مخصوص آرماتور بندی وویبره زدن بتن است . وعرشه آویزان که نگهداری ، عمل آوری وترمیم احتمالی بتن در آن صورت می گیرد .
بدنه اصلی برج از تراز 00/0 + تا 315 + متر طی 9 مرحله کاری انجام شد وتمام حجم بتن ریزی آن حدود 31000 متر مکعب است .
انواع قالب های لغزنده
* قالب لغزنده قائم
* قالب لغزنده افقی
* قالب های رونده
* قالب های پرنده
قالب های لغزنده قائم
اساس روش اجرای قالب لغزنده عمودی این است که قالب به ارتفاع ۱ تا ۱٫۵ متر در فواصل زمانی متناوب به بالا کشیده می شود. در ضمن بالا کشیدن قالب عملیات بتن ریزی و آرماتور بندی نیز ادامه می یابد و دائماً مخلوط بتن از بالا به درون قالب ریخته شده و ضمن حرکت قالب به سمت بالا بتن سخت شده از قسمت زیرین قالب جا می ماند. سرعت حرکت قالب به نحوی تنظیم می شود که بتن در زمان خارج شدن از قالب ضمن تحمل وزن خود، جهت حفظ شکل خود از مقاومت کافی برخوردار باشد. قالب بندی لغزان قائم را می توان بر اساس حرکت پیوسته انجام داد و یا آن را طوری برنامه ریزی کرد که در ارتفاع معینی متوقف گردد و سپس حرکت لغزان خود را مجدداً از سر گیرد. معمولاً حرکت قالب لغزان با سرعتی یکنواخت صورت می گیرد. در صورتی که قالب لغزان دارای توقف باشد درزهایی به وجود می آیند که با درزهای میان مراحل بتن ریزی در عملیات ساختمانی با قالب ثابت فرقی ندارد. قالب لغزنده در امتداد قائم با سرعتی یکنواخت حرکت می کند و این سرعت به اندازه ای است که هر مقطع از بتن در طول مدت زمان لازمی که برای گیرش اولیه نیاز دارد درون قالب می ماند. روش قالب لغزنده عمودی برای سازه های پوسته ای با ضخامت جدار ثابت و یا تقریباً ثابت به کار می رود. قالب های لغزان قائم توسط جکهایی به بالا حرکت داده می شوند که بر روی میله های صاف یا لوله های سازه ای کار گذاشته شده در بتن سخت عمل می کنند. این جکها ممکن است از نوع دستی، بادی، برقی و یا هیدرولیکی باشند. سکوهای کار و داربست های کارگران پرداختکار نیز به قالب بندی متصل و به همراه آن حرکت می کنند.[۳]
قالب های لغزنده افقی
این نوغ قالب برای ریختن بتن دیوارهای طولانی، کف و جداره کانال های بزرگ، بتن ریزی شیبها، کف تونلها و سطح راه ها به کار می رود. به دلیل اینکه اکثر قالب بندی های افقی لغزان بر روی تکیه گاهثابت قالب مانند سنگ یا خاک انجام می شود، این عملیات اصولاً عملیات تحکیم، شمشه کشی، پرداختکاری است. ماشین قالب لغزان معمولاً بر روی ریل یا سکوی شکل داده شده حرکت می کند. بخش دریافت بتن ماشین ناوه ای است که برای توزیع یکنواخت بتن در تمامی بخشهای قالب طراحی شده است. متراکم ساختن بتن توسط لوله لرزانی انجام می شود که با لبه جلویی قالب موازی و کمی جلوتر از آن قرار دارد. متراکم کردن بتن سازه را می توان با ویبراتورهای دستی نیز انجام داد. لوله های بتنی در جای یکپارچه نیز با استفاده از روش قالب بندی لغزان افقی تولید می شوند. ساخت پوششی کامل تونل با قالب بندی لغزان نیز انجام شده است
قالب های رونده
قالب های رونده یا قالب های بالا رونده قالب هایی هستند که پس از هر بار بتن ریزی از سطح بتن فاصله گرفته و به صورت خزنده (با فشار جک و یا با استفاده از کارگر و جرثقیل) جابجا می شوند. این قالب ها معمولاً برای اجرای دیوارهای بلند کاربرد دارند. در اجرای سنتی دیوارهای بلند لازم است که دو طرف دیوار داربست بندی گردد اما در شیوه قالب های رونده، قالب هر مرحله به مرحله قبلی متکی شده و قالب همانند یک صخره نورد به سمت بالا صعود کرده و مراحل فوقانی دیوار را به اجرا در می آورد، بدون اینکه نیاز به داربست جانبی داشته باشد. هر مرحله از اجرای دیوار به این شیوه را لیفت می گویند. در این قالب ها از دو سری قالب استفاده می شود و در هر مقطع یک سری قالب بر بالای سر قالب سری قبل استقرار پیدا می کند. بدین ترتیب که در حدود ۵۰ تا ۷۰ سانتی متر از بالای قالب، سوراخی کار گذاشته می شود و قالب توسط جرثقیل بلند شده و پای آن در سوراخ مذکور توسط بولت محکم می شود و قالب توسط جک در وضعیت شاقول تثبیت می شود. سوراخ لیفت اول در لیفت دوم نیز ایجاد می گردد تا در اجرای لیفت سوم مورد استفاده قرار گیرد.[۳]
قالب های پرنده
اصطلاح قالب پرنده به سیستمی اطلاق می شود که اجزا آن به یکدیگر متصل شده و یک واحد بزرگ را تشکیل می دهند که به آن عرشه می گویند. این سیستم برای قالب بندی دال بتنی در ساختمانهای چندین طبقه مورد استفاده قرار می گیرد. پس از آنکه بتن هر طبقه ریخته شده و مقاومت لازم را کسب کرد، قالب پرنده (بدون جاسازی اجزا) از بتن جدا شده و به صورت افقی به سمت بیرون ساختمان حرکت داده می شود و در بیرون ساختمان بالا کشیده می شود تا در موقعیت جدید برای یک دال دیگر مورد استفاده مجدد قرار گیرد. اصطلاح "قالب عرشه پرنده" از آنجا گرفته شده است که این قالب به سمت بیرون ساختمان حرکت داده می شود (پرواز می کند) و به سمت بالا کشیده می شود تا در تراز طبقه بالاتر مورد استفاده قرار گیرد. هر واحد قالب پرنده از اجزا سازه ای مختلفی از جمله: خرپاها، تیرها، تیرچه ها و رویه فلزی یا پلاستیکی تشکیل و مونتاژ می شود تا چندین بار مورد استفاده قالب بندی دالهای ساختمان قرار گیرند. این قالب ها را می توان برای نگاه داشتن تیرها و شاه تیرها، دالها و سایر اجزا سازه ای مورد استفاده قرارداد
اجزاءقالب لغزنده
1. یوغ
2. پشت بندهای افقی (کمرکش)
3. قالب بدنه
یوغ دو وظیفه اصلی دارد، مقاومت در مقابل فشارهای جانبی بتن، وانتقال بارها به محل میله جک ها. وظیفه پشت بندها نیز دادن مقاومت خمشی به قالب بدنه وانتقال فشار قالب هابه یوغ ها می باشد. سکوی نازک کاری، عرشه اجرایی، وسکوی طره ای به پشت بندهای افقی متصل می شوند. اتصال پشت بندها به یوغ باید قادر به حمل این بارها باشد. قالب بدنه که می تواند از الوارهای چوبی، پانل های فلزی ویا پانل های ساخته شده از چند لایی باشد، مستقیماً به پشت بندهای افقی متصل می شود
موارد استفاده از قالب لغزنده
از قالب های لغزان در سازه های زیر استفاده می گردد:
* ستون های مرتفع
* دیوارهای برشی سازه های بتنی بلند مرتبه
* برج ها
* سیلوی تک یا چند سلولی و دودکش ها
* مخازن مایعات
* شفت قائم تونل ها معادن
* شفت قائم سکوهای پرتاب موشک
* دودکش های مرتفع
* هسته مقاوم ساختمان یا هسته دور آسانسور، پله و…
* برج های رادیو و تلویزیونی و برج های خنک کننده
* کاربرد در راهسازی شامل جداول، تونل ها و
مزایای استفاده از قالب لغزنده
1. سرعت اجرای سازه بسیار بالا است.
2. اقتصادی است.
3. سازه اجرا شده کاملاً یکپارچه بوده و عاری از وجود درزهای ساختمانی افقی و عمودی است.
4. گرچه در صورت دقت در اجرای عملیات، نمای بتن بسیار خوب و قابل قبول خواهد بود، بنابراین امکان انجام عملیات نما کاری بر روی سازه بلافاصله بعد از بتن ریزی وجود دارد که باعث می شود ملات نمای کار با بتن تازه ریخته شده چسبندگی بهتری داشته باشد.
5. نیازی به اجرای داربست نما به روش های کلاسیک نیست.
6. امکان پیش ساخته کردن قطعات قالب در کارخانه وجود دارد و لذا عملیات درون کارگاه ساختمانی از لحاظ آهنگری و نجاری به حداقل می رسد.
7. امکان اجرای قسمت های دیگری از کار اجرای سازه از قبیل بالا کشیدن خرپاهای سقف و غیره به طور همزمان با اجرای قالب لغزنده وجود دارد .[۱]
معایب استفاده از قالب لغزنده
1. قیمت اولیه قالب گرانتر از قالب های معمولی است.
2. اجرای بازشوها برآمدگی ها و همچنین آرماتورهای انتظار مشکل است، اصولاً قالب های لغزنده برای اجرای سازه هایی که مقطع ثابت داشته باشند، مناسب تر است. نظیر سیلوهای گندم و امثال آن.
3. برای اجرای سازه هایی که مقطع متغیر دارند مانند دودکش های بالاتر از ۱۰۰ متر، اجرای قالب لغزنده با مشکلاتی بیشتر همراه است.
4. تدارکات اجرایی مشکل است چون قالب لغزنده معمولاً به صورت ۲۴ ساعت در سه شیفت انجام می گیرد در نتیجه تامین بتن آرماتور و سایر تدارکات مورد نیاز آن حساس تر از کارهای معمولی است در صورت قطع برق وجود موتور ضروری است زیرا جک ها برقی می باشد همچنین بایستی پیش بینی های لازم در مورد خراب شدن دستگاه بتن ساز، دستگاه انتقال دهنده بتن مانند پمپ و یا جرثقیل و یا سایر وسایل کار را به عمل آورد.
5. در گرما و یا سرمای شدید اجرای قالب های لغزنده نسبت به روش های دیگر مشکلات بیشتری را به همراه دارد.
6. مقاومت نهایی و مشخصات مکانیکی بتن ریخته شده توسط سیستم لغزنده پایین تر از بتن ریخته شده توسط روش های معمولی قالب بندی است.
7. به طور کلی اجرای قالب لغزنده نیاز به نیروی متخصص بیشتری دارد و بایستی در تمامی جهات آن دقت لازم را به عمل آورد. به عنوان نمونه ای از این بی دقتی ها می توان سیلوی کارخانه سیمان بهبهان نام برد سیلوی مذکور در سال۱۳۵۶ توسط قالب لغزنده اجرا شده بود در مهرماه سال ۱۳۷۰ به یکباره فرو ریخت و خسارات فراوانی به بار آورد
8. مروزه برای ساخت سازه های بلند و با طول زیاد نظیر سیلوها، برج های مخابراتی، هسته های برشی ساختمان های بلند، برج های خنک ساز، دودکشها، پایه های پله، کف تونلها، کانال های آب، کف جاده ها و سازه های مشابه که اجرای آنها در گذشته نیاز به داربست بندی سنگین در اطراف سازه داشت، از روشی استفاده می گردد که قالب لغزنده نام دارد. با استفاده از روش قالب لغزنده بسیاری از داربست بندی های اطراف سازه حذف گردید و سرعت اجرای کار به همراه نمای بهتر برای کار افزایش می یابد.
قالب های لغزنده قائم
اساس روش اجرای قالب لغزنده عمودی این است که قالب به ارتفاع 1 تا 1.5 متر در فواصل زمانی متناوب به بالا کشیده می شود. در ضمن بالا کشیدن قالب عملیات بتن ریزی و آرماتور بندی نیز ادامه می یابد و دائما مخلوط بتن از بالا به درون قالب ریخته شده و ضمن حرکت قالب به سمت بالا بتن سخت شده از قسمت زیرین قالب جا می ماند. سرعت حرکت قالب به نحوی تنظیم می شود که بتن در زمان خارج شدن از قالب ضمن تحمل وزن خود، جهت حفظ شکل خود از مقاومت کافی برخوردار باشد. قالب بندی لغزان قائم را می توان بر اساس حرکت پیوسته انجام داد و یا آن را طوری برنامه ریزی کرد که در ارتفاع معینی متوقف گردد و سپس حرکت لغزان خود را مجددا از سر گیرد. معمولا حرکت قالب لغزان با سرعتی یکنواخت صورت می گیرد.
در صورتی که قالب لغزان دارای توقف باشد درزهایی به وجود می آیند که با درزهای میان مراحل بتن ریزی در عملیات ساختمانی با قالب ثابت فرقی ندارد.
9. قالب لغزنده در امتداد قائم با سرعتی یکنواخت حرکت می کند و این سرعت به اندازه ای است که هر مقطع از بتن در طول مدت زمان لازمی که برای گیرش اولیه نیاز دارد درون قالب می ماند. روش قالب لغزنده عمودی برای سازه های پوسته ای با ضخامت جدار ثابت و یا تقریبا ثابت به کار می رود. قالب های لغزان قائم توسط جکهایی به بالا حرکت داده می شوند که بر روی میله های صاف یا لوله های سازه ای کار گذاشته شده در بتن سخت عمل می کنند. این جکها ممکن است از نوع دستی، بادی، برقی و یا هیدرولیکی باشند. سکوهای کار و داربست های کارگران پرداختکار نیز به قالب بندی متصل و به همراه آن حرکت می کنند.
10.
قسمتهای اصلی یک قالب لغزنده
دیواره های قالب: دیواره های قالب باید به اندازه کافی محکم و مقاوم باشند. جنس این دیواره ها ممکن است چوبی و یا فلزی باشند. قالبهای فلزی به مراتب سنگین تر از قالبهای چوبی اند ولی در عوض استحکام بیشتری داشته و تعداد دفعات استفاده از آنها بیشتر است. تعمیرات و یا تغییرات احتمالی قالبهای فلزی نیز نسبت به قالبهای چوبی دشوارتر است در عوض تمیز کردن آنها آسانتر و نمای بتن پس از باز کردن قالب صاف تر است.
11. خود قالب ها را می توان در سه بخش در نظر گرفت :
• یوغها
• پشت بندهای افقی (کمرکش)
• قالب بدنه
یوغها دو وظیفه اصلی دارند: جلوگیری از باز شدن قالب ها در قالب در برابر فشارهای جانبی بتن و انتقال بار و فشار به جکها.
پشت بندها نیز برای تقویت مقاومت خمشی بدنه قالب ساخته شده و بار قالب ها را به یوغ ها منتقل می کنند. سکوی نازک کاری، عرشه اجرایی و سکوی طره ای به پشت بندهای افقی متصل می شوند. اتصال پشت بندها به یوغ باید قادر به حمل این بارها باشد.
12. قالب بدنه که نیز می تواند از پانلهای فلزی، پانلهای چند لایه و یا الوارهای چوبی باشد مستقیما به پشت بندهای افقی متصل می شود.
طوقه ها: برای نگهداری سکوی کار و انتقال آن و همچنین نگهداری و تحمل وزن قالب و کابل جک در نظر گرفته می شوند. طوقه ها معمولاً فلزی و به صورت پروفیلهایی مناسب طرح و در نظر گرفته می شوند.
13. سکوی کار: معمولاً سه سطح کار در نظر می گیرند. یکی که بالاتر از طوقه ها و در ارتفاعی در حدود دو متر و بالاتر از انتهای دیوار قرار گرفته و برای استفاده از بست های فلزی ثابت کننده به کار می روند. دیگری سکویی است که در بالای کف و هم تراز بالای قالب قرار می گیرد و برای قرار دادن ظرف بتن و انبار کردن مصالح و وسایل تراز کردن و همچنین وسایل کنترل جک مورد استفاده قرار می گیرد و بالاخره سومین سکو به صورت چوب بست آویزان و یا یکسره که معمولاً در دو طرف دیوار قرار گرفته و برای دسترسی به نمای قسمتی از دیوار، که به تازگی قالب آن را باز کرده و ترمیم احتمالی آن، مورد استفاده قرار می گیرد.
14. جکهای هیدرولیکی: جکهای هیدرولیکی مورد استفاده معمولاً با ظرفیت خود، نظیر جکهای سه تنی و یا شش تنی مشخص می شوند.
قالب بندی دیوار های بتنی به روش لغزنده
از جمله مزایای این روش قالب بندی که برای دیوارهای نسبتا بلند استفاده می شود تعداد دفعات بیشتر استفاده از قالب و سرعت عمل بیشتر آن است. در اولین استفاده از قالب دو دیواره قالب با تکیه به پاخور بتنی (رامکا) به صورت معکوس قرار می گیرد. پس از ریختن بتن و سخت شدن آن، قسمتهای داخلی قالب را تا حد نهایی بتن ریخته شده بالا می برند و پس از محکم کردن آن قسمت دوم دیوار را بتن ریزی می کنند. پس از سخت شدن بتن، قالب را باز کرده و نظیر دفعه اول عمل می کنند. عمل قالب بندی و بتن ریزی را به همین ترتیب تا انتهای کار و اتمام بتن ریزی دیوار ادامه می دهند.
قالب ها ی لغزنده و افقی
این نوغ قالب برای ریختن بتن دیوارهای طولانی، کف و جداره کانال های بزرگ، بتن ریزی شیبها، کف تونلها و سطح راه ها به کار می رود. به دلیل اینکه اکثر قالب بندی های افقی لغزان بر روی تکیه گاه ثابت قالب مانند سنگ یا خاک انجام می شود، این عملیات اصولا عملیات تحکیم، شمشه کشی، پرداختکاری است. ماشین قالب لغزان معمولا بر روی ریل یا سکوی شکل داده شده حرکت می کند. بخش دریافت بتن ماشین ناوه ای است که برای توزیع یکنواخت بتن در تمامی بخشهای قالب طراحی شده است. متراکم ساختن بتن توسط لوله لرزانی انجام می شود که با لبه جلویی قالب موازی و کمی جلوتر از آن قرار دارد. متراکم کردن بتن سازه را می توان با ویبراتورهای دستی نیز انجام داد. لوله های بتنی در جای یکپارچه نیز با استفاده از روش قالب بندب لغزان افقی تولید می شوند. ساخت پوششی کامل تونل با قالب بندی لغزان نیز انجام شده است.
قالب های رونده
قالب های رونده یا قالب های بالا رونده قالب هایی هستند که پس از هر بار بتن ریزی از سطح بتن فاصله گرفته و به صورت خزنده (با فشار جک و یا با استفاده از کارگر و جرثقیل) جابجا می شوند. این قالب ها معمولا برای اجرای دیوارهای بلند کاربرد دارند. در اجرای سنتی دیوارهای بلند لازم است که دو طرف دیوار داربست بندی گردد اما در شیوه قالب های رونده، قالب هر مرحله به مرحله قبلی متکی شده و قالب همانند یک صخره نورد به سمت بالا صعود کرده و مراحل فوقانی دیوار را به اجرا در می آورد، بدون اینکه نیاز به داربست جانبی داشته باشد. هر مرحله از اجرای دیوار به این شیوه را لیفت می گویند. در این قالب ها از دو سری قالب استفاده می شود و در هر مقطع یک سری قالب بر بالای سر قالب سری قبل استقرار پیدا می کند. بدین ترتیب که در حدود 50 تا 70 سانتی متر از بالای قالب، سوراخی کار گذاشته می شود و قالب توسط جرثقیل بلند شده و پای آن در سوراخ مذکور توسط بولت محکم می شود و قالب توسط جک در وضعیت شاقول تثبیت می شود. سوراخ لیفت اول در لیفت دوم نیز ایجاد می گردد تا در اجرای لیفت سوم مورد استفاده قرار گیرد.
قالب های پرنده
اصطلاح قالب پرنده به سیستمی اطلاق می شود که اجزا آن به یکدیگر متصل شده و یک واحد بزرگ را تشکیل می دهند که به آن عرشه می گویند. این سیستم برای قالب بندی دال بتنی در ساختمانهای چندین طبقه مورد استفاده قرار می گیرد. پس از آکه بتن هر طبقه ریخته شده و مقاومت لازم را کسب کرد، قالب پرنده (بدون جاسازی اجزا) از بتن جدا شده و به صورت افقی به سمت بیرون ساختمان حرکت داده می شود و در بیرون ساختمان بالا کشیده می شود تا در موقعیت جدید برای یک دال دیگر مورد استفاده مجدد قرار گیرد. اصطلاح "قالب عرشه پرنده" از آنجا گرفته شده است که این قالب به سمت بیرون ساختمان حرکت داده می شود (پرواز می کند) و به سمت بالا کشیده می شود تا در تراز طبقه بالاتر مورد استفاده قرار گیرد. هر واحد قالب پرنده از اجزا سازه ای مختلفی از جمله: خرپاها، تیرها، تیرچه ها و رویه فلزی یا پلاستیکی تشکیل و مونتاژ می شود تا چندین بار مورد استفاده قالب بندی دالهای ساختمان قرار گیرند. این قالب ها را میتوان برای نگاه داشتن تیرها و شاه تیرها، دالها و سایر اجزا سازه ای مورد استفاده قرارداد.
15. سیستم های قالب های رونده عمودی:
16. این قالب ها بعد ازهر نوبت بتن ریزی ازسطح بتن جدا می شوندوبه صورت خزنده جا به جا می گردندویااینکه توسط کارگران یا جرثقیل به سطح بالاتر انتقال می یابند. دراین سیستم قالب بندی ازدوسری قالب بهره می گیرند که درهرنوبت زمانی (جابجایی) یک سری ازقالب ها بربالای مرحله ی قبل استقرار می یابند.
17. مزایای این روش قالب بندی را می توان اینگونه گفت که :
18. 1- بهره گیری از تمام ارتفاع مفید قالب در هر مرحله از بتن ریزی .
19. 2- این سیستم قالب بندی درزمان بازو بسته کردن استحکام بیشتری را ایجاب می نماید و وقتی تعداد مصرف ازاین قالب زیاد باشد به کمک این سیستم قالب بندی می توان سرعت نصب وبازکردن قالب ها را افزایش داد.
20. ازقالب رونده عمودی می توان برای قالب بندی هسته های داخلی ساختمان مانند دیوارهای برشی با مقطع بسته ویا دیوارهای انبارهای سیلو ونفت وغیره استفاده نمود.
21. مساله مهم درسیستم قالب بندی رونده لزوم نگه داری آن اعم ازنگه داشتن ابعاد درامتداد نگه داشتن قالب وشاقولی بودن آن درحین بتن ریزی می باشد. متعلقات قالب برای تنظیم تثبیت و حرکت دادن با خود قالب همراه ویکپارچه هستند.
22. با بازکردن اتصالاتی که قسمت های مختلف قالب را به همدیگر متصل نموده اند می توان قالب را بازنمود.
23. قالب های لغزنده
24. ازاین قالب ها برای اجرای سازه های بتنی افقی وعمودی طویل استفاده می گردد.درکشور ما ازروش قالب لغزان بیشتردرسازه های بتنی قائم وبلند مرتبه استفاده می شود. ازقالب های لغزان درسازه های زیراستفاده می گردد:
25. 1- ستون های مرتفع
26. 2- دیوارهای برشی سازه های بتنی بلند مرتبه
27. 3- برج ها
28. 4- سیلوی تک یا چند سلولی
29. 5- مخازن مایعات
30. 6- شفت قائم تونل ها معادن
31. 7- شفت قائم سکو های پرتاب موشک
32. 8- دود کش های مرتفع
33. سازه های فوق سازه های قائمی هستند که دیوارهایشان نیازبه قالب لغزان با دوسطح قالب بندی که بتوانند بتن را ازطرفین خود محدود کند دارند. اما توجه گردد بعضی ستون ها یا مقاطع ستونی یک مقطع توپر بتنی هستند که قالب می بایست پیرامون آنها را احاطه کند.
34.
35. سعی شده که طرح نما در ارتفاع سازه یکسان باشد. این امر امکان انجام قالب بندی را فراهم می کند که در حین لغزش ، نیازی به اصالح هندسی در مقیاس بزرگ نخواهد داشت. بدین منظور باید ضخامت پوسته را در کل ارتفاع ثابت در نظر گرفت.
36. صرفه جویی در بتن مصرفی از طریق کاهش ضخامت یا ابعاد هندسی مقطع ، صرف نظر از زمان تلف شده موجب صعوبت زیادی به جهت اصلاح قالب ها در حین اجرا خواهد شد.
37. حداقل ضخامت دیوار هر چند که به اندازه سنگدانه های بتن مصرفی وابسته است، لیکن از دیدگاه اجرایی قالب لغزنده ، نباید از 180میلی متر کمتر باشد تا از قفل کردن قالب که ناشی از اصطکاک زیاد بین جداره قالب و بتن تازه می باشد گردد.
38. طراحی آرماتورهای مقطع عامل مهمی است که بر بازده عملیات اجرایی قالب لغزنده موثر است. از تمرکز زیاد آرماتور ها در مقطع ،آنگونه که در اعضای بتن مسلح با اجرای درجا وجود دارد ، باید اجتناب شود. چرا که در چنین حالتهایی ، آرماتور گذاری در مقطع در حیت لغزش قالب، اگر غیر ممکن نباشد بسیار مشکل خواهد بود.
39. در صورتی که لغزش قالب به صورت پیوسته نباشد ، جزئیات آرماتورهای قائم باید به گونه ای باشد که در همین توقف قالب ، عملیات آرماتور گذاری ریالائم انجام گیرد. اگر لغزش قالب به طور پیوسته باشد ، لازم است الگوی مناسبی که مورد رضایت مهندس سازه باشد ، برای محل وصله آرماتورهای قائم اتخاذ شود ، به گونه ای که امکان آرماتور گذاری در حین حرکت فالب فراهم باشد. البته بهتر است تدابیری اتخاذ شود تا محل وصله ها در یک تراز نباشد.
40.
41. نمای سطح بتن
42. در استفاده از سیستم قالب لغزنده ، نوع پرداخت نهایی سطح بتن باید با توجه به مقتضیات معماری و اجرایی
43. مورد توجه قرار گیرد. روش معمول در قالب های لغزنده ، پرداخت سطح بتن با ماله های آهنی، چوبی و یا پلاستیکی بر روی سطح بتن تر در حین لغزش قالب و یا بر روی سطح بتن خشک شده پس از اتمام عملیات قالب بندی لغزشی می باشد.
44. بدین منظور یک زیر پایی یا سکو از زیر قالب آویزان شده و کارگران مربوطه سطح بتن تازه را با استفاده از ماله پرداخت می کنند تا سطحی صاف و سیقلی تامین شود . پس از تکمیل عملیات پرداخت دستی ، غشای مراقبت بر روی سطح صاف شده پاشیده می شود و معمولا پرداخت مجدد سطح بتن پس از اتمام لغزش قالب لازم نیست .
45. اجزای قالب لغزنده
46. مطابق شکل زیر اجزای قالب لغزنده عبارت اند از:
47. 1- یوغ :
48. هر یوغ ازیک عضو افقی عرضی متصل به جک به اضافه یک عدد ساق یوک به تعداد رویه های قالب یا کمرکش ها (پشت بند های افقی) تشکیل یافته است .انتهای زیرین هرساق یوغ به پشت بند افقی و بالای آن به عضوعرضی (تیریوغ) متصل می شود.
49. وظیفه یوغ ها درقالب لغزان به دو بخش عمده تقسیم می گردد: اول اینکه یوغ ها نیروی بالا برنده را ازجک به پشت بند های افقی منتقل می نماید و دوم آنکه ساق های یوغ می بایست رویه قالب را درمحل خود نگه دارند ودرمقابل فشارجانبی بتن مقاومت نمایند چون درسیستم قالب لغزان نمی توان ازبلت برای حفظ فاصله ی قالب ها وتحمل فشارجانبی بتن بهره گرفت.
50.
51.
52. 3-پشت بندهای افقی:
53. رویه بدنه خارجی قالب معمولا درهرطرف (دو وجه خارجی بدنه قالب) توسط دو ردیف کمرکش نگه داشته می شوند. درمورد سازه هایی که دارای سطح صاف ونسبتا صیقلی می باشند کمرکش ها می تواند ازپروفیل ناودانی که به قالب ها بسته یا جوش داده می شود انتخاب گردند. همچنین برای سازه های با سطوح منحنی مثل سیلوها یا دودکش های مرتفع استوانه ای کمرکش ها را می توان با استفاده ازپروفیل های نورد شده باشعاع خم مناسب ایجاد نمود.اما دلایل به کارگیری پشت بند های افقی را می توان این گونه برشمرد:
54. الف) پشت بند های افقی تکیه گاه و نگه دارنده رویه قالب درمحل خود هستند.
55. ب) داربست آویز را نگه می دارند.
56. ج) تکیه گاه سکو های کارمی باشند.
57. د) نیروی بالا برنده را ازیوغ به سیستم منتقل می نمایند.
58. ه) همانند یک تیرافقی فشارجانبی بتن را درحد فاصل دو یوغ تحمل می کنند.
59. 4-قالب بدنه :
60. جنس رویه قالب می تواند تخته الوار پلای وود باضخامت اینچ که امتداد الیاف سطحی آن به صورت قائم قرارمی گیرد ویا اینکه قالب های مدولارفلزی باشد. رویه قالب فلزی دوام واستحکام بیشترواصطکاک کمتری نسبت به قالب های چوبی وپلای وود دارند. ارتفاع رویه قالب معمولا بین 1 الی 5/1 متربوده ومعمولا از ارتفاع 2/1 متر استفاده می شوند.
61. 5- داربست آویز:
62. سطح بتن قالب برداری شده اغلب نیازبه مقداری پرداخت دارد.برای این کار داربست آویزی درزیرقالب قرارمی دهند تا به عنوان عملیات پرداخت سطح بتنی را انجام داد (درارتفاع). این داربست ها می بایست درترازشالوده وقبل ازبتن ریزی به وسیله قلاب وسیم به قالب متصل گردند. برای آنکه بتوان به وسیله این داربست ها درارتفاع به تمامی شطح بتن دسترسی داشت ریل های ایمنی پس ازبتن ریزی وبالا رفتن قالب به مجموعه اضافه می شوند تا فاصله ی آزاد کافی برای کسی که سطح بتن را پرداخت می کند وجود داشته باشد. روند فوق را می توان بدون متوقف نمودن عملیات بتن ریزی انجام داد.
63. 5- سکوی کار:
64. سکوی کارمعمولا ازیک تخته الواربا ضخامت 1اینچ( 54/2 سانتی متر) که بر روی تیرچه هایی قرارمی گیرد تشکیل گردیده است.
65. 6- جک های بالا برقالب:
66. ازاین جک ها برای بالا بردن قالب استفاده می شود وبا 3 مکانیزم : برقی، هیدرولیکی وبادی ( پنوماتیک ) کارمی کنند. جک های قالب نیروی مورد نیازبرای بالا کشیدن قالب درهنگام بتن ریزی را تامین می کنند. توجه گردد که می بایست تعداد جک برای بالا کشیدن قالب بدون آنکه تنش زیادی درجک ها ، یوک ها و مقاطع قالب ایجاد شود، کافی باشد. به طور معمول ، این جک ها درفاصله ی 8/1 الی 4/2متری یکدیگردرامتداد دیوارقراربگیرند. توجه مهم آنکه اگربه جک ها ، بیش ازظرفیت آن نیرو اعمال شود، ممکن است مجموعه قالب بندی حرکت غیریکنواختی داشته باشد که ماحصل آن می تواند انحراف سازه ی بتنی باشد.
67. قالب لغزان دونوع می باشد:
68. 1- قالب لغزان با مقطع ثابت 2- قالب لغزان با مقطع متغیر.
69. درصورتی که مقطع سازه مورد نظر برای اجرا ثابت باشد وضخامت آن درارتفاع تغییرننماید ازقالب لغزان با مقطع ثابت استفاده می گردد. اما چنانچه مقطع سازه متغیرو یا دیوارهای آن تغییرنماید از قالب لغزان با مقطع متغییربهره می گیرند. قابل ذکراست که اجرای قالب لغزان با مقطع متغیر،مشکل ترازاجرای قالب لغزان با مقطع ثابت می باشد. به عنوان مثال دربرخی موارد علاوه براین که شیب جداره ی قالب وضخامت بتن درارتفاع تغییرمی کند، محور اصلی سازه نیزمورب است. رعایت هندسه این نوع سازه ها درهنگام عملیات اجرایی دقت فراوانی را می طلبد. ارتفاع قالب لغزان 1 الی2/1 متربوده وعملیات بتن ریزی با قالب لغزان به صورت پیوسته انجام می شود.همچنین سرعت حرکت قالب ها ، 20 تا 35 سانتی متردر ساعت می باشد.
70. یوغ دو وظیفه اصلی دارد،مقاومت در برابر فشارهای جانبی بتن ، وانتقال بارها به محل میله جک ها. وظیفه پشت بند ها نیز دادن مقاومت خمشی به قالب بدنه و انتقال فشار قالب ها به یوغ ها می باشد. سکوی نازک کاری، عرشه اجرایی و سکوی طره ای به پشت بنده ای افقی متصل می شوند. اتصال پشت بندها به یوغ ها باد قادر به تحمل این بارها باشد. قالب بدنه که می تواند از الوارهای چوبی ، پانل های فلزی و یا پانل های ساخته شده از چند لایی باشد. مستقیما به پشت بندهای افقی متصل می شود.
71.
72. قالب های لغزنده افقی:
73. برای بتن ریزی دیوارهای طولانی ، کف وجداره کانال های بزرگ ازاین نوع قالب ها بهره می گیرند روند این قالب ها مانند قالب های رونده افقی می باشد.
74. قالب های لغزنده عمودی:
75. قالب های لغزنده عمودی پیچیده ترنسبت به دیگر قالب ها می باشد ومهارت زیادتری برای نصب وبرچیدن آن نیازاست. این قالب ها درامتداد قائم باسرعتی یکنواخت حرکت کرده و این حرکت به اندازه ای است که هرمقطع ازعضو بتن ریزی شده ، درزمان مورد نیازی که برای گیرش اولیه نیازاست درون قالب باقی می ماند. این روش قالب بندی برای سازه های پوسته ای با ضخامت جداره ی ثابت ( سیلو، دودکش های بلند بتنی ) ویا تقریبا ثابت استفاده می گردد. ازدیگر ساختمان هایی که با این نوع قالب ، بتن ریزی می شوند می توان به پایه پل ها، منابعآب ، برج ها وموارد مشابه اشاره نمود.
76. مکانیزم قالب لغزان عمودی به این شرح است:
77. این قالب ها، تشکیل شده است ازدو وجه متقابل ، که بر یک شاسی ازپروفیل های قوی فولادی تکیه می نماید.جک هیدرولیکی با میله ای عمودی بر روی هرشاسی متصل بوده که جک نیز به نوبه خود برروی میله که درون پوسته بتن قرارمی گیرد بالا می رود.بدین ترتیب بالا رفتن جک، شاسی متکی برآن وسپس قالب به بالا کشیده خواهد شد.
78. میله های متصل به جک از فولاد مرغوب وبا استحکام بالا بوده وبه دو صورت به کار می روند: نوع اول این که میله ها درداخل غلاف هستند وپس ازاتمام عملیات بیرون کشیده می شوند. ونوع دوم که عملی ترمی باشد آن که میله ها جزء سطح آرماتورمحسوب شده و داخل بتن باقی می مانند.
79. حرکت مداوم قالب ها ایجاب می نماید که عملیات بتن ریزی به طوردائمی درشبانه روز با چند شیفت کاری ادامه یابد. وظیفه مهم پرسنل بتن ریزو درادامه قالب بند،کنترل بتن ریزی از نظر یکنواختی ، توزیع بتن درتمام قسمت های قالب به طورمنظم وکنترل شاقول بودن کل قالب می باشد. موارد فوق الذکر با یکنواخت نگاه داشتن سرعت بتن ریزی و توزیع آن درداخل قالب ، ونیزحرحت تنظیم شده وهم زمان جک ها که به وسیله دوربین تئودولیت وشاقول بنایی انجام می گیرد، مقدور می باشد.
80. به علت حساس بودن این نوع قالب بندی و این که درارتفاع انجام می گیرد می بایست نهایت دقت دراجرا وایمنی را رعایت نمود.
81. به دلیل آنکه دراین نوع قالب بندی ها، عملیات بتن ریزی پیوسته انجام می گیرد می بایست مصالح و تجهیزات کافی وجود داشته باشد ازجمله ، دستگاه بتن ساز اضافی و موتور برق اضطراری ، که همه ی این ها برنامه ریزی اولیه ی دقیق را می طلبد.
82. مواقعی که درارتفاع ، تعمیرا ت زیاد ، بیرون زدگی وتورفتگی و همچنین باز شو های متعدد داشته باشیم استفاده ازاین نوع قالب ها توصیه نمی شود. دریچه بازدید درحین پیشرفت کار در داخل قالب پیش بینی می گردد. اگرارتفاع سازه از 20 متر کمتر باشد به دلیل هزینه بسیار بالای راه اندازی این قالب ها ، استفاده از قالب های لغزنده مقرون به صرفه نمی باشد.
83. عملکرد قالب لغزان
84. پس از آن که نصب قالب لغزان درتراز پایه انجام گرفت قالب ها به آهستگی با بتن پرشده و موقعی که بتن درپای قالب به مقاومت وسختی کافی رسید حرکت قالب ها به سمت بالا شروع می شود وتداوم پیدا می کند. این حرکت با نوع و نحوه ی بتن ریزی کنترل می گردد. همچنین سرعت بالا رفتن قالب بسیار متنوع بوده وبه دما وخواص بتن وابسته است که ازحدود 5 تا 7 سانتی متردرساعت تا مرز 30 سانتی متر درساعت نیز می رسد. می بایست یک شخص با تجربه درتمام مراحل برای تعیین سرعت حرکت ، حضورداشته باشد. همچنین عملیات آرماتوربندی می تواند به طورهمزمان با حرکت قالب انجام گیرد.
85. اجرای دیوارهای ساندویچی
86. درشرایط ویژه اگر بخواهیم دیوارخاص، عایق بهتری نسبت به یک دیواربتنی توپرمعمولی دارا باشد می توانیم دروسط دیوار وبین لایه داخلی وخارجی آن ازمواد عایق استفاده کنیم. همزمان با بالا رفتن قالب لغزان ، صفحات عایق برروی یکدیگرقرارگرفته تا خاصیت عایق بودن را به صورت پیوسته ویکپارچه حفظ کند. توجه گردد که در مقاطع متناوب باید ازکش های فلزی ، جهت اتصال دو طرف دیوارو نگه داشتن ورق عایق استفاده کرد.
87. مزایا ومعایب قالب لغزنده:
88. مزایا:
89. الف) به تعداد کمتری کارگرنیاز است.
90. ب) نیازبه اجرا نمودن داربست نما به روش های کلاسیک نمی باشد.
91. ج) سرعت اجرای سازه بالا می باشد.
92. د) به علت آن که ساخت این قالب ها یک بارو آن هم به ارتفاع کم صورت می گیرد و نیز مصرف مداوم آن ، هزینه ساخت قالب کاهش می یابد.
93. ﻫ) امکان پیش ساخته کردن قطعات قالب درکارخانه وجود داشته که بدین ترتیب عملیات کارگاهی کمترخواهد شد.
94. و) سطوح بتن درنهایت ،عاری ازدرزهای افقی وقائم بوده ویکنواخت ویکدست می باشد.
95. ز) مهم آنکه،امکان اجرای قسمت های دیگری ازکاراجرای سازه مثل بالاکشیده خرپاهای سقف وغیره به طور همزمان یا اجرای غالب لغزنده امکان پذیراست.
96. معایب:
97. الف) به علت آن که اجرای قالب،حرفه ای وتخصصی می باشد،دستمزدپرسنل آن بالاست.
98. ب) هزینه نصب اولیه قالب بسیارزیاد است.
99. ج) به تدابیراضافی ازجمله تا مین نور کافی وایمنی کار درشب ونیزلوازم وقطعات یدکی نیازاست.
100. د) درگرما وسرمای شدید اجرا نمودن قالب های لغزنده ، به نسبت روش های دیگر، مشکلات بیشتری را به همراه دارد.
101. ﻫ) به دستگاه اضافی بتن سازدرمواقع اضطراری نیازاست.
102.
103.
104. بارگذاری
105. بارهای قائم
106. (الف) بارهای مرده شامل وزن کلیه اجزای قالب
107. (ب) بار زنده:
108. 350 کیلو گرم بر متر مربع در روی عرشه کار و یا بار متمرکز به اندازه وزن فرغون و دستگاه های حمل بتن هر کدام که اثر بزرگتری داشته باشند ، در طراحی عناصر درجه اول عرشه نظیر تخته کوبی و تیرچه های آن. در طراحی بار انتقال یافته به پشت بند ها این بار را می توان به 250 کیلو گرم بر متر مربع تقلیل داد.
109. 125 کیلو گرم بر متر مربع برای سکو های نازک کاری.
110. (پ)بار اصطکاکی: برای قالب های لغزنده با ارتفاع قالب بدنه بین 1 تا 2/1 متر ، نیروی اصطکاک بین بتن تازه و قالب لغزنده مساوی 300 کیلو گرم بر متر طول در نظر گرفته می شود.
111. فشار جانبی:
112. فشار جانبی بتن روی قالب های بدنه از رابطه زیر بدست می آید:
113.
114. 5350R
115. P = 500 +
116. T + 17.8
117.
118.
119.
120. = فشار جانبی بتن (کیلوگرم بر متر مربع)P
121. = سرعت یتن ریزی در ارتفاع(متر بر ساعت)R
122. = درجه حرارت( سانتی گراد)T
123.
124. فشار فوق برای حالتی است که هر بار فقط لایه فوقانی یتن ریزی مرتعش شود.
125. در صورتی که بخواهیم هر بار ارتعاش داخلی را در تمام ارتفاع قالب بدنه انجام دهیم، عدد 500 موجود در رایطه فوق باید با 700 جایگزین شود.
126. رواداری های کار تمام شده:
127. 1- ضخامت دیوار 20+ و 10- میی متر
128. 2- هر گونه احراف هر نقطه در بالای سازه نسبت به نقطه نظیر ثابت در پای سازه مساوی 50 میلی متر برای ارتفاع کمتر از 30 متر و مساوی1 ارتفاع (و نه بیشتر از
129. 600
130. 200 میلی متر )برای ارتفاع بزرگتر از 30 متر.
131.
132. سیستم جک
133. انواع مختلف جک های مورد استفاده در قالب های لغزنده عبارت اند از:
134. 1. هیدرولیکی
135. 2. هوای فشرده
136. 3. الکتریکی
137. 4. دستی
138. در سیستم جک هیدرولیکی که متداول ترین سیستم است،از یک شبکه جک های هیدرولیکی که از طریق خطوط لوله روغن به یک مخزن مرکزی متصل بوده . انرژی آن از یک پمپ الکتریکی تامین می شود، استفاده می شود. این جک ها معمولا بر روی لوله هایی به قطر 25 میلی متر حرکت کرده و بالا می روند. هر جک به گونه ای کالیبره می شود که با هر بار فعال شدن پمپ ، حدودا 25 میلی متر بالا بیاید. لازم است تا فشار پمپ به انداره کافی بالا باشد به گونه ای که از بالا آمدن کلیه جک ها قبل از خاموش شدن پمپ اطمینان حاصل نمود. اگر این حالت پیش نیاید و همه جک ها یکسان بالا نیایند ، کف قالب از تراز خارج شده و قالب از شاقول خارج می شود. ظرفیت معمول جک هیدرولیکی حدود 3 تن می باشد، ولی در حالات خاص می توان تا 25 تن نیز باشد. یوغ هایی که در این سیستم به کار می روند ، از جنس فولاد است.
139. سیستم جک هوای فشرده نیز یک سیستم صنعتی و ابتکاری شامل یک سری جک می باشد که از طریق لوله های هوا به یک مخزن هوای فشرده که معملا در نزدیکی پایه قالب لغزنده قرار می گیرد،متصل است. سیستم کنترلی یک سوپاپ خروجی هوا می باشد که بر روی قالب قرار گرفته و به طور دستی هدایت می شود. به گونه ای که کل قالب بندی را در هر مرحله حرکت 12 میلی متر بالا می برد. میله هایی که این جک بر روی آنها بالا می رود، اغلب یک میله توپر با قطر 25 میلی متر می باشند که در انتها برای اتصال به پیچ های مربوطه رزوه شده اند. یوغ از جنس چوب بوده و در محل ساخته و نصب می شود ، که این امر انعتاف پذیری زیادی در شرایط طراحی ایجاد می کند.
140. در سیستم های جک الکتریکی و دستی ، بالا روی سیستم با دوران مهره در روی میله جک حدیده شده انجام می شود. سیستم جک دستی تقریبا منسوخ شده و کمتر مورد استفاده قرار می گیرد. سیستم جک های الکتریکی نیز نسبت به جک های هیدرولیکی کمتر مورد استفاده است.
141. باید توجه و دقت زیادی در اولین مرحله از نصب و راه اندازی قالب مبذول داشت ، چرا که در ایم مرحله ، قالب از لحاظ ابعاد هندسی ، و داشتن مقاومت لازم در مقبل تنشهاس وارده در هین عملیات لغزش و بتن ریزی ، کنترل می گردد. قالب ها شیبی در حدود 1:400 در ارتفاع دارند ات بتوان آنها را در حین لغزش به سمت بالا و بتن ریزی تمیز کرد. البته در بعضی از انواع قالب ها تنها یک وجه قالب شیبدار ساخته شده و وجه دیگر به صورت قائم باقی می ماند. این شیب طوری است که پای قالب قدرت ضخامت دیوار بزرگتر و بالای قالب کمی از ضخامت دیوار کمتر است.
142. قالب بدنه می تواند از جنس چندلایی های 20 میلی متری با مصالح دیگری نظیر ورقهای فلزی یا الوارهای 25 میلی متری باشد. که در هر مورد بسته به جنس و مقاومت ، از 2 یا 3 ردیف پشت بند استفاده میشود. اندازه وابعاد پشت بند های افقی ب هفاصله بین یوغ ها بستگی دارد و معمولا از چهار تراشهای 150*50 یا 200*50 میلی متر و حتی گاهی از نیمرخ های فولادی نظیر قوطی ، ناودانی و نبشی می باشند. در نقاط جک پشت بند های افقی توسط پشت بند های قائم به یکدیگر یکپارچه می شوند و سیستم قالب به یوغ آویزان می شود. عرشه یا سکوی عملیات نیز به سیستم پشت بندهای پانل متصل می گردد.
143. معمولا طراحی یوغها به صورت تیپ انجام می شود تا بتوان برای قالب بندی دیوارهای با ضخامت های متفاوت از یک نوع یوغ استفاده نمود. فاصله در حدود 300 تا 600 مبلی متر بین بازوهای قائم یوغ و پشت بند پانل های قالب باید وجود داشته باشد تا بتوان میله گردهای افقی را در این فاصله دپو کرد تا آرماتوربندها به سهولت بتوانند در حین لغزش قالب آرماتورهای افقی را از این محل برداشته و در محل خود ببندند. هر چه مقدار آرماتورهای افقی بیشتر باشد ، این فاصله باید بیشتر انتخاب شود.
144. روش تراز کردن قالب
145. روش تراز کردن کف عرشه که برای تمام سیستمهای جک قابل استفاده است ، شامل یک شبکه شیلنگ تراز آبی متشکل از یک لوله اصلی و لوله های انشعابی است که هر کدام به یکی ار تقاط جک زنی می رسند. لوله اصلی به مخزن آب اصلی متصل است. در شروع نصب ، قالب تراز شده و در این حالت سطح آب در لوله های تراز به عنوان سطح مرجع ثبت می شوند. در حین عملیات لغزش ، کف قالب در ترازهای مختلف با توجه به تراز مرجع قابل تنظیم می باشد . معمولا در تنظیم و تراز یابی قالب ، از شاقول نوری استفاده می شود که در تراز مشخص از عرشه قالب ، قرار داده می شود.
146. اجزای قالب لغزنده در حین اجرا تمایل به افتادگی خواهند داشت و این حالت با افزایش زمان اجرا بیشتر نیز خواهد شد. بنابراین جزئیات اجرایی عرشه اجرا باید به گونه ای باشد تا این عرشه به مشابه یک دیافراگم بین واحد های مختلف عمل نموده و تغییر شکل ها را متعادل نماید .
147. تراز قالب در هر مرحله از کار توسط یک متر فلزی و یا یک وسیله مشابه ، که به انتهای قالب بسته شده است ، نشان داده می شود . نقطه قرائت متر نزدیک یک شیلنگ تراز قرار دارد و در نتیجه در هر لحظه می توان تراز تمام نقاط را داشت.
148.
149. حمل مصالح
150. در قالب بندی یا اجرای بخشی یا کل یک ساختمان به شیوه قالب لغزنده ، روشی منلسب برای بالا کشیدن بتن ، آرماتور و نیز مصالح مورد نیاز برای اجرا،باید انتخاب شود. از جمله وسایل مورد استفاده برای این کار جرثقیل های متحرک ،جرثقیل برجی ، دکل های خود ایستا یا هر روش و وسیله دیگری است که کناسب برای بالا کشیدن امکانات لازم برای قالب بندی لغزنده باشد. جرثقیل های برجی سالهای زیادی است که در تسریع اجرای ساختمانهای بلند مورد استفاده بوده و امروزه بسیار رایج هستند. در قالب بندی لغزنده یک جرثقیل برجی به همراه قالب به بالا برده شده و می تواند در حمل وسایل و تجهیزات لازم یا بتن ریزی و پس از تکمیل عملیات اجرای قالب بندی ،به کار می رود. به هر حال روش اتخاذ شده باید بر اساس نقطه نظرات و دیدگاه های عملی و با توجه به محدودیت هلای مورد نیاز در مراحل مختلف اجرا باشد.
151.
152. لغزش قالب
153. آخرین نکته ای که در اجرای قالب لغزنده باید مورد توجه قرار گیرد , عملکرد صحیح قالب در خلال لغزش آن ، به سمت به سمت بالا می باشد. کیفیت این بخش از کار بستگی به آماده سازی جزئیات صحیح قبل از شروع لغزش قالب می باشد . برنامه ریزی تحویل مصالح ،بخصوص بتن به پای کار، برقراری ارتباط بین پیمانکاران جزء ، و داشتن دانش و اطلاعات فنی اجرایی نسبت به سیستم قالب بندی لغزان ، از جمله مواردی هستند که در هنگام اجرای این سیستم باید مد نظر قرار گیرند.
154.
155. قالب بندی سیلو ها با قالب لغزنده:
156. متداول ترین سازه های اجرا شده به روش قالب لغزان ، سیلوها ی بتنی یک یا چند سلولی و ساختمان های فرآیند غذایی می باشند. سیلوهای مذکور ممکن است با قطرهای مختلف وارتفاع زیاد باشند که ارتفاع برخی ازآن ها به 36 مترهم می رسد. سیلو های چند سلولی ممکن است به 20 سلول یا بیشتربرسد که همگی سلول ها ، همزمان به وسیله قالب لغزان اجرا می شوند. ساختمان های فرآیند غذایی ، به طور معمول سازه های مستطیلی بلندی با چندین دیوارداخلی می باشند که توسط آن دیوارها به فضاهای مربعی یا مستطیلی تقسیم شده اند. این نوع سازه ها معمولا به صورت یکپارچه با عملیات اجرایی پیوسته 24 ساعته ساخته می شوند. وسرعت متوسط حدود 30 سانتی متردرساعت یا 2/7 متر درشبانه روز می باشد.
157. بهره گیری از قالب لغزان برای سازه های ویژه:
158. استفاده ازاین سیستم برای اجرای سازه های ویژه مطلوب ومناسب نشان داده شده است. از سیستم قالب لغزنده برای اجرای پوشش بتنی شفت قائم تونل ها ویا سکوی پرتاب موشک نیز استفاده می گردد.
159. اشاره ای برقالب بندی پل:
160. پل ازقسمت های مختلف شمع،شالوده،ستون،کوله وعرشه تشکیل می شود. درشالوده ی آن از قالب های مدولارومتعلقات آن بهره گرفته ودرستون هاچنانچه دایره ای شکل باشندازقالب های گرد یا ترکیبی ازقالب های گرد ومدولارومتعلقات آن ها استفاده می گردد. همچنین درکوله و عرشه پل ازقالب های مدولار وخاص ومتعلقات آن استفاده می شود.درصورتی که ارتفاع ستون پل زیاد باشد درقالب بندی ازستون ها به عنوان تکیه گاه استفاده می شود، وبا به کار گیری خرپا یا تیر فولادی با ابعاد بزرگ سکوی قالب بندی تا مین می شود. درمواقعی که پل های با دهانه بزرگ از روی رودخانه های پر آب یا دره های عمیق عبورمی کند از یک نوع قالب یکپارچه به نام "شاریو"، که به صورت طره عمل می کند استفاده می شود. توجه شود که هرنوع قالب پل روش طراحی خاص خودش را داشته وطراح باید تمامی شرایط اجرایی را در نظرداشته باشد.
161. قالب بندی عرشه پل بتنی با استفاده از قالب های آویزان ازتیر های فولادی
162. یک روش برای قالب بندی عرشه یا دال بتنی پل،استفاده از قالب هایی است که به تیرهای فولادی سازه اصلی آویزان می شوند. تیرهای قالب که بین تیرهای اصلی وعمود برآنها قرار می گیرد،توسط پیچ به بال فوقانی تیر های سازه اصلی متصل گردیده اند وقالب بندی دال پل برروی این تیر ها قرارمی گیرد. برای برچیدن این قالب ها،کافیست پیچ های اتصال را از تیر سازه ی اصلی بازنموده وتیرهای قالب را پایین آورد. توجه شود که قالب ها وتیرچه های آن ها می تواند از نوع قالب های پیش ساخته با عرض های متداول باشد وپس ازبرچیدن بی آنکه آسیبی به آنها برسد برای قسمت های بعدی مورد استفاده قرارگیرند.
163. قالب بندی عرشه ی پل بتنی با استفاده از قالب های آویزان از تیر های بتنی
164. ازاین روش برای قالب بندی طرفین پل استفاده می شود. بست فوقانی قالب ازفولاد با مقاومت بالا بوده وآویزها ، به وسیله ی مهاربندی برای تامین مقاومت کافی مسلح گردیده اند.
165. استقرارقالب عرشه ی پل برروی تیرچه های فولادی
166. درصورتی که ستون های پل به اندازه ی کافی به یکدیگر نزدیک بوده واستفاده دوباره از تیرچه های مشبک فلزی به اندازه ی کافی وجود داشته باشد تا اینکه هزینه ی اولیه ( پس از استفاده مکرر) جبران شود این روش را به کار می گیرند.درمواقع اجرای کلاهک ستون های پل باید درداخل آن ها بلت هایی برای اتصال به نبشی تعبیه گردد،که انتهای تیرچه ها به این نبشی ها متصل می شود ودرصورت لزوم ، می توان ازتسمه ی فولادی برای تقویت اتصال به صورت سخت شونده استفاده کرد. برروی تیرچه ها می توان تیرهای با ارتفاع متنوع برای تغییر دادن ضخامت دال استفاده نمود.توجه گردد که می بایست بین تیرچه ها مهاربندی قائم و افقی برای جلوگیری ازحرکت عرضی تیرچه ها نصب کرد که معمولا ازآرماتورهای فولادی استفاده می گردد.
167. به کارگیری داربست فولادی به عنوان تکیه قالب عرشه ی پل
168. درصورت مساعد بودن زمین ازنظربار پذیری می توان از داربست فولادی استفاده نمود که می تواند مناسب ومقرون به صرفه باشد.
169.
170. قالب بندی عرشه ی پل با استفاده از قالب های فولادی قابل تنظیم
171. این نوع قالب فلزی،قابل تنظیم بوده ومی تواند برای قالب بندی عرشه ی پل (دال پل) به کار رود.این نوع قالب بندی می تواند برای پل های با شاهتیر بتنی پیش ساخته پیش تنیده شده یا پل های با شاهتیر فولادی مورد استفاده قرار گیرد.این سیستم قالب بندی از دو بخش اصلی تشکیل گردیده است: بخش اول؛ سیستم طره ای و بخش دوم؛ بخش داخلی یا سیستم تیر به تیر. سیستم تیربه تیر برروی لبه ی بال تحتانی شاهتیر فولادی یابتنی قرار می گیرد. این سیستم قالب بندی با حایل های دوپیچ قابل تنظیم ،پشت بند تلسکوپی قالب های عرشه ی پل را که معمولا طولی معادل 6/3 متر را دارا هستند نگه می دارد.
172. قالب های طرفین قطعه میانی توسط جرثقیل درمحل خود نصب شده وپس از بتن ریزی به کمک تجهیزات خاص برچیده خواهند شد.
173. سیستم قالب طره ای عرشه ی پل
174. قالب طره ای به بال تحتانی شاهتیربتنی یا فولادی قلاب می شود. توجه کنید که قالب فولادی و پاگرد متصل به آن ، امکان دستیابی به دوپیچ ها وکفشک ها را مهیا می سازد. پانل های قالب تمام فولادی،که به طورمعمول طول شان 6/3 مترمی باشدبه وسیله دو سری کفشک وپیچ نگه داشته می شوند.تنظیم ارتفاع قالب لبه ی دال ، توسط تیغه قابل تنظیم صورت می پذیرد. قالب ناحیه طره ای با استفاده ازجرثقیل نصب وبرچیده خواهد شد.ازمزایای قالب طره ای این است که،این سیستم برای انواع شاهتیرهای مختلف با ارتفاع های متنوع قابل تنظیم است وبه دلیل ساده بودن اتصال کفشک ها، امکان نصب وبرچیدن سریع پانل های بزرگ قالب وجود دارد.مورد دیگر اینکه به دلیل قابل تنظیم بودن لبه ی دال ، امکان ایجاد شیب عرضی راه به کمک این سیستم وجود دارد. نرده های حفاظ وداربست های دسترسی برای حفاظت پرسنل قالب بند ، توسط جرثقیل درجای خود نصب وتکمیل خواهند شد.
175. قالب بندی سازه ی پل ها توسط قالب های فلزی
176. با استفاده از قالب های مدولار فلزی وبهره گیری از تیرهای فولادی به عنوان تکیه گاه می توان سازه پل های بتنی را قالب بندی نمود.این سیستم قالب بندی ، خود تکیه گاه خود را تامین نموده وبدون استفاده ازسیستم شمع زنی می توان عملیات بتن ریزی را انجام داد.پشت بند های فلزی قالب هابه دو دلیل،یکی به عنوان سخت کننده واستحکام بدنه ی قالب ودیگری به عنوان نقش تیری که منتقل کننده فشار جانبی بتن تازه ریخته شده ازمجموعه قالب به ستون های طرفین به عنوان تکیه گاه اصلی است،استفاده می شوند.
177. قالب بندی پایه های پل (ستون ها) ،همانند ستون های یک سازه بتنی می باشد اما در مقیاس بزرگتر؛ بدین ترتیب که برخی مواقع برای پایه های با ارتفاع زیاد وقطربالا از قالب های لغزان عمودی بهره می گیرند.
178. معرفی برخی سیستم های قالب بندی سد
179. 1- سیستم قالب بندی سد به صورت قالب یکطرفه
180. این نوع قالب ها برای اجرای بدنه ی سد وسایرپروژه های مشابه طراحی می شود. قالب های مذکوربه صورت یکطرفه عمل کرده وشکل سازه ای پانل هاطوری است که قالب ، براکت وجک های مایل ، فشار بتن را تحمل می کنند. این نوع قالب ها را معمولا به صورت یکپارچه ودر ابعاد بزرگ طراحی نموده ومی سازند وپس ازاجرای هرمرحله (بتن ریزی وگیرش اولیه بتن) قالب وبراکت به کمک جرثقیل به مرحله بالا تربرده می شوند. رویه قالب بدنه سد را می توان از ورق های فولادی یا ازپلای وود ساخت . قالب های بارویه فلزی سنگین بوده وبیش از 150 بارقابل استفاده می باشد؛ اما قالب با رویه پلای وود سبک تروحدود 80 بار قابل استفاده است. برای قالب بندی سرریزها می توان ازقالب های خاص ومدولار استفاده نمود.
181. درقالب بندی سازه های مرتفع درپایان عملیات آرماتوربندی ، انکربلت هایی ، دراسکلت آرماتوربندی بدنه وبه فاصله ی معین قرار می دهند وهنگام برپایی قالب ، متعلقات مربوطه قالب را به آن گیرمی دهند تا قالب درارتفاع تثبیت شود، البته می بایست شاقول بودن قالب را درارتفاع کنترل نمود.
182. 2- سیستم قالب بالا رونده ی سد
183. به دلیل آنکه ارتفاع سازه های بتنی سد، بیش ازحد متعارف دریک مرحله بتن ریزی می باشد ، بتن ریزی بدنه ی سد بتنی ، درچند مرحله انجام می گیرد وقالب ها پس ازهرمرحله بتن ریزی وعمل آوری بتن بازشده وبه صورت یکپارچه توسط جرثقیل وبا استفاده از انکربلت وبراکت درموقعیت مرحله بعدی قرارگرفته وبعد ازنصب وتثبیت قالب، بتن ریزی انجام می گیرد. به علت اینکه قالب یکطرفه است، براکت وانکربلت به نحوی طراحی می شوند که بتوانند فشارهیدرواستاتیک بتن تازه را تحمل نمایند.
184. 3- سیستم قالب پرشی سد
185. زمان لازم برای قالب های بالا رونده متداول توسط جرثقیل، 15 الی 20 دقیقه می باشد تا قالب به محل تکیه گاه بعدی برده شود. سیستم قالب پرشی ، یک سیستم قالب بندی است که به طورقابل ملاحظه ای زمان استفاده ازجرثقیل راکاهش می دهد.ازاین سیستم به صورت قالب بالارونده برای دیواره ی بدنه ی سداستفاده می شود.درسیستم قالب پرشی ، عملیات اتصال قالب به دیوار پس از بالا بردن آن حذف شده و بدین صورت زمان استفاده از جرثقیل را کاهش وبه حدود 5 دقیقه می رساند. قالب پرشی با ابزاری که روی آن پیش بینی گردیده به عقب کشیده می شود وپس ازبازشدن اتصال آن از دیوارسد در مرحله بعد روی انکربلتی که قبلا روی دیوار نصب شده قرار می گیرد.
186. تعریف قالب لغزان یا قالب لغزنده (Slip Form or Slip-Forming) یک نوع روش قالب بندی و پیشبرد قالب است که مسلماً قالب با حرکات مقطعی تدریجی در فواصل زمانی مشخص شده به جلو یا بالا حرکت می کند و بتن ریزی و میلگردگذاری به صورت تقریباً پیوسته ادامه می یابد. در قالب لغزنده سطح قالب همواره در تماس با بتن بوده و از آن فاصله نمی گیرد ولی بر روی آن لیز می خورد. برای جلوگیری از خلط مفهوم قالب لغز
187. – تعریف
188. قالب لغزان یا قالب لغزنده (Slip Form or Slip-Forming) یک نوع روش قالب بندی و پیشبرد قالب است که مسلماً قالب با حرکات مقطعی تدریجی در فواصل زمانی مشخص شده به جلو یا بالا حرکت می کند و بتن ریزی و میلگردگذاری به صورت تقریباً پیوسته ادامه می یابد.
189. در قالب لغزنده سطح قالب همواره در تماس با بتن بوده و از آن فاصله نمی گیرد ولی بر روی آن لیز می خورد.
190. برای جلوگیری از خلط مفهوم قالب لغزنده و قالب بالارونده (Climbing Form) باید به این نکته توجه نمود که قالب بالارونده در هر نوبت در محل موردنظر مستقر و بسته می شود و پس از تکمیل میلگردگذاری و بتن ریزی و گیرش و سخت شدن بتن در زمان موردنظر باز می گردد و در محل و موقعیت جدید (در ادامه کار به صورت افقی یا قائم و یا شیبدار) مجدداً بسته می شود.
191.
192. 2- فلسفه بکارگیری قالب لغزنده
193. بشر سال ها با شیوه معمولی قالب بتن را مستقر می نمود و بتن ریزی را به انجام می رساند و در ادامه این مراحل را تکرار می کرد و در نتیجه زمان زیادی را به ویژه برای سازه های مرتفع تلف می نمود.
194. برای تسریع در ساخت سازه های مختلف مخصوصاً سازه های مرتفع، فن ساخت به کمک قالب لغزنده بوجود آمد که روش اصلاح شده یا تغییر یافته نوعی قالب بالارونده با خود بالابر بود.
195. 3- تاریخچه
196. ظاهراً روس ها فن ساخت قطعات به کمک قالب لغزنده قائم را ابداع نموده اند و سپس در اروپا و آمریکا این روش توسعه یافته و تکمیل شده است. هر چند برخی ابداع آن را مربوط به ایالات متحده می دانند و معتقدند بعد از جنگ جهانی دوم به اروپا رفته است. از آنجا که وسایل و تجهیزات قالب در این شیوه ساخت مانند یک ماشین کار می کند، می تواند دارای انواع مختلف با جزئیات کاملاً یا جزئی متفاوت باشد و ابداع هریک از انواع آن مدعیانی دارد.
197. در کشور ما ظاهراً قالب لغزنده قائم در ابتدا برای ساخت سیلوهای غلات بکار گرفته شده است اما متاسفانه همچون سایر بخش ها، این فن تاریخچه روشنی در ایران ندارد.
198. روس ها سیلوهایی را قبل از انقلاب ساخته اند و سپس آلمانی ها و انگلیسی ها و ایتالیایی ها پروژه هایی را شروع کرده اند و به اتمام رسانیده اند یا در بحبوحه انقلاب اسلامی آن ها را نیمه کاره رها کرده اند. سیلوی رشت، سیلوی تاکستان، سیلوی کرمان و دودکش های نیروگاه اتمی بوشهر و غیره از جمله این موارد هستند که پس از انقلاب به تدریج تکمیل شده اند و با این کار شناخت بهتری از اجرای این قالب و پروژه ها بدست آمده است.
199. سیلوی بهبهان و شهرکرد نیز با این روش توسط روس ها قبل انقلاب ساخته شده اند. اولین اجرای مستقل و ایرانی در زمینه قالب لغزنده قائم ساده از بدو کار طراحی و اجرا مربوط به سال 1368 در سیلوی جدید همدان بوده است. در حالی که اجرای این سیلوها به صورت تکمیل پروژه نیمه کاره به سیلوهای رشت و تاکستان و کرمان بر می گردد و مربوط به سال های ابتدایی دهه 60 هجری شمسی است.
200. پس از سیلوی همدان، سیلوهای گنبد و زاهدان و اهواز و سپس ده ها سیلوی دیگر اجرا گردید. هم چنین دودکش های با مقطع ثابت و یا متغیر غیر تدریجی در نیروگاه نکا و کارخانه شیشه ساوه (شهر صنعتی کاوه) با قالب های ساده انجام شد.
201.
202.
203. اولین دودکش بزرگ با قطر متغیر و شیب ثابت و ضخامت متغیر در ابتدای دهه 70 هجری شمسی در نیروگاه 1000 مگاواتی شهید مفتح همدان با یک قالب سوئدی ـ مجاری به دست مهندسین ایرانی اما با نظارت و هدایت یک مهندس سوئدی در امر پیشبرد قالب، به انجام رسید که تجربه ارزشمندی محسوب می شد.
204. اولین قالب ساخته شده ایرانی با قطر و ضخامت متغیر با شیب ثابت در پروژه هسته ای اصفهان با هدایت مهندسین ایرانی بکار گرفته شد که مربوط به سال های ابتدای نیمه دوم دهه 70 هجری شمسی است که با موفقیت همراه بود.
205. اولین تجربه و شروع ایجاد برج های خنک کننده بتنی نیروگاه های حرارتی یا سیکل ترکیبی مربوط به نیروگاه اصفهان (شهید منتظری) در سال های نیمه اول دهه 70 می باشد. اما اولین تکمیل و تحویل رسمی این نوع برج ها مربوط به نیروگاه منتظر قائم شهریار کرج است که در سال 1378 رخ داد در حالی که قبل از آن برج خنک کن نیروگاه اراک شروع شده بود. همه این برج ها با قالب خارجی و با هدایت و راهبرد یک خارجی انجام شد. اولین برج خنک کن که با قالب نامناسب ایرانی و با هدایت یک جوان ایرانی به اتمام رسید مربوط به نیروگاه خوی در سال 1379 می باشد. از آن پس هدایت برج های خنک کننده بر عهده ایرانی ها گذاشته شد در حالی که بعضاً دارای قالب ساخت خارج می باشد.
206.
207. برج خنک کن نیروگاه شهید منتظری اصفهان
208.
209.
210. علاوه بر دودکش ،کندوی سیلوها، برج خنک کن، پایه های پل های دره ای، پایه های مربوط به دریچه شیر تخلیه درون دریاچه سدهای خاکی، ساخت شفت های سدها و نیروگاه, برج آب گیر سدها، ساخت بناهایی مستطیل شکل مانند ساختمان برج کار سیلوها و هسته ساختمان های بلند نیز با این روش در ایران ساخته شده است. معروف ترین سازه ای که با این روش ساخته شده است برج مخابراتی تهران می باشد که بتن ریزی آن با قالب لغزنده در سال 1383 پایان یافت و در سال 1386 به بهره برداری خواهد رسید.
211.
212. نمای قالب لغزنده قسمت نوک برج تهران
213.
214.
215. نمای کلی برج تهران و قالب لغزنده روی آن
216. تجربه جدیدی در سال 1384 و 1385 در اجرای مخازن نفتی بتنی با قطر بسیار بزرگ و ارتفاع متوسط به کمک قالب لغزنده در خوزستان شکل گرفت که دارای قطر و ضخامت متغیر اما با شیب ثابت بود که شبیه یک دودکش قطور به نظر می رسد.
217. قالب لغزنده افقی در ساخت کانال های بزرگ قبل از انقلاب در خوزستان و فارس بکار رفته است. هم چنین برای ساخت جداول بتنی خیابان و جاده، قالب لغزان افقی مورد استفاده قرار گرفته است اما چندان رونقی نیافته و گسترش جدی در آن دیده نشده است.
218. از آن جا که رویه بتنی راه کمتر ساخته می شود قالب لغزنده در این مورد نیز بکار نرفته است. در مورد رویه بتنی فرودگاه ها نیز اطلاعاتی در دست نیست.
219. در ایران در برخی کارخانه های قطعات پیش ساخته برای ساخت سقف های مجوف از قالب لغزنده افقی نیز استفاده می گردد.
220.
221. 4- انواع قالب لغزنده
222. قالب لغزنده به دو صورت اجرا می شود که این تقسیم بندی بر اساس جهت حرکت آن می باشد.
223. – قالب لغزنده قائم یا شیبدار
224. معمولاً در جهت کاملاً قائم یا شیبدار متمایل به قائم حرکت می کند و بالا می رود که معمول ترین و معروف ترین نوع قالب لغزنده است و امکانات بیشتری را می طلبد و از جذابیت زیادتری برخوردار است.
225. بتنی که از زیر قالب بیرون می آید تا حدی خود را گرفته و لذا به شکل اولیه پابرجا می ماند و به تدریج سخت و مقاوم می شود.
226. – قالب لغزنده افقی
227. قالب به صورت افقی بر روی سطح بتن می لغزد و به جلو کشیده می شود و بتن نمایان شده به نحوی است که در امتداد قائم پایدار می ماند.
228. انواع قالب های لغزان قائم یا شیبدار
229. – تک حرکت
230. فقط دارای یک حرکت به سمت بالا است، قطر یا ابعاد خارجی و داخلی سازه ثابت می باشد. هم چنین شیب و ضخامت قطعه ثابت است. این قالب ساده ترین قالب لغزنده قائم است که نمونه آن سیلوهای غلات می باشد که استوانه ای با ضخامت و قطر ثابت است.
231. – قالب لغزان با دو حرکت
232. – قالب لغزان با سه حرکت
233. در این قالب ضمن حرکت رو به بالا، قطر و ضخامت آن به صورت تدریجی تغیر می کند اما شیب خارجی آن ثابت می باشد. نمونه این قالب را در ساخت دودکش ها یا بسیاری از برج های مخابراتی ـ تلویزیونی می توان دید.
234. – قالب لغزان با چهار حرکت
235. این قالب علاوه بر حرکت به سمت بالا، قطر و شیب و ضخامت متغیر به صورت تدریجی و کنترل شده دارد. پیچیده ترین نوع قالب لغزان است و نمونه آن برج های خنک کننده نیروگاه ها می باشد.
236.
237. 5- کاربرد انواع قالب لغزنده
238. همان گونه که در تاریخچه متذکر شدیم ساخت کندوی سیلوها، دودکش ها، ساختمان برج کار سیلوها، برج های مخابراتی، پایه بلند پل های دره ای، پایه اتاقک شیر تخلیه سدها، برج های خنک کن و ساختمان های اداری و مسکونی و یا هسته مرکزی آن ها با این روش میسر است. در ساخت بخشی از سکوهای نفتی دریایی نیز این نوع قالب بندی بکار گرفته شده است. پایه دکل های بتنی استادیوم های بزرگ ورزشی نیز از جمله این موارد است که نوع قالب لغزان قائم یا شیبدار را در بر می گیرد. ساخت کیسون (صندوقه) های مرتفع و مخازن آب نیز در زمره این کاربردها است.
239. در مورد قالب لغزان افقی ساخت جداول، رویه راه و فرودگاه، ساخت تراورس های یکپارچه درجا و پوشش کانال ها و جان پناه پل و ساخت سقف های پیش ساخته را می توان نام برد که اهمیت آن مانند قالب لغزان قائم یا شیبدار نیست.
240.
241. 6- مزایا و معایب بکارگیری قالب لغزنده قائم
242. الف) مزایای اجرا توسط قالب لغزنده قائم
243. – سرعت پیشروی به سمت بالا با توجه به اجرای مداوم و شانه روزی
244. – عدم وجود درزهای اجرایی اعم از درز افقی یا قائم و یکپارچگی و پیوستگی بهتر بتن
245. – اقتصادی تر و ارزان تر شدن کار در صورت مرتفع بودن سازه (معمولاً در ارتفاع های بیش از 20متر و حتی بیش از 30متر)
246. – امکان پرداخت سطح بتن خارج شده از زیر قالب به علت نرمی و نیمه خمیری بودن بتن در صورت نیاز
247. – کاهش مصالح مصرفی در قالب بندی به ویژه حذف داربست
248. ب) معایب اجرا توسط قالب لغزان قائم
249. – برای سازه هایی با ارتفاع کمتر از 20متر و به ویژه کمتر از 15متر غیر اقتصادی خواهد بود.
250. – آماده سازی قالب و بستن آن در ابتدا بسیار وقتگیرتر از قالب عادی است.
251. – در مواردی که پنجره، در یا بازشو وجود دارد کار مشکل می شود. اصولاً نباید زواید و قسمت های برجسته موضعی در سازه وجود داشته باشد وگرنه کار بسیار سخت یا غیر ممکن می گردد.
252. – در صورتی که قطر، ضخامت مقطع و یا شیب تغیر کند کار مشکل تر است و به قالب و تجهیزات خاص و گران قیمت نیازمند است.
253. – ساخت قالب و سرمایه گذاری اولیه برای آن بسیار زیاد است.
254. – مدیریت اجرایی و فنی آن مشکل است. تدارکات اولیه و حین اجرا بسیار حساس است. پرسنل متمرکز و قابل توجهی بکار گرفته می شود که باید در دو یا سه شیفت در طول شبانه روز کار کنند. نقدینگی زیادی برای شروع کار و در حین اجرا لازم است.
255. – تهیه محل اقامت و پذیرایی تمام وقت از پرسنل در حال کار و استراحت ضروری است. به طور کلی هزینه های تجهیز کارگاه زیاد می باشد.
256. – برای پرهیز از قطع شدن بتن سازی و بتن رسانی و ریختن آن نیاز به تامین مرتب سیمان و مصالح دیگر وجود دارد. هم چنین باید وسایل ساخت و انتقال و ریختن و بالابر ذخیره را پیش بینی نمود و نیاز به برق اضطراری کافی وجود دارد.
257. – کنترل کیفی بتن و اجرای آن و میلگرد گذاری از مشکلات بیشتری برخوردار است و توقف کار برای کنترل های ضروری امکان پذیر نیست.
258. – مشکلاتی از نظر تغیر در زمان گیرش بتن در بخش های مختلف قالب (سمت آفتاب و مقابل آن) و در شب و روز و هم چنین در روزهای سرد و گرم در طول اجرا وجود دارد که کار را سخت می کند.
259. – کنترل حرکت قالب مشکل است و نیاز به افراد متخصص و با تجربه دارد.
260. – کار میلگرد گذاری از مشکلات خاصی برخوردار است و نیاز به برنامه ریزی دقیق دارد.
261. – احتمال بیشتر کاهش کیفی نمای بتن و افزایش نیاز به پرداخت سطح
262. – مشکل بودن اجرای سقف ها به صورت همزمان. هرچند با تدابیری می توان این کار را انجام داد و سرعت اجرا را در مجموع بالا برد.
263.
264. 7- ساز و کار کلی حرکت قالب لغزنده قائم
265. برای این که بتوانیم حرکت قالب لغزان قائم را به درستی درک و احساس نماییم، معمولاً به بالا رفتن یک نفر از ستون یا درخت متوسل می شویم. در ابتدا فرد پاهای خود را به شدت به ستون فشرده و به عبارتی تکیه گاه برای تحمل بار وزن خویش را بوجود می آورد و سپس دست ها را بالا برده و ستون را در بر می گیرد. به دنبال آن با تکیه کردن بر دست ها، پاهای خود را بالا کشیده و در موقعیت بالاتر مجدداً آن را محکم به ستون می فشارد و مراحل قبلی را پی در پی انجام می دهد تا مسیری را در ارتفاع ستون طی کند.
266. برای بالا بردن قالب در امتداد قائم نیز باید میله هایی را در مقطع قرار داد و به کمک جک های مخصوص این حرکات را مشابه سازی کرد.
267. برای کاهش یا افزایش ضخامت مقطع از یک جک افقی متصل به قالب استفاده می کنیم تا قالب داخلی را حرکت دهد. برای کاهش یا افزایش قطر سازه معمولاً امروزه محیط قالب را با جک های مخصوص به صورت کشویی کم یا زیاد می نمایند. بدیهی است موقعیت قالب و سازه از نظر شاقولی، مدور بودن و سایر موارد باید مرتباً کنترل شود تا هندسه کار بهم نخورد.
268.
269. 8- اجزای قالب لغزان قائم تک حرکته ساده و تجهیزات وابسته به آن
270. اجزای قالب لغزان قائم در ساده ترین حالت با یک حرکت به انضمام تجهیزات وابسته آن به شرح زیر می باشد.
271. – میله جک یا میل جک
272. – غلاف میل جک
273. – یوک یا یوغ
274. – جک (معمولاً هیدرولیکی)
275. – شابلون اندازه حرکت جک و مانع حرکت جک
276. – رویه و بدنه قالب
277. – پشت بند های افقی و احتمالاً قائم قالب
278. – پاگرد داخلی و خارجی (سکوی کار داخلی و خارجی یا سکوی کار میانی) و خرپای آن
279. – سکوی کار تحتانی (سکوی کار آویزان) یا پاگرد تحتانی که بخش داخلی و خارجی دارد
280. – احتمالاً سکوی کار یا پاگرد فوقانی (سکوی کار توزیع بتن)
281. – هادی یا کمرکش نگهدارنده میلگردها برای جلوگیری از دورشدن میلگردها از قالب
282. – وسایل جلوگیری از کمانش میل جک در بازشوها یا ایجاد ستون کاذب
283. – وسایل و تجهیزات عمل آوری
284. – لقمه فولادی یا فاصله نگهدار برای جلوگیری از نزدیک شدن میلگردها به قالب
285. – اتاق کنترل شامل وسایل اندازه گیری ارتفاع و پمپ احتمالاً هیدرولیکی برای حرکت دادن جک ها و مخزن فشار سنج ها
286. – لوله های رفت و برگشت سیال (روغن) و شیرهای کنترل سیال (روغن هیدرولیک)
287. – کابل های برق سیستم حرکت و روشنایی و لامپ ها و بلندگو و برق لرزاننده و بالابرهای بتن و جرثقیل ها و پمپ آب
288. – لوله ها و افشانک های آب برای نگهداری از بتن و شست و شوهای لازم
289. – میل جک درآر (میل کشش)
290. – ابزار کنترل شاقول بودن و تراز بودن پاگردها
291. – راه پله دسترسی و آسانسور نفرات
292. – تجهیزات ایمنی و آتش نشانی و بهداشتی و چراغ های دستی
293. بدیهی است این مجموعه یک ماشین را تشکیل می دهد که باید آن را هدایت نمود تا عملکرد مطلوبی داشته باشد و وظایف محوله را به درستی انجام دهد.
294.
295. قطعات تشکیل دهنده قالب لغزنده
296.
297. نمونه قالب لغزان به همراه سکوی کار و داربست پرداخت آویزان
298. 9- تشریح اجزای قالب لغزان قائم تک حرکته و عملکرد آن ها
299. عملکرد و جایگاه هریک از اجزا و تجهیزات نامبرده در مجموعه قالب لغزان در این بخش مورد بحث قرار می گیرد.
300. – میل جک Jack Rod
301. همه بار مرده و زنده مجموعه قالب از طریق یوک و جک به میل جک ها وارد می شود و در واقع میل جک ها ستون این سازه یا ماشین متحرک است. همواره از چندین میل جک به تناسب سطح جانبی و وزن قالب ها استفاده می شود و ممکن است در یک مجموعه مانند کندوهای 9 تایی به بیش از 250 میل جک نیز برسد. معمولاً میل جک های عادی از ظرفیت باربری 3 تن و میل جک های قوی از ظرفیت باربری 5 تا 6 تن برخوردارند. فاصله میل جک ها از یکدیگر معمولاً بین 90 تا 150 سانتی متر می باشد. قطر میل جک ها بسته به ظرفیت باربری آن ها 25 یا 38 یا 40 میلی متر است. میل جک ها معمولاً به صورت میلگرد توپر با رویه صاف می باشند. هرچند در ایران از لوله صنعتی ضخیم نیز استفاده می کنند. در برخی کشورها از میله یا قوطی چهارگوش (مربعی) نیز بهره می گیرند که جک خاصی نیاز دارد. میل جک ها معمولاً به طول 3 متر ساخته می شود و برای سوار کردن آن ها بر روی هم از مغزی خاص استفاده می نمایند و یا در یک طرف سوراخ رزوه و در سر دیگر به صورت پیچ می باشد. بهتر است دندانه پیچ مربعی یا ذوزنقه ای (به جای مثلثی) باشد. از آنجا که جک های متفاوت و با سیستم های مختلف بکار می رود، گاه کیفیت سطحی میل جک ها تابع نوع جک می باشد. مثلاً در جک های دندانه ای از میل جک هایی با رویه صاف اما نرم تر استفاده می کنند تا فک گیره ای دندانه ای آن بتواند بر سطح میلگرد اثر گذارد و دندانه های فک مزبور ساییده نشود و عمر آن طولانی تر گردد. در جک های ساچمه ای از میلگرد کاملاً گرد و با سطح سخت از فولاد خاص استفاده می کنند تا ساچمه بر روی سطح نلغزد و به پایین لیز نخورد. میل جک ها در پایین ترین نقطه بر یک صفحه فولادی تخت یا یک جایگاه فلزی (پاشنه) گود یا فرورفته قرار می گیرد اما به آن متصل یا جوش داده نمی شود تا بتوان آن را از درون قطعه با اتخاذ تدابیری به راحتی بیرون کشید و مجدداً مصرف کرد زیرا این میل جک ها معمولاً گران هستند و اصولاً از وزن و قیمت بالایی برخوردارند و از دست دادن آن ها عاقلانه نیست. در مواردی مانند احتیاج به میل جک ها و یا در برخی سازه ها مانند برج خنک کن لازمست میل جک ها را در آورده و یک تکیه گاه جدید با تخریب موضعی پوسته سازه به کمک یک صفحه فولادی ایجاد نماییم و میل جک ها را روی آن قرار دهیم.
302. – غلاف میل جک
303. برای این که امکان درآوردن میل جک از داخل بتن قطعه فراهم شود و بتن دور میل جک را نگیرد و به آن نچسبد، از یک لوله به عنوان غلاف میل جک استفاده می کنند. قطر داخلی غلاف اندکی بیش از قطر میل جک است (در حدود 3 تا 6 میلی متر). ضخامت بدنه این لوله زیاد است و یک لوله با جداره نازک نیز می تواند بکار رود. مثلاً اگر میل جک 25 میلی متری ("1) باشد لوله سیاهی با قطر داخلی 31 میلی متر ("4/11) کافی است. طول این لوله از زیر تیر افقی یوک تا تراز تحتانی قالب است که معمولاً 5/1 تا 2متر خواهد بود به نحوی که وقتی قالب در ابتدای کار سوار می شود انتهای غلاف در روی کف قرار می گیرد و هم سطح کف بدنه قالب می باشد. در واقع غلاف میل جک نیز یک قالب است که سوراخی را در بتن در هنگام بالارفتن برجای می گذارد که معادل قطر خارجی غلاف می باشد. نقش دیگری که به تبع نقش فوق می توان به غلاف نسبت داد انتقال بهتر تنش ها به بتن خمیری در بخش های تحتانی بتن تازه گرفته و جوان می باشد. هم چنین قطر بزرگتری که نسبت به میل جک دارد توزیع تنش بهتری را موجب می شود و هم چنین مانند میل جک تحت تنش واقع نمی باشد و در معرض کمانش نیست. به هرحال میل جک در داخل سوراخی که در حدود 8 تا میلی متر از آن بزرگتر است کمانش (Buckling) خواهد نمود اما بتن سخت شده و مقاوم تر در این ناحیه نیروهای محدود جانبی ناشی از کمانش میل جک را تحمل می نماید مگر این که سرعت پیشروی قالب به سمت بالا بسیار زیاد باشد که ممکن است به علت ضخامت کم قطعه یک ترکیدگی در منطقه سوراخ در قسمت بیرونی مشاهده شود و به ندرت ممکن است برای قالب نیز خطرناک باشد اما به هرحال این خسارت از نظر سازه ای برای قطعه بتنی می تواند مهم باشد. این کمانش در بازشوها مشکلات جدی به بار می آورد و ممکن است به ناپایداری و خرابی میل جک منجر گردد و قالب تکیه گاه خود را از دست دهد. لذا اتخاذ تدابیری در این مناطق ضروری است. معمولاً سعی می کنند میل جک و یوک در محل بازشوها واقع نشوند تا مشکل به طور اساسی حل شود. سوراخی که توسط غلاف ایجاد می شود امکان درآوردن میل جک را فراهم می کند که این کار با وسیله ای خاص به نام میل درآر (میل کش) انجام می گردد. به عنوان مثال در کندوهای 9گانه سیلوی همدان که دارای قطر داخلی 12متر بود در حدود 250میل جک با دو ظرفیت 3 و 6 تن وجود داشت که مجموعاً برای 54 متر ارتفاع آن عملاً 54*250متر یعنی 5/13 کیلومتر میل جک بکار رفته است و بازیافت آن کاملاً توجیه دارد زیرا خود سرمایه بزرگی محسوب می شد به ویژه این که از فولاد پر مقاومت ST52 و به صورت توپر بود. وزن این میل جک ها در این پروژه متجاوز از 50 تن بوده است.
304.
305. غلاف میل جک
306. – جک (هیدرولیکی) (Hydraulic) Jack
307. در ساز و کار حرکت رو به بالای قالب گفتیم که مانند یک انسان که از یک ستون یا درخت بالا می رود این وظیفه به عهده جک است که از میل جک بالا رود. جک ها دو سری فک دارند که یک سری از آن ها در نقش پا و سری دیگر در نقش دست ها انجام وظیفه می کنند. بنابراین بیهوده نیست که برخی به آن ها جک میمونی می گویند. در واقع جک اطراف میل جک را گرفته است و به عبارت دیگر میل جک از درون جک رد شده است. هرچند جک های دستی، برقی و بادی نیز وجود دارند اما معمولاً از جک های روغنی (هیدرولیکی) استفاده می گردد. جک های دستی روغنی و پیچی در گذشته وجود داشتند اما امروزه ممکن است صرفاً یک جک روغنی دستی برای مواقع اضطراری و باز کردن یک جک جهت تعمیر و یا کمک به آن مورد استفاده قرار گیرد هرچند جک های ذخیره همواره وجود دارد تا بتوان جایگزین جک نیازمند تعمیر نمود.
308.
309. بالارفتن شخص از درخت شبیه بالارفتن جک لغزنده از میل جک است
310.
311.
312. عملکرد جک قالب لغزنده
313.
314. فک های جک های هیدرولیکی امروزه در دو نوع ساچمه ای و دندانه ای هستند. در جک های دارای فک ساچمه ای، درگیری فک با میل جک ضعیف تر از نوع دندانه ای است اما استهلاک ساچمه ها کمتر از دندانه ها می باشد. ساچمه ها نیاز به تعمیر و تیز کردن ندارند اما فک های دندانه ای نیاز به تیز کردن و سنگ کاری دارند. فک های ساچمه ای و ساچمه ها ارزان هستند اما فک های دندانه ای گران قیمت می باشند. در عوض فک ساچمه ای به کیفیت سطحی میل جک حساس تر از نوع دندانه ای است. جک ها در هر نوبت حرکت خود به سمت بالا (یک کورس) معمولاً 20 تا 30 میلی متر و غالبا 25 میلی متر (1 اینچ) حرکت می کنند. بنابراین یوک و قالب نیز با تمام متعلقات خود در هر نوبت همان قدر بالا می رود تا نوبت بعدی فرار رسد. امروزه جک های ایرانی نیز ساخته شده و بکار رفته است و گاه مزیت های خاص قابل تنظیم بودن کورس را نیز دارا می باشند. جک های سوئدی دارای انواع متعددی می باشند که ساخت کارخانجات مختلف است و در ایران بکار رفته است. در ایران تعداد زیادی از سیلوها به کمک جک های روسی ساخته شده اند که مزایا و معایبی دارند. سیلوهای قدیمی تر ایران مانند نکا، ازنا، اندیمشک، سنندج، گرگان، ارومیه، اراک، خوی، مراغه، بهبهان و … از این جمله اند. ظرفیت باربری جک ها نیز مانند میل جک ها است و معمولاً بین 3 تا 6 تن متغیر است. اما ظرفیت های استثنایی متجاوز از 20 تن نیز وجود دارد که غالبا کاربرد چندانی ندارد. طبیعی به نظر می رسد که جک های 6 تنی مخصوص میل جک های قطورتر (34 تا 38 میلی متر) باشد و جک های 3 تا 5/3 تنی اختصاص به میل جک هایی به قطر 25 تا 27 میلی متر داشته باشند. حداکثر فشار روغن در جک ها بسته به ظرفیت و سطح (یا قطر) پیستون بین 40 تا 100 بار فشار می باشد.
315.
316.
317.
318. جک های هیدرولیکی از طریق لوله های حاوی روغن هیدرولیک تغذیه می شوند و این کار به کمک یک پمپ فشار هیدرولیک انجام می شود. گاه جک ها عمل نکرده و بالا نمی روند و یا روغن ریزی پیدا می کنند. برخی اوقات با ضربه زدن به جک یا میل جک (به ویژه بخش بالای جک) می توان آن را مجدداً فعال نمود. در مورد روغن ریزی باید آن را تعویض نموده و در صورتی که امکان تعویض زود هنگام فراهم نباشد آن را با زدن جک دستی یاری می دهند. برخی جک ها به راحتی باز می شوند و از میل جک خارج می گردد و دوباره میل جک را داخل آن کرده و روی یوک می بندیم. اما برخی جک ها را باید تا رسیدن به آخر میل جک نگه داشت و سپس تعویض نمود و اگر امکان این کار نباشد لازم است میل جک را برید و جک را از روی یوک جدا نمود. معمولاً در کارگاه قالب لغزنده یک اتاق کوچک را به تعمیر جک ها اختصاص می دهند که مجهز به میز کار و گیره و ابزار آلات دیگری است.
319.
320. قطعات جک ساچمه ای ساخت کارخانه های داخل کشور
321.
322. ابزارآلات مخصوص باز و بسته نمودن جک ها
323.
324. تصویر یک جک واقعی در قالب لغزنده
325.
326. نمای داخل یک جک دندانه ای
327. – یوک یا یوغ (Yoke)
328. یوغ را بر گردن اسب، گاو و چهارپایان می بندند تا گاوآهن شخم یا ارابه یا کالسکه ای را با خود به جلو بکشد. یوک که انگلیسی شده یوغ ترکی است همین کار را انجام می دهد. جک در این جا همان گاو است که بر میل جک بالا می رود و بر روی یوک بسته شده است و بدین ترتیب یوک را با خود بالا می برد. همه اجزای قالب به جز میل جک بر یوک متکی و سوار هستند و یا به آن آویزان می باشند بنابراین با یوک به بالا حرکت می کنند. لازم است یوک از استحکام کافی و صلبیت برخوردار باشد. یوک دارای یک تیر دوبل افقی و دو ستونک قائم تک یا دوبل (ساق یوک) است. به جز جک و برخی اقلام مانند داربست یا شابلون هادی نگهدارنده میلگردها و پاگرد فوقانی توزیع بتن (در صورت وجود) که بر تیر فوقانی متکی هستند بقیه اجزا قالب مانند پاگرد میانی و پاگرد آویز تحتانی و بدنه و پشت بندهای قالب همگی به ستونک قائم وصل می باشند و بارها را به آن منتقل می نمایند که به هرحال به جک و نهایتاً به میل جک وارد می شود. غلاف تنها عضوی است که به زیر تیر افقی یوک متصل و آویزان است. میل جک از بین دو تیر دوبل افقی می گذرد و بدین دلیل آن را به صورت دوبل در می آورند. اگر تیر افقی یک قوطی باشد باید در وسط دارای سوراخی با قطر بزرگتر از قطر میل جک باشد تا میل جک از میان آن عبور نماید. فاصله دو تیر دوبل (از نوع IPE یا INP یا UNP) اندکی بیش از قطر میل جک است و لوله غلاف میل جک از زیر به این تیر جوش می شود و یا با اتخاذ تدابیری پیچ می گردد تا قابل باز کردن باشد. لازم به ذکر است که یوک از بازشدن قالب ها از یکدیگر (دور شدن) جلوگیری می نماید. هرچه فاصله زیر تیر افقی یوک از قسمت فوقانی بدنه قالب بیشتر باشد امکان میلگردگذاری ساده تر فراهم می شود زیرا فقط در این فاصله که بین 70 تا 100 سانتی متر است می توان میلگردهای افقی دیواره را به میلگردهای قائم متصل نمود. برای کارگذاری میلگردهای قائم مشکلی وجود ندارد. یوک می تواند از جنس چوبی یا فلزی باشد اما امروزه به ویژه در ایران نوع فولادی آن کاربرد دارد. یوک می تواند جوشی باشد یا به هم پیچ شود و قابل تنظیم باشد. فاصله دو ساق یوک باید در حدی باشد که بتوان قطعاتی با ضخامت های مختلف را اجرا نمود. فاصله دو یوک از هم 90 تا 150 سانتی متر و اغلب بین 1 تا 2/1 متر می باشد.
329. – شابلون و حلقه مانع حرکت جک
330. برای شاقول ماندن سازه، قالب باید در امتداد قائم بالا رود. برای این که این مهم حاصل گردد جک ها باید یکسان حرکت کنند. به علت نقایص موجود در جک ها یا یکسان نبودن فشار روغن در جک ها، درگیری و چسبندگی موضعی قالب و بتن، افزایش بار مرده یا زنده در یک طرف قالب به ویژه انبار کردن مصالح (میلگردها) در یک منطقه، وجود بارهای نامتقارن مانند وینچ ها و آسانسور بتن و سایر عوامل متفرقه مانند اختلاف دما در قسمت های مختلف به ویژه در اثر تابش آفتاب، ممکن است جک ها یکسان پیشروی نکنند و قالب از شاقول بودن خارج گردد. برای این که به نحوی این نقایص جبران شود و آثار محسوس نداشته باشد، سعی می کنند در فواصل معینی (مثلاً 30 سانتی متر) مانعی بر روی میل جک ایجاد کنند تا جک ها در هنگام رسیدن به این موانع از حرکت باز ایستند تا جک های عقب مانده در نوبت های بعدی حرکت خود به آن ها برسند و سپس موانع را مجدداً در فاصله معینی بالا برده و بر روی میل جک محکم بسته تا مجدداً پس از مدتی به توازن حرکت جک ها منجر شود. برای انجام این کار از یک حلقه که با پیچی بر روی میل جک بسته می شود استفاده می گردد. قاعدتاً می توان با یک خط کش یا شابلون به طول معین این حلقه را به اندازه معینی دقیقاً بالا برد اما این کار دارای خطایی ناخواسته (اتفاقی) است و می تواند به نحو نامشخصی باعث کج شدن قالب شود. لذا سعی می کنند این کار را با وسیله ای خاص که نوعی شابلون است انجام دهند که خطای آن بسیار ناچیز باشد و یا بتوان آن را فاقد خطا قلمداد نمود. وسیله مزبور دارای دو حلقه متصل به دو میله است که میل جک از داخل آن ها آزادانه رد می شود اما دو حلقه پیچ دار وجود دارد که ابتدا بر روی هم هستند و سپس یکی از آن ها را بالا کشیده و محکم می کنند در حالی که پیچ دیگر شل است و به راحتی حرکت می کند تا به حلقه محکم شده فوقانی برسد و هنگامی که همه حلقه های آزاد در اثر حرکت جک به سمت بالا به بالا رانده شدند و به حلقه های محکم شده رسیدند حلقه آزاد را بالا می کشند و پیچ آن را محکم کرده و سپس قاب شابلون را بالا برده تا به حلقه برسد پس از آن حلقه فوقانی را آزاد کرده، بالا می برند و محکم می کنند و در عوض پیچ حلقه پایینی را شل می نمایند تا عمل فوق تکرار شود. بدیهی است وقتی این عمل نتیجه مناسبی می دهد که ارتفاع این شابلون ها کاملاً یکسان ساخته شود.
331.
332.
333. ابعاد تراز کن (شابلون)
334.
335.
336. مراحل استفاده از ترازکن
337.
338.
339. نمونه ای از نقشه های ساخت ترازکن
340.
341. – رویه و بدنه قالب لغزنده (Form and Sheathing)
342. رویه قالب ممکن است مانند بده قالب چوبی یا فلزی (فولادی) باشد. هم چنین ممکن است به صورت ترکیبی از این دو ساخته شود. معمولاً اگر بخواهیم از بدنه چوبی استفاده نماییم لازم است تخته چندلا (بین 9 تا 13 لایه) با حداقل ضخامت 10 میلی متر بکار بریم. این تخته ها دارای رویه ای از رنگ مخصوص یا فرمیکا خواهند بود. اگر از رویه فلزی (فولادی) بر روی یک بدنه چوبی استفاده شود کافی است یک ورق فولادی نازک (5/0 تا 75/0 میلی متر) سیاه یا گالوانیزه بکار بریم. اما اگر بدنه فولادی باشد احتیاج به رویه دیگری ندارد و ضخامت بدنه فولادی 2 تا 3 میلی متر بکار گرفته می شود. اگر ضخامت کم باشد به سخت کننده ها یا پشت بندهای قوی تری احتیاج داریم. به هرحال ضخامت کمتر از 2 میلی متر ممکن است اعوجاج های موضعی پیدا کند که در این نوع قالب مشکل بوجود می آورد و اصطکاک را زیاد نموده و نما را نامطلوب تر می نماید. بدنه چوبی از جنس تخته 5/2 سانتی متری در ایران کاربرد ندارد. هرچه رویه صاف تر و هموارتر باشد اصطکاک کمتری خواهیم داشت. در قالب لغزان از مواد رها ساز (Releasing Agents) یا به تعبیر دیگر روغن قالب استفاده نمی شود و ضرورتی ندارد. بدنه قالب در قالب های لغزان ساده قائم در یک یا دو محل دارای شکاف کامل در تمام ارتفاع خواهد بود و لبه آن به مقدار حدوداً 10 سانتی متر روی هم می آید (هم پوشانی یا Overlap) تا با تغییرات جزئی موجود بتواند به صورت انعطاف پذیر عمل نماید و دچار تنش نشود و قطر یا شکل به مقدار جزئی عوض شود، وگرنه می تواند مشکلات جدی به بار آورد. به این شکاف ها فیلتر قالب می گویند. ارتفاع بدنه قالب از 90 تا 150 سانتی متر موجود است و مقادیر 1 تا 2/1 متر معمول تر است. به هرحال تصمیم گیری در مورد ارتفاع بدنه قالب به نوع سازه، سرعت پیشروی، شرایط آب و هوایی، نوع بتن و قدرت کنترل قالب بستگی دارد. در هوای سردتر ارتفاع بدنه را بین 120 تا 140 سانتی متر می گیرند. برای قالب قائم لغزان ساده می توان ارتفاع بدنه را بالا برد اما در یک پروژه مانند برج خنک کن برای ایجاد شیب های متغیر و ایجاد قوس مسلماً ارتفاع بدنه بین 90 تا 100 سانتی متر پیش بینی می شود. هرچه سرعت پیشروی کمتر باشد، ارتفاع بدنه را کمتر در نظر می گیرند و در شرایطی که بتن سفت تری موجود است ارتفاع بدنه را کمتر منظور می کنند. مواردی وجود دارد که ارتفاع بدنه قالب به 5/2 متر رسیده است. برای پایه پل ها، برج های آبگیر کوچک و چاه هایی با عمق کم و برخی هسته های ساختمان های بلند ممکن است ارتفاع بدنه قالب زیاد انتخاب گردد. معمولاً سعی می شود عرض (فاصله) بین دو رویه قالب در تراز تحتانی 5 تا 10 میلی متر بیشتر از فاصله آن ها در تراز فوقانی باشد. بدیهی است این تدبیر برای حرکت ساده تر و روان تر قالب و بهبود نمای بتن اتخاذ می شود و به هیچ وجه نباید خلاف آن عمل نمود. ممکن است بدنه داخلی و خارجی برای این کار کمی شیبدار شوند و یا صرفاً این شیب را به بدنه داخلی داد. طراحی بدنه قالب با توجه به بارهای جانبی (رانشی) بتن و اصطکاک موجود با در نظر گرفتن فاصله پشت بندها و کیفیت مکانیکی بدنه قالب انجام می گردد.
343.
344. – پشت بندها و مهاربندی قالب
345. پشت بند نهایی بدنه قالب همان ستونک یا ساق یوغ می باشد و بارها نهایتاً به آن منتقل می گردد. مسلماً این بارها توسط پشت بندهای واسطه باید انتقال یابد. پشت بندهای افقی و حتی قائم ممکن است بکار رود که برخی از آن ها مانند قالب فولادی ممکن است بسیار نازک و مانند سخت کننده های سراسری باشد. اگر بدنه قالب از تخته های چوبی معمولی باشد (که در ایران مرسوم نیست) اولین پشت بندها باید افقی باشد زیرا تخته ها به صورت قائم کنار هم چیده می شود و باید به هم دوخته شود. در بدنه چوبی چند لایه یا فولادی نیازی به این امر نیست اما ممکن است فقط با یک پشت بند افقی به ساق یوغ متصل شود و بار را به آن وارد کند. پشت بندها می تواند چوبی یا فولادی باشد که در ایران نوع فولادی آن معمول است. اگر فاصله یوغ ها از یکدیگر بیشتر از 5/1 متر باشد ممکن است از یک خرپا به عنوان پشت بند استفاده شود و هم چنین توصیه می گردد پشت بندهای افقی با ضربدری مهاربندی شود. اگر پشت بند افقی فولادی بکار بریم بهتر است حداقل دو پشت بند افقی در ربع پایینی و بالایی بکار رود و مقطع آن از تیرآهن 10 ضعیفتر نباشد اما در سال های اخیر در ایران از لوله یا ناودانی استفاده می شود که ممکن است از این نیز ضعیف تر باشد، به هرحال باید از نظر محاسباتی جواب دهد. فاصله پشت بندها باید چنان باشد که بدنه قالب از نظر خمشی، برشی و خیز بدون مشکل باشد، هم چنین این پشت بندها نیز از نقطه نظرهای مختلف سازه ای جواب بدهند. ممکن است گاه از یک یوغ افقی بین دو یوغ قائم استفاده کرد. این کار در حالی انجام می شود که بارها خیلی زیاد و فاصله یوک ها از هم نیز زیاد باشد. در محل فیلتر قالب پشت بندها نیز همپوشانی داشته و باید به صورت کشویی بتوانند از کنار هم بگذرند.
346. – پاگردهای کار داخلی و خارجی (سکوهای کار میانی) Working Platform (deck)
347. برای عملیات بتن ریزی، حرکت کارگران، بستن میلگردها، کارگذاری و ادامه دادن میل جک ها در طول کار، کنترل قالب و رفت و آمد ناظرین، بازدیدکنندگان و تعمیرکاران، کنترل کنندگان لوله های روغن و کابل های برق سیستم روشنایی و سایر موارد نیاز به سکو و محل کار و تردد وجود دارد که به آن سکوی کار یا پاگرد (کار) می گویند و در سمت خارج و داخل یعنی دو سمت یوک و بدنه قالب وجود دارد که پاگرد داخلی و خارجی نام دارد. علت نام گذاری آن در برخی موارد به نام سکوی کار میانی آن است که یک پاگرد تحتانی برای پرداخت و عمل آوری وجود دارد و گاه یک سکوی فوقانی برای توزیع بتن و برخی عملیات دیگر داریم. اگر سکوی کار فوقانی نداشته باشیم چنین اصطلاحی موضوعیت ندارد. پاگرد کار (سکوی کار) دارای یک کف (دال) چوبی است که از تخته هایی به ضخامت 5/2 تا 3 سانتی متر ساخته شده است در حالی که فاصله پشت بندهای زیر آن از 50 تا 60 سانتی متر بیشتر نشود. زیر این تخته های کف تیرها، یا ناودانی فولادی یا چارتراش چوبی وجود دارد که باید به روی تیرهای اصلی تر و یا بر روی خرپای متکی به یوغ و یا بر پشت بند افقی بدنه قالب تکیه کند. این دال و پشت بندهای زیر آن و خرپا یا پشت بند بدنه قالب باید بتواند بارهای زنده و مرده پاگرد را تحمل کند. تخته های پاگرد در صورتی که در شرایط مرطوب کنار هم قرار گیرند بهتر است کاملاً به هم چسبانده شوند و اگر در شرایط خشک بکار گرفته می شود یک درز کوچک باقی گذاشته شود تا در اثر مرطوب شدن دچار تغییر شکل نشود و باد نکند. در کف این پاگرد در سمت خارج و داخل، یک یا دو دریچه برای دسترسی به کمک یک پلکان به پاگرد تحتانی (سکوی کار پرداخت) وجود دارد که باید همواره پوشیده شود. عرض پاگردها معمولاً حداقل بین 80 تا 90 سانتی متر می باشد و ممکن است در قسمت هایی بزرگتر شود تا میلگردها و لوله های لازم را بتوان انبار نمود. این پاگرد از شروع کار باید نصب شده باشد یعنی باید از بدو کار، سازه آن و تخته کوبی انجام شده باشد. خرپای مثلثی متکی بر ساق یوک معمولاً در ایران به صورت فولادی بوده و اجزای آن با پیچ و مهره به یکدیگر و به ساق یوک متصل می شود و باید بتوان آن را به راحتی در پای کار باز کرد و نباید به هیچ وجه آن را جوش نمود. در اطراف پاگردها باید حفاظ ایمنی ایجاد کرد و از یک تخته پاخور استفاده نمود. گاه لازم است در اطراف سکوی کار یک پوشش به عنوان مانع وزش باد با برزنت یا پوشش مناسب دیگری ایجاد نماییم که از حفاظ موجود و یا سازه مخصوص دیگری استفاده می کنیم.
348. – داربست آویزان یا پاگرد آویز (پاگرد تحتانی پرداخت و عمل آوری) Hanging Scaffold (Finishing and Curing Platform)
349. لازم است برای پرداخت و عمل آوری بتن و بازدید های لازم، پاگردی را در ترازی پایین تر از کف قالب ایجاد نمود تا افراد ایستاده بتوانند در جلوی صورت خود بتن خارج شده از زیر قالب را مشاهده کنند و بتوانند آن را پرداخت نموده و یا مواد عمل آوری را بر سطح بتن بمالند یا بپاشند. هم چنین در صورت لزوم بتوان آب را بر سطح بتن اما در ترازی پایین تر از زیر قالب (حدود 70 تا 100 سانتی متر پایین تر) پاشید. کف داربست آویزان معمولاً 150 تا 180 سانتی متر پایین تر از کف قالب می باشد. کف این پاگرد معمولاً از تخته های چوبی ساخته می شود و بر روی پروفیل فولادی قرار می گیرد و توسط پروفیل فولادی به صورت آویزان به خرپای متصل به یوک یا خود یوک با پیچ و مهره متصل می شود. عرض این پاگرد معمولاً حدود 60 تا 80 سانتی متر است و اطراف آن حفاظ فولادی قرار دارد. از طریق پلکان یا آسانسور از پایین می توان به این پاگرد وارد شد و یا از طریق سکوی کار به کمک پله (نردبان) به پاگرد آویزان رفت. پاگرد تحتانی نباید به راحتی تکان بخورد یا باد آن را تکان دهد و نباید به بدنه دیواره بتن برخورد نماید. در روی پاگرد باید یک تخته پاخور به ارتفاع حداقل 10 سانتی متر نصب شود. لوله های آب و کابل های روشنایی روی پروفیل آویز داخلی نصب می شود. در مواردی که عمل آوری با بخار یا اشعه مادون قرمز یا بخاری برقی انجام می شود، لوله ها و ابزار این عملیات معمولاً بر روی آویز خارجی قرار می گیرد. در صورتی که بخواهیم بتن را در مقابل وزش هوای گرم یا سرد یا تابش آفتاب حفاظت کنیم، برزنت یا پوشش مناسب دیگری به صورت قائم به آویزهای خارجی وصل می گردد. داربست آویزان را نمی توان از ابتدا بست بلکه پس از این که قالب به اندازه فاصله زیر داربست تا زیر قالب از زمین جدا شد اقدام به نصب این داربست به کمک پیچ و مهره می نمایند و تخته های کف را نصب می کنند.
350.
351.
352.
353.
354.
355. عملیات عمل آوری (کیورینگ) بتن از درون داربست آویز
356. پاگرد فوقانی یا سکوی توزیع بتن
357. در برخی پروژه ها یک سکو برای انتقال و توزیع بتن به ویژه با تسمه نقاله در نظر می گیرند. از این روش در برخی سیلوهای ایران مانند تاکستان و همدان استفاده شده است که تقریبا 2/2 تا 5/2 متر بالاتر از سکوی کار قرار می گیرد.
358. وقتی بتن با وینچ یا آسانسور بالا می آید آن را در مخزن (فیدر) تسمه نقاله می ریزد و سپس انتقال می یابد و در انتها در مخزن دیگری می ریزد و یا در میان راه با روش تخلیه جانبی از روی تسمه نقاله به داخل مخزن بتن ریخته می شود.
359. به هرحال با اتخاذ این روش وزن مجموعه قالب زیاد می شود بنابراین سعی شده است از ایجاد آن ترجیحاً پرهیز شود. این پاگرد نباید مزاحمتی برای کارگذاری میلگردهای قائم و میل جک ها فراهم نماید.
360. – لقمه فولادی یا فاصله نگه دار Lower Steel Spacer
361. برای حفظ فاصله قالب تا خارجی ترین میلگرد (پوشش بتنی روی میلگرد) در دو طرف دیواره بتنی می توان از نبشی، سپری یا لوله استفاده نمود به نحوی که از طرف بالا خم شده و به لبه فوقانی قالب متصل گردد (لبه قالب در قسمت خم شده قرار گیرد) در صورتی که میلگردهای افقی نسبت به میلگرد قائم به قالب نزدیک تر باشند (روش معمول) این تدبیر کافی است اما اگر میلگرد قائم به قالب نزدیک تر باشد لازم است از یک میلگرد هادی افقی متصل به این لقمه ها در ارتفاع حدود 10 سانتی متری داخل قالب استفاده نمود.
362. مسلماً این لقمه و میلگرد هادی آن همراه قالب مرتباً بالا می رود و میلگردهای قائم یا افقی را از قالب دور می کند.
363.
364. میلگردهای افقی نسبت به میلگرد قائم به قالب نزدیک تر هستند
365.
366.
367. میلگردهای افقی نسبت به میلگرد قائم از قالب دورتر هستند
368.
369. – هادی یا شابلون کمرکش فوقانی برای نگهداری میلگردها Upper Bar Guide Spacer
370. برای نزدیک نشدن دو شبکه میلگرد دیواره بتنی به یکدیگر لازم است به نحوی نگذاریم میلگردهای قائم به هم نزدیک شود. لذا به کمک دو میلگرد افقی یا لوله افقی خمیده در ترازی بالاتر از تیر فوقانی یوک در داخل شبکه میلگردهای قائم و محکم کردن آن ها با وسیله مطمئن به یوک (مانند یک پایه متصل به یوک) و استفاده از آن ها به عنوان یک شابلون یا هادی مانع نزدیک شدن دو شبکه به یکدیگر می شویم.
371.
372. نمونه ای از هادی برای نگهداری میلگردها
373.
374. – ستون کاذب و مهار میل جک برای جلوگیری از کمانش در بازشوها
375. در طراحی اولیه قالب سعی می کنیم میل جک ها در منطقه بازشوها واقع نشود اما اگر عرض بازشو زیاد باشد و یا نتوانیم به علت تعدد بازشوها و یا جابجا شدن آن ها موفق شویم و ارتفاع بازشو از حدود 5/0 متر بیشتر شود لازم است آن را در محل بازشو مهار کنیم زیراطول کمانش یک میل جک معمولی معمولاً بین 5/0 تا 7/0 متر است.
376. در بازشوهای مرتفع علاوه بر اینکه باید از قاب (قالب) مناسب و محکمی استفاده کنیم لازم است از ستون کاذب برای جلوگیری از کمانش میل جک استفاده نماییم. برای انجام این کار لازم است یک ستون که در نقشه ها وجود ندارد اجرا شود و پس از تکمیل کار و خروج میل جک, تخریب گردد. در این رابطه یک بازشو به دو بازشو تقسیم می شود که بین این دو قسمت همان ستون کاذب وجود دارد. وقتی قالب به تراز زیر بازشو رسید و قالب های (قاب های) بازشو نصب شد, قبل از بتن ریزی حد فاصل دو قالب قائم ستون مقداری خاک اره می ریزند و سپس بتن را می ریزند و وقتی به تراز فوقانی بازشو می رسند مجدداً کمی خاک اره در این قسمت ریخته و پس از آن در ادامه بتن اصلی ریخته می شود. پس از این کار یک ستون به عرض دیواره بتنی و طولی ترجیحاً معادل این عرض ایجاد می شود که اجازه کمانش را به میل جک نمی دهد. در نهایت کار وقتی میل جک را بیرون می آوریم می توان به کمک یک کابل و جرثقیل یا تیفور, به راحتی این ستون کاذب را از محل خود درآوریم.
377.
378.
379. جزئیات قالب بندی جهت ایجاد بازشو ها
380.
381. – راه پله (پلکان) دسترسی یا آسانسور نفرات
382. برای رفتن کارگران و سایر نفرات به روی پاگردهای کار و پرداخت نیاز به یک پلکان یا آسانسور (بالابر) داریم. پلکان معمولاً به کمک چوب و فولاد ساخته می شود و به بدنه بتنی سازه از طریق صفحات مدفون مهار می گردد. پلکان دارای پاگردهایی در فواصل 5/1 تا 2 متر خواهد بود و باید بسیار محکم باشد و معمولاً عرض راه پله به اندازه 50 تا 60 سانتی متر (صرفاً برای عبور یک نفر) می باشد. با بالارفتن قالب مرتباً بر ارتفاع سازه پلکان اضافه می شود. آسانسورها بر قطعات متصل به بدنه حرکت می کند و باید از ایمنی برخوردار باشد و مرتباً باید مسیر و تجهیزات مربوطه متناسب با حرکت قالب اضافه شود.
383.
384. نمونه ای از راه پله (پلکان)
385.
386. – ابزار کنترل شاقول بودن قالب و تراز بودن پاگردها
387. معمولاً قالب در حین بالا رفتن ممکن است کمی منحرف شود. در سازه های مرتفع با ابعاد کوچک تر احتمال انحراف بیشتر است. هدایت گر قالب باید چند نوبت در روز قالب و سازه را کنترل کند تا از انحراف بیشتر جلوگیری و یا اصلاح انحراف نماید. اصلاح انحراف گاه مشکل می باشد و یا اشکالات دیگری را به وجود می آورد و ممکن است صلاح در حفظ انحراف و عدم افزایش آن باشد. علت انحراف ها معمولاً هماهنگ نبودن عملکرد جک ها, بارگذاری نامتقارن بر روی قالب و تفاوت شدید در درجه حرارت بدنه قالب یا بتن در بخش های مختلف آن است. حتی نیروی کریولیس ناشی از حرکت زمین را در انحراف قالب به ویژه نوع پیچشی آن در قالب های لغزنده مدور (مانند سیلوها و دودکش ها و …) محتمل می دانند. وسایلی مانند شیلنگ تراز, اندازه زنی روی میل جک ها یا قالب به کمک ترازیاب, استفاده از شاقول های معمولی یا نوری یا لیزری می تواند در تشخیص انحراف و اندازه گیری آن موثر باشد. شاقول های معمولی در بیشتر پروژه ها به کار رفته است به کمک یک شاقول سنگین وزن که طول سیم آن قابل افزایش است و به دور یک قرقره در بالای قالب پیچیده شده است و به تدریج باز می شود, می توان انحراف را بدست آورد. برای این کار فاصله سیم از دیواره بتنی را در بالاترین و در پایین ترین نقاط اندازه گیری می کنند که اختلاف این دو اندازه معادل انحراف سازه بین این دو انحراف است. بنابراین در یک سازه معمولاً از چهار طرف شاقول آویزان می کنند تا حرکت های انحرافی در هر جهت را تشخیص دهند. تراز نبودن روی پاگرد کار معمولاً می تواند ناشی از انحراف و کج شدن باشد که با وسایل مختلف اندازه گیری می شود.
388. – ابزار کنترل ارتفاع
389. در اتاق کنترل معمولاً یک متر فلزی یا پلاستیکی وجود دارد که سر آن در ارتفاع صفر (زمین) بسته شده است و با بالا رفتن قالب, این متر که در اتاق کنترل به دیواره اتاق وصل شده به تدریج با چرخش باز می شود و می توان ارتفاع کف قالب یا تراز فوقانی قالب را به دست آورد و در هر لحظه از ارتفاع و سرعت حرکت قالب با توجه به ارتفاعات ثبت شده در زمان های مختلف اطلاعاتی را به دست آورد. زمان به کار انداختن پمپ روغن و حرکت قالب به بالا و میزان هر حرکت (یا رقوم ارتفاعی) باید ثبت شود.
390.
391. نمونه ای از اتاقک کنترل پمپ
392. – تجهیزات برقی و کابل های لازم
393. پمپ, روشنایی, بلندگو, جرثقیل ها و آسانسور و بالابر, پمپ آب, لرزاننده های خرطومی, ابزاری مانند دریل و برق جوشکاری و بخاری برقی یا وسایل گرمایشی نیاز به برق دارد. برق مورد نیاز باید با یک کابل اصلی تامین شود. این کابل دور قرقره ای پیچیده شده و همزمان با بالارفتن قالب کابل باز می شود. سیستم توزیع برق در روی قالب برای وسایل و تجهیزات مختلف باید ایجاد گردد و تابلوهایی ساخته شود. سیستم توزیع برق باید ایمن باشد و در برابر آب باران و برف محافظت شود. معمولاً سعی می شود برای ایمنی بیشتر از برق 110 ولت یا کمتر تا حد 24 ولت استفاده گردد و دستگاه ها و لامپ های روشنایی نیز با این ولتاژ کار کنند و لذا تامین آن ها در ایران کمی مشکل می گردد. برق 220 ولت باید به ولتاژ مورد نظر به کمک یک رکتیفایر تبدیل شود. در کارگاه قالب لغزان باید برق اضطراری وجود داشته باشد و بتوان از آن استفاده نمود. بهتر است کابل ها دارای شماره و علایم مشخصه باشد تا در موقع ضروری دچار مشکل نشویم و قابل کنترل و تعمیر باشد.
394. – تجهیزات آبرسانی
395. علاوه بر شست و شوی پاگردها و اشباع کردن سطوح درزهای اجرایی افقی احتمالی, شست و شوهای نظافتی نفرات نیاز به آب برای عمل آوری در پاگرد تحتانی داریم مگر این که عمل آوری به کمک مواد شیمیایی مخصوص انجام شود. لوله اصلی آب به همراه پلکان مرتباً بالا می آید و بدان اضافه می شود. در پاگردهای کار و پرداخت, لوله کشی انجام می شود. اتصال لوله اصلی به همراه پلکان مرتباً بالا می آید و بدان اضافه می شود د پاگردهای کار و پرداخت لوله کشی انجام می شود. اتصال لوله اصلی به شبکه روی قالب توسط یک لوله انعطاف پذیر با طول کافی انجام می شود و هر از چند گاهی با توجه به بالا رفتن قالب اتصال مربوطه قطع و یک شاخه لوله به لوله اصلی اضافه می شود و اتصال لوله انعطاف پذیر به لوله اصلی مجدداً برقرار می گردد. لوله آب عمل آوری در اطراف پاگرد تحتانی در پاگرد خارجی و داخلی کشیده می شود و معمولاً به کمک نازل ها یا افشانک ها آب به صورت پاشیدن با ذرات ریز به سطح بتن می رسد اما نباید به مناطقی برخورد کند که آن را بشوید و به سطح آسیب رساند لذا به نقاطی آب را می پاشیم که تا حدود زیادی سخت شده باشد.
396. – میل در آر (میل کش)
397. با توجه به لزوم در آوردن میل جک از سوراخ موجود در اطراف آن نیاز به وسیله یا دستگاهی است که آن را میل در آر یا میل کش می گویند. نحوه عمل این دستگاه شبیه جک قالب است اما در بالا نصب می شود و میل جک ها را بالا می کشد در حالی که جک در قالب خود را بر روی میل جک بالا می کشد. با توجه به لزوم تسریع و تسهیل در این کار, هر نوبت حرکت و بالا آمدن میل جک (یک کورس) 10 سانتی متر یا بیشتر می باشد. برای این کار ابتدا یوک ها را با چارتراش به بتن گیر می دهند و جک ها را از روی یوک جدا کرده و کنار می گذارند. میل جک را وارد میل کش نموده و میل کش را به بالای یوک متصل می نمایند. سیستم تامین روغن و فشار (هیدرولیک) میل کش را نصف کرده و آن را به کار می اندازند. این سیستم به صورت اهرم دستی کار می کند و با راه اندازی آن میل جک را بالا آورده, وقتی به محل اتصال دو میل جک می رسند, میل کش را متوقف کرده, میل جک بالایی را پیچانده و باز می کنند تا با این روال همه میل جک در ارتفاع سازه خارج گردد.
398.
399. نمونه ای از قالب و ابزار نصب شده روی آن
400. 10- نیروی وارد بر قالب لغزان قائم
401. الف) بارهای قائم
402. مانند هر قالب بندی بار مرده و زنده قائم باید منظور شود. بار مرده قطعات با توجه به جنس آن ها منظور می شود. برای سکوهای کار و داربست آویزان معمولاً می توان بار مرده ناشی از وزن اجزا را 55 تا 80 کیلوگرم بر مترمربع (5/0 تا 75/0 کیلوپاسکال) منظور کرد. وزن قالب, یوک و جک و لوله ها را نیز باید درنظر گرفت که 20 تا 25 کیلوگرم بر مترمربع می شود. برای بار زنده 6/3 کیلوپاسکال (حدود 375 کیلوگرم بر مترمربع) و برای تیرها و خرپاها و پشت بندهای افقی حداقل 4/2 کیلوپاسکال (250 کیلوگرم بر مترمربع) و برای سکوی آویزان پرداخت حداقل 2/1 کیلوپاسکال (125 کیلوگرم بر مترمربع) باید درنظر گرفت. حداقل وزن حجمی چوب مصرفی 750 کیلوگرم بر مترمربع منظور شده است. اصطکاک بین قالب و بتن برای یک قالب به ارتفاع 100 تا 120 سانتی متر نباید از 9/2 کیلونیوتن به ازای هرمترطول (300 کیلوگرم) از بدنه قالب کمتر در نظر گرفت. در واقع تنش اصطکاکی 4/2 تا 9/2 کیلوپاسکال (حدود 250 تا 300 کیلوگرم بر مترمربع) می باشد. به این ترتیب باید حداقل بارهای قائم زنده و مرده را در مجموع بدست آورد و تعداد یوک, جک و میل جک را با توجه به ظرفیت باربری آن ها به دست آورد.
403. ب) بارهای جانبی
404. بارهای جانبی عمدتاً مربوط به رانش جانبی (افقی) بتن می باشد که برای طراحی بدنه قالب, پشت بندها و ساق یوغ و مهاربندی ها و غیره بکار می آید.
405.
406. P حداکثر فشار جانبی برحسب کیلوپاسکال, R سرعت ارتفاعی بتن ریزی برحسب متر در ساعت و T دمای بتن داخل قالب برحسب درجه سانتی گراد می باشد.
407. فشار جانبی در قالب لغزان کمتر از بتن معمولی منظور می شود و باید لرزاندن بتن با دقت بیشتری انجام شود. لایه های بتن ریزی معمولاً بین 20 تا 25 سانتی متر باید صورت گیرد. اگر ضخامت لایه ها بیشتر شود و تراکم لرزشی داخلی کاملی انجام شود لازم است ثابت فرمول فوق از 8/4 به 2/7 افزایش یابد یعنی 5/1 برابر می گردد.
408.
409. 11- پیش نیازهای بالا بردن قالب لغزان
410. هدایت و بالابردن قالب لغزان احتیاج به تخصص و تجربه و حوصله کافی دارد. فرد معینی باید هدایت را به عهده گیرد و برای شیفت های مختلف نماینده ای معرفی نماید. قبل از انجام این کار باید به مسائل زیر توجه داشت.
411. – از صحت عملکرد اجزای قالب و وجود آن ها و مشخصات هندسی آن ها مطمئن گردیم و در موارد خاص اجزای ذخیره را کنترل کنیم.
412. – از وجود نفرات متخصص و کافی برای انجام عملیات مختلف قالب بندی, میلگردگذاری و بتن سازی و بتن ریزی اطمینان حاصل نماییم.
413. – تجهیزات قالب و وسائل مورد نیاز از نظر وجود و صحت کنترل شود.
414. – تجهیزات وابسته به عملیات مانند جرثقیل, برق اضطراری, بتن ساز مرکزی و تامین آب کنترل گردد.
415. – از وجود مصالح کافی برای ساخت بتن اعم از سنگدانه, سیمان, افزودنی و آب در پای کار مطمئن شویم و یا در صورتی که امکان انبار کردن آن ها به صورت یک جا موجود نیست از روند تامین آن در طول کار و متناسب با پیشرفت قالب اطمینان حاصل نماییم.
416. – از وجود میلگرد مورد نیاز پروژه در پای کار مطمئن شویم و حتی لازم است همگی میلگردها بریده و خم شده باشد تا اجازه شروع کار داده شود و یا به نحوی مطمئن شویم در طول کار بخشی از میلگردها می تواند بریده, خم و آماده حمل به روی قالب گردد.
417. – از وجود نقدینگی و وجوه لازم برای انجام کار در مدت محدود اطمینان حاصل نماییم.
418. – از آماده بودن امکانات تامین غذا و آشپزخانه برای طول دوره حرکت قالب مطمئن باشیم (برای شیفت های شبانه روزی)
419. – امکانات رفاهی کافی برای اقامت و کار پرسنل در شیفت های مختلف شبانه روزی فراهم باشد.
420. – امکانات ایاب و ذهاب در طول اجرا به ویژه وسائل حمل بیمار و مصدوم (آمبولانس) در تمام شبانه روز فراهم باشد.
421. – از وجود امکانات ایمنی و بهداشتی بر روی قالب و در پای کار مطمئن شویم.
422. – از وجود قاب ها (قالب), بازشوها و اقلام مدفون به صورت آماده اطمینان حاصل نماییم.
423. – روند برنامه بالا بردن قالب مشخص شود و زمان کلی کار پیش بینی شود.
424. – شیفت بندی افراد و مرخصی ها مشخص گردد و برای موارد اضطراری پیش بینی انجام شود.
425. – از وجود طرح مخلوط کامل بتن و زمان گیرش بتن در شرایط مختلف آب و هوایی اطمینان حاصل شود و به صورت آزمایشی ساخته و بررسی گردد.
426. – به طراحی قالب به طور کلی و فرضیات آن دقت شود و احاطه حاصل گردد.
427. – نسخ کافی از نقشه و مشخصات لازم برای اجرا, تهیه و در اختیار مسئولین ذیربط قرار داده شود.
428. – وجود امکانات کافی کنترلی برای بتن و اجزای آن در حین اجرا و استقرار آزمایشگاه و وجود پرسنل مجرب و آزموده
429.
430. 12- هدایت و بالا بردن قالب لغزان
431. در هدایت و بالابردن قالب لغزان به نکات زیر باید توجه نمود و آن ها را مدنظر قرار داد که رئوس آن ها ابتدا ذکر می شود و سپس به جزئیات می پردازیم.
432. – مشخصات و کیفیت بتن و ساخت آن
433. – کیفیت بتن ریزی
434. – تعیین سرعت حرکت و بالا بردن قالب
435. – شروع کار بتن ریزی و حرکت قالب
436. – کنترل کیفی بتن در حین اجرا
437. – کنترل قالب در حین اجرا
438. – روا داری قالب لغزنده
439. – ایجاد امکانات لازم در حین اجرا
440. – پرداخت سطحی بتن و عمل آوری
441. – نصب جعبه (قاب یا قالب) بازشو ها
442. – میلگرد گذاری
443. – توقف ناخواسته یا گیر کردن (چسبیدن) قالب
444. – توقف عمدی حرکت قالب
445. – قالب برداری نهایی و پایین آوردن آن
446. – مشخصات و کیفیت بتن و ساخت آن
447. بسیاری از اقداماتی که باید در هدایت و بالا بردن قالب انجام شود تابع مشخصات و کیفیت بتن و ساخت آن می باشد. بتنی که با قالب لغزان ریخته می شود طی چند ساعت از زیر قالب بیرون می آید و باید بتواند در محل خود ایستا باشد و بتواند شرایط محیطی موجود و در ادامه بارهای وارده را تحمل نماید. کیفیت بتن در ارتفاع متفاوت است. بتن هایی که اول خارج می شود زودتر ریخته شده است و احتمالاً تا حدی بیشتر گرفته و سخت شده است و بتن های بالاتر خمیری تر می باشد. در شرایط متعارف با دمای 20 تا 25 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 50 درصد یا بیشتر, بتن مناسب معمولاً باید بین 5/1 تا 2 ساعت پس از ریختن گیرش اولیه خود را به انجام رساند (حدود 2 تا 5/2 ساعت پس از ساخت) و در مدت 4 تا 8 ساعت پس از بتن ریزی به گیرش نهایی برسد و مقاومت 5/1 تا 2 کیلوگرم بر سانتی متر مربع را بدست آورد. مسلماً آهنگ افزایش مقاومت بتن باید از آهنگ افزایش بار وارده بر آن بیشتر باشد. این بتن باید کارآیی کافی برای ریختن، جای دهی و تراکم را داشته باشد. توصیه آن است که در هنگام ریختن بتن اسلامپ آن بین 5/7 تا 5/12 سانتی متر باشد و مسلماً اسلامپ آن در روی زمین پس از ساخت باید با توجه به شرایط محیطی بین 10 تا 15 سانتی متر باشد.
448. هم چنین لازم است اصطکاک بتن با قالب کم باشد. جمع شدگی بتن با توجه به یکسره بودن اجرا باید حتی الامکان کم باشد. یکنواختی در تولید بتن از نظر کیفیت در این روش اجرا بسیار مهم است.
449. برای کاهش اصطکاک لازم است ترجیحاً از ماسه گردگوشه استفاده گردد اما مصرف شن شکسته بنا به دلایل دیگر توصیه نمی شود مگر این که به نحوی به افزایش مصرف سیمان و افزایش جمع شدگی منجر نگردد و باعث جداشدگی نشود. مسلماً طبق طرح مخلوط باید مقاومت لازم نیز کسب گردد. بدیهی است سنگدانه های پولکی و کشیده مطلوبیتی ندارد و بهتر است از آن پرهیز شود.
450. افزایش مصرف سیمان و افراط در آن باعث افزایش جمع شدگی و چسبندگی بیشتر بتن به قالب می شود که هر دو نتیجه مناسبی تلقی نمی شود. توصیه آن است که عیار سیمان به 400 کیلوگرم در متر مکعب محدود شود. برای کاهش جمع شدگی و ایجاد دوام کافی، نسبت آب به سیمان به 5/0 محدود گردد و اگر بتن در شرایط محیطی با تری و خشکی و یخ بندان پی در پی باشد حتی محدود کردن آن به 45/0 توصیه می شود.
451. در صورت استفاده از مواد افزودنی مقدار دقیق آن در ساخت بتن رعایت شود وگرنه مشکلات جدی حاصل می گردد. استفاده از مواد کاهنده آب (روان کننده) و حباب زا برای کاهش عیار سیمان و ایجاد کارآیی و کاهش اصطکاک و جمع شدگی توصیه می شود. سعی می شود از سیمان مناسب با شرایط پروژه به ویژه اجرای خاص با قالب لغزان استفاده گردد.
452. طرح اختلاط (نسبت های اختلاط) به صورت دقیق و آزمایشگاهی تهیه شده باشد و در کارگاه به صورت آزمایشی ساخته و در صورت لزوم اصلاح گردد. مسلماً زمان گیرش بتن باید با توجه به شرایط احتمالی حاکم بر پروژه مورد بررسی قرار گیرد. حداکثر اندازه سنگدانه بتن باید به یک هشتم ضخامت دیواره محدود گردد و مسلماً از پوشش بتنی روی میلگرد بیشتر نباشد و سایر ضوابط هندسی من جمله فاصله میلگردهای افقی و قائم نیز رعایت شود. در اغلب موارد حداکثر اندازه اسمی سنگدانه 20 تا 25 میلی متر با توجه به ویژگی های مورد نظر مناسب است.
453. در مورد استفاده از بتن های سفت یا بتن خود تراکم نمی توان توصیه خاصی را انجام داد و بهتر است از مصرف آن ها در شرایط عادی پرهیز شود. ساخت بتن به صورت وزنی با رعایت کنترل های رطوبتی سنگدانه انجام شود و سعی گردد روا داری نسبت آب به سیمان به 02/0 محدود شود. اگر کنترل رطوبتی مستقیم و نسبت آب به سیمان مقدور نیست، با کنترل اسلامپ این کار به دقت انجام شود.
454. حجم بتن تولیدی باید به اندازه ای باشد که بتن ها در پای کار معطل نشود و ضمناً درز سرد در بین لایه های بتن ریزی ایجاد نگردد. به هر حال به این موضوع به ویژه در شرایط هوای گرم توجه خاصی مبذول نمود. در شرایطی که سطح بتن داخل قطعه زیاد باشد محاسبات باید با دقت صورت گیرد و با توجه به سرعت کار و شرایط محیطی و نوع بتن و سیمان و افزودنی موجود حجم مورد نیاز در واحد زمان مشخص می گردد.
455. از مصرف سیمان های داغ پرهیز شود هر چند با آب سرد یا یخ دمای بتن را متعادل کنیم. سیمان داغ باعث افت اسلامپ و کلوخه شدن و گیرش ناگهانی در برخورد با آب با هر دمایی می شود. بهتر است در قالب لغزنده دمای سیمان به 45 درجه محدود شود و ابداً از 50 درجه بالاتر نرود. دمای بتن برای ریختن در قالب در هوای گرم و به طور کلی در هر شرایط محیطی از 30 درجه بالاتر نرود و حداقل دمای بتن با توجه به ضخامت قطعه از 10 یا 13 درجه کمتر نشود و حتی در هوای سرد نیز بسته به ضخامت قطعه از 18 یا 21 درجه سانتی گراد تجاوز نکند.
456. – کیفیت حمل، بتن ریزی و تراکم
457. حمل در اسرع وقت و با توجه ویژه به عدم جداشدگی انجام شود و قبل از ریختن در قطعه مجدداً کنترل شود. جابجایی های مکرر و بی مورد در هوای سرد و گرم توصیه نمی شود و باعث جداشدگی نیز می شود و بر دمای مورد نیاز اثر گذاشته و در شرایط خشک و گرم و توام با وزش باد شدت تبخیر را افزایش می دهد.
458. – پس از کنترل های لازم در مورد میلگردهای نصب شده، لازم است بتن بالا آمده از پای کار را در سطح پاگردها توزیع نموده و در لایه هایی به ضخامت حدود 20 سانتی متر به صورت تقریبا یکنواخت ریخت و در قطعه جای داده و متراکم کرد. یکنواخت پر نشدن قالب می تواند در قالب لغزان مسئله ساز باشد و کنترل حرکت را مشکل کند.
459. – همواره بتن ریزی لایه بعدی پس از تکمیل بتن ریزی و تراکم لایه قبلی انجام شود و 5 تا 10 سانتی متر از لایه زیرین به صورت مشترک با لایه فوقانی لرزانده شود. مسلماً این کار باید قبل از گیرش اولیه لایه زیرین انجام شود وگرنه درز سرد ایجاد خواهد شد که بسیار نامطلوب است. برای اطمینان بهتر است از مصرف بتن هایی که بیش از یک ساعت از ساخت آن ها گذشته خودداری کنیم و یا با توجه به دانستن زمان گیرش در مورد بتن ها و امکان مصرف آن ها و ایجاد درز سرد تصمیم گیری نماییم. در این حالت ممکن است نیاز به دیرگیرکننده داشته باشیم.
460. – خوب است همواره حدود 10 تا 15 سانتی متر بالای قالب را خالی نگه داریم. این کار به کاهش اصطکاک، کنترل بهتر قالب و کاهش ترک خوردگی های بتن کمک می کند.
461. – از ریختن خرده های سخت شده بتن در داخل بتن تازه خودداری شود و سعی گردد لبه قالب ها و بخش فوقانی قالب تمیز نگه داشته شود. بهتر است برای این که پاگرد و لبه قالب آلوده به بتن نشود از یک ورق که به شکل قیف درآمده استفاده شود و یا از یک ورق گونیای گالوانیزه در سمت بتن ریزی استفاده گردد.
462. – ضمن رعایت اصول تراکم بتن، لازم است از استفاده از ویبراتورهای قوی بپرهیزیم. خوب است قطر ویبراتور از یک پنجم و حتی یک ششم ضخامت قطعه تجاوز نکند.
463. – لازم است در هنگام لرزاندن بتن، لرزاننده را به میلگرد و قالب نچسبانیم تا مشکلی برای درگیری بتن و میلگرد در منطقه ای که بتن گرفته است به وجود نیاورد و نمای بتن آسیب نبیند.
464. – میله یا سیخ زدن در فاصله میلگرد و قالب می تواند به تراکم این بخش بتن کمک نماید.
465. – تعیین سرعت حرکت و بالا بردن قالب
466. مشخص نمودن سرعت مناسب برای حرکت رو به بالا از نقطه نظرهای مختلف اهمیت دارد. معمولاً سرعت متوسط حرکت قالب لغزان بین 5 تا 30 سانتی متر در ساعت متغیر است. قالب در هر شبانه روز معمولاً 1 تا 7 متر می تواند حرکت نماید. در سرعت های کم امکان چسبیدن بتن به قالب و بالا رفتن اصطکاک مطرح است در حالی که در سرعت های زیاد نگران وضعیت بتن خروجی از زیر قالب و نگرفتن آن به قدر کافی هستیم. در هر دو حالت کرانه ای، مشکل کنترل قالب از نظر نحوه حرکت و شاقولی بودن وجود دارد و نگران کننده تر است. معمولاً در دمای کمتر از 15 درجه سانتی گراد دو تا سه گام حرکتی در هر ساعت (دو بار پمپ کردن روغن) توصیه می شود در حالی که در دمای 15 تا 25 درجه سانتی گراد سه تا چهار بار حرکت در ساعت معقول به نظر می رسد. در دمای 25 تا 35 درجه سانتی گراد 4 تا 6 حرکت در ساعت میسر است. بدیهی است در صورتی که خواسته دیگری داشته باشیم باید شرایط را با مصرف افزودنی یا تغییر دمای محیط اطراف بدنه قالب عوض کنیم. هر چند سرعت های بالا به عنوان متوسط مطرح شده است، اما در یک ساعت و یا چند ساعت ممکن است مقدار حرکت کمتر از 5 یا بیشتر از 30 سانتی متر در ساعت باشد. سرعت های مقطعی تا 45 سانتی متر در ساعت نیز وجود داشته است. پیچیدگی های زیادی در مشخص نمودن سرعت مناسب وجود دارد و با یک عامل مواجه نیستیم. ممکن است بنا به ضرورت سرعت کم یا زیادی بخواهیم بنابراین باید عوامل دیگری را بنا به دلخواه تغییر دهیم و اگر نتوانیم باید در خواسته خود تعدیل کنیم. اگر زمان لازم برای رسیدن به مقاومت 5/1 تا 2 کیلوگرم بر سانتی متر مربع را t بنامیم و H ارتفاع قالب و h ارتفاع هر لایه بتن ریزی بر حسب سانتی متر باشد، سرعت حرکت قالب برحسب سانتی متر در ساعت از رابطه زیر بدست می آید.
467.
468. مثلاً اگر ارتفاع قالب 120 سانتی متر و ارتفاع یک لایه 20 سانتی متر باشد و زمان لازم برای رسیدن بتن به مقاومت مناسب جهت بیرون آمدن از قالب 6 ساعت منظور گردد سرعت مناسب حرکت قالب 15 سانتی متر در ساعت می شود.
469. سرعت حرکت قالب بر فشار وارده به بدنه قالب، امکانات لازم برای میلگردگذاری در حین اجرای قالب و نصب اقلام مدفون، حجم بتن لازم در هر ساعت، استقرار قالب بازشو ها، امکانات ریختن و جای دهی و تراکم و امکانات لازم برای پرداخت سطح بتن بیرون آمده از زیر قالب اثر می گذارد. این موارد می تواند موجب تجدید نظر در ضخامت لایه، تغییر کیفیت بتن از نظر گیرش و سرعت قالب گردد. معمولاً خوب است سرعت حرکت قالب چنان باشد که اگر با انگشت شست خود به بتن بیرون آمده فشار دهیم اثر آن باقی بماند و ضمنا سطح آن را بتوان با ماله مخصوص یا یونولیت یا اسفنج خیس پرداخت نمود. در صورتی که بتن خیلی نرم و خمیری باشد ممکن است دچار تغییر شکل یا بادکردن شود و یا حتی شره کند. اگر بتن خیلی سخت شده باشد قابل پرداخت نیست و به شدت اصطکاک بتن و قالب را افزایش می دهد.
470.
471. اثرگذاری فشار در بتن مناسب برای خارج شدن از قالب
472. – شروع کار بتن ریزی و حرکت قالب
473. پس از این که اقدامات و پیش نیازهای بتن ریزی و حرکت قالب فراهم گردید و مجوز مربوطه صادر شد، در شروع کار لازم است نکاتی رعایت گردد.
474. در ابتدا با لایه هایی به ضخامت حدود 20 سانتی متر، ارتفاع 60 تا 80 سانتی متر از قالب را با بتن پر کرده و هر لایه را طبق اصول حاکم بر بتن ریزی و تراکم به خوبی ریخته و متراکم می نماییم. در این مدت از صحت آب بندی و پایداری اولیه قالب مطمئن می شویم. در این رابطه نباید برای اولین پمپ زنی و حرکت جک عجله کنیم و باید اجازه دهیم در شرایط معمولی حدود 4 ساعت از ریختن اولین لایه بگذرد (در هوای خنک 5 تا 6 ساعت و در هوای نسبتاً گرم در حدود 3 ساعت). سپس قالب را برای اولین بار به سمت بالا حرکت می دهیم. بدیهی است باید تمام موانع حرکتی از جمله تکیه گاه های کمکی اولیه قاب و اتصالات محتمل قالب با شالوده یا زمین قطع و حذف گردد. وقتی قالب چند سانتی متر بالا آمد، لازم است مجدداً ضمن کنترل بتن خروجی از زیر قالب، از عملکرد قالب و جک ها اطمینان حاصل کنیم. فاصله ارتفاعی حرکت اطراف قالب باید در جک زدن های اولیه کنترل شود و با ارتفاع ثبت شده در اتاق کنترل مقایسه گردد و مقدار متوسط هر حرکت (جک زدن) به دست آید و از یکنواختی آن مطمئن شد و در صورت عدم یکنواختی، مشکل را یافته و رفع کرد. در صورتی که از روی شالوده و زمین کار را شروع کنیم مسلماً در ابتدا نصب داربست آویز (سکو یا پاگرد پرداخت) میسر نیست. لذا باید آن قدر بالا رفته که امکان نصب سکوی تحتانی فراهم گردد.
475. – کنترل کیفی بتن در حین اجرا
476. کنترل کیفی بتن در مرحله اجرای قالب با اهداف متفاوت و در مراحل مختلف با اشکال گوناگون انجام می شود و از اهمیت زیادی مانند کارهای معمولی برخوردار است. از جمله کنترل اجزای بتن که در کارگاه انبار شده و یا مرتبا وارد کارگاه می شود را می توان نام برد. فرصت برای انجام برخی آزمایش ها مثلاً کنترل کیفی سیمان وجود ندارد و معمولاً سنگدانه ها مرتبا مورد بررسی های اولیه قرار می گیرند. توصیه می شود در روزهای اول آزمایش هایی نظیر دانه بندی، درصد گذشته از الک شماره 200، درصد شکستگی و درصد ذرات پولکی و کشیده روزانه یک بار انجام شود و ضمن بررسی کیفی سنگدانه، مرتبا تغییرات لازم در طرح های مخلوط داده شود. بدیهی است اگر نمونه های سه روز اول فاقد مشکل باشد می توان این آزمایش ها را به دو بار در هفته و حتی یک بار در هفته کاهش داد.
477. – کنترل دمای سنگدانه، سیمان و آب نیز در حین اجرا علاوه بر کنترل دمای بتن ساخته شده و دمای بتن در حال ریختن می تواند در ساخت بتن و رسیدن به دمای مورد نیاز به ما کمک کند. باید توجه کرد که از مصرف سیمان و آب با دمای زیاد پرهیز شود. لازم است دمای بتن مرتبا کنترل گردد. توصیه می شود دمای بتن در تمام شبانه روز به ویژه در صورتی که احتمال می دهیم به علل خاصی نظیر تغییر دما و یا استفاده از سیمان تازه وارد یا سنگدانه جدید الورود، دمای بتن دست خوش تغییراتی شده باشد.
478. – با تعیین رطوبت سنگدانه ها به ویژه ماسه در طول شبانه روز باید نسبت به اصلاح رطوبتی طرح مخلوط (میزان آب مصرفی و سنگدانه مرطوب) اقدام نمود. استفاده از امکانات ویژه نظیر بتن سازهای تمام اتوماتیک با حس گر های رطوبتی و نرم افزارها و سامانه های کنترلی توصیه می گردد. در غیر این صورت باید از آزمایش های سریع تعیین رطوبت بهره گرفت و سریعاً محاسبات لازم را انجام داده و نتیجه را به مسئول بتن سازی اطلاع داد.
479. – در صورتی که نتوان رطوبت را دقیقاً به دست آورد لازم است به صورت چشمی مقادیر را اصلاح کرد و آب را به تدریج وارد مخلوط کن نمود تا روانی لازم طبق طرح مخلوط به دست آید. مسلماً در این حالت تغییرات دانه بندی و شکل دانه ها و درصد شکستگی و هم چنین درصد ذرات گذشته از الک شماره 200 تاثیر عمده ای را بر روانی (اسلامپ) بتن به وجود می آورد که باید به آن توجه نمود وگرنه این نوع کنترل نمی تواند به یکنواختی بتن به ویژه از نظر کنترل نسبت آب به سیمان منجر گردد.
480. – کنترل های چشمی (مشاهده ای) (Visual Inspection) برای بتن ساخته شده، حمل شده، پای کار در هنگام ریختن و در حین ریختن از اهمیت زیادی برخوردار است. به ویژه مسئله جداشدگی یا آب انداختن در این رابطه باید بررسی گردد و در صورت بروز اشکال به نحو مقتضی مرتفع گردد، خواه از استعداد بتن نشات گرفته باشد و خواه از شیوه حمل و ریختن و تراکم.
481. – کنترل کیفی مقاومتی بتن با نمونه برداری و قالب گیری بتن و نگهداری آن در شرایط استاندارد انجام می شود که با مقاومت مشخصه (رده مورد نظر) مقایسه می گردد. برای این منظور از هر 75 متر مکعب بتن یک نوبت نمونه برداری ضروری است ولی به هرحال در هر شیفت نیاز به یک نوبت نمونه برداری وجود دارد (طبق ACI). برای این منظور تهیه حداقل دو آزمونه در سن مقرر (معمولاً 28 روزه) ضروری است. اما بهتر است یک آزمونه قاضی نیز تهیه شود. اگر تهیه آزمونه برای تعیین مقاومت سنین دیگر مثلاً 3 یا 7 روزه نیز نیاز باشد اخذ یک آزمونه برای آن ها کافی است. در صورتی که اخذ نمونه های آگاهی یا نمونه های عمل آمده در کارگاه برای کنترل کفایت عمل آوری نیز ضروری باشد، لازم است آزمونه ها را افزایش داد اما به هر حال این آزمونه ها صرفاً در شرایط واقعی عمل آوری در بخش بالای سکوی کار تحتانی (زیر سکوی کار میانی) نگهداری می شود. بدیهی است سن آزمایش در نمونه آگاهی دلخواه است اما سن آزمایش برای کنترل کفایت عمل آوری 28 روز خواهد بود. در برخی منابع تهیه نمونه به ازای هر متر ارتفاع و در دو نوبت نمونه برداری در هر نوبت کاری پیش بینی شده است که مستند آیین نامه خاصی نیست.
482. – بسته به استاندارد و آیین نامه مورد استناد آزمونه ها مکعبی یا استوانه ای خواهد بود. در آبا اجازه داده شده است تا نمونه مکعبی تهیه و نتایج آن به استوانه ای تبدیل گردد.
483. – بتن خروجی از زیر قالب از نظر میزان گیرش و سخت شدگی باید توسط مسئول قالب یا ناظر کنترل شود و در سرعت قالب در صورت نیاز تجدید نظر گردد و یا شرایط ساخت بتن از نظر افزودنی و غیره مورد بازبینی قرار گیرد.
484. – کنترل قالب در حین اجرا
485. مفهوم کنترل قالب در حین اجرا بسیار گسترده است. کنترل کیفیت عملکرد قالب و یا هندسه حرکت قالب از جمله این مفاهیم است. کیفیت بدنه قالب، پشت بندها، پاگردها، یوک، جک، میل جک، سیستم پمپاژ روغن به همراه صحت عملکرد امکانات جنبی که به حرکت صحیح و اصولاً امکان حرکت منجر می شود، از جمله مواردی است که نیاز به کنترل دارد. بررسی قالب از نظر تمیزی قسمت فوقانی رویه قالب و پاگردها بسیار مهم است. لازم است گه گاه در پاگرد تحتانی اقدام به کنترل فاصله بتن از بدنه تحتانی قالب نماییم. معمولاً این کار از سمت داخل و خارج انجام می شود. اگر فاصله بیش از یک یا دو میلی متر باشد، نشانه آن است که قالب کج شده و در حال انحراف از مسیر قائم می باشد. در این حالت معمولاً سمت مخالف قالب فشار توام با برش به بتن بدنه وارد می کند که ممکن است بتن به صورت بریده بریده و بد نما خارج شود و قالب به آن سمت منحرف شده که باید سعی شود این مشکل با حرکت بیشتر جک های سمت مخالف جبران گردد. گاه قالب لغزان می چرخد و می توان با بستن قالب به کمک تیفور از پیچش بیشتر جلوگیری نمود و می توان با شیب دادن جک ها از پیچش جلوگیری کرد.
486. – روا داری قالب لغزان
487. در اجرای قالب لغزان روا داری های زیر در ACI 313 , 117 پیش بینی شده است.
488. الف) انحراف از قائم (شاقولی)
برای ارتفاع 30 متر یا کمتر
75 میلی متر
برای ارتفاع بیش از 30 متر
یک چهارصدم ارتفاع اما به هرحال کمتر از 100 میلی متر
489.
490. ب) قطر داخلی یا فاصله بین دیوارها
هر 3 متر قطر یا 3 متر فاصله
12 میلی متر
مجموع انحراف از قطر یا فاصله
کمتر از 75 میلی متر
ابعاد سطح مقطع دیوار
25+ تا 10- میلی متر
491.
492. ج) موقعیت باز شو یا اقلام مدفون یا مشابه
در امتداد قائم
75± میلی متر
در امتداد افق
25± میلی متر
493.
494. – ایجاد سایر امکانات لازم در حین اجرا
495. در حین اجرا امکاناتی باید متناسب با پیشرفت کار فراهم آید و یا گسترش پیدا کند. از جمله این موارد می توان به افزایش ارتفاع جرثقیل، افزایش امکانات حرکت وینچ و آسانسور در ارتفاع (برای حمل بتن یا نفر)، امتداد دادن لوله کشی آب، ایجاد پلکان دسترسی و رمپ های لازم، تامین روشنایی های لازم مقطعی و … اشاره نمود. گاه لازم است از وسائل گرمایشی در هوای سرد استفاده گردد که در حین اجرا تامین و نصب می گردد.
496. – پرداخت سطحی بتن و عمل آوری
497. بتن خروجی از زیر قالب به خاطر کاستی های احتمالی نیاز به ترمیم و پرداخت دارد. این بتن باید تا حدودی نرم و قابل پرداخت باشد. یک گروه باید در پاگرد تحتانی خارجی و گروه دیگر در پاگرد تحتانی داخلی متناسب با حجم کار مشغول باشند. برای این کار نیاز به امکانات نظافتی و هم چنین ماله های یونولیتی یا لاستیکی و حتی فلزی وجود دارد. مقداری ملات ریز دانه هم برای ترمیم یا پرداخت بهتر ضروری است. این ملات باید به مقدار کم ساخته و مصرف گردد و در صورت ترمیم، بهتر است در داخل آن لاتکس (چسب بتن) مصرف شود. عمل آوری ممکن است با مواد شیمیایی عمل آوری انجام شود که باید با قلم مو یا پیستوله بر روی بتن خارج شده از قالب اعمال شود. توصیه می گردد از این روش برای بتن هایی که نسبت آب به سیمان آن ها از 42/0 کمتر است استفاده نشود مگر این که شرایط محیطی حاد مانند وزش باد به همراه خشکی و گرمای هوا کار حفاظت و عمل آوری را به شدت مشکل نماید. معمولاً با استفاده از پاشش آب از سوراخ ها یا نازل لوله هایی که در پاگرد تحتانی داخل و خارج نصب شده، بر سطح بتن خارج شده از زیر قالب، عمل آوری رطوبتی انجام می شود. این آب نباید دقیقاً به بتن تازه خارج شده پاشیده شود بلکه ابتدا باید پرداخت انجام شده و آب به سطح بتن در تراز یک متری زیر قالب بپاشیم تا سطح بتن شسته نشود و بد نما نگردد. هرچه آب به صورت ریزتر و پودری پاشیده شود بهتر است. در صورتی که نیاز به کاهش وزش باد یا تابش آفتاب به سطح بتن تازه خارج شده از زیر قالب داشته باشیم لازم است با برزنت یا گونی که در قسمت خارجی پاگرد تحتانی کشیده می شود این کار را به انجام برسانیم. اگر نیاز به ایجاد گرما در هوای سرد داشته باشیم، از لامپ مادون قرمز یا بخاری برقی در پاگرد تحتانی استفاده می شود. به هر حال لازم است این لامپ ها یا بخاری در فاصله مناسبی نصب گردد تا ضمن توزیع گرما در سطح بتن و قالب، از خشک شدگی و ترک خوردگی موضعی جلوگیری شود. توصیه می گردد این وسائل در قسمت خارجی پاگرد تحتانی نصب شود. گاه در هوای سرد یا هنگامی که باد گرم و خشک می وزد، ممکن است از یک گونی یا برزنت آویزان از زیر پاگرد تحتانی استفاده گردد و حتی طول این پوشش و محافظ ممکن است به چندین متر برسد تا در طی 2 تا 3 روز پس از خروج بتن، عمل آوری و حفاظت انجام شود.
498. – نصب جعبه ( قالب) بازشو ها
499. اجرای بازشو ها معمولاً مشکل است. برای ایجاد بازشو (در و پنجره و غیره) معمولاً صندوقه (جعبه) چوبی و گاه فولادی در بین بدنه قالب های لغزنده کار می گذارند. به منظور پرهیز از ایجاد درگیری بتن قالب لغزنده و صندوقه (جعبه) معمولاً عرض (پهنا) صندوقه را در حدود 10 تا 15 میلی متر کمتر از ضخامت بتن جداره در نظر می گیرند. پس از بالا رفتن قالب لغزنده، صندوقه (قالب) چوبی یا فلزی روغن زده را از محل خارج می کنند. در مواردی که میل جک در بین قالب (جعبه) قرار می گیرد باید سعی نمود میل جک از داخل صندوقه عبور نماید وگرنه میل جک باید روی صندوقه واقع شود که بار زیادی را وارد می کند. اگر بازشو ها در یک تراز قرار گیرند اجرای آن ها ساده تر خواهد بود. مشکل بزرگ گیر کردن صندوقه به قالب و بالا رفتن آن می باشد که همواره جدی می باشد. لذا تدابیری را اتخاذ می کنند تا این حرکت ناخواسته قالب (جعبه) بازشو صورت نگیرد. بستن جعبه بازشو به میلگردها با سیم یا خالجوش از اینجمله است. گاه با یک زنجیر یا سیم قلابدار آن را به میلگرد های افقی زیرین اتصال میدهند. تعیین موقعیت بازشوها بهویژه تراز تحتانی باید با دقت و با توجه به ارتفاعموجود قالب تعیین شود.
500. – میلگردگذاری
501. میلگردگذاری در حین حرکت قائم انجام می شود. نصب میلگردهای قائم ساده است و به صورت هم پوشانی انجام می شود. اما مشکل بزرگ نصب میلگردهای افقی و بستن آن ها به میلگردهای قائم است. این کار در فاصله بالای قالب تا زیر تیر افقی یوک می تواند انجام شود. توصیه می گردد در طراحی قطعه، میلگردهای افقی در قسمت خارجی قرار گیرد تا بستن آن ساده تر باشد در غیر این صورت میلگردگذاری به کندی و سختی انجام می شود و ممکن است باعث کند شدن سرعت حرکت قالب گردد.
502. – چسبیدن یا گیر کردن قالب (توقف ناخواسته)
503. گاه به دلیل اصطکاک و چسبندگی زیاد قالب به بتن و عدم توانایی جک ها برای بالا بردن قالب، توقف ناخواسته ای پیدا می شود که به مرور زمان با گرفتن و سخت شدن بتن حرکت مجدد مشکل تر می شود. وقتی بتن خیلی سفت و چسبناک باشد یا دچار گیرش های سریع (به دلیل گرمی هوا) شود و یا قالب زیاد پر شده باشد و یا به دلایلی سرعت حرکت قالب کم باشد و یا بین دو حرکت فاصله زمانی زیاد به وجود آید، احتمال وقوع چنین مشکلی وجود دارد. کمک دادن جک ها در اسرع وقت می تواند مشکل را حل کند وگرنه لازم است قالب را بریده و آزاد نماییم تا امکان حرکت به وجود آید. به هرحال اگر توقف در بتن رسانی زیاد شود لازم است عملیات آماده سازی درز ناخواسته اجرایی انجام شود.
504. – توقف عمومی حرکت قالب
505. به دلیل مشکلاتی در امر تدارکات مصالح یا مشکلات نیروی انسانی یا قالب یا شرایط آب و هوایی (محیطی) ناجور و پیش بینی نشده و یا عدم پیش بینی کار در این شرایط، لازم است توقف در حرکت قالب را داشته باشیم. مناسب نبودن تولید بتن یا غلط بودن عملیات اجرایی ممکن است باعث شود دستور توقف صادر گردد. گاه برای بالا کشیدن میل جک و کارگذاری آن ها در رقوم بالاتر ممکن است توقف پیش بینی شده داشته باشیم. به هرحال درز اجرایی در این محل خواهیم داشت و لازم است اقدامات مورد نیاز در درزهای اجرایی افقی انجام شود.
506. – قالب برداری نهایی و پایین آوردن قالب و متعلقات
507. وقتی به رقوم مورد نظر نهایی رسیدیم و کار بتن ریزی و تراکم تمام شد، حرکت قالب را بدون بتن ریزی با سرعت مناسب ادامه می دهیم تا تراز تحتانی قالب از سطح بتن بالاتر رود. پس از تمیز کردن سطوح بتن و تراشیدن بتن اضافی باید مطمئن شویم بتن برای تحمل تنش پایه ها و بالشتک ها و زیر سری چوبی یا فلزی به قدر کافی کسب مقاومت نموده است. سپس این پایه ها یا بالشتک ها و زیر سری ها را بین قالب و سطح افقی بتن قرار می دهیم. سپس جک ها را آزاد کرده و آن ها را در می آوریم و پس از آن با میل جک کش، میل جک ها را خارج می کنیم. در مرحله بعد به تدریج با جرثقیل یا وسائل دیگر قطعات قالب را پیاده کرده و آن ها را تمیز و تعمیر نموده و برای کار بعدی آماده می کنیم.
508.
509. قالب های لغزنده
510.
511. امروزه برای ساخت سازه های بلند و با طول زیاد نظیر سیلوها، برج های مخابراتی،
512. هسته های برشی ساختمان های بلند، برج های خنک ساز ، دودکشها، پایه های پله، کف
513. تونلها، کانال های آب، کف جاده ها و سازه های مشابه که اجرای آنها در گذشته
514. نیاز به داربست بندی سنگین در اطراف سازه داشت، از روشی استفاده می گردد که
515. قالب لغزنده نام دارد. با استفاده از روش قالب لغزنده بسیاری از داربست بندی
516. های اطراف سازه حذف گردید و سرعت اجرای کار به همراه نمای بهتر برای کار افزایش
517. می یابد.
518.
519.
520. قالب های لغزنده قائم
521.
522.
523. اساس روش اجرای قالب لغزنده عمودی این است که قالب به ارتفاع ۱ تا ۱.۵ متر در
524. فواصل زمانی متناوب به بالا کشیده می شود. در ضمن بالا کشیدن قالب عملیات بتن
525. ریزی و آرماتور بندی نیز ادامه می یابد و دائما مخلوط بتن از بالا به درون قالب
526. ریخته شده و ضمن حرکت قالب به سمت بالا بتن سخت شده از قسمت زیرین قالب جا می
527. ماند. سرعت حرکت قالب طوری تنظیم می شود که بتن در زمان خارج شدن از قالب ضمن
528. تحمل وزن خود، جهت حفظ شکل خود از مقاومت کافی برخوردار باشد. قالب بندی لغزان
529. قائم را می توان بر اساس حرکت پیوسته انجام داد و یا آن را طوری برنامه ریزی
530. کرد که در ارتفاع معینی متوقف گردد و سپس حرکت لغزان خود را مجددا از سر گیرد.
531. معمولا حرکت قالب لغزان با سرعتی یکنواخت صورت می گیرد.
532. در صورتی که قالب لغزان دارای توقف باشد درزهایی به وجود می آیند که با درزهای
533. میان مراحل بتن ریزی در عملیات ساختمانی با قالب ثابت فرقی ندارد.
534. قالب لغزنده در امتداد قائم با سرعتی یکنواخت حرکت می کند و این سرعت به اندازه
535. ای است که هر مقطع از بتن در طول مدت زمان لازمی که برای گیرش اولیه نیاز دارد
536. درون قالب می ماند.روش قالب لغزنده عمودی برای سازه های پوسته ای با ضخامت جدار
537. ثابت و یا تقریبا ثابت به کار می رود. قالب های لغزان قائم توسط جکهایی به بالا
538. حرکت داده می شوند که بر روی میله های صاف یا لوله های سازه ای کار گذاشته شده
539. در بتن سخت عمل می کنند. این جکها ممکن است از نوع دستی، بادی،برقی یا
540. هیدرولیکی باشند. سکوهای کار و داربست های کارگران پرداختکار نیز به قالب بندی
541. متصل و به همراه آن حرکت می کنند.
542.
543.
544.
545. *قسمتهای اصلی یک قالب لغزنده عبارتند از:*
546.
547.
548.
549. *دیواره های قالب* : دیواره های قالب باید به اندازه کافی محکم و مقاوم باشند.
550. جنس این دیواره ها ممکن است چوبی و یا فلزی باشند. قالبهای فلزی به مراتب
551. سنگین تر از قالبهای چوبی اند ولی در عوض استحکام بیشتری داشته و تعداد دفعات
552. استفاده از آنها بیشتر است. تعمیرات و یا تغییرات احتمالی قالبهای فلزی نیز
553. نسبت به قالبهای چوبی دشوارتر است در عوض تمیز کردن آنها آسانتر و نمای بتن پس
554. از باز کردن قالب صاف تر است.
555. خود قالب ها را می توان در سه بخش در نظر گرفت :
556. یوغها[۱]،
557. پشت بندهای افقی[۲](کمرکش)
558. و قالب بدنه[۳].
559.
560. یوغها دو وظیفه اصلی دارند: جلوگیری از باز شدن قالب ها در قالب در برابر
561. فشارهای جانبی بتن و انتقال بار و فشار به جکها. پشت بندها نیز برای تقویت
562. مقاومت خمشی بدنه قالب ساخته شده و بار قالب ها را به یوغ ها منتقل می کنند.
563. سکوی نازک کاری، عرشه اجرایی و سکوی طره ای به پشت بندهای افقی متصل می شوند.
564. اتصال پشت بندها به یوغ باید قادر به حمل این بارها باشد. قالب بدنه که نیز می
565. تواند از پانلهای فلزی، پانلهای چند لایه و یا الوارهای چوبی باشد مستقیما به
566. پشت بندهای افقی متصل می شود.
567. *طوقه ها* : این طوقه ها برای نگهداری سکوی کار و انتقال آن و همچنین نگهداری و
568. تحمل وزن قالب و کابل جک در نظر گرفته می شوند. طوقه ها معمولاً فلزی و به صورت
569. پروفیلهایی مناسب طرح و در نظر گرفته می شوند.
570. *سکوی کار* : معمولاً سه سطح کار در نظر می گیرند. یکی که بالاتر از طوقه ها و
571. در ارتفاعی در حدود دو متر و بالاتر از انتهای دیوار قرار گرفته و برای استفاده
572. از بستهای فلزی ثابت کننده به کار می روند. دیگری سکویی است که در بالای کف و
573. هم تراز بالای قالب قرار می گیرد و برای قرار دادن ظرف بتن و انبار کردن مصالح
574. و وسایل تراز کردن و همچنین وسایل کنترل جک مورد استفاده قرار می گیرد و
575. بالاخره سومین سکو به صورت چوب بست آویزان و یا یکسره که معمولاً در دو طرف
576. دیوار قرار گرفته و برای دسترسی به نمای قسمتی از دیوار، که به تازگی قالب آن
577. را باز کرده و ترمیم احتمالی آن، مورد استفاده قرار می گیرد.*جکهای
578. هیدرولیکی*:جکهای
579. هیدرولیکی مورد استفاده معمولاً با ظرفیت خود، نظیر جکهای سه تنی و یا شش تنی
580. مشخص می شوند
581.
582.
583. *قالب بندی دیوار های بتنی به روش لغزنده:*
584.
585.
586. از جمله محسنات این روش قالب بندی که برای دیوارهای نسبتاً بلند استفاده می شود
587. تعداد دفعات بیشتر استفاده از قالب و سرعت عمل بیشتر آن است. در اولین دفعه
588. استفاده از قالب دو دیواره قالب با تکیه به پاخور بتنی (رامکا) به صورت معکوس
589. قرار می گیرد. پس از ریختن بتن و سخت شدن آن، قسمتهای داخلی قالب را تا حد
590. نهایی بتن ریخته شده بالا می برند و پس از محکم کردن آن قسمت دوم دیوار را بتن
591. ریزی می کنند. پس از سخت شدن بتن، قالب را باز کرده و نظیر دفعه اول عمل
592. می کنند. عمل قالب بندی و بتن ریزی را به همین ترتیب تا انتهای کار و اتمام
593. بتن ریزی دیوار ادامه می دهند.
594.
595.
596. *قالب ها ی لغزنده و افقی:*
597.
598.
599. این نوغ قالب برای ریختن بتن دیوارهای طولانی، کف و جداره کانهل های بزرگ ، بتن
600. ریزی شیبها ،کف تونلها و سطح راه ها به کار می رود . به دلیل اینکه اکثر قالب
601. بندی های افقی لغزان بر روی تکیه گاه ثابت قالب مانند سنگ یا خاک انجام می
602. شود،این عملیات اصولا عملیات تحکیم ، شمشه کشی، پرداختکاری است. ماشین قالب
603. لغزان معمولا بر روی ریل یا سکوی شکل داده شده حرکت می کند. بخش دریافت بتن
604. ماشین ناوه ای است که برای توزیع یکنواخت بتن در تمامی بخشهای قالب طراحی شده
605. است. متراکم ساختن بتن توسط لوله لرانی انجام می شود که با لبه جلویی قالب
606. موازی و کمی جلوتر از آن قرار دارد. متراکم کردن بتن سازه را می توان با
607. ویبراتورهای دستی نیز انجام داد. لوله های بتنی در جای یکپارچه نیز با استفاده
608. از روش قالب بندب لغزان افقی تولید می شوند. ساخت پوششی کامل تونل با قالب بندی
609. لغزان نیز انجام شده است.
610.
611.
612. *قالب های رونده*
613.
614.
615. قالب های رونده یا قالب های بالا
616. رونده[۱]قالب
617. هایی هستند که پس از هر بار بتن ریزی از سطح بتن فاصله گرفته و به صورت
618. خزنده (با فشار جک و یا با استفاده از کارگر و جرثقیل) جابجا می شوند. این قالب
619. ها معمولا برای اجرای دیوارهای بلند کاربرد دارند. در اجرای سنتی دیوارهای بلند
620. لازم است که دو طرف دیوار داربست بندی گردد اما در شیوه قالب های رونده، قالب
621. هر مرحله به مرحله قبلی متکی شده و قالب همانند یک صخره نورد به سمت بالا صعود
622. کرده و مراحل فوقانی دیوار را به اجرا در می آورد، بدون اینکه نیاز به داربست
623. جانبی داشته باشد. هر مرحله از اجرای دیوار به این شیوه را
624. لیفت[۲]می
625. گویند. در این قالب ها از دو سری قالب استفاده می شود و در هر مقطع یک
626. سری
627. قالب بر بالای سر قالب سری قبل استقرار پیدا می کند. بدین ترتیب که در حدود ۵۰
628. تا ۷۰ سانتی متر از بالای قالب، سوراخی کار گداشته می شود و قالب توسط جرثقیل
629. بلند شده و پای آن در سوراخ مذکور توسط بولت محکم می شود و قالب توسط جک در
630. وضعیت شاقول تثبیت می شود. سوراخ لیفت اول در لیفت دوم نیز ایجاد می گردد تا در
631. اجرای لیفت سوم مورد استفاده قرار گیرد.
632.
633.
634.
635. *قالب های پرنده*
636.
637.
638. اصطلاح قالب پرنده به سیستمی اطلاق می شود که اجزا آن به یکدیگر متصل شده و یک
639. واحد بزرگ را تشکیل می دهند که به آن عرشه می گویند. این سیستم برای قالب بندی
640. دال بتنی در ساختمانهای چندین طبقه مورد استفاده قرار می گیرد. پس از آکه بتن
641. هر طبقه ریخته شده و مقاومت لازم را کسب کرد، قالب پرنده ( بدون جاسازی اجزا)
642. از بتن جدا شده و به صورت افقی به سمت بیرون ساختمان حرکت داده می شود و در
643. بیرون ساختمان بالا کشیده می شود تا در موقعیت جدید برای یک دال دیگر مورد
644. استفاده مجدد قرار گیرد. اصطلاح " قالب عرشه پرنده" از آنجا گرفته شده است که
645. این قالب به سمت بیرون ساختمان حرکت داده می شود( پرواز می کند) و به سمت بالا
646. کشیده می شود تا در تراز طبقه بالاتر مورد استفاده قرار گیرد. هر واحد قالب
647. پرنده از اجزا سازه ای مختلفی از جمله: خرپاها، تیرها، تیرچه ها و رویه فلزی یا
648. پلاستیکی تشکیل و مونتاژ می شود تا چندین بار مورد استفاده قالب بندی دالهای
649. ساختمان قرار گیرند. این قالب ها را میتوان برای نگاه داشتن تیرها و شاه تیرها،
650. دالها و سایر اجزا سازه ای مورد استفاده قرار داد.
651.
652.
653.
654.
655. *قالب بندی سازه های بتنی*
656.
657.
658. *قالب های لغزنده:***
659.
660. *
661. *امروزه برای ساخت سازه های بلند و با طول زیاد نظیر سیلوها، برج های مخابراتی،
662. هسته های برشی ساختمان های بلند، برج های خنک ساز ، دودکشها، پایه های پله، کف
663. تونلها، کانال های آب، کف جاده ها و سازه های مشابه که اجرای آنها در گذشته
664. نیاز به داربست بندی سنگین در اطراف سازه داشت، از روشی استفاده می گردد که
665. قالب لغزنده نام دارد. با استفاده از روش قالب لغزنده بسیاری از داربست بندی
666. های اطراف سازه حذف گردید و سرعت اجرای کار به همراه نمای بهتر برای کار افزایش
667. می یابد.
668.
669.
670. *قالب های لغزنده قائم:*
671.
672.
673. اساس روش اجرای قالب لغزنده عمودی این است که قالب به ارتفاع ۱ تا ۱.۵ متر در
674. فواصل زمانی متناوب به بالا کشیده می شود. در ضمن بالا کشیدن قالب عملیات بتن
675. ریزی و آرماتور بندی نیز ادامه می یابد و دائما مخلوط بتن از بالا به درون قالب
676. ریخته شده و ضمن حرکت قالب به سمت بالا بتن سخت شده از قسمت زیرین قالب جا می
677. ماند. سرعت حرکت قالب طوری تنظیم می شود که بتن در زمان خارج شدن از قالب ضمن
678. تحمل وزن خود، جهت حفظ شکل خود از مقاومت کافی برخوردار باشد. قالب بندی لغزان
679. قائم را می توان بر اساس حرکت پیوسته انجام داد و یا آن را طوری برنامه ریزی
680. کرد که در ارتفاع معینی متوقف گردد و سپس حرکت لغزان خود را مجددا از سر گیرد.
681. معمولا حرکت قالب لغزان با سرعتی یکنواخت صورت می گیرد.
682. در صورتی که قالب لغزان دارای توقف باشد درزهایی به وجود می آیند که با درزهای
683. میان مراحل بتن ریزی در عملیات ساختمانی با قالب ثابت فرقی ندارد.
684. قالب لغزنده در امتداد قائم با سرعتی یکنواخت حرکت می کند و این سرعت به اندازه
685. ای است که هر مقطع از بتن در طول مدت زمان لازمی که برای گیرش اولیه نیاز دارد
686. درون قالب می ماند.روش قالب لغزنده عمودی برای سازه های پوسته ای با ضخامت جدار
687. ثابت و یا تقریبا ثابت به کار می رود. قالب های لغزان قائم توسط جکهایی به بالا
688. حرکت داده می شوند که بر روی میله های صاف یا لوله های سازه ای کار گذاشته شده
689. در بتن سخت عمل می کنند. این جکها ممکن است از نوع دستی، بادی،برقی یا
690. هیدرولیکی باشند. سکوهای کار و داربست های کارگران پرداختکار نیز به قالب بندی
691. متصل و به همراه آن حرکت می کنند.
692.
693.
694.
695. *قسمتهای اصلی یک قالب لغزنده عبارتند از:*
696.
697.
698.
699. *دیواره های قالب* : دیواره های قالب باید به اندازه کافی محکم و مقاوم باشند.
700. جنس این دیواره ها ممکن است چوبی و یا فلزی باشند. قالبهای فلزی به مراتب
701. سنگین تر از قالبهای چوبی اند ولی در عوض استحکام بیشتری داشته و تعداد دفعات
702. استفاده از آنها بیشتر است. تعمیرات و یا تغییرات احتمالی قالبهای فلزی نیز
703. نسبت به قالبهای چوبی دشوارتر است در عوض تمیز کردن آنها آسانتر و نمای بتن پس
704. از باز کردن قالب صاف تر است.
705. خود قالب ها را می توان در سه بخش در نظر گرفت :
706. یوغها[۱]،
707. پشت بندهای افقی[۲](کمرکش)
708. و قالب بدنه[۳].
709.
710. یوغها دو وظیفه اصلی دارند: جلوگیری از باز شدن قالب ها در قالب در برابر
711. فشارهای جانبی بتن و انتقال بار و فشار به جکها. پشت بندها نیز برای تقویت
712. مقاومت خمشی بدنه قالب ساخته شده و بار قالب ها را به یوغ ها منتقل می کنند.
713. سکوی نازک کاری، عرشه اجرایی و سکوی طره ای به پشت بندهای افقی متصل می شوند.
714. اتصال پشت بندها به یوغ باید قادر به حمل این بارها باشد. قالب بدنه که نیز می
715. تواند از پانلهای فلزی، پانلهای چند لایه و یا الوارهای چوبی باشد مستقیما به
716. پشت بندهای افقی متصل می شود.
717. *طوقه ها* : این طوقه ها برای نگهداری سکوی کار و انتقال آن و همچنین نگهداری و
718. تحمل وزن قالب و کابل جک در نظر گرفته می شوند. طوقه ها معمولاً فلزی و به صورت
719. پروفیلهایی مناسب طرح و در نظر گرفته می شوند.
720. *سکوی کار* : معمولاً سه سطح کار در نظر می گیرند. یکی که بالاتر از طوقه ها و
721. در ارتفاعی در حدود دو متر و بالاتر از انتهای دیوار قرار گرفته و برای استفاده
722. از بستهای فلزی ثابت کننده به کار می روند. دیگری سکویی است که در بالای کف و
723. هم تراز بالای قالب قرار می گیرد و برای قرار دادن ظرف بتن و انبار کردن مصالح
724. و وسایل تراز کردن و همچنین وسایل کنترل جک مورد استفاده قرار می گیرد و
725. بالاخره سومین سکو به صورت چوب بست آویزان و یا یکسره که معمولاً در دو طرف
726. دیوار قرار گرفته و برای دسترسی به نمای قسمتی از دیوار، که به تازگی قالب آن
727. را باز کرده و ترمیم احتمالی آن، مورد استفاده قرار می گیرد.*جکهای
728. هیدرولیکی*:جکهای
729. هیدرولیکی مورد استفاده معمولاً با ظرفیت خود، نظیر جکهای سه تنی و یا شش تنی
730. مشخص می شوند
731.
732.
733. *قالب بندی دیوار های بتنی به روش لغزنده:*
734.
735.
736. از جمله محسنات این روش قالب بندی که برای دیوارهای نسبتاً بلند استفاده می شود
737. تعداد دفعات بیشتر استفاده از قالب و سرعت عمل بیشتر آن است. در اولین دفعه
738. استفاده از قالب دو دیواره قالب با تکیه به پاخور بتنی (رامکا) به صورت معکوس
739. قرار می گیرد. پس از ریختن بتن و سخت شدن آن، قسمتهای داخلی قالب را تا حد
740. نهایی بتن ریخته شده بالا می برند و پس از محکم کردن آن قسمت دوم دیوار را بتن
741. ریزی می کنند. پس از سخت شدن بتن، قالب را باز کرده و نظیر دفعه اول عمل
742. می کنند. عمل قالب بندی و بتن ریزی را به همین ترتیب تا انتهای کار و اتمام
743. بتن ریزی دیوار ادامه می دهند.
744.
745.
746. *قالب ها ی لغزنده و افقی:*
747.
748.
749. این نوغ قالب برای ریختن بتن دیوارهای طولانی، کف و جداره کانهل های بزرگ ، بتن
750. ریزی شیبها ،کف تونلها و سطح راه ها به کار می رود . به دلیل اینکه اکثر قالب
751. بندی های افقی لغزان بر روی تکیه گاه ثابت قالب مانند سنگ یا خاک انجام می
752. شود،این عملیات اصولا عملیات تحکیم ، شمشه کشی، پرداختکاری است. ماشین قالب
753. لغزان معمولا بر روی ریل یا سکوی شکل داده شده حرکت می کند. بخش دریافت بتن
754. ماشین ناوه ای است که برای توزیع یکنواخت بتن در تمامی بخشهای قالب طراحی شده
755. است. متراکم ساختن بتن توسط لوله لرانی انجام می شود که با لبه جلویی قالب
756. موازی و کمی جلوتر از آن قرار دارد. متراکم کردن بتن سازه را می توان با
757. ویبراتورهای دستی نیز انجام داد. لوله های بتنی در جای یکپارچه نیز با استفاده
758. از روش قالب بندب لغزان افقی تولید می شوند. ساخت پوششی کامل تونل با قالب بندی
759. لغزان نیز انجام شده است.
760.
761.
762. *قالب های رونده*
763.
764.
765. قالب های رونده یا قالب های بالا
766. رونده[۱]قالب
767. هایی هستند که پس از هر بار بتن ریزی از سطح بتن فاصله گرفته و به صورت
768. خزنده (با فشار جک و یا با استفاده از کارگر و جرثقیل) جابجا می شوند. این قالب
769. ها معمولا برای اجرای دیوارهای بلند کاربرد دارند. در اجرای سنتی دیوارهای بلند
770. لازم است که دو طرف دیوار داربست بندی گردد اما در شیوه قالب های رونده، قالب
771. هر مرحله به مرحله قبلی متکی شده و قالب همانند یک صخره نورد به سمت بالا صعود
772. کرده و مراحل فوقانی دیوار را به اجرا در می آورد، بدون اینکه نیاز به داربست
773. جانبی داشته باشد. هر مرحله از اجرای دیوار به این شیوه را
774. لیفت[۲]می
775. گویند. در این قالب ها از دو سری قالب استفاده می شود و در هر مقطع یک
776. سری
777. قالب بر بالای سر قالب سری قبل استقرار پیدا می کند. بدین ترتیب که در حدود ۵۰
778. تا ۷۰ سانتی متر از بالای قالب، سوراخی کار گداشته می شود و قالب توسط جرثقیل
779. بلند شده و پای آن در سوراخ مذکور توسط بولت محکم می شود و قالب توسط جک در
780. وضعیت شاقول تثبیت می شود. سوراخ لیفت اول در لیفت دوم نیز ایجاد می گردد تا در
781. اجرای لیفت سوم مورد استفاده قرار گیرد.
782.
783.
784.
785. *قالب های پرنده*
786.
787.
788. اصطلاح قالب پرنده به سیستمی اطلاق می شود که اجزا آن به یکدیگر متصل شده و یک
789. واحد بزرگ را تشکیل می دهند که به آن عرشه می گویند. این سیستم برای قالب بندی
790. دال بتنی در ساختمانهای چندین طبقه مورد استفاده قرار می گیرد. پس از آکه بتن
791. هر طبقه ریخته شده و مقاومت لازم را کسب کرد، قالب پرنده ( بدون جاسازی اجزا)
792. از بتن جدا شده و به صورت افقی به سمت بیرون ساختمان حرکت داده می شود و در
793. بیرون ساختمان بالا کشیده می شود تا در موقعیت جدید برای یک دال دیگر مورد
794. استفاده مجدد قرار گیرد. اصطلاح " قالب عرشه پرنده" از آنجا گرفته شده است که
795. این قالب به سمت بیرون ساختمان حرکت داده می شود( پرواز می کند) و به سمت بالا
796. کشیده می شود تا در تراز طبقه بالاتر مورد استفاده قرار گیرد. هر واحد قالب
797. پرنده از اجزا سازه ای مختلفی از جمله: خرپاها، تیرها، تیرچه ها و رویه فلزی یا
798. پلاستیکی تشکیل و مونتاژ می شود تا چندین بار مورد استفاده قالب بندی دالهای
799. ساختمان قرار گیرند. این قالب ها را میتوان برای نگاه داشتن تیرها و شاه تیرها،
800. دالها و سایر اجزا سازه ای مورد استفاده قرار داد.
801. قالب بندی فونداسیون
802. بعد از اینکه بتن مگر ریخته شد و مقاومت لازم را بعد از یک روز به دست آورد اگر از قالب مدفون (آجر چینی) استفاده می شود نوبت به قالب بندی پی ها می رسد.
803. در بم برای قالب بندی پی از آجر استفاده میشود. رعایت نکات زیر در قالب بندی برای هر چه بهتر اجرا شدن پی مفید است.
804. 1- یکنواخت بودن آجرچینی پی و ایجاد سطح صاف و بدون خلل و فرج برای پی ها مفید و بلکه لازم است.
805. 2- مقاومت آجر چینی، در صورتی که پشت آن خاک دستی (خاک نا مناسب) باشد اهمیت زیادی دارد چرا که نیروی خاک به سمت داخل باعث شکسته شدن قالب آجری خواهد شد.
806. شکل: همانطور که در شکل مقابل می بینید فشار خاک پشت قالب آجری به دلیل اینکه خاک دستی و نامرغوب است باعث شکسته و کج شدن قالب در تمام طول شده است. این موضوع مقاومت پی را به مقدار زیادی پایین خواهد آورد. ضمن اینکه اصلاح آن هزینه بسیار زیادی را در بر خواهد داشت.
807.
808. 3- همچنین درصورتی که پشت آجرچینی خالی است مقاومت قالب آجری اهمیت زیادی دارد به طوری که باید وزن بتن و نیروی لرزاندن (ویبره) بتن و وزن کارگر را تحمل کند. در صورتی که دیوار آجری در حین بتن ریزی دچار شکستگی و جابجایی شود باعث تخریب پی خواهد شد. بازسازی دیواره و توقف عملیات بتن ریزی و ایجاد پیوستگی بین بتن قدیم و جدید هزینه های زیادی به دنبال خواهد داشت.
809. 4- درصورتی که امکان داشته باشد خیلی خوب است که یک لایه نازک سیمان کاری روی قالب آجری صورت گیرد. این کار برای کسب مقاومت بتن و عملکرد خوب آن بسیار مناسب است.
810. 5- اگر لایه سیمان کاری صورت نگرفت حتما باید روی قالب آجری یک لایه پلاستیک ضخیم و مناسب برای جلوگیری از جذب آب بتن توسط آجر کشیده شود.
811.
812. شکل: پلاستیک ضخیم که دور قالب آجری کشیده شده است.
813.
814. قالب بندی نکردن پی و استفاده از دیواره خاکی به جای قالب فقط در صورتی مجاز است که اولا خاک غیر ریزشی باشد (به مرور دانه های خاک داخل پی نریزند) و ثانیا خاکبرداری بسیار تمیز و دقیق صورت گرفته باشد و دیواره خاک صاف باشد. با توجه به نحوه عملیات خاکبرداری و پی کنی که در شهر وجود دارد تقریبا استفاده نکردن از قالب آجری غیر مجاز است.
815.
816. قالب بندی فلزی بهترین نوع قالب بندی می باشد. البته نکات و پیشبینیهای لازم برای استفاده از قالب فلزی از جمله، اضافه خاکبرداری برای بستن قالب، پر کردن پشت پی بعد از باز کردن قالب با پرکنندههای مناسب و دسترسی کم به قالب فلزی باعث میشود که استفاده از قالب فلزی در شهر بم استقبال چندانی نداشته باشد.
817.
818.
819. 6- در صورت نیاز و تمایل میتوان پس از گیرش اولیه بتن فونداسیون و با اطلاع مهندس ناظر ساختمان نسبت به جمع آوری قالببندی آجری برای استفاده مجدد آجر آن در ساختمان اقدام نمود.
820. تدارکات مربوط به قالبها
821.
822.
823. قبل از بتن ریزی :
824.
825. باید نسبت به قالبهای در تماس با بتن نما ، توجه کافی مبذول داشت . درز بین تخته ها و درز بازشوهایی که در قالب ایجاد شده اند ، باید کاملا آب بندی شوند تا شیره بتن از درزها بیرون نزند .
826. باید از حرکت قالب از جای خود و نیز حرکت اجزای قالب نسبت به یکدیگر جلوگیری بعمل آید .
827. تراز و شاغولی بودن قالبها نباید در حین بتن ریزی به هم بخورد . به این منظور گاه با ریسمان بندی بین نقاط مرجعی که به قالب متصل نیستند از حفظ وضعیت قالب اطمینان بعمل آید . تمام قطعاتی که به قالب متصل هستند باید کاملا محکم شوند تا لرزاندن بتن باعث شل شدن آنها نگردد .
828. برای تسهیل کار متراکم کردن بتن در دیوارهای بلند و امثال آن ، باید در نقاط لازم روی قالب بازشوهایی تعبیه نمود . این بازشوها باید دارای دری باشند که به راحتی باز و بسته شده و کاملا آب بند شوند .پایه های اطمینان باید به نحوی قرار گیرند که پایداری مجموعه قالبها کاملا تامین شود . از اتکای پایه ها بر زمینهای سست باید جدا احتراز گردد .
829. جدار قالب باید به موادی آغشته شوند که بتن پس از گرفتن به آن نچسبد و هم قالب بندی به راحتی انجام شود و هم سطح بتن پس از قالب برداری خراب نشود .نوع این مواد بر حسب هوای محیط و سطح مورد نیاز برای بتن ، پس از قالب برداری متفاوت است .
830. جلوگیری از چسبندگی بتن به راههای زیر صورت میگیرد :
831. (1) استعمال ماده ای که جدار قالب را روغنی میکند
832. (2) استعمال رزین یا روغن جلایی که پس از خشک شدن ، جدار قالب را لغزنده و بسیار صاف میکند
833. (3) استعمال مواد دیرگیرکننده بر روی جدار برای جلوگیری از هیدراسیون لایه نازکی از بتن قالب
834. (4) استفاده از پوششهای سخت و کاملا صاف از قبیل قالبهای فایبرگلاس ویا پلاستیکی(اجرای ساختمانهای بتنی)
835. روشهای یاد شده همچنین از جذب آب بتن توسط قالب چوبی نیز جلوگیری میکند .
836. برای اینکه قالبها بهتر دوام کنند ، باید به مجرد قالب برداری ، کار تمیز کردن قالب و آغشته سازی آن انجام پذیرد . هوای سرد و مرطوب یا گرم و خشک میتواند باعث خرابی قالب شود . در صورتی که آغشته کردن سطح غالب ها به مواد لازم در محل نصب و بسته شدن قالب صورت گیرد ، باید مطمن شد که این مواد روی میلگردها و سایر نقاطی که پیوستگی بتن با آنها ضروری است نمانده باشد . مواد فوق باید به نحوی باشند که بر بتن و یا بر نمایی که برای بتن لازم است ، آثار نامناسبی نداشته باشند .
837. گردوخاک ، خاک اره ، میخهای افتاده و سایر فضولاتی که ممکن است در قالب ریخته باشند ، باید قبل از شروع بتن ریزی برداشته شوند . قالب ها باید به نحوی مستقر شوند که محل کافی برای جا دادن میلگردها و بتن ، کار کردن در بتن در صورت لزوم ، لرزاندن بتن و نیز نظارت بر کلیه اقدامات فوق موجود باشد .
838.
839.
840. پس از گرفتن بتن :
841.
842. قالبها باید بمجرد اینکه به آنها نیاز نباشد، برداشته شوند . این زمان به اثر قالب برداری بر خرابی بتن ، مقاومت سازه ای و خیز بتن ، مراقبت از بتن ، مسایل مربوط به پرداخت و چگونگی استفاده مجدد از قالب ها بستگی دارد .
843. آیین نامه ایران زمان قالب برداری را طبق شرایط و زمانهای مذکور در جدولی مقرر میداند . چنانچه زمان قالب برداری در طرح تعین نشده باشد قالبها و پایه های اطمینان ، که پس از برداشتن قالب ، برای مدتی در زیر قطعات باقی میمانند نباید قبل از سپری شدن مدتهای ذکر شده در جدول برداشته شوند .
844. قالب برداری باید توسط وسایلی انجام شود که به بتن و به قالب آسیبی نرسد . برای جدا کردن قالب از بتن حتی الامکان باید بجای گوه های فلزی از انواع چوبی استفاده کرد . گاه برای جدا کردن قالبهای بزرگ از بتن ، وسایلی در قالب تعبیه شده ، آب پرفشار یا هوا به این وسایل نصب شده و باعث کنده شدن قالبها میشود . قالب برداری باید به آهستگی صورت پذیرد تا بطور ناگهانی بار به بتن وارد نشود . استفاده از پخ در گوشه های قالب ، کار قالب برداری را تسهیل مینماید .
845. قالب برداری و برداشتن پایه ها باید با توجه به رفتار آتی سازه و چنان انجام پذیرد که قطعه در هماهنگی با وظیفه آتی خود و بتدریج تحت بار قرار گیرد . بعنوان مثال برداشتن پایه های تیرها باید از وسط شروع شده و بسمت تکیه گاهها ادامه یابد . یا پایه های زیر طره های بزرگ باید به تدریج از لبه آزاد برداشته شود و بطرف تکیه گاه پیش آید و اگر علایمی از تغیر شکل یا ترک خوردگی در آنها مشاهده شد برداشتن پایه ها متوقف شود .
846. در تابستان باید قالب برداری سریعا انجام شده و مراقبت از بتن شروع شود . گاه حتی قبل از برداشتن کامل قالب ، صفحات قالب شل شده و آب بین بتن و قالب ریخته میشود . در زمستان که قالبها عایق شده اند ، باید قالب تا مدت لازم روی بتن باقی بماند . در مواقعی که پرداخت سطح بتن از اهمیت زیادی برخوردار است ، میتوان در حالی که سطح بتن سبز است قالب را برداشت .
847. پس از برداشتن قالبها باید آنها را برای استفاده مجدد آماده ساخت . تمام میخها و وسایل اتصال باید از قالب جدا شوند و گوشه های شکسته تخته ها کنده شده و صاف شوند . قسمتهای کج شده قالبهای فلزی باید صاف شوند . سطوحی که روی آنها ملات یا سایر چیزهای چسبنده باقی مانده باید تمیز شوند . برای این کار در مورد قالبهای چوبی بهتر است از یک قطعه چوب استفاده شود . برای قالبهای فلزی از برسهایی که زیاد خشن نبوده و سطح فلز را خط نیندازند استفاده میشود .
848.
849.
850.
851.
852.
853. انواع مصالح قالب :
854.
855. قالب آجری :
856. این نوع قالب برای شالوده ها و دیوارهای حایل مجاور خاک مورد استفاده قرار میگیرد برای اجرا ، بسته به ارتفاع بتن در قالب و نیز نیروهای واره ، یک دیوار 11 یا 22 سانتیمتری احداث میشود . برای جلوگیری از کرمو شدن بتن و مکیدن آب آن توسط آجر قبل از بتن ریزی ، آجرها آب پاشی میشوند . جلوگیری کردن از تجمع آب در کف قالب ضروری است . برای جلوگیری از خرابی بتن همچنین میتوان قالب آجری را قیروگونی کرد .
857. بهای تمام شده این قالب ها کم و تغیر شکل آنها ناچیز است . ضخامت دیوار به ضخامت شالوده یا دیوار حایل افزوده شده و ضمنا دیوار آجری تا حدودی بتن را در مقابل عوامل محیطی حفاظت مینماید ( اجرای ساختمانهای بتنی )
858. این بتن به دو صورت استفاده میشود . یکی اینکه بعد از بتن ریزی و گرفتن بتن این قالب برچیده میشود ، در
859. داخل قالب را با پلاستیک بپوشانیم که در هنگام جمع کردن دچار مشکل نشویم و صدمه ای به بتن نرسد . دیگری اینکه بصورت دایمی در محل باقی میماند ، در اینصورت باید ملات از نوع ماسه و سیمان باشد و رویه داخلی نیز سیمانکاری شود . ( نقشه کشی ساختمان)
860.
861. قالب چوبی :
862. این مصالح برای تمام کارهای قالب بندی از درست کردن قاب قالب تا جدار آن و پایه های اطمینان مورد استفاده قرار میگیرد . برای درست کردن قالب از قطعات الوار ، تخته و تخته چند جداره استفاده می شود
863. برای اتصال قطعات به یکدیگر میخ و پیچ بکار گرفته می شوند . انواع قالب های چوبی عبارتند از :
864. ٌ قالب خام ٌ که بدون رنده کردن سطح آن ، مورد استفاده قرار میگیرد . بهتر است سطح این قالب حتی المقدور صاف باشد .
865.
866. ٌ قالب رنده شده ٌ برای سطوحی که صافی و زیبایی آنها مد نظر است مورد استفاده قرار میگیرد .
867.
868. ٌ قالب ممتاز ٌ که پس از رنده شدن ، درزهای آن بتونه شده و سپس سمباده میشوند .(اجرای ساختمانهای بتنی)
869.
870. توجه به درزها جهت جلوگیری از بیرون زدن شیره بتن ضروری است . در این رابطه باید درزها به یکی از وسایل زیر آب بندی شوند :
871. ( 1 ) : استفاده از نوار اسفنجی
872. ( 2 ) : میخ کردن نوار فلزی یا مقوایی روی درزها
873. ( 3 ) : پوشاندن سطح قالب با آهن سفید یا ورقه های فایبر گلاس . پوشاندن سطح قالب با آهن سفید باعث میشود که سطح بتن به دلیل ماندن ذرات ریز آب بین بتن و قالب مک دار شود . این امر هر چند به مقاومت بتن لطمه ای نمیزند ولی برای سازه هایی از قبیل سیلوی گندم که این فرو رفتگی های کوچک بهترین محل برای لانه کردن آفات گیاهی هستند ، میتواند بسیار مضر باشد .
874.
875. هنگام استفاده از قالبهای چوبی باید فضای لازم برای فعالیتهای زیر در نظر گرفته شوند :
876. محل آماده کردن قالبها و انجام نجاری ، برش ، میخ زنی و غیره _ محل انبار کردن قالبها _ تعمیرگاه قالبهای مستعمل برای تعمیر و بازسازی قالبها _ محل قالبهایی که از حیز انتفاع افتاده و باید دور ریخته شوند
877. علامت گذاری قالبها برای شناخت قالب و تعداد دفعاتی که قالبها مورد استفاده قرار گرفته اند ضروری است
878.
879.
880.
881.
882. قالب فولادی :
883. در مواردی که حجم کار زیاد و تنوع سطوح و ابعاد کم باشد ، استفاده از قالبهای فولادی کاملا بصرفه خواهد بود . بهای اولیه این قالبها نسبتا زیاد است ولی عمر زیاد انها این موضوع را توجیح می نماید . برای ساخت دیوارهای بتنی ،سدهای بتنی ،پوشش بتنی کانالها و تونلها و نیز ساخت اجزای پیش ساخته با استفاده از قطعات نیمرخهای استاندارد و نیز ورقها و برش ، شکل دادن و جوشکاری آنها قالب را تهیه و کار را به انجام میرسانند .(اجرای ساختمانهای بتنی)
884. قالبهای فولادی مقاوم بوده و بدلیل امکان استفاده از اتصالات خاص می توان به سهولت و با سرعت آنها را برپا داشته و از هم جدا کرد . سطح بتن در تماس با قالب فولادی ، بشرط آنکه پس از باز کردن قالب ، پرداخت مناسبی صورت گرفته از مک دار شدن سطح جلوگیری شود ، کاملا صاف است . در هوای سرد و گرم باید این قالب حتی المقدور عایق شده و از تغیرات حرارتی در آن جلوگیری شود .(اجرای ساختمانهای بتنی)
885.
886. مزایای استفاده از قالبهای فلزی :
887. عمر طولانی ، سرعت عمل بیشتر ، سطح بتن ریخته شده
888. ایمنی بیشتر و عدم بروز آتش سوزی ، عملیات کمتر ، قابلیت تغیر در ظرفیت و مقاومت آن ، تمیز بودن محیط کار ، صد درصد تولید داخلی (نقشه کشی ساختمان)
889.
890.
891.
892. در صورتیکه قالب در کارگاه ساخته شود وجود فضاهای زیر در کارگاه الزامیست :
893. محل ساخت شامل عملیات برش ، خمکاری ، جوشکاری _ محل انبار کردن قالبهای مورد استفاده _ محل تمیز کردن و زنگ زدایی قالبها _ محل انجام تعمیرات اساسی
894.
895. قالب آلومینیومی :
896. آلومینیوم به دلیل سبکی و سهولت حمل روز به روز کاربرد بیشتری در ساخت قالب بدست می آورد . همچنین هزینه کار بروی آلومینیوم برای دستیابی به یک مقطع نسبت به هزینه همین کار در مورد فولاد ، کمتر است .
897. آلومینیوم خالص فلز نرمی بوده و ممکن است بسهولت ساییده شده و خراب گردد .به همین دلیل بهتر است از آلیاژهای آلومینیوم که حداقل دارای سختی برینل 150 می باشد ، برای تهیه قالب استفاده کرد . (اجرای ساختمانهای بتنی)
898.
899. قالب فایبرگلاس :
900. برای استفاده از این قالب ها باید هزینه اولیه نسبتا زیادی را برای درست کردن قالب فولادی لازم ، متقبل شد ولی هزینه خود مصالح فایبر گلاس که شکل قالب را به خود میگیرند نسبتا کم بوده در صورت ساخت تعداد زیادی صفحه فایبر گلاس هزینه سرشکن می شود .
901. با قالبهای فایبر گلاس میتوان به شکلهای زیبایی برای نمای بتنی دست یافت . از انجا که بتن ریزی و لرزاندن بتن ، حرارت ناشی از آبگیری سیمان و بستن و باز کردن قالب ، به آن نیروهایی وارد میکند ، بهتر است از آغاز قالب نسبتا مناسبی تهیه شود . قالبی که وزن بیشتری داشته باشد ، معمولا کیفیت بهتری دارد .
902. (اجرای ساختمانهای بتنی)
903.
904.
905. مزیتهای استفاده از قالبهای فایبر گلاس :
906. سبکی فوق العاده ، نفوذ ناپذیری ، سرعت اجرایی زیاد
907. (نقشه کشی ساختمان)
908.
909.
910.
911. بارهای وارد به قالب :
912.
913. ای بارها عبارتند از بار ناشی از بتن ریزی شامل وزن بتن،بار هیدرو استاتیک ناشی از خمیری بودن بتن و بار ضربه ای ناشی از سقوط بتن روی یک سطح نسبتاً کوچک، بارهای ناشی از کارکرد دستگاههای مختلف بر روی بتن و بارهای جانبی ناشی از باد یا خاک مجاورقالب.
914.
915. بار مرده بتن :
916. بار مرده قالب از ضرب وزن مخصوص بتن ( در حدود 4/2 تن بر متر مکعب ) در ضخامت لایه بتن بدست می آید . این بار عمدتا برای طراحی قالب تیر و دال استفاده می شود .
917.
918. بار ضربه ای :
919. در اثر سقوط بتن روی سطح قالب ایجاد می شود و مقدار آن از رابطه روبرو بدست می آید .
920. بار زنده :
921. به هنگام عملیات ساختمانی بارهای زنده ای از قبیل بار اشخاصی که بر روی سازه کار میکنند و ماشین آلات میباشد
922.
923. فشار هیدرواستاتیک ناشی از بتن ریزیی :
924. از آنجا که بتنی که در قالب ریخته می شود بصورت خمیری است تقریبا مشابه یک مایع عمل کرده و به جداره های قالب فشار هیدرواستاتیک وارد می آورد .
925. (اجرای ساختمانهای بتنی)
استفاده از قالب های لغزان با هدف انجام دادن همزمان عملیات قالب بندی آرماتوربندی و بتن ریزی و نیز کوتاه کردن زمان اجرای سازه بتن آرمه در اجرای سازه های غیر مدور است. تجربه نشان داده است که استفاده از این قالبها موثرترین روش اجراتی سازه های بتنی مرتفع با مقطع و ضخامت دایره متغیر همانند برجهای تلویزیونی, سیلوها, برجهای خنک کننده و … می باشد. این قالبها در دو نوع افقی و قائم وجود دارند. که نوع افقی بیشتر در احداث ابنیه و تاسیسات رله که مقطع ثابتی دارند بکار می رود. در این مقاله انواع قالب قائم لغزنده که کاراتی بیشتر و فن آوری پیچیده تری دارند بررسی می شود.استفاده از قالب لغزان برای اجرای سیلوها سالهاست که در ایران رواج داشته اما استفاده گسترده از آن در اجرای سازه های غیرمدور تنها در سالهای اخیر بیشتر شده است.
این روش اجراتی ابتدا در آمریکا ابداع شد و سپس به اروپا راه یافت. اساس کار آن به این صورت است که قالبی با ارتفاع حدودا یک متر در فواصل زمانی متناوب باذ کشیده می شود و ضمن بالا کشیدن قالب عملیات بتن ریزی آرماتوربندی نیز ادامه دارد و هیچگاه بدن قالب از بتن جدا نمی شود. قالب لغزنده از قطعاتی مانند میل جکها, جکها, پاکردها, سازه تلسکوپی,پمپ هیدرولیک, پشت بند افقی, یوک, داربست, آویز, وینچ و … تشکیل شده است. راهبری قالب لغزان نیازمند بررسی های زیادی از جمله تعیین سرعت حرکت قالبها، اجرای بازشوها، جلوگیری از انبساط بیش از حد بتن و جلوکیری از یخ زدن بتن در زمستان می باشد که هر یک در کیفیت کار بتن ریزی تاثیری بسزا دارد. در این روش سرعت اجرای سازه ها بسیار بالاست و ساختمانهای بلندتر از ۲۰متر کاملا اقتصادی است. سازه اجرا شده کاملا یکپارچه و عاری از وجود درزهای افقی و مودی است و در صورت دقت در اجرا نمای بتن کاملا خوب و قابل قبول خواهد بود. در مقابل قیمت این نوع قالبها درانتر و نیروی متخصص بیشتری نسبت به روش کلاسیک نیازمند است.
اجزای تشکیل دهنده قالب لغزان:
۱- ۱- جک های قالب لغزنده:
قالب لغزنده عمودی توسط یک سری جک (معمولا هیدرولیکی) به بالا کشیده می شود. این جک ها بر روی میل جک حرکت کرد و به سمت بالا می روند. نحوه حرکت جک ها روی میل جک بسیار شبیه به نحوه بالا رفتن شخص از درخت می باشد.
انواع جک ها در قالب لغزان عبارتند از:
جکهای دستی, برقی, بادی و هیدرولیکی. در حال حاضر استفاده از انواع دستی, برقی و بادی چندان مرسوم نیست و بیشتر از جک های هیدرولیکی استفاده می شود که به یکی از دو نوع فک دندانه ای یا فک ساچمه ای مجهز می باشد. تفاوت این دو نوع بیشتر در نحوه درگیری فک با میل جک است.
خصوصیات فک دندانه ای
1. درگیری فک با میل جک بسیار خوب است.
2. استهلاک فک دندانه ای زیاد است.
3. تیز کردن ک ها نیاز به سنگ کاری دارد.
4. قیمت فک ها گران است.
5. حساسیت زادی به نوع میل جک ندارد.
خصوصیات فک ساچمه ای
درگیری فک با میل جک از نوع دندانه ای ضعیف تر است.
1. استهلاک ساچمه ها کم است.
2. هیچ نیازی به تیز کردن ندارند.
3. ساچمه ها قیمت چندانی ندارند.
4. به کیفیت میل جک حساس است.
۲- ۱- میل جک:
میل جک ها میله ی فولادی صافی هستند که جک ها بر روی آنها سوار می شود و در واقع این جک ها هستند که نهایتـآ تمام بار وارد بر سیستم قالب بندی را تحمل می کنند. این میله ها در پایین به بتن سخت شده تکیه دارند و همانند ستونی بارای وارده را به پایین منتقل می کنند. بسته به این که جک مورد استفاده از چه نوعی باشد باید به مشخصات فنی ارائه شده از طرف تولید کننده جک مراجعه شده و دقیقآ میل جک مربوطه تهیه شود.
فکهای ساچمه ای به کیفیت میل جک حساس تر هستند. باید میل جک آنها کاملا گرد بوده و از جنس سخت و محم باشد تا ساچمه ها روی آن نلغزند. در مقابل هنگامی که از جک های فک دندانه ای استفاده می شود باید جنس میل جک نرم باشد تا فک ها را از بین نبرد. میل جکها درست در وسط قالب و در قسمتی که بتن تر وجود دارد, د داخل یک لوله توخالی گالوانیزه به نام غلاف جای می گیرند تا بدین ترتیب از تماس بتن تازه با میل جک ممانعت به عمل آید و در پایان کار بتوان میل جک ها را از محل خود خارج کرد. غلاف میل جک نیز همراه سیستم قالب لغزان بالا می رود.
۳- ۱-دستگاه قدرت هیدرولیکی:
در عملیات قالب لغزنده نیروی لازم برای کارکرد جکها توسط دستگاه قدرت هیدرولیکی (پمپ هیدرولیک) تامین می شود.
این دستگاه روغن را با فشار زیاد به سمت جک ها روانه می کند و جک ها در اثر فشار روغن شروع به بالا رفتن از میل جک ها می کنند . دستگاه قدرت در سیستم قالب لغزنده داتمآ روشن نمی باشد, بلکه در فواصل زمانی معین دستگاه را روشن می کنند و در نتیجه قالب به اندازه یک کورس جک بالا کشیده می شود و سپس دستگاه را تا فاصله زمانی بعدی خاموش می کنند.
۴- ۱-یوک:
در قالب بندی معمول تحمل فشار جانبی بتن بر عهده تنگهایی است که دو قالب رو به رو به یکدیگر متصل می نمایند. امکان نصب تنگ د قالب لغزنده وجود ندارد, در نتیجه قطعه دیگری به نام یوک روی قالب نصب می شود که دو وظیفه اصی را برعهده دارد:
* نگهداری قالب و ممانت از باز شدن و گسیختگی آن در اثر فشار جانبی بتن تازه.
* انتقال کلیه بارها از قالبها, سوها و داربست ها به جک ها
یوک از جنس چوب یا فلز ساخته می شود. اکثر یوکهای فعلی فلزی هستند. محل نصب یوکهای در پلان سازه بایستی به دقت انتخاب شود. توزیع یوک ها در پلان سازه باید تا حد امکان متقارن باشد. فاصله بین یوکها بر مبنای نوع آرماتوربندی, محل اجرای قطعات مدفون و دریچه های خالی و همچنین نو بارگذاری تعیین می شود که نیازمند دقت فراوان در طراحی و اجراست.
۵- ۱-پشت بند افقی:
پشت بند افقی, یکی دیگر از قطعات اصلی سیستم قالب لغزنده است که از جنس چوب, فلز و یا تلفیقی از هر دو ساخته می شود.
محاسبه مقطع این پشت بندها برمبنای فشار جانبی وارد بر سطح قالب و همچنینی فواصل یوکها از یکدیگر است. پشت بند باید در جهت افقی به اندازه کافی سخت بوده و علاوه بر این در جهت قاتم نیز مقاوم باشد تا بتوان وزن قالبها و نیز اصطکاک بین قالب و بتن تازه را تحمل کند و بار را به قالب جکها انتقال دهد.
۶- ۱-رویه قالب :
در گذشته ارتفاع رویه قالب لغزنده حدود ۱۸۰ سانتیمتر بوده ولی امروزه ارتفاع قالب را بین ۹۰ الی ۱۲۰ سانتی متر در نظر می گیرند. زمانی که بتن ریزی در هوای سرد انجام می شود و یا سرعت قالب زیاد باشد. باید ارتفاع قالب را ۱۲۰ سانتی متر در نظر گرفت. قالبهای مورد استفاده می تواند از جنس چوب و یا ورقهای فوذی (پانل) باشد. در صورتی که رویه قالب چوبی باشد باید از نوع مقاوم و ضد آب استفاده شود. بهترین نوع تخته لایه را فنلاندی ها با ساتفاده از چوب درختی بنام غان تولید می کنند . یکی از مشکلات ساتفاده از تخته, هم کشیدگی و واشیدگی آن در اثر تغییرات رطوبت است. اگر رویه قالب لغزنده از جنس تخته باشد به دلیل تماس داتمی رویه قالب با رطوبت, تخته ها را باید اشتباع نمود.
در نصب تخته های رویه قالب بایستی دقت نمود که ابعاد سازه به دقت رعایت شود. همچنین پشت بندهای افقی قالب باید دقیق نصب شده و دارای تلرانس معقولی باشند.
۷- ۱-پاگردهای داخلی و خارجی :
کلیه رفت و آمدها و عملیات بتن ریزی و آرماتور بندی و …. بر روی پاگردها انجام می شود معمولا پاگرد داخلی برای عملیات بتن ریزی و آرماتوربندی و پاگرد خارجی برای عملیات کنترل قالب در نظر گرفته می شود.
این سکوها معمولا به دلیل وزن کمتر از چوب ساخته می شوند. مسیر قرار دادن تخته ها باید به سمت قالب باشد تا هنگام ریختن بتن از روی پادرها به داخل قالب مانعی برای بیل کارگر ایجاد نکند. پهنای پاگردها باید به اندازه کافی باشد تا تسهیلات لازم را فراهم آورد.
روی پاگردها بایستی دریچه های لازم برای عبور به طبقه پایین و داربست آویز وجود داشته باشد. در بعضی از مواقع مانند اجرای ساختمانهای چند طبقه, کف پاگردها به عنوان قالب سقف در نظر گرفته می شوند. در چنین مواردی که پاگردها وظیفه مهمتری را برعهده دارند, بایستی کلیه پیش بینی های لازم را انجام داد. به عنوان مثال اگر سقف ساختمان مورد نظر دارای تیرهاتی است که ارتفاع جان آنها از ضخامت سقف بیشتر است, باید کف پاگرها مانند قالب سقف طراحی و ساخته شوند. در بعضی از موارد پاگرها در دو طبقه اجرا می شوند که آرماتورهای عمودی از طبقه بالاتی اجرا می شوند. این پاگردها همچنین به عنوان محلی برای انبار موقت لوازم ساختمانی مورد نیاز می باشد.
۸ – ۱-داربست آویز:
به منظور انجام عملیاتهای کیورینگ بتن, داربست آویز را به قالب لغزنده متصل می کنند. عملیات کیورینگ به وسیله آب پاش و یا پاشیدن محلول های شیمیاتی مخصوص انجام می پذیرد. داربست آویز از یوکها و یا از پشت بندهای افقی آویزان می شود. پهنای داربست آویز ۹۰-۶۰ سانتیمتر است. داربست آویز باید با سطح بتن کمی فاصله داشته باشد تا بتن خراب نشود. همچنین دارای تخته شیرازه و ان پناه باش و در مقابل بار ناشی از باد مقاومت کافی داشته باشد. ارتفاع آن نیز تا زیر قالب چندان باشد که کاردران مستقر در روی داربست بتوانند به سادگی بتن خارج شده از زیر قالب را تعمیر و یا آب پاشی نمایند. معمولا داربست آویز ۱۸۰ سانتیمتر پایین تر از قالب نصب می شود. در مواردی که بتن ریزی در هوای سرد انجام می شود, یک پوشش کامل صلب در اطراف داربست آویز به منظور محافظت بتن نصب می شود. علاوه بر موارد بالا از داربست آویز به منظور خارج کردن قطعات مدفون و یا نصب فریمهای لزی به بدنه سازه استفاده میکنند.
۹- ۱-مهاربندی:
مهاربندی یکی از مهمترین قسمتهای کار قالب لغزان است. اگر مهاربندی قالب کافی نباشند, در جریان بالا کشیدن قالب, در اثر عوامل مختلف, پلاسن سازه از شکل اولیه خود خارج شده و مشکلات زیادی به وجود می آورد.
مهاربندی قالب لغزان به چند طریق انجام می شود:
1. توسط خرپاها و یا تیرهای خمشی زیر پاگردها
2. توسط صلب نمودن کنج های سازه قالب
3. توسط مهار
۱۰- ۱- سازه متحرک تلسکوپی و جکهای افقی:
در ابتدا قالب لغزان برای اجرای سازه هایی مورد استفاده قرار می گرفت که پلان آنها در طول ارتفاع ثابت بود. از آنجا که طراحان سازه های مرتفع سعی دارند به منظور ایجد پایداری بهتر و کاهش میزان ممان وازگونی, این نوع سازه ها را با مقعی متغیر اراته دهند. لدا روش قالب لغزان باید قابلیت اجرای این گونه سازه ها را داشته باش. به کمک سازه متحرک تلسکوپی و چک های افقی می توان قطر سیستم و در نتیجه قطر پلان سازه را تغییر داد. این سازه ها معمولا در قسمت خارجی سکوی کار نصب شده و سپس به قاب جکها متصل می گردد. بدین منظور یک سری جک, شیب قالب داخلی و یک سری جک, موقعیت و شیب خارجی را نسبت به قالب داخلی تعیین می کنند تغییرات در ضخامت و قطر سازه ها بطور پیوسته در هنگام لغزیدن قالب صورت می گیرد.
۱۱- ۱-جرثقیل پرچی:
در سیستم قالب لغزان معمولا از یک جرثقیل برجی واقع در مرکز سازه استفاده می شود. عملیات انتقال آرماتور, نصب و پیاده کردن قالبها و تجهیزات مربوطه و دیگر کارهای تکمیلی توسط این جرثقیل انجام می گیرد.
۱۲- ۱-وینچ:
در سیستم قالب لغزان انتقال بتن در ارتفاعات پایین بوسیله پبپ و در ارتفاعات باذتر بوسیله وینچ انجام می گیرد. بطور کلی روش دوم متداولتر است.
تمهیدات خاص قبل از شروع به کار قالب لغزان:
۱- لوله کشی آب :
در عملیات قالب لغزان بتن تازه ریخته شده به سرت از زیر قالب خارج شده و در معرض هوای محیط قرار می گیرد
برای عمل آوردن بتن به آب نیاز است علاوه بر آن شستشوی پاگردها ، خیس کردن تخته های قالب وشستن روی بتن کهنه هنگامی که می خواهند مجدداً بتن ریزی کنند . به آب نیاز است بهتر است یک منبع آب در بالای قالب روی پاگردها نصب شود . از زیر منبع لوله های آب به تمام نقاط قالب کشیده می شوند . بطوری که در داخل آویزهای داخلی وخارجی آب به راحتی در دسترس خواهد بود .
۲- سیم کشی قالب :
بطور کلی در روی یک قالب لغزنده نیاز به تابلوی برق اصلی واحتمالاً تعدادی تابلوی فرعی است . تابلو باید خروجی های لازم برای موارد زیر راداشته باشد :
1. چراغ داخل کندوها
2. چراغ های آویزهای خارجی
3. نوافکنهای بالا قالب
4. برق مورد نیاز دستگاه قدرت هیدرولیکی ویبراتور برقی
5. برق مورد نیاز پمپ آب ( چنانچه پمپ روی قالب باشد )
6. برق مورد نیاز وینچها (در صورت وجود )
7. پریز برای جوشکاری
8. بلند گو
۳- شیب قالب :
به منظور کاهش اصطکاک بین قالب وبتن ، معمولاً شیب مختصری به قالب می دهند در نتیجه ایجاد این شیب در روی قالب ، دهانه قالب در بالا از ضخامت بتن بیشتر می باشد . عدد نهائی ضخامت در جائی از قالب شکل می گیرد که از لحاظ زمانی ، با توجه به سرعت بالا رفتن قالب ، بتن گیرش اولیه خود را انجام می دهد . ذکر این نکته در اینجا لازم به نظر می رسد که در زمان قطع بتن ریزی ، شیب قالب باعث ایجاد پله ناموزونی در سطح بتن می شود . زیرا بعد از قطع بتن ریزی قالب به اندازه ی از روی بتن بالا کشیده می شود که میزان درگیری آن با بتن بسیار کم باشدوبه همین دلیل در کارهائی که از لحاظ معماری کیفیت مسطح بتن دارای اهمیت خاصی باشد از اجرای شیب بر روی قالب صرف نظر می کنند .
۳- بارگذاری :
مسائل مربوط به اجرای قالب لغزنده در اصل همان مسائلی هستند که با کمی تغییر در قالب معمولی هم مطرح می باشند . بنابراین طراحی قالب لغزنده باید قبلاً نکات مربوط به قالب بندی معمولی را بداند ودر کنار آن مسائل مربوط به قالب لغزنده را در نظر بگیرد بطور کلی قالب لغزنده در معرض بارهای مرده مانند وزن پاگردها ، وزن آویز ، لوازم مربوط به قالب لغزنده مانند یوکها ، پمپ وخود قالب و… هم چنین بارهای زنده مانند بارهای زنده روی پاگردها ، نیروی اصطکاک بین قالب وبتن ، فشار جانبی بتن ، نیروی باد و… می باشد .
۴- بالاکشیدن قالب وسرعت اجرای عملیات :
طراحی قالب لغزان بایستی بر اساس وزن قالب, تجهیزات, مصالح و نیروی انسانی مستقر بر روی قالب تعیین شود. در قالب های مدور سیلوها از کابل های خورشیدی و در قالب های غیر مدور از خرپاهای مستقیم و مورب که پایداری سازه را حفظ کرده و از تغییر شکل های آن جلوکیری کنند استفاده کرد. در انتخاب نوع جک ها بایستی کاملا دقت داشت که معمولا جک های سوئدی کیفیت مناسبت تری دارند. سرعت حرکت قالب لغزان تابع کارآیی بتن مصرفی و زمان گیرش آن و زمان نصب آرماتور و … سرعت حرکت قالب لغزان معمولا بین ۳ تا ۶ متر در شبانه روز متغیر است.
سرعت متوسط حرکت قالب بیش از هر عامل دیگری بستگی به سرعت گیرش بتن دارد که این خود بادرجه حرارت بتن سازی ودرجه حرارت محیط قالب ارتباط دارد . همچنین ممکن است به عوامل دیگر به غیر از سرعت گیرش سیمان مانند سرعت آرماتوربندی ویا پیش بینی محلهائی که باید خالی بمانند . بستگی داشته باشد در چنین مواردی حتی ممکن است به کارگیری مواد کندگیر کننده سیمان ضرورت داشته باشد .
حداقل شرایط لازم برای بتنی که از زیر قالب خارج شده ودر معرض محیط قرار می گیرد این است که بتواند وزن خود سربار ناشی از وزن بتن درون قالب واثر تخریبی ویبراسیون را تحمل نموده ودر مقابل این بارها تغییر شکل بیش از اندازه نداشته باشد .همانطور که سرعت بیش از حد قالب ایجاد اشکال می کند در مقابل سرعت کم قالب نیز باعث خواهد شد مه بتن قدری سفت شود که نیروی اصطکاک بین بتن وقالب از مقاومت کششی بتن بیشتر شده ودر نتیجه ترک بخورد .
۵- تنظیم قالب لغزنده :
نحوه حرکت قالب لغزنده شباهت زیادی به حرکت اتومبیل در جاده دارد . اپراتور قالب لغزنده درست مانند راننده اتومبیل همواره مترصد است که قالب از مسیر اصلی خود منحرف نشود . او موظف است که هر دو ساعت یکبار حرکت قالب را دقیقاً کنترل کند . وبه محض اینکه اندکی از مسیر خود منحرف شد . دستگاه را در خلاف جهت انحراف برگردانده وبه مسیر اصلی خود هدایت کند . هرچه بدنه سازی ای که توسط قالب لغزنده اجرا می شود کوچکتر بوده وسازه مرتفع تر باشد و آمادگی بیشتری برای انحراف از مسیر اصلی دارد قالب به علل متفاوتی ممکن است از مسیر اصلی خود منحرف شود که عمده ترین آنها عبارتند از :
1. هماهنگ نبودن عملکرد جک ها
2. اعمال بارگذاری نامتقارن بر روی قالب جکها به دلائل مختلفی مانند، مساوی نبودن کورس جک ها ولیز خوردن جک ها روی میل ها میل جک و… که ممکن است باعث انحراف قالب شوند .
همچنین در صورت عدم رعایت مسائل بارگذاری وباربرداری در حین کار ممکن است قالب منحرف شود بدین منظور لازم است در مورد دپوی آرماتورها ومیل جک ها بر روی سکوی کار ، حمل وسایل جوشکاری وتجمع کارگران در هنگام توزیع غذا یا تعویض شیفت کاری ، وقت لازم مبذول داشته شود وبتن ریزی قالب ها نیز به صورت متقارن انجام گیرد .
وسایل و روش های مختلفی برای اطلاع از انحراف قالب واندازه گیری آن به کار می روند که عبارتند از : شیلنگ تراز ، مترکشی ، اندازه زدن روی میل جک ها ، شاغول ها ، دوربین های اپتیکی و دوربین های لیزری
در صورتی که قالب از حالت تراز خارج شود می توان با کم کردن سرعت جکهایی که جلو افتاده اند وافزایش سرعت جکهائی که عملکرد مناسبی نداشته اند مشکل را برطرف نمود .
۶- مزایا ومعایب قالب لغزان در مقایسه با روش سنتی ونتیجه گیری کلی:
در مورد مزایا ومعایب استفاده از قالب لغزان مباحث مختلفی وجود دارد . عده ای بطور کلی استفاده از قالب لغزان را مردود می دانند وادعا دارند که نیروی اصطکاک ایجادشده ، بین سطح قالب وبتن می تواند از مقاومت کششی بتن تازه ریخته شده بیشتر باشد ودر نتیجه سطح بتن ترک خورده وباعث کاهش میزان دوام ومقاومت فشاری بتن شود . از طرفی طرفداران قالب لغزان ادعا دارند که فقط در زمانی که بتن بیش از حد در داخل قالب بماند وسفت شود چنین شرایطی اتفاق می افتد .افزودنی های بتن به افزایش کیفیت کار قالب لغزان کمک شایانی نموده اند . استفاده از میکروسیلیکاها ، روان کننده ها ودیرگیرکننده ها باعث شده است که بتوان حتی با شن وماسه شکسته نیز بتن های خوبی با این روش ارائه داد .
قبل از انجام بتن ریزی بایستی مدار کنترل شود. به منظور تنظیم و حفظ ضخامت بتن پوششی روی میلگردها می توان از قطعات ورق فولادی یا میلکرد ه روی لبه فوقانی نصب می گردند کمک گرفت.بتن پس از رسیدن به روی پلاتفرم بایستی در لایه های به ضخامت ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر و به صورت متقارن در قالب ریخته شود و به همان ترتیب که ریخته می شود, در اطراف میلگردها داده شده و لرزانده شود.
نکته بسیار مهمی که در ویبره زدن بتن وجود دارد اینکه حت المقدور نبایستی ویبره را با آرماتورها تماس داد زیرا به دلیل پیوسته بودن بتن ریزی در قالب لغزان در صورت برخورد ویبراتور با میلکردها, اتصال و چسبندگی بین میلگرد و بتن ریخته شده در چند ساعت قبل که برای مثال در ارتفاع یک متر پاتیین تر از سطح قالب قرار دارد و گیرش اولیه آن انجام گرفته است, از بین خواهد رفت و بین آرماتور و بتن اتصالی وجود نخواهد داشت.
پس از اتمام بتن ریزی در یک لایه در تمام محیط مقطع ساز می توان بتن ریزی ایه بعدی را شروع کرد. سطح فوقانی بتن همواره بایستی حداقل ۵ سانتی متر از لبه فوقانی قالب چایین تر باشد تا بتوان تمام حجم بتن را متراکم کرد. قطر ویبراتور بایستی متناسب با ضخامت جدار بوده و به هیچ وجه از یک پنجم ضخامت جداره بیشتر نباشد.
مزایای استفاده از قالب لغزنده عمودی را می توان به شرح زیر برشمرد :
1. سرعت اجرای سازه بسیار بالاست
2. اقتصادی است
3. سازه اجرا شده کاملا یکپارچه بوده وعاری از وجود درزهای ساختمانی عمودی وافقی است .
4. در صورت دقت در اجرای عملیات ، نمای بتن بسیار خوب وقابل قبول خواهد بود .
5. نیازی به اجرای داربست نما به روش کلاسیک نیست .
6. امکان پیش ساخته کردن قطعات قالب در کارخانه وجود دارد ولذا عملیات آهنگری وتجاری در کارگاه به حداقل می رسد .
7. امکان بالا کشیدن خر پاهای سقف و… همزمان با اجرای قالب لغزان وجود دارد .
معایب استفاده از قالب های عمودی را می توان به شرح زیر برشمرد .
1. قیمت اولیه گران تر است
2. اجرای بازشوها وبرآمدگی ها وهمچنین آرماتورهای انتظار مشکل است
3. تدارکات اجرائی مشکل است زیرا قالب لغزنده معمولا ۲۴ ساعت وبه صورت ۳ شیفت اجراء می شود .
4. در گرما وسرمای شدید اجرای این روش نسبت به روش های دیگر مشکلات بیشتری را به همراه دارد .
هیدروفرز وعملکرد آن:
هیدروفرز مونتاژ شده روی یک جرثقیل چرخ زنجیری سنگین که دستگاه مولد نیروی هیدرولیکی را حمل می کند نصب می شود نیروی هیدرولیکی به سه موتور پایین رونده که دو تای آنها استوانه های برنده را چرخانده وسومی پمپ چرخشی را به حرکت در می آورد فرستاده می شود .
سیستم هیدرولیکی به نحوی طراحی شده است که استوانه های برنده را با نیروی برنده زیاد وبا سرعت چرخشی کم بچرخاند .
قاب راهنما از قلاب جرثقیل آویزان شده ودرون آن سیلندر هیدرولیکی وجود دارد که می تواند نیروی مناسب افزایشی یا ثابت را در انتهای قاب راهنما روی استوانه های برنده جهت حفاری تامین کند ( این نیرو در هیدروفرز HF4000 به ۲۵ تن ودر هیدروفرز HF12000 به ۶۰ تن می رسد )
سیستم حفاری هیدروفرز طوری طراحی شده است که دستگاه را قادر به حفاری دیوارهای پرده ای با جنس های مختلف از خاک ، از ( لجن ، ماسه ، شن ، سنگ فرش با ضخامت ۱۰ سانتی متر ) تا سخره سخت ( با مقاومت فشاری ۵۰ تا ۱۰۰ مگا پاسکال) می کند .
از مهمترین مزایای هیدروفرز حذف ضربه هنگام حفاری ضربه و ویبره کاربرد دستگاه را برای سایت های اورانیومی بسیار مناسب می سازد . گرانی حفاری توسط هیدروفرز نسبت به سیستم سنتی بسیار کم می باشد (کمتر از ۱۰%) ونیاز به اصلاح بسیار کم حدود ۲/۰ درصد در صورت نیاز ) دارد .
تجهیزات استاندارد هیدروفرز برای عرض های مختلف دیوار در عمق نرمال کمتر از ۶۰ متر به کار می رود . مدل های ویژه ای برای دسترسی به اعماق بیشتر از ۱۵۰ متر طراحی شده است .
حفاری مقاطع به صورت چهارگوش نیاز استفاده از هیدروفرز وتکنیک های حفاری مشابه را ضروری می سازد .
ترکیب ویژه ای از ابزار برنده این توانایی را به دستگاه می دهد که ضخامتی از بتن پانل را که به تازگی ( به ضخامت چند سانتی متر ) ریخته شده است را حفاری کند . از این رو نیاز به استفاده از لاستیک آببند بین دو پانل از بین می رود . همچنین این امر این امکان را به وجود می آورد که اجزا مختلف پانل با مقاطع مختلف هندسی ترکیب شود .
مزیت دیگر این سیستم حفاری این است که گل حفاری بطور پیوسته سرند وشن آن مصالح حفاری جدا می شود . از این رو بلافاصله بعد از رسیدن به عمق مورد نظر آرماتور گذاری وبتن ریزی می تواند انجام شود .
راندمان ونرخ حفاری هیدروفرز نسبت عکس با سختی خاک دارد . از ۲۰ متر مکعب بر ساعت در نوعی از خاک چسبنده تا ۱ متر مکعب برساعت در نوعی از سنگ آهک سخت متغیر است .
نحوه ومراحل اجرای حفاری وساخت پانل :
نحوه ومراحل حفاری وبتن ریزی وساخت یک پانل هیدروفرزی به شرح زیر است :
1. حفاری ترانشه استقرار قاب هیروفرز
2. شروع حفاری اولین بخش از پانل اولیه
3. حفاری دومین بخش از پانل اولیه
4. اتمام حفاری سومین بخش از پانل اولیه
5. بتن ریزی پانل اولیه
6. ساخت پانل های اولیه دیگر
7. حفاری اولین پانل ثانویه ما بین دو اولیه
8. بتن ریزی پانل ثانویه
قسمت های اساسی هیدروفرز مطابق شکل روبرو به شرح زیر است :
1. استوانه های برنده
2. پمپ
3. قاب هیدروفرز
4. جرثقیل
5. قسمت مولد نیرو
6. واحد سرند وجدا کننده ماسه
7. لوله (شیلنگ ) برگشت گل حفاری
8. قرقره هدایت لواه گل حفاری
9. سیستم برگشت لوله
10. سیلندر هیدرولیکی
11. پانل با گل بنتونیت
12. شیلنگ هیدرولیک
13. درباره انواع قالب بتن:
14. در ساختمانها و ابنیه بتنی قالبها، که در حقیقت ظروف موقتی با شکل و فرم مورد نظر برای نگهداری میلگردها (آرماتور) و بتن خیس تازه هستند، نقش مهمی به عهده دارند. قالببندی قسمت عمدهای از مخارج ساخت و اجرای اسکلتهای بتنی و اجزای بتنی ساختمان را به خود اختصاص میدهد. هزینه مصالح، ساخت و اجرای قالبهای بتنی بستگی به شکل قالب و دشواری ساخت آن و نوع مصالح مصرفی دارد. در پارهای از موارد ممکن است قالببندی تا بیش از ۷۵ درصد هزینه
15.
16. انواع قالب بتن
17. انواع قالب بتن
18. در ساختمانها و ابنیه بتنی قالبها، که در حقیقت ظروف موقتی با شکل و فرم مورد نظر برای نگهداری میلگردها (آرماتور) و بتن خیس تازه هستند، نقش مهمی به عهده دارند. قالببندی قسمت عمدهای از مخارج ساخت و اجرای اسکلتهای بتنی و اجزای بتنی ساختمان را به خود اختصاص میدهد. هزینه مصالح، ساخت و اجرای قالبهای بتنی بستگی به شکل قالب و دشواری ساخت آن و نوع مصالح مصرفی دارد. در پارهای از موارد ممکن است قالببندی تا بیش از 75 درصد هزینه یک عضو بتنی را به خود اختصاص دهد.
یک قالب، در عین حال که باید دارای فرم مورد نظر بوده و از نظر اقتصادی قابل قبول باشد، باید استحکام و ایمنی کافی داشته باشد.
طرح قالبهای بتن که برای استحکام کافی برای نگهداری بتن داشته و در اثر فشارهای وارده مقاوم باشد و در موقع بتنریزی، از فرم اصلی خارج نشده و به اصطلاح شکم ندهد مسئلهایست سازهای. این مسئله، جز در مواردی که از قالبهای پیشساخته با مشخصات معین استفاده شود، در رابطه با طرح قالبهای دیوار، ستون و یا تاوهها که از صفحات و یا تختههای چوبی ساخته میشوند. صادق است پس از طرح و محاسبه بارهای وارده، هر یک از قسمتهای اصلی قالب را ممکن است به عنوان یک تیر تحلیل نموده و حداکثر ممان و برش و خمشی که ممکن است وجود داشته و پیش آید محاسبه نمود. سپس با محاسبه بارهای کششی و فشارهای وارد بر قطعات تقویتی عمودی و تیرهای نگهدارنده خارجی اندازههای لازم آنها را محاسبه مینمایند.
برای آنکه یک قالب از نظر اقتصادی با صرفه بوده و هزینههای مصرفی برای ساخت آن به حداقل برسد باید به نکات زیر توجه نمود:
1ـ مخارج تهیه مصالح و ساخت قالب متناسب با نیازهای مورد مصرف آن باشد.
2ـ مصالح مصرفی برای ساخت قالب با دقت کافی انتخاب و تهیه شود به نحوی که بین دفعات استفاده از قالب و تداوم فعالیتهای کارگاه از نظر اقتصادی تعادل برقرار باشد. به عبارت دیگر هرچقدر امکان تعداد دفعات بیشتر استفاده از قالب وجود داشته باشد به همان میزان در استحکام آن و انتخاب نوع مصالح مرغوب باید توجه بیشتری مبذول داشت.
3ـ انتخاب روش ساخت و مصالح مناسب و در صورت لزوم پوشش مناسب سطوح داخلی قالب، به نحوی که امکان دستیابی به نتایج مورد نظر مستقیماً میسر باشد. ترمیم بتن و یا تغییر و اصلاح فرم مورد نظر طرح شده قبلی پس از گرفتن بتن و باز کردن قالبها هم بسیار دشوار و حتی در صورتی که امکان داشته باشد، به مراتب از پیشبینیهای لازم اولیه گرانتر تمام میشود.
4ـ روش مناسب و وسایل کافی برای حمل، بلند کردن و سوار نمودن قالبها در محل کار انتخاب و پیشبینی شده باشد.
5ـ انواع مصالحی که ممکن است به کار برده شوند، نظیر قالبهای فلزی و یا چوبی باید مورد توجه و بررسی قرار گیرند و هر کدام که برحسب مورد مناسبتر تشخیص داده شد انتخاب شود. قالبهای چوبی معمولاً سبکتر و لذا امکان ساخت قطعات بزرگتر و استفاده از آنها بیشتر از قالبهای فلزی نظیرشان است. در عوض قالبهای فلزی را به دفعات بیشتر از قالبهای چوبی میتوان مصرف نمود.
6ـ طراحی قالب باید به نحوی انجام شود که در چهارچوب خواستههای معماری و سازهای بتوان به تعداد دفعات هر چه بیشتر مصرف کرد و تطبیق و تنظیم آن برای کارهای بعدی تکراری سهل و راحت باشد. تعادل موارد فوق باید طوری باشد که قبل از شروع قالببندی امکان محاسبه مخارج آن مقدور بوده و از نظر اقتصادی به صرفه و توجیهپذیر باشد.
در زیر طرز قالببندی اجزاء مختلف ساختمانهای بتنی شرح داده شده است.
قالببندی دیوارهای بتنی :
الف) روش معمولی :
دو نمونه از قالببندی دیوارهای بتنی به طریق معمولی وجود دارد. قسمت اصلی قالب (سطوحی که مستقیماً با بتن در تماس است) از صفحات چوبی و یا از تختههای چوبی ساخته میشود. برای استحکام قالب و جلوگیری از باز شدن آن هنگام بتنریزی و حفظ فاصله بین دو دیواره قالب بستهای مخصوصی را به کار میبرند. برای نصب بستها یا دو عدد چهارتراش، که به فاصله معینی از هم به صورت افقی قرار میگیرند و یا یک چهارتراش به کار میبرند. در حالت اخیر باید برای عبور میلههای بستها چهارتراشها را در محلهای لازم سوراخ کرد.
برای جلوگیری از فشار بتن روی مجموعه قالب در هنگام بتنریزی، و همچنین پایداری قالب، تیرهای چوبی که به آنها دستک گفته میشود و یک سر آن بر روی زمین محکم شده و سر دیگر آن را به قالب محکم کردهاند، به کار میبرند. پارهای از انواع مختلف بستها وجود دارند. بستها ممکن است همراه با صفحه فلزی نیرو پخشکن، نظیر واشر باشند به طوری که بتوان فاصله دو دیواره قالب را تا موقع بتنریزی به اندازه لازم حفظ کرد. به طور کلی بستها ممکن است شامل یک میله سادهای که دو سر آن و یا گاهی فقط یک سر آن، پیچ شده است باشد که در این صورت یا میله را پس از بتنریزی در بتن گذاشته و پس از باز کردن قالب قسمتهای اضافی که بیرون مانده است را قطع میکنند و یا پس از گرفتن بتن و قبل از سخت شدن آن را بیرون میکشند و یا به صورت دو پوستهای است که امکان جدا کردن میله از داخل پوسته وجود دارد.
در قالببندی گوشهها و پایهها باید دقت کافی مبذول داشت و با پشتبندهای اضافی آنها را تقویت کرد.
ب) روش بالارو :
از جمله محسنات این روش قالببندی که برای دیوارهای نسبتاً بلند استفاده میشود تعداد دفعات بیشتر استفاده از قالب و سرعت عمل بیشتر آن است. در اولین دفعه استفاده از قالب دو دیواره قالب با تکیه به پاخور بتنی (رامکا) به صورت معکوس قرار میگیرد. پس از ریختن بتن و سخت شدن آن، قسمتهای داخلی قالب را تا حد نهایی بتن ریخته شده بالا میبرند و پس از محکم کردن آن قسمت دوم دیوار را بتن ریزی میکنند. پس از سخت شدن بتن، قالب را باز کرده و نظیر دفعه اول عمل میکنند. عمل قالببندی و بتنریزی را به همین ترتیب تا انتهای کار و اتمام بتنریزی دیوار ادامه میدهند.
ج) روش لغزنده :
در این روش قالب را به صورت پیوسته و پس از هر مرتبه بتنریزی به کمک جکهای هیدرولیکی و در حالی که دو جداره قالب به بتن ریخته شده قبلی چسبیده است به سمت بالا میکشند. این روش برای ساختن سازههایی نظیر منابع آب، هسته مرکزی ساختمانهای چند طبقه و یا سیلوها روش مناسبی است.
از آنجایی که روش لغزنده به صورت پیوسته انجام میشود برای استفاده هر چه بهتر و اقتصادیتر از قالب و جلوگیری از وقفه کار نیاز به برنامهریزی دقیق و آماده کردن وسایل و امکانات لازم نظیر، تعیین ساعات کار کارگران در مراحل مختلف، فراهم کردن نور مصنوعی کافی برای کار در شب و تهیه و حمل و ریختن به موقع بتن دارد.
فرم معماری و طرح سازهای که قرار است با استفاده از قالبهای لغزنده بتنریزی کرد باید مناسب برای این سیستم قالببندی باشد. معمولاً نکته اصلی در این مورد یکنواختی ضخامت دیوار با حداقل حفرهها و سوراخ در بدنه آن با ارتفاعی حداقل برابر 20 متر است.
قسمتهای اصلی یک قالب لغزنده:
دیواره های قالب:
دیوارههای قالب باید به اندازه کافی محکم و مقاوم باشند. جنس این دیوارهها ممکن است چوبی و یا فلزی باشند. قالبهای فلزی به مراتب سنگینتر از قالبهای چوبیاند ولی در عوض استحکام بیشتری داشته و تعداد دفعات استفاده از آنها بیشتر است. تعمیرات و یا تغییرات احتمالی قالبهای فلزی نیز نسبت به قالبهای چوبی دشوارتر است در عوض تمیز کردن آنها آسانتر و نمای بتن پس از باز کردن قالب صافتر است.
خود قالب ها را می توان در سه بخش در نظر گرفت :
• یوغها
• پشت بندهای افقی (کمرکش)
• قالب بدنه
یوغها دو وظیفه اصلی دارند: جلوگیری از باز شدن قالب ها در قالب در برابر فشارهای جانبی بتن و انتقال بار و فشار به جکها.
پشت بندها نیز برای تقویت مقاومت خمشی بدنه قالب ساخته شده و بار قالب ها را به یوغ ها منتقل می کنند. سکوی نازک کاری، عرشه اجرایی و سکوی طره ای به پشت بندهای افقی متصل می شوند. اتصال پشت بندها به یوغ باید قادر به حمل این بارها باشد.
قالب بدنه که نیز می تواند از پانلهای فلزی، پانلهای چند لایه و یا الوارهای چوبی باشد مستقیما به پشت بندهای افقی متصل می شود.
طوقه ها:
برای نگهداری سکوی کار و انتقال آن و همچنین نگهداری و تحمل وزن قالب و کابل جک در نظر گرفته میشوند. طوقهها معمولاً فلزی و به صورت پروفیلهایی مناسب طرح و در نظر گرفته میشوند.
سکوی کار:
معمولاً سه سطح کار در نظر میگیرند. یکی که بالاتر از طوقهها و در ارتفاعی در حدود دو متر و بالاتر از انتهای دیوار قرار گرفته و برای استفاده از بست های فلزی ثابتکننده به کار میروند. دیگری سکویی است که در بالای کف و همتراز بالای قالب قرار میگیرد و برای قرار دادن ظرف بتن و انبار کردن مصالح و وسایل تراز کردن و همچنین وسایل کنترل جک مورد استفاده قرار میگیرد و بالاخره سومین سکو به صورت چوببست آویزان و یا یکسره که معمولاً در دو طرف دیوار قرار گرفته و برای دسترسی به نمای قسمتی از دیوار، که به تازگی قالب آن را باز کرده و ترمیم احتمالی آن، مورد استفاده قرار میگیرد.
جک های هیدرولیکی:
جک های هیدرولیکی مورد استفاده معمولاً با ظرفیت خود، نظیر جکهای سه تنی و یا شش تنی مشخص میشوند.
19. قالب بندی ستونها :
دیوارههای قالب ستونها نظیر قالب دیوار است. پشتبندها معمولاً از چهارتراشهایی با مقطع مربع و به اندازه لزوم و به فواصل معین و مساوی هم ساخته شده و به کمک بستهای فلزی و گوهها محکم میشوند. با توجه به زیادی تعداد ستونها، به خصوص در ساختمانهای بزرگ، قالب ستونها را میتوان به دفعات نسبتاً زیادی مورد استفاده قرار داد. به همین علت باید در طراحی و ساخت آنها دقت کافی به کار بست تا ضمن استحکام کافی، باز و بسته کردن آنها ساده و عملی باشد.
قالب ستونهای گرد به صورت لولههایی با قطر مشخص و از جنس فایبرگلاسهای مسلح شده و یا از اجناسی نظیر آن ، که ضمن استحکام کافی نسبتاً سبک باشد، انتخاب میکنند. قالبهای ستونهای گرد را گاهی از چوب نیز میسازند. در این حالت عرض صفحات چوبی را به مراتب کمتر از حالت قالبهای ستونهای چند ضلعی در نظر میگیرند.
20. امروزه در ایران، به علت کمبود و گرانی چوب، ساختن و استفاده از قالبهای فلزی برای ستونهای بتنی رایج شده است. این قالب که به دفعات نسبتاً زیادی میتوان به کار برد و از ورقهای فلزی با پشتبندهایی از نبشی ساخته میشوند وزن نسبتاً زیادی داشته و جابجایی آنها دشوارتر از قالبهای چوبی نظیرشان است.
21. انواع قالب لغزنده
22. امروزه برای ساخت سازه های بلند و با طول زیاد نظیر سیلوها، برج های مخابراتی، هسته های برشی ساختمان های بلند، برج های خنک ساز، دودکشها، پایه های پله، کف تونلها، کانال های آب، کف جاده ها و سازه های مشابه که اجرای آنها در گذشته نیاز به داربست بندی سنگین در اطراف سازه داشت، از روشی استفاده می گردد که قالب لغزنده نام دارد. با استفاده از روش قالب لغزنده بسیاری از داربست بندی های اطراف سازه حذف گردید و سرعت اجرای کار به همراه نمای بهتر برای کار افزایش می یابد.
قالب های لغزنده قائم
اساس روش اجرای قالب لغزنده عمودی این است که قالب به ارتفاع ۱ تا ۱٫۵ متر در فواصل زمانی متناوب به بالا کشیده می شود. در ضمن بالا کشیدن قالب عملیات بتن ریزی و آرماتور بندی نیز ادامه می یابد و دائما مخلوط بتن از بالا به درون قالب ریخته شده و ضمن حرکت قالب به سمت بالا بتن سخت شده از قسمت زیرین قالب جا می ماند. سرعت حرکت قالب به نحوی تنظیم می شود که بتن در زمان خارج شدن از قالب ضمن تحمل وزن خود، جهت حفظ شکل خود از مقاومت کافی برخوردار باشد. قالب بندی لغزان قائم را می توان بر اساس حرکت پیوسته انجام داد و یا آن را طوری برنامه ریزی کرد که در ارتفاع معینی متوقف گردد و سپس حرکت لغزان خود را مجددا از سر گیرد. معمولا حرکت قالب لغزان با سرعتی یکنواخت صورت می گیرد.
در صورتی که قالب لغزان دارای توقف باشد درزهایی به وجود می آیند که با درزهای میان مراحل بتن ریزی در عملیات ساختمانی با قالب ثابت فرقی ندارد.
قالب لغزنده در امتداد قائم با سرعتی یکنواخت حرکت می کند و این سرعت به اندازه ای است که هر مقطع از بتن در طول مدت زمان لازمی که برای گیرش اولیه نیاز دارد درون قالب می ماند. روش قالب لغزنده عمودی برای سازه های پوسته ای با ضخامت جدار ثابت و یا تقریبا ثابت به کار می رود. قالب های لغزان قائم توسط جکهایی به بالا حرکت داده می شوند که بر روی میله های صاف یا لوله های سازه ای کار گذاشته شده در بتن سخت عمل می کنند. این جکها ممکن است از نوع دستی، بادی، برقی و یا هیدرولیکی باشند. سکوهای کار و داربست های کارگران پرداختکار نیز به قالب بندی متصل و به همراه آن حرکت می کنند.
قالب بندی دیوار های بتنی به روش لغزنده
از جمله مزایای این روش قالببندی که برای دیوارهای نسبتا بلند استفاده میشود تعداد دفعات بیشتر استفاده از قالب و سرعت عمل بیشتر آن است. در اولین استفاده از قالب دو دیواره قالب با تکیه به پاخور بتنی (رامکا) به صورت معکوس قرار میگیرد. پس از ریختن بتن و سخت شدن آن، قسمتهای داخلی قالب را تا حد نهایی بتن ریخته شده بالا میبرند و پس از محکم کردن آن قسمت دوم دیوار را بتن ریزی میکنند. پس از سخت شدن بتن، قالب را باز کرده و نظیر دفعه اول عمل میکنند. عمل قالببندی و بتنریزی را به همین ترتیب تا انتهای کار و اتمام بتنریزی دیوار ادامه میدهند.
قالب ها ی لغزنده و افقی
این نوغ قالب برای ریختن بتن دیوارهای طولانی، کف و جداره کانال های بزرگ، بتن ریزی شیبها، کف تونلها و سطح راه ها به کار می رود. به دلیل اینکه اکثر قالب بندی های افقی لغزان بر روی تکیه گاه ثابت قالب مانند سنگ یا خاک انجام می شود، این عملیات اصولا عملیات تحکیم، شمشه کشی، پرداختکاری است. ماشین قالب لغزان معمولا بر روی ریل یا سکوی شکل داده شده حرکت می کند. بخش دریافت بتن ماشین ناوه ای است که برای توزیع یکنواخت بتن در تمامی بخشهای قالب طراحی شده است. متراکم ساختن بتن توسط لوله لرزانی انجام می شود که با لبه جلویی قالب موازی و کمی جلوتر از آن قرار دارد. متراکم کردن بتن سازه را می توان با ویبراتورهای دستی نیز انجام داد.لوله های بتنی در جای یکپارچه نیز با استفاده از روش قالب بندب لغزان افقی تولید می شوند. ساخت پوششی کامل تونل با قالب بندی لغزان نیز انجام شده است.
قالب های رونده
قالب های رونده یا قالب های بالا رونده قالب هایی هستند که پس از هر بار بتن ریزی از سطح بتن فاصله گرفته و به صورت خزنده (با فشار جک و یا با استفاده از کارگر و جرثقیل) جابجا می شوند. این قالب ها معمولا برای اجرای دیوارهای بلند کاربرد دارند. در اجرای سنتی دیوارهای بلند لازم است که دو طرف دیوار داربست بندی گردد اما در شیوه قالب های رونده، قالب هر مرحله به مرحله قبلی متکی شده و قالب همانند یک صخره نورد به سمت بالا صعود کرده و مراحل فوقانی دیوار را به اجرا در می آورد، بدون اینکه نیاز به داربست جانبی داشته باشد. هر مرحله از اجرای دیوار به این شیوه را لیفت می گویند. در این قالب ها از دو سری قالب استفاده می شود و در هر مقطع یک سری قالب بر بالای سر قالب سری قبل استقرار پیدا می کند. بدین ترتیب که در حدود ۵۰ تا ۷۰سانتی متر از بالای قالب، سوراخی کار گذاشته می شود و قالب توسط جرثقیل بلند شده و پای آن در سوراخ مذکور توسط بولت محکم می شود و قالب توسط جک در وضعیت شاقول تثبیت می شود. سوراخ لیفت اول در لیفت دوم نیز ایجاد می گردد تا در اجرای لیفت سوم مورد استفاده قرار گیرد.
قالب های پرنده
اصطلاح قالب پرنده به سیستمی اطلاق می شود که اجزا آن به یکدیگر متصل شده و یک واحد بزرگ را تشکیل می دهند که به آن عرشه می گویند. این سیستم برای قالب بندی دال بتنی در ساختمانهای چندین طبقه مورد استفاده قرار می گیرد. پس از آکه بتن هر طبقه ریخته شده و مقاومت لازم را کسب کرد، قالب پرنده (بدون جاسازی اجزا) از بتن جدا شده و به صورت افقی به سمت بیرون ساختمان حرکت داده می شود و در بیرون ساختمان بالا کشیده می شود تا در موقعیت جدید برای یک دال دیگر مورد استفاده مجدد قرار گیرد. اصطلاح "قالب عرشه پرنده" از آنجا گرفته شده است که این قالب به سمت بیرون ساختمان حرکت داده می شود (پرواز می کند) و به سمت بالا کشیده می شود تا در تراز طبقه بالاتر مورد استفاده قرار گیرد. هر واحد قالب پرنده از اجزا سازه ای مختلفی از جمله: خرپاها، تیرها، تیرچه ها و رویه فلزی یا پلاستیکی تشکیل و مونتاژ می شود تا چندین بار مورد استفاده قالب بندی دالهای ساختمان قرار گیرند. این قالب ها را میتوان برای نگاه داشتن تیرها و شاه تیرها، دالها و سایر اجزا سازه ای مورد استفاده قرارداد.
مزایا و معایب استفاده از قالب لغزنده ( عمودی )
بطور کلی می توان مزایای استفاده از قالب لغزنده عمودی را به شرح زیر برشمرد : ۱ – سرعت اجرای سازه بسیار بالاست .
۲ – سازه اجرا شده کاملا" یکپارچه بوده و عاری از وجود درزهای ساختمانی عمودی و افقی است .
۳ – نیازی به استفاده از داربست برای انجام کار نمی باشد .
۴ – امکان پیش ساخته کردن قطعات قالب در کارخانه وجود دارد و لذا عمیلات درون کارگاه ساختمانی از لحاظ آهنگری و نجاری به حداقل می رسد .
۵ – استفاده از این نوع قالب از ایمنی بالایی برخوردار است .
۶ – استفاده از این نوع قالب از لحاظ اقتصادی به صرفه است . البته لازم به ذکر است که استفاده از قالب لغزنده برای سازه های مرتفع بلندتر از ۲۰ متر به صرفه خواهد بود و برای سازه های غیر مرتفع چندان مناسب نمی باشد .
استفاده از قالب لغزنده دارای معایبی نیز می باشد که عبارتند از :
۱ – قیمت اولیه آن گرانتر از قالب های معمولی است .
۲ – اجرای بازشوها ، برآمدگیها و همچنین آرماتورهای انتظار مشکل است . اصولا" قالب لغزنده برای اجرای سازه هایی که مقطع ثابت داشته باشند ( مانند سیلوهای گندم و … ) مناسب تر است .
۳ – تدارکات اجرایی مشکل است . با توجه به اینکه کار با قالب لغزنده معمولا" ۲۴ ساعته و بطور سه شیفت اجرا می شود ، در نتیجه تامین بتن ، آرماتور و سایر تدارکات مورد نیاز آن حساس تر از کارهای معمولی است . در صورت قطع برق ، وجود ژنراتور ضروری است و همچنین بایستی پیش بینی های لازم در مورد خراب شدن دستگاه بتن ساز ، پمپ بتن و سایر وسایل کار بعمل آید .
۴ – در گرما و یا در سرمای شدید اجرای قالب لغزنده نسبت به روشهای دیگر مشکلات بیشتری را به همراه دارد .
۵ – بطور کلی استفاده از قالب لغزنده نیاز به نیروی متخصص بیشتری داشته و می بایستی هماهنگی لازم بین اکیپهای مختلف کاری وجود داشته باشد .
انواع قالب های فلزی بتن:
قالب ستون چهار گوش:
23. از ترکیب پانلهای مسطح و کنجهای بیرونی می توان قالب بندی ستونها را انجام داد.
بجهت عمود نگه داشتن سطوح ستون نسبت به یکدیگر از قیدها استفاده می گردد، که بر دو نوع لوله ای و ناودانی می باشند.
زاویه داخلی قیدها قائم و به صورت گونیا ساخته می شوند.قیدهای لوله ای با گیره کوتاه به بدنه قالب بسته می شوند. در ستونهائی با ابعاد بیشتر از 60*60 سانتی متر از قید ناودانی به همراه گیره بلند می گردد.
برای جلوگیری از از پیچش ستونها بخصوص در ستونهای مرتفع و یا ستونهائی که هر وجه آنها از ترکیب دو یا چند پانل بوجود آمده باشد، پیشنهاد می گردد که کنجها و پانلهای مورد استفاده از یک ارتفاع نباشند، به عنوان مثال در صورتیکه از کنجهای 150 سانتی متری استفاده می گردد بهتر است که از پانلهای 100 و 200 سانتی متری استفاده شود.
قالب ستون گرد:
24. قالب ستون با مقاطع گرد
جهت اجرای ستون با مقطع دایره با توجه به اندازه و قطر و ارتفاع ستون ،قالب های خاصی طراحی و ساخته می شود.
معمولا مقطع ستون های گرد از دو سگمنت 180 درجه تشکیل می گردد و سگمنت های فوق توسط کلمپس فولادی نشکن به یکدیگر متصل می گردند.
25.
26. قالب فونداسیون:
27. با استفاده از پانلهای مسطح ، کنجهای داخلی و بیرونی، لوله های پشت بند و سایر اتصالات مدولار می توان به راحتی سایر نقشه های انواع فونداسیون ها از قبیل گسترده، نواری و منفرد را اجرا نمود.
28.
29. قالب بندی دیوار دوطرفه:
30. در اجرای قالب بندی دیوارهای دو طرفه، همان مواردی که در طراحی قالب یکطرفه اشاره شد لحاظ می گردد با این تفاوت که برای ثابت نگه داشتن فاصله دو سطح قالب که همان ضخامت دیوار می باشد و نیز مهار فشار جانبی بتن از پانلهای سوراخدار و میان بلت استفاده می شود.
عبور میان بلت ها از دو پانل مسطح سوراخدار روبروی هم می باشد، که اغلب پانلهای مسطح مدولار به صورت سوراخدار نیز عرضه می گردد تا با توجه به نیاز پروژه از آنها استفاده می گردد.
31. در مواردی که از پانل سوراخدار بخواهیم بجای پانلهای ساده استفاده نمائیم می توان سوراخهای آن را با استپ پین مسدود نمود.
32. نکات عمومی در ساختن قالبها :
در ساختن قالب اجزاء مختلف بتنی نکات زیر را باید رعایت کرد:
1ـ صفحات و اندازه قالبها باید به اندازه کافی به هم چسبیده و متصل شوند تا از خارج شدن شیره بتن، که باعث ایجاد حفرههایی در سطح بتن میشود، کرموشدن بتن، جلوگیری گردد.
2ـ قبل از بتنریزی قالبها را باید در کلیه جهات عمودی و افقی، کنترل نمود و از استحکام پشتبندها، دستکها و تیرهای نگهدارنده قالب مطمئن گردید.
3ـ در موقع بتنریزی قالبها را باید پیوسته کنترل کرد و در صورت لزوم آنها را تنظیم و یا تقویت کرد.
4ـ قبل از بتنریزی کلیه قسمتهای داخلی قالب را باید کنترل نمود و آن را از هر گونه اشیاء اضافی، نظیر خردههای چوب پاک کرد.
5ـ اگر ارتفاع بتنریزی بیش از 5/1 متر باشد باید از وسائلی نظیر ناودانهای فلزی و یا لولههای لاستیکی استفاده کرد تا از جدا شدن دانههای شن و ماسه و دوغاب سیمان از هم جلوگیری شود.
6ـ در موقع ویبره کردن بتن باید انتهای ویبراتور تا حد پایین بتن پایین برد و حتی بتن ریخته شده قبلی را تا حداکثر 20 سانتیمتر ویبره کرد. باید توجه داشت که ویبره کردن بتن ریخته شده قبلی، بخصوص اگر بتن نسبتاً سخت شده باشد، ممکن است باعث باز شدن و شکستگی قالب، به خصوص در مورد دیوارها و بتنها شود. یادآوری میشود که ویبره کردن بتن ریخته شده قبلی در صورتی که بتن به حالت پلاستیکی درآید برای بتن ضرری نخواهد داشت.
7ـ موقعی که بتنریزی با پمپ و از ته قالب انجام میشود باید توجه داشت که پر کردن قالب از بتن با سرعت زیاد صورت گیرد تا از سخت شدن آن قبل از پر شدن قالب جلوگیری شود. در صورتی که قدرت پمپ و میزان بتنریزی به اندازهای کم باشد که بتن شروع به گرفتن کند فشار زیادی به سطوح داخلی قالب وارد آمده و ممکن است باعث باز شدن و یا شکستگی می شود.
منابع وماخذ :
1. WWW.mahabghodss.net
2. www.ici.ir
3. روش های کلی اجرا ترجمه کامبیز و ابوالحسن بهنیا
4. قالب لغزان نوشته مهندس ابوالفضل محمدیان مجله بنا
5. قالب های لغزنده تعریف علی رضا قاسمی نشریه یادمان
* قالب لغزنده قائم
* قالب لغزنده افقی
* قالب های رونده
* قالب های پرنده
114