بسم الله الرحمن الرحیم
عنوان:
نمای سنگی،شیشه ای و رنگی در ساختمان
دانشکده معماری اهواز
فهرست
مقدمه 4
پدیدار شناسی نمای ساختمان های مسکونی 5
نما به عنوان محافظ 5
نما به عنوان رابط 7
شفافیت 8
نقش نما به عنوان رابط در ایران 9
نما به عنوان یک معرف 9
فونکسیون 11
عقیده لوکوربوزیه 12
عقیده اریس مندلسون 12
تحولات قرن نوزده تا بیست 12
تحولات در ایران در قرن نوزده و بیست 13
سرآغاز تحول در ایران 14
نما در آپارتمان های امروزی 15
نما به عنوان جزیی از یک کل 15
نقش نما در قرون وسطی 15
نقش نمای در دوره رنسانس 15
نقش نما در دوره باروک 16
اغتشاش در نما سازی 16
معماری نوگرا 17
نتیجه گیری 18
و اما در مورد ضعف تئوریک: 19
نماسازی 21
نمای آجری 22
نمای سنگی 22
سنگ های تزیینی 25
ویژگی سنگ های مصنوعی 27
نمای سیمانی 27
نمای شیشه ای 28
نمای گچی 29
نمای خشک 29
مفهوم نما در معماری 29
اجزا 30
مراحل اجرای یک سیستم نمای خشک 31
مراحل اجرابه ترتیب عبارتنداز: 31
نکات مهم اجرایی 31
مزایا 32
در قرون وسطی 47
در ایران ، دوره اسلامی 47
از رنسانس تا نئوکلاسیسم 48
مدرنیسم 48
پست مدرنیسم 49
گرایش جدید 49
انواع نمای ساختمانی 49
نمای شیشه ای 57
مزایای نمای آجری 66
نمای سنگی 67
مزایای نمای سنگی 67
نمای شیشه ای 68
نمای سیمانی 69
مزایای نمای سیمانی 69
نمای سرامیکی 70
مزایای نمای سرامیکی 71
نمای کامپوزیتی 71
مزایای نمای کامپوزیتی 72
نمای استرچ متال 72
مزایای نمای استرچ متال 72
نمای بایرامیکس 73
نمای مونولیت 74
مزایای نمای مونولیت 74
نماهای تماماً شیشه 78
نمای سنگ 83
نمای چوبی یا ترمو 87
بررسی ساختاری انواع نما 88
نمای سنگ: سنگ طبیعی: 93
سنگ مصنوعی سمنت پلاست – درنیکا سنگ : 94
مزیتهای سنگ مصنوعی سمنت پلاست – درنیکا سنگ : 96
انواع نما سازی در ساختمان 100
رنگ آمیزی روی شیشه 107
انواع شیشه ها 109
واژه 112
ویژگی ها 112
شیشه های سیلیکاتی و کاربرد آن 113
تعاریف مختلف شیشه در دانش 113
کوره های ذوب شیشه 114
شیشه های سیلیکاتی 114
مواد سازنده 114
ویژگی های فیزیکی 117
ویژگی های نوری 117
دیگر ویژگی ها 118
تولید امروز 119
رنگ 119
پیشینه 120
شیشه در ایران 123
قدیمی ترین شیشه در ایران 123
دیگر گونه های شیشه 124
نمونه های آزمایشگاهی 124
شیشه گری برای ساختن شیشه های مسطح 125
شیشه های شبکه داده ها 125
ساختار 126
رفتار شیشه های باستانی 126
استفاده از شیشه در نمای ساختمان 127
گونه های کاربردی 127
اجرا 128
کاربری 128
کاربردهای دیداری 128
روش های تولید شیشه 129
انواع شیشه: 129
شیشه رنگی 129
شیشه ضد آتش (پیرکس) 130
شیشه مسطح 130
شیشه دو جداره (مضاعف) 131
شیشه سکوریت 132
شیشه نشکن 133
شیشه انعکاسی (شیشه بازتابنده، شیشه رفلکس) 134
رنگ ساختمانی نانو، بهترین انتخاب برای معماری امروز 134
نانو و نانوتکنولوژی چیست؟ 135
رنگ نانو را بشناسیم! 136
ویژگی های رنگ نانو 136
رنگ نانو چه کاربردهایی در ساختمان دارد؟ 139
مزایای رنگآمیزی نمای ساختمان با رنگ نانو 140
منابع 141
مقدمه
در معماری سنتی ایرانی، آرایشی که پس از پایان کار ساختمان بر آن بیفزایند را آمود می گویند، مانند تزیین الحاقی، نماسازی سنگی یا آجری،کاشیکاری و گچبری.
در ساختمان سازی به سوی بیرونی یک ساختمان نما گفته می شود. در طراحی ساختمان، نما مهم ترین بخش به شمار می رود زیرا نما چارچوب کار برای بقیه اجزای ساختمان را مشخص می کند. بسیاری از نماها ارزش تاریخی دارند و در کشورهای گوناگون قوانین سختگیرانه ای در مورد موضوع تغییر نما وجود دارد که برخی از این قوانین هر گونه دگرگونی در نماهای تاریخی را ممنوع می کند.
پدیدار شناسی نمای ساختمان های مسکونی
توقعات از نما به گفته هارالد دیلمان و همکارانش از نما چهار عملکرد انتظار می رود:
1. حفاظت
2. ایجاد ارتباط
3. معرفی
4. جزیی از یک فضای شهری
نما به عنوان محافظ
اولین و قدیمی ترین وظیفه ای که نما به عهده دارد، وظیفه محافظت از انسان ها در مقابل تهدیدهای بیرونی است. انسان برای حفاظت خود در برابر عوامل جوی و اقلیمی از یک طرف و حیوانات موذی و انسان های مزاحم از طرف دیگر، فضایی به نام خانه را برای خود ایجاد کرد.
تا زمانی که خانه برای ساکنان آن نقش حفاظ را بر عهده داشت و آن را برای محافظت خود در برابر تهدیدهای بیرونی می خواستند، نماسازی مفهومی نداشت. ساختمان های مسکونی دیوارهای محکم و یکپارچه ای محصور شده بودند که با حداقل نفوذی به بیرون بدنه تشکیل یک فضای عمومی را می دادند و نما سازی برای ساختمان های مسکونی به مفهوم امروز آن نبود. چون نمای ساختمان حداقل منفذ را به بیرون داشت جلوی باد و باران، گرما و سرما و نفوذ عوامل حیوانی و انسانی را می گرفت، ولی ساختمان را از نور و تهویه لازم محروم می کرد. رفته رفته نیاز به این مواهب بیشتر شد و در نتیجه ایجاد روزنه در دیواره افزایش یافت، نیاز به پوسته سومی برای حفاظت بیشتر شد.
برای این منظور انسان دیواری دور تا دور خانه و آبادی خود کشید. این دیوار گسترش فضاهای مسکونی در داخل "چهار دیواری اختیاری" و بدون پنجره به فضای عمومی را به دنبال داشت. همچنین افزایش تعداد واحدهای مسکونی به تراکم در داخل باروری شهر یا روستا انجامید. خانه ها درون گرا طراحی شدند و آبادی ها، تمرکز گرا و حول یک فضای اجتماعی میدان گونه به نام محل تجمع با گوشه نگاهی به تاریخ تمدن های نخستین، از چین و هند(موهنجودارو)گرفته، تا ایران،میان رودان(بین النهرین)،مصر،یونان و روم به درونگرایی خانه های مسکونی پی می بریم.
درون گرایی یکی از اصول معماری در خانه سازی کشورهای مسلمان نشین است ولی ابداع و ره آورد اسلام نبوده و فقط توسط آن تثبیت و ماندگار شده است. چنانکه میدانیم با ظهور اسلام در ساختمان سازی و معماری ابداع قابل توجهی نشد بلکه اسلام از معماری ادوار قبل در ساختن مساجد استفاده کرد.[۳] جالب توجه آنکه نه تنها خانه های یونان و روم باستان درونگرا و حول یک حیاط مرکزی شکل گرفته اند، بلکه ویلاهای روم و کوشک های تمدن های دیگر که چهار جبهه یا چهار نما بودند، در پشت دیواری بلند از دید و دستبرد غریبه ها حفاظت می شدند. تک کلبه های بسیار ابتدایی و ساده مستقر در مزارع اروپایی، یا برخی ساختمان های عمومی تک افتاده در شهرها و روستاها، تنها نمونه هایی از ساختمان های برونگرای قرون وسطی در غرب هستند.
قاعدهٔ برونگرایی را نمی توان به معماری بناهای عمومی همهٔ تمدن ها و اعصار نسبت دهیم. زیرا هم مصریان و هم تمدن های میان رودان و ایران باستان پیرامون معابد خود بارویی ستبر و بلند می کشیدند. آنها در برابر معابد صخره ای خود هم حیاطی به عنوان حصار ایجاد می کردند. ولی یونانی ها و تاحدی رومی ها، معبدهای خود را با الگو گرفتن از کلبه های چوبی به صورت منفرد بنا می نمودند این نیز در حالیست که آنها هم با ایجاد مفصلی بین فضای بسته و باز ردیف ستون هایی، جهت ایجاد فضایی نیمه باز می ساختند که به سختی می توان معنای امروزی "نما" را به آنها نسبت داد.
بسیاری تصور می کنند که اطراف کلیساهای اروپایی سبک رمانسک تا رنسانس باز بوده و دارای چهار نما می باشند ولی آنها نیز دارای یک یا دو جبههٔ باز بودند. کلیسای آنان نیز مانند مساجد شیعیان، از اطراف به بافت مسکونی و شهری متصل بود. کامیلوزیته با برداشت آماری خود از ۲۵۵ کلیسای شهر رم، ثابت کرده است که ۱۱۰ کلیسا از سه طرف،۹۶ کلیسا از دو طرف و فقط ۶۶ کلیسا از هیچ جبهه به بافت شهری متصل شده اند. این ۶ کلیسا جدید یا متعلق به کلیسای پروتستان بوده است که بعد از قرن هفدهم ساخته شده اند. موریس در کتاب تاریخ شکل شهر خود می گوید که کلیساها صحن یا جلو خانی مستقل به نام پارویس در جلوی سردر خود داشتند برای همین نمای اصلی آنها فقط برای مراجعین قابل مشاهده بود.
نما به عنوان رابط
با آنکه نما وظیفه داشت حایلی بین انسان و تهدیدهای خارجی باشد، ولی می بایست نقش ارتباط میان درون و بیرون، خصوصی و عمومی، خلوت و شلوغ، مصنوعی و طبیعی را ایفا کند. انسان نیاز به نور و تهویه داشت و محتاج ارتباط با طبیعت و جامعه بود. او می خواست گذر زمان و تغییر و تحولات جامعه را دنبال کند. برای همین نما تبدیل به رابط میان درون و بیرون شده، باید ورود نور، هوا و میهمان را به داخل تامین کرده، امکان دید خوبی را به بیرون ایجاد می کرد. روزنه ها (در و پنجره ها) که عنصری از نما بودند این نقش را به عنوان رابط فیزیکی و بصری به عهده گرفتند.
در طول تاریخ اروپا پنجره به عنوان قابی برای دیدن منظره بیرون نقش خود را ایفا می کرد. اما تبدیل پنجره به عنوان رابط بصری میان فضای بیرون و درون مشکل دیگری را به همراه داشت و آن اینکه پنجره مهم ترین عنصر انتقال مزاحمت ها از فضای بیرونی (سر و صدا و مشرفیت به ویژه برای طبقه همکف) بود. برای همین تمهیداتی در جهت اینکه ساکن بتواند ببیند بدون آنکه دیده شود اندیشیده شد. محدودیت های فنی و نبود مصالح مدرن باعث شد ابعاد پنجره ها در حد متعالی باقی بماند. ولی برای حل معضل مشرفیت ارتفاع کف پنجره به وسیله کرسی چینی ساختمان بالا کشیده شد، انواع شبکه و نرده اختراع شد و در نهایت فضاهای بلافاصل طبقه های همکف به کاربری های غیر مسکونی تبدیل شد. آنچه که باعث شد در اوایل قرن بیستم، پنجره ها بزرگتر و جداره ها شفاف تر گردند از یک طرف نیاز به نور بیشتر و تهویه بهتر و از طرف دیگر امکان تولید سطوح بزرگتر شیشه در قرون نوزدهم بود.
شفافیت
شفافیت که یکی از اصول خرد گرایی و یک شعار سیاسی اجتماعی زمان بود، به معماری انتقال یافت و مفاهیم "سبکی" و "شفافیت" ارکان اصلی زیبایی شناسی نو گرا شدند. صلابت و شکوهی که از گذشته به ارث رسیده بود و در نماها متبلور می گشت، از نظر سیاسی و فرهنگی زیر سوال رفت و یکی از نقاط ضعف معماری و شهر سازی گذشته معرفی گردید. شعارهای عدم استفاده از تزیین و بی پیرایگی مزید بر علت شده، پنجره های سراسری را رواج داد.
منظور معماران نوگرای نسل اول از شفافیت صرفا " آن طرفش پیدا بودن" یک جنس؛ برای ایجاد رابطهٔ بصری میان درون و بیرون نبود. کالین رو نشان می دهد که منظور از شفافیت خیلی بیشتر از آن چیزی بود که معماران نوگرای دههٔ پنجاه و شصت میلادی از آن برداشت می کردند. او می گوید"شفافیت، همیشه در جایی اتفاق می افتد که در فضاها و محل هایی با دو یا چند سطح چند سطح چند معنایی قابل ربط باشند." او کارهای لوکوربوزیه را تحلیل کرد و نشان داد که تا چه حد ارتباط بین سطوح عمودی و افقی تنوع دارد. این ها مواردی هستند که هر کدام ایجاد شفافیت فضایی می کنند.
در مقابل این جامعه گرایی نسبی لوکوربوزیه، وارثان معماری نوگرا به ایجاد"شفافیت توسط دیوار شیشه ای"بسنده کردند. برای ویلاهای مستقر در محوطهٔ سبز، نماهای شیشه ای می توانست رابط مناسبی مبان درون و بیرون باشد ولی این نماهای شیشه ای برای مجتمع های مسکونی آپارتمانی غیرقابل استفاده بود زیرا نمای شیشه ای صرفا رابطه بصری را تامین می کرد و مشکل تهویه فضاهای درونی تنها با کمک ابزارها و دستگاه های پیچیده فنی حل می شد. ایدهٔ "شفافیت کامل"مناسب نوع و عملکرد خاصی از ساختمان مانند فضاهای تجاری و اداری بود و در شرایط اقلیمی ویژه ای مانند و اروپای شمالی و مرکزی قابل استفاده بود. ولی این راه حل هزینه بر و مستلزم دقت زیادی بود. پیامد دیگر تمسک به شفافیت برای تامین نور، هوا، فضای سبز و استفاده از شیشه های سراسری این بود که پوسته های "ماده زایی" شده شیشه ای حتی اگر می توانستند تداوم زندگی داخل و خارج ساختمان را تامین کنند، تعامل بین توده و فضا، نقش و زمینه فضای مثبت و منفی را از بین می برد. آنچه که با عملکرد محافظتی نما تضاد داشت تبدیل نما به پوسته ای نازک بود. برای همین در سال های هفتاد و هشتاد میلادی عکس العمل شدید میان ساکنان در این مورد معماران را به تجدید نظر جدی مجبور کرد.
ارتباط درون و بیرون که دو جهان و دو حال و هوای متفاوت را تداعی می کنند آنقدر مهم بود که باعث شد هم ورودی و پنجره و هم نما نیز در ذهن انسان نقش یک مفصل را بازی کرده و هرکدام از آنها تبدیل به مکانی خاص گردند. در اروپا، فرایند تقویت درون و بیرون سیری پیوسته و روبه افزایش داشت و بعد از عکس العمل شدید ساکنین دوباره متعادل شد.
نقش نما به عنوان رابط در ایران
در ایران تا اواخر قرن نوزدهم، خانه های مسکونی، برای ایجاد این ارتباط فقط از حیاط مرکزی (فضای خصوصی) بهره می گرفتند و "ساختمان نیز مانند نابینایی که نگاهش به بیرون مسدود است به درون توجه دارد" از اواخر قرن نوزدهم میلادی، رویکرد معماران ایرانی نسبت به خانه مسکونی تغییر کرد و ایرانی ها از اروپایی ها الگو گرفتن و در حاشیه خیابان های ساخت جدید، ساختمان های مسکونی برونگرا شروع به شکل گیری کرد. این گرایش با فرهنگ درونگرای ساکنین تضاد داشت و ساکنین خانه ها زندگی و حریم خصوصی خود را پشت پرده های ضخیم یا کرکره پنهان می کردند. سال های چهل و پنجاه هجری اوج شفاف کردن نمای جنوبی خانه ها بود و پنجره های شیشه ای سراسر نمای رو به حیاط را پوشاند، ولی ساکنان خانه با فضای بیرونی ارتباط نداشتند و باز هم زندگی خود را در پشت پرده های ضخیم و کرکره های فلزی ادامه دادند. انتقال گرما و سرمای فراوان به درون واحد مسکونی تنها دستاورد این پنجره ها بود. در سال های اخیر به علت توجه بیشتر به مسائل اقلیمی و از مد افتادن آنها پنجره ها دوباره کوچک شده و به تعادلی نسبی نزدیک شده اند
نما به عنوان یک معرف
نما تنها وظیفه حفاظ و یک رابط درون و بیرون باقی نماند. از زمانی که لباس فرد معرف شخصیت وی پنداشته شد، خانه نیز به مثابه "لباس دوم " می بایست، معرف شخصیت، ارج و مقام اجتماعی مالک خود باشد."در معماری غرب نما یا فاساد دارای حالت نمایش است؛ بدان صورت که در همان وهلهٔ اول کسی را که پشت آن زندگی می کند، نشان می دهد. همه چیز معرف و نشانه شخصیت خانوادگی است، همه چیز طبقه اجتماعی و مالکیت صاحبخانه را نشان می دهد.
انتخاب فرم چهارگوش در ساختمان باعث شد که ساختمان ها دارای جهت شوند. فرم سقف شیب دار و جهت های بالقوه گسترش ساختمان، باعث گردید تا انسان غربی از چهار نمای بالقوه یکی را که دارای جبه ای با اهمیت تر و امکان مشاهده و دسترسی بهتر بود اصلی و جبهه مقابلش را دیوار پشتی یا جبهه پسین نامیده، دو بر دیگر را در صورتی که به بافت متصل نمی شد جبهه فرعی محسوب کند. در اروپا جبهه اصلی را "فاساد" به معنای چهره نامیدند. "این واژه ریشه لاتین دارد ولی از اواخر قرون وسطی متداول شد."
از این زمان ظاهر ساختمان که در برخی مواقع طبقه همکف آن را یک مغازه اشغال می کرد و صاحب مغازه در پشت وبالای آن زندگی می کرد می بایستی چهره ای مشتری پسند داشته و معرف شخصیت مالک خود باشد. در حالیکه رسم خودنمایی معمار هنوز متداول نشده بود، بنّا با سلیقه و مهارت خود سعی در بهبود کیفیت فاساد می نمود. به همین دلیل ساختمان ها، همزمان با تنوع شکلی نماهایشان، با یکدیگر هماهنگ بودند.
ظاهرسازی هنوز در ابتدای راه خود بود و آنچه هنوز مجاور به خودنمایی نسبی بود، کلیسا به مثابه خانه خدا بود. در این زمان ساختمان های عمومی دیگر مثل شهرداری ها و کانون گیلدها از جلوه گری اغراق آمیز دست برداشتند و حالتی فروتنانه به خود گرفتند. تحولی جدید از دوران رنسانس شروع به شکل گیری کرد که بعدها یک معضل به حساب می آمد. در دوران رنسانس هیئت امنا و آباء کلیسا فقط مشتری های پولدار و اصلی معمار نبودند. بلکه بورژواها (تجار، بانکداران و صنعتگران تازه به دوران رسیده) نیز به صف مشتریان اضافه شدند. اگر ساخت کلیسا و نمازخانه،نقاشی دیوارها و تندیس قدیسان، در کنار اجری دنیوی، اجری اخروی نیز به همراه داشت.
در ساخت کاخ ها و ساختمان های خصوصی و عمومی، اجر دنیوی می بایست خلا اجر اخروی را نیز جبران نماید. او نه فقط به امضای آثار خویش پرداخت، بلکه آنها را تبدیل به سابقه ای برای جلب مشتریان بیشتر و پولدار تر نمود. از این پس بنا باید مهارت و هنر طراح و سازنده خود را معرفی کند. از این راه بود که بسیاری از معماران شهرتی به دست آورده و نمونه و الگویی برای معماران زمان خود و بعد از خود شدند. این رقابت بین معماران با گذر زمان چنان شتابی گرفت که در زمان حال یکی از علل نابسامانی بناها شده است.
با اینکه دروان باروک و استبداد سیاسی، وقفه ای در ابراز شخصیت معمار ایجاد کرد ولی نتوانست ریشه آن را بخشکاند. معماران دوره باروک جسور و تحت فرمان اوامر ملوکانهٔ ارباب خود باقی می ماندند، تا بعدها پس از برچیده شدن نظام اشرافی با سرعتی هرچه تمام تر جبران مافات نماید. در دوران باروک ساختمان می بایست صرفا معرف شخصیت و اعتبار مالک خود باشد و در صورتی که برای مالک ساختمان اعتبار زیادی باقی نمانده بود، با جعل واقعیت برای مالک ساختمان اعتباری ایجاد کند. اگر مالک پول کافی برای سنگ مرمر، طلای کافی برای طلاکاری نداشت، معمار می بایست با نقاشی بافت مرمر روی گچ و زدن رنگ طلایی روی ستون ها، جلال و شوکت کاذبی برای کار فرما تولید نماید. بدین طریق رسم ناخوشایند اغوای ناظر میان مالکان و معماران متداول گردید.
فونکسیون
پس از انقلاب صنعتی و رشد سریع جمعیت شهرها باعث گردید تا تولید انبوه جایگزین تولید دستی گردد. در این شرایط مشتری مشخصی قابل شناسایی نبود که نما بتواند اورا معرفی کند. لذا نما باید معرف"فونکسیون ها" و بعدها سازه ساختمان گردد. جالب توجه آنکه منظور نطریه پردازان، از جمله سالیوان، گروپیوس و رایت تا اواخر سال های بیست قرن بیستم، از واژه فونکسیون، آنچه که در زمان حال استفاده می شود نبود، بلکه جوهر و ماهیت یک پدیده را معنی می داد. محتوای یک ساختمان جوهر و ماهیت او پنداشته می شد که فرم می بایست از آن تبعیت کند. زمانی که پراگماتیسم آمریکایی و مارکسیسم لنینیسم حاکم بر باهاوس تحت مدیریت مارتین واگنر از سال ۱۹۲۸ به بعد شیوع پیدا کرد فونکسیون به معنای عملکرد و نحوه استفاده از فضا متداول گردید. پس از آن تا چهل سال عملکرد یک ضابطه علمی بود و هرچه که تولید می شد باید از آن تبعیت می کرد. شعار شورانگیز آن زمان معماری کاربردی بود که با زیبایی شناسی دکارتی و نظم حاکم بر آن به جلالی پر شکوه رسید.
عقیده لوکوربوزیه
به عقیدهٔ لوکوربوزیه،"ساختن به معنای حل مسئله از درون به بیرون و بی نیاز به کانسپتی زیبا شناسانه" بود. این طرز تفکر بود که باعث شد تا مرکز توجه نسل بعدی به عمل کرد پنهان در پلان منحرف شده و حل آن وظیفه اصلی طراح پنداشته شود. این رویکرد هنوز هم ذهنیت بیشتر معماران و مدیران ایرانی را به خود مختص کرده است.
عقیده اریس مندلسون
در کنار این گرایش که اصل بود برخی دیگر از پیشگامان معماری نوگرا سعی داشتند موضوعات دیگری را در معماری و طراحی نما وارد کنند. برای نمونه اریس مندلسون سعی کرد عناصر جدیدی را در طراحی نما وارد کند. او نماهای افقی در نماها را مظهر جامعهٔ نوین می دانست که در آن سلسله مراتب (عمودی) مفهوم خود را از دست داده اند. برای او نوار افقی نماد تساوی و دموکراسی بود و در تقابل با تاکیدات عمودی ساختمان های کلاسیک مطرح می شد. او کشیدگی احجام خود را"حاملین ضرب آهنگ کلانشهر نوین" می دانست که توسط خودرو ایجاد شده اند. او نوارهای "هدایت افقی" را نوعی تمثیل برای نشان دادن رابطهٔ بین خودرو و فرم ساختمان ایجاد کرد.
تحولات قرن نوزده تا بیست
در کنار تغییرات ساختاری که جامعه و فضا در قرن نوزدهم به خود دید، تغییر و تحولاتی نیز در مصالح ساختمانی بوجود آمد که مبنایی برای تغییر پارادایم شد. نوآوری هایی مانند قصر بلورین در لندن و برج ایفل در پاریس ارمغان قرن نوزدهم فن مهندسی در ساخت بناها بود و این محرکی شد در برابر جنس شفافی به نام شیشه که زیبایی شناسی نو گرانه را تحت تاثیر قرار داد. معماری با تبعیت از فن مهندسی نه تنها سودمندی و عملکرد را قرض گرفته، بلکه "صداقت سازه" نیز به درخواستی مهم تبدیل شد که حاکم بر معماری نوگرا گردید و دستور زبان میس و اندروه را رواج داد. ولی دستور زبان وی بیشتر مناسب فضاهای اداری تجاری بود. پخش خدمات در قرن بیستم یکی از ارکان جامعهٔ فرا صنعتی شد و روز به روز متورم گردید. گران قیمت شدن شرکت های صنعتی بزرگ، بانک ها و شرکت های بیمه فرصتی برای عرض اندام و نشان دادن اعتبار آنها شد.
سال های شصت دهه اعتراض جامعه شناسان و روان شناسان به نابسامانی چهره شهرها، و سال های هفتاد دههٔ تجدید نطری بسیاری از معماران و طراحان در پارادایم های خود بود. نتیجه بحث های کیفی و روان شناسانه این بود که گرایش مالکین و طراحان به معرفی شخصیت و اعتبار خود در بناها، موضوعی انکار ناپذیر می باشد. راه حلی که برای نجات فضای شهری داده شد، ارائه چارچوبی بود که هم خلاقیت معمار را حفظ کند و هم مالک و ساکن آن بتواند این تمایلات را در جهت حفظ و ارتقای کیفی فضای شهری هماهنگ نماید.
تحولات در ایران در قرن نوزده و بیست
توقع سوم در ایران روندی متفاوت از اروپا را پیمود."در شهر اسلامی قدیمی هیچ چیز در وهله اول مقدار ثروت و توانگری مالک یا ساکن خانه را مشخص نمی کرد"در همین راستا در ایران به دلایلی چون خطر مصادره و فروتنی ناشی از تفکر اسلامی، خانه تا اواخر قرن نوزدهم به صورت درونگرا باقی ماند و هر گونه جلوه گری را به جداره های حیاط مرکزی و فضای خصوصی محدود می کرد. تاکید و تزیین نمای بیرونی، بسیار محتاطانه بود و حداکثر در اطراف درب ورودی شکل می گرفت. بقیه سطح نما دیواری کاه گلی بود که نفوذ ناپذیری و یکپارچگی یک سد را القا می کرد.
معمار سنتی خلق کردن را منحصر به خداوند می دانست، برای همین سعی نمی کرد جلوه گری و خود نمایی کند و خود را یک صنعتگر سازنده می پنداشت. شایگان می گوید برای او ارزش ها و هنجارهایی حیا، محرمیت و حجاب بسی مهمتر از خودنمایی بود. اگر زمانی پایش می لغزید یا به دستور مافوق مجبور به هنر نمایی می شد، هنر نماسازی اش را در بناهای مذهبی و با شدتی کمتر در ساختمان های عمومی غیر مذهبی نشان می داد. شاید ادعایی جسارت آمیز باشد که در فرهنگ درونگرا"نما" و "نمایش" مذموم بوده و پرداختن به آن کاری نه چندان شایسته. اگر نمایشی داده می شد برای محارم بود و اگر نمایی برپا می گردید در پشت یک حجاب به نام دیوار خانه بود.
سرآغاز تحول در ایران
اواخر قرن نوزدهم و با سفر معروف ناصرالدین شاه به فرنگ تصمیم گرفته شد تا ایران و ایرانی از مواهب تجدد بهره مند شود. چون این رویکرد سطحی و روبنایی بود که باعث شد در معماری از الگوهای مسکن و نماهای اروپایی تنها کپی برداری شود. از آن زمان بود که بعضی افراد طبقهٔ ثروتمند جامعه ساختمان هایی با فاسادهای اروپایی ساختند. برخی دیگر هم کوشک خود را که دارای چهار نما بود پشت دیوارهای ستبر و بلند از دید و دسترس بیگانه مصون داشتند. فاسادها در آن زمان از سبک باروک یا رنسانس الهام گرفته شده بود که با تصور فضایی بنّای بومی ترکیب می شد. ورود معماران نوگرای فرنگی به ایران پیدا شدن نماهای سبک اکسپرسیونیستی و خرد گرایانه در لابلای ساختمان های قدیمی تر را به دنبال داشت.
صاحبان این ساختمان ها افراد صاحب منصب و ثروتمندی بودند که در سفرهای خود به فرنگ تنها زندگی به سبک غربیان را آموخته بودند. این نوع خانه و نما سازی از سالهای سی هجری شمسی به قشر متوسط جامعه منتقل شد.
هرکسی که پیشرفت و تمدن با الگوی غربی را در سر داشت، برای اعلان به روز بودن خود، فرم های جدید را جایگزین فرام ها سنتی می کرد. در سال های چهل و پنجاه هجری ایران کاملا به بازار جهانی متصل شد برای همین شرایط ناهمگون و نا همزمان تشدید یافت. انواع و اقسام مصالح و سبک های مختلف در ایران وارد و یا مونتاژ شدند. هرکس متناسب به ثروت و اعتباری که داشت سعی می کرد شخصیت خود را در نمای منزل خود به کار برد.
از سال ۵۰ تا اواخر ۶۰ جمعیت و آپارتمان نشینی افزایش چشمگیری داشت. کمبود مسکن و نیاز خانواده ها به آن، فرصت نظر دادن و سلیقه را در ساکنین به حداقل رساند. از اواسط سال های ۵۰ هجری معماران فرصت هنر نمایی خاصی در ایجاد مجتمع های مسکونی نیافتند و به علت شرایطی که از رکود اقتصادی ایجاد شده بود و همچنین انقلاب و جنگ تحمیلی، جعبه های عظیم تکرار شونده ای به عنوان واحدهای مسکونی ساختند. دهه هفتاد هجری سال های آزادی از بند محدودیت ها و جبران مافات بود. امروزه سکونت در آپارتمان یکی از شاخصه های زندگی در شهرهای بزرگ است.
نما در آپارتمان های امروزی
در ساختمان های امروزی اعمال سلیقه در نما معنایی ندارد. ولی طراح و بساز و بفروش ساختمان باید جوابگوی مد و سلیقه روز مشتری و بازار باشند تا خرید سریع تر واحد مسکونی در این یا آن ساختمان انجام بگیرد. بازار مسکن شرایطی را ایجاد کرده که معمار برای جلب رضایت دیگران و قبل رقابت ماندن، خود را مجبور به هنر نمایی و ابتکار می بیند. یعنی مالک و بساز بفروش به دنبال شاخص کردن ساختمان خود و جلب مشتری هستند. مشتری هم به دنبال واحد مسکونی می گردد که وضعیت مالی و شخصیت وی را بیشتر از آنچه که واقعا هست، نشان دهد.
نما به عنوان جزیی از یک کل
ما در فضای شهری با یک بنا و نمای آن روبرو نیستیم، بلکه با بناها و نماهای آنها روبرویی یعنی ساختمان جزیی است از یک کل به نام فضای شهری. اگر ساختمان زیبا باشد به کل شهر اثر می گذارد و اگر ساختمان زشت باشد تاثیرش در کل شهر جاریست. ساختمان امروزه یک موجود منزوی نیست که تمام توجه طراح و مالک به آن جلب شود بلکه باید با حفظ شخصیت و اعتبار خود عنصری از یک جامعهٔ وحدت یافته باشد. اغتشاش در چهرهٔ شهر یک پدیدهٔ نوین است. یک پارچه و یکدست بودن ساختمان های مسکونی و مصالح یکنواخت مورد استفاده در دیوار خانه ها، فضاهای عمومی علت درونگرایی ساختمان ها در یونان و روم باستان هستند
نقش نما در قرون وسطی
در قرون وسطی با آنکه نمای اصلی یا فاساد به طرزی جذب کننده طراحی می شد،"نقش آن دکور پشت صحنهٔ زندگی شهری بود و بافت ساختمان و نما عمدتا بر اساس سرعت پیاده تنظیم می شد."
نقش نمای در دوره رنسانس
شهروند دوران رنسانس نیز با آنکه از خدا محوری به انسان محوری روی آورده بود، ولی اعتقاد داشت"که بر جهان و طبیعت نظمی حاکم و او خانه اش باید به عنوان جزیی کوچک از جهان و طبیعت، این نظم را پاس داشته،هندسه پنهان را رعایت نماید."
نقش نما در دوره باروک
در دوره باروک با اینکه رسم خودنمایی و اغوای ناظر متداول شده بود"ولی در آن زمان ساختمان خود را تابع فضای عمومی و بالاتر می دانست و به نفع کلیت از عرض اندام فردی خود داری می کرد. به همین خاطر نه فقط شاهد وحدتی در فضای شهری آن زمان هستیم، بلکه به نظر می رسد که کلیه نماها در یک نمای واحد ذوب شده اند."
اغتشاش در نما سازی
اغتشاش در نماهای ساختمان ها از انقلاب صنعتی و بیشتر از اواسط قرن نوزدهم شروع گردید. تنوع زیاد در مصالح و همزمانی سبک های مختلف جدید در کنار ساخت و سازهای عرف، باعث گردید تا عناصر نا همگونی در فضاهای شهری ایجاد شود. انقلاب صنعتی و رشد سرمایه داری در اروپا فئودالیسم را از میان برد ولی نه از برادری خبری شد و نه از برابری.
آزادی به دست آمده نیز در قالب شرایط اقتصادی چنان ناتوان ماند که اقلیتی کوچک به خرج اکثریت به ثروت، سرمایه و قدرت رسیدند."برداشت غلط از لیبرالیسم و رشد سرسام آور و بی رویه شهرهای صنعتی، نظام و ساختار متعادل شهرها را به هم ریخت"جری بیلدرزها" پیدا شدند و فضای خالی حیاط های داخل بلوک را نیز با ساختمان پر کردند.
محصوریت فضاهای باز از حیاط گرفته تا فضای شهری به مرز اشباع خود رسید. محلات غیر بهداشتی و واحدهای مسکونی کم نور و بدون تهویه گردید. این معضل دستیابی به راه حل جدید را ضروری کرد. تامین نور، هوا و فضای سبز سرلوحه فعالیت های فکری و علمی طراحان قرار گرفت. این شرایط جنبش های اصلاح طلبانه ای را از جمله جنبش باغشهر را به دنبال داشت که این جنبش احیای تک خانه های جدا از هم را رد باغچه های پیشنهاد کرد.
تغییر در ساختار فکری، پیامدهای خود را به دنبال داشت و تصور از یک ساختمان را به وجود آورد. در شهر سازی نوگرا، برداشت از خیابان، به عنوان فضایی محصور از بین رفت و ساختمان ها به احجامی منفرد و منزوی تبدیل شدند که در فضایی ادامه دار و بی منتها چیده می شدند. ساختمان ها حداقل دارای چهار نما شده بودند و صحبت کردن از دو نمای اصلی و فرعی پوچ گردید. در آن دوران ساختمان توسط پیشگامان معماری به عنوان عنصری سه بعدی معرفی شد که باید از همه طرف قابل ادراک و تجربه باشد، آنها از "Rotated facade" به معنای نمایی که به خاطر قابلیت چرخیدن عابر دور ساختمان، می بایستی پیوستگی لازم را دارا باشد صحبت می کردند. نقاشی و مجسمه سازی مانند کاتالیزاتوری برای تبدیل ساختمان به یک مجسمه یا حجم منفرد عمل نمودند.
آنچه در گذشته، فقط برای گونه هایی از بناهای عمومی و ساختمان های خاص استفاده می شد به ساختمان های مسکونی نیز انتقال داده شد. از این پس هر ساختمان از هر وجهی دارای نما و قابل مشاهده و تجربه شد. بناها به ضرر فضاهای شهری، متداوم و بی کران قرار گرفتند. ساختمان مانند گذشته بدنهٔ یک خیابان یا میدان تصور نشد، بلکه توده ای از سطوح مختلف بودند که فضایی را اشغال کرده بر اساس نقطهٔ مرکزی درونی خود، تعادل حجمی مورد نیاز را ایجاد کردند. فضاهای باز پیرامون ساختمان ها به صورت پارک تصور شد. ولی در عمل"ضعیف، بی تحرک و فاقد فرم و هویتی خاص طراحی گردیدند.
معماری نوگرا
معماری نوگرا به زندگی جمعی و فضای شهری لطمه زیادی وارد کرد با اینکه تا حد زیادی به اهداف اصلی خود، نور، تهویه و فضای سبز رسیده بود. معماران به یک بنا توجه بیش از حدی نشان دادند و این باعث شده بود تا از توجه آنها به یک بنای میان افزا، ساختمان های اطراف و زمینه بسیار کم شود که نتیجه این کار اغتشاش در فضا و از بین رفتن حس مکان بود. معماران و شهر سازان نوگرا قاطعانه از فضای شهری و دیوار حجیم و نفی آن، احداث ساختمان های که مناسب هر جا باشد فاصله گرفتند و این تبدیل به بحرانی بزرگ شد. رشد بی رویه تفکری که درسال های شصت و هفتاد، قاطعانه به دنبال تولید اضافی بود نیز به این بحران دامن زد. در اواخر دوره های مدرنیسم ایده های متنافر و متعددی شکل گرفت که مشخصه مشترک آنان فرار از یوغ دکترین عملکرد گرایانه نوگرایان و توجه به شرایط جانبی و پیرامون ساختمان (زمینه)، می باشد. از آن پس ظاهر بیرونی یک ساختمان نقش مستقلی داشت که می بایست توانایی پرکردن یک فضای خالی در بدنه شهرهای موجود را داشته و با حجم خود یک انسجام فضایی را امکان پذیر گرداند.
در سال های شصت و هفتاد، فضای شهری به عنوان به بستری برای زندگی مدنی دوباره کشف گردید. پس از شتاب گرفتن دانش طراحی شهری، بر نقش بدنه های فضای شهری و کیفیت آن تاکید بیشتری شد. روان شناسی محیط به طراحان آموخت که توسعهٔ کمّی لازم ولی کافی نیست و برای ارتقا کیفیت محیط باید ادراک، تجربه فضایی، عواطف و توقعات شهروندان را جدی گرفت و بالاخره اصلاح طلبان سیاسی اجتماعی، هشدار دادند که تعاون و هماهنگی که از شعارهای اصلی جامعه مدنی است نمی تواند به روابط اجتماعی محدود گردد، بلکه می بایست به فضاهای زندگی فرد و جمع نیز بسط و گسترش یابد.
نتیجه گیری
در مقایسه انتقادات مطرح شده راجع به نما و سیر تکوینی توقعات فضایی از آن، می توان به میزان از آن، می توان به میزان صحت و سقم و جامعیت هر انتقاد پی برد. مشکل اصلی، اعمال سلیقه و دخالت های غیر کارشناسانه، یا محدودیت های فنی و اقتصادی حاکم بر کشور نمی باشد. زیرا در شرایط فعلی:
۱. مشکل هایی که از بساز بفروشی بوجود آمده به نمای ساختمان کمتر مربوط می شود. بساز بفروش ها برای اینکه محصول خود در بازار قابل رقابت باشد در بخش های قیر قابل دید ساختمان مانند سازه و تاسیسات صرفه جویی می کند و بالعکس به نازک کاری و نماسازی مشتری پسند توجه زیادی دارد.
۲. این حق مسلم مالک هر ساختمانی است که مکانی که می خواهد در آن یک عمر زندگی کند هرطور که می خواهد بیاراید.
۳. در مورد انتقاد سوم می توان گفت کیفیت بسیاری از نماهای مهندسی ساز بهتر از نماهای بنّا ساز است.
۴. هنر نمایی اغراق آمیز طراحان، کیفیت نماهای مارا بیشتر از اعمال سلیقه مالکان تهدید می کند. هر هنر مند می خواهد که شخصیت خود را به یک شیوه در اثر بگنجاند و این حق اوست. نه می شود دست طراح را بست و نه خلاقیت او را زیر سوال برد. ولی می توان به آن هشدار داد که هر سخن جایی و هر نکته مکانی دارد.
۵. فقر نسبی است پس فقر مالی و فنی سازندگان دلیل موجهی نیست. محدودیت های مالی و فنی گذشته بیشتر از حال بوده ولی کیفیت نماهای امروز بدتر از دیروز است.
۶. مواد و مصالح در گذشته محدود تر و بعضا نامرغوب تر بودند، ولی کیفیت چهره شهری امروز وخیم تر از گذشته است.
۷. این واقعیت تلخی ست که شهرداری نماسازی را کنترل نمی کند ولی علت آن را باید در نبود و کمبود ضوابط و سازو کارهای طراحی شهری جستجو کرد نه اهمال های شهرداری.
۸. نبود معمار شهر و عدم طراحی بر اساس معماری کلان نیز چندان پذیرفته نیست. ساخت کامل یک شهر طبق نقشه های یک طراح هرگز عملی نبوده و سپردن سرنوشت چهرهٔ شهرهای بزرگ و متوسط به یک نفر غیر واقع بینانه می باشد.
و اما در مورد ضعف تئوریک:
۹. برخی از متخصصین، ناهنجاری در چهره شهرها را به عدم توجه به اصول معماری سنتی میدانند ولی ساختمان های جزو معدود کوشک و ساختمان عمومی "نمایی"نداشته اند که بتوان از اصول آن پیروی کرد. مضافا تعمیم اصول نماسازی ساختمان های عمومی به ساختمان های مسکونی اشتباهی ست که معماران غربی پس از قرن ها تجربه به آن رسیده اند. معماری سنتی ما دارای اصول ارزشمند و معتبر فراوانی است، ولی هرچه هست به نما بر نمی گردد. علاوه بر آن در جریان شتابنده و سهمگین برونگرایی ناشی از جهانی شدن، توقع بازگشت به درونگرایی واقع بینانه نمی باشد.
۱۰. در ایران ایراد ابتلا به عملکرد گرایی، به کارگیری مدولاسیون و حاکمیت زاویه قائمه که بیشتر توسط صاحب نظران خارجی مطرح شده به حساسیت غرب نیست.
بیشتر متخصصینی که به نما توجه نمی کنند، حتی عملکرد گرا هم نیستند. بیشتر ساختمان های ما از مدول تبعیت نمی کنندو مهم ترین مدول مورد استفادهٔ آنها دهانهٔ ۵ متری ستون ها برای تامین پارکینگ است. ضعف ما از فقر نظری بیشتر است. فراموش می کنیم که در یک دوران گدار زندگی می کنیم. از یک فرهنگ چند هزار ساله درون گرا به یک فرهنگ برونگرا پرتاب شده ایم. درونگرایی در ما نهادینه است و حسرت از دست رفتن ارزش های آن را می خوریم، ولی در عمل تمایل به روزآمدی و پاسخگویی به "روح زمان" و بازار را داریم. در شرایط"ناهمگون و ناهمزمان" زندگی و فعالیت می کنیم. سرعت رویدادها اجازهٔ تفکر و تعمق را به حداقل رسانده اند. مفاهیم برای ما تعریف شده و روشن نیستند."نما" می گوییم و فاساد تصور می کنیم.
اصطلاح "نمای شهری" را ترویج می کنیم، بدون اینکه به نتایج این اصطلاح معمارانه توجه کنیم. آموزش عالی و مدرن نیز نتوانسته ضعف های تاریخی ما را رفع کند. ما هنوز هم فکر می کنیم پدیده ها بی زمان و بی مکان، انتزاعی و تعمیم پذیر می پنداریم. هنوز برای ما نظر و عمل، سنت و مدرنیته، فرد و جمع و در نهایت فضای خصوصی و عمومی غایت هایی هستند که باید به ضرر یکی از دیگری جانب داری کنیم. روحیه جمعی ما ضعیف بوده، هم دلی، هم فکری و هماهنگی برای ما در تئوری قبول، ولی در عمل خوشایند نیست و هماهنگی را در تضاد با خلاقیت فردی می دانیم. شناخت تنگناهای فکری و آگاهی از امکانات و محدودیت های جامعه خود می باشد. باید توقعات ایجاد شده از نما را به رسمیت شناخت نه فقط به شرایط جامعه واقع بین بود.
-جامعه ایرانی هنوز به بسیاری از سنت های خود وفادار است. خانه برای او یک واحد مسکونی نیست بلکه محل خلوت و آرامش اوست. برای همین نقش حفاظتی نما در ایران مهم تر از غرب می باشد. نما وظیفه دارد ساکنین خانه را، در مقابل تهدیدهای بیرونی همچون سرقت، سر و صدا، مشرفیت و عوامل اقلیمی حفظ نماید.
-نما برقرار کننده ارتباط درون و بیرون، خلوت و شلوغ، خصوصی و عمومی، طبیعی و مصنوع است. ساکن خانه باید از درون خانه خود دیگران را ببیند بدون آنکه دیده شود. نما باید نور و تهویه طبیعی را امکان پذیر کند و جداکننده ای بین خلوت و شلوغ؛ خصوصی و عمومی باشد.
-هر مالک و ساکنی نیاز به این همانی با محلی دارد که سال ها در آن زندگی یا فعالیت می کند. یکی از شرایط این همانی و تعلق خاطر، اکان بازشناس شخصیت واعتبار خود در ساختمان، به ویژه نما می باشد. این حق هر مالک و ساکنی است که در طراحی و آرایش نمای خانه خود سلیقه خود را اعمال کند. معمار و طراح نیز مایل به ارائه شخصیت و مهارت خود در نما می باشد، جوابگویی به این درخواست خلاقیت معمار را شکوفا می کند. پاسخگویی به تمایلات نیروهای فعال در جامعه لازمه کارایی یک جامعهٔ مدنی است.
-اعمال سلیقه و هنر نمایی همیشه به تک روی و جیغ زدن نمی انجامد فضاهای شهری ما می توانند در حین کثرت وحدت لازم را داشته باشند. در آستانه جامعه مدنی نیاز به ساماندهی نما شدیدا احساس می گردد و این فقط با هماهنگی دست اندرکاران ساخت و نگهداری شهر و بناهای آن میسر می گردد. زندگی را نباید این طرف یا آن طرف نما دید. در داخل زندگی خصوصی و در بیرون زندگی عمومی جزیان دارد. زندگی جمعی اگر مهم تر از زندگی فردی نباشد، از آن کم اهمیت تر نیست. ایجاد تمایل میان امیال خصوصی و منافع عمومی، وظیفه هر طراح نیز هست. برای به دست آوردن چنین مقصودی نیاز به پژوهش های بنیادی و کاربردی برای تدوین ضوابط و مقرراتی داریم که مارا در یک چالش مستمر به حل معضل نزدیک می نماید. در تهیه ضوابط و مقررات فوق الگو برداری صرف از تجربیات غربی ها کافی نبوده، سنت جایگاه امروزی، تصور فضایی و توقع مکانی. شهروندان ایرانی نیز باید لحاظ گردد.
ضوابط و مقررات، ازلی و ابدی، بی کم و کاست نیستند. در تجربه خود را محک زده و با گذر زمان به حالت مطلوب خواهند رسید. مهم آن است که در ضوابط ارائه شده به منافع و تمایلات عوامل دست اندر کار ساخت وساز توجه شده، سهم و قدر هر کدام مشخص باشد
نماسازی
خارجی ترین قسمت ساختمان را نماسازی می گویند. با توجه به اینکه نمای ساختمان در مقابل عوامل جوی شدید قرار دارد در انتخاب مصالح برای نماسازی باید دقت شود تا نمای ساخته شده اولا در مقابل عوامل جوی مقاوم بوده و در ثانی زیبایی لازم را داشته باشد و همچنین با نمای ساختمان های مجاور هماهنگی داشته باشد. برای نمای ساختمان می توان از مصالح مختلفی مانند آجر نما، انواعسیمانکاری، انواع سنگ، انواع دانه های سنگی رنگی با چسب های مخصوص یا انواع ورق های فلزی آلومینیم و… استفاده می شود .
نمای آجری
برای نمای آجری باید از آجری که برای نما سازی تهیه می شود استفاده نمود این آجرها به رنگهای بهی، قرمز، ابلق در بازار یافت می شود. برای نماهای آجری بهتر است آجرها را قبل از مصرف تیشه داری نمود منظور از تیشه داری این است که اضلاع آجر را به وسیله تیشه و یا ماشین های تراش مخصوص کاملا گونیا می نماییم برای پهن کردن ملات نماهای آجری معمولا از شمشه ملات استفاده می کنند. شمشه ملات وسیله است که تخته هایی بعرض ۵/۱ الی ۲ سانتی متر با ضخامتی در همین حدود که آنها را بصورت نبشی به یکدیگر متصل می نمایند و طول آن حدود ۵۰۰ سانتی متر است در موقع پهن کردن ملات شمشه ملات را طوری روی دیوار قرار می دهند که یک ضلع آن روی دیوار در محل پهن کردن ملات در قسمت نما و ضلع دیگر آن متکی به نما قرار گیرد. آنگاه ملات را پشت آن پهن می نمایند که در نتیجه هم ملات در حدود ۵/۱ الی ۲ سانتیمتر از لبه کار عقب تر خواهد بود که از این عقب بودن ملات برای بند کشی استفاده می نمایند و هم ضخامت ملات در تمام قسمت ها یکنواخت خواهد شد. آجرها باید در تمام رج ها با ریسمان و شاقول چیده شود. در موقع دوغاب دادن روی دیوار باید کاملا توجه نمود که دوغاب به قسمت نما ریخته نشود زیرا در این صورت منظره نا خوشایندی به آن خواهد داد و یا به طور کلی از ریختن دوغاب در نما سازی آجری باید صرف نظر گردد.
نمای سنگی
برای نماهای سنگی از انواع سنگ های پلاک با رنگها و اندازه های مختلف استفاده می نمایند مانند سنگ تراورتن، باغ ابریشم، مرمر و یا انواع سنگ های قیچی که دارای سطح ناصافی بوده و در محل هایی که از لحاظ معماری احتیاج به قدری خشونت در سطح نما می باشد مورد استفاده قرار می گیرد. در سطح بعضی از سنگ های نما خلل و فرجی موجود است که این سوراخ ها برای نصب بسیار مناسب هستند زیرا ملات ماسه سیمان پشت سنگ به داخل این سوراخ ها نفوذ نموده و مانع جدا شدن آن از نما می گردد از جمله این سنگ ها می توان انواع سنگ های تراورتن را نام برد. بعضی از سنگ ها مثل سنگ های باغ ابریشم و یا مرمر و یا مرمریت و یا انواع سنگ های چینی دارای سطحی صیقلی بوده و با توجه به اینکه سنگ خاصیت مکندگی چندانی ندارد بخوبی به نما نمی چسبد و ممکن است بعد از مدتی از نما جدا شده و سقوط نماید برای جلوگیری از این کار باید از پشت آنها را به وسیله میله های مخصوصی که به آن اصطلاحا اسکوپ می گویند به دیوار محکم نمود. اسکوپ انواع مختلف دارد.
یکی از پوشش های مناسب در ساختمان که استفاده ازآن روز به روز بیشتر می شود، سنگ است لذا متخصصین امر ساخت وساز دلایل مناسب بودن سنگ را در نمای ساختمان در چند مورد خلاصه کرده اند که عبارتند از:
۱-عدم تغییر رنگ و جذب گرد و غبار
۲-مقاومت در برابر رطوبت
۳- تنوع در رنگ و جنس
۴- اجرای سریع و آسان و تمیز
۵- عایق حرارت و بی نیاز از زیر سازی
۶- قابلیت اجرا بر روی کلیه سطوح
۷-قابلیت ترمیم آسان
۸-انعطاف پذیری و قابلیت فرم پذیری مناسب بر روی کلیه سطوح
۹-ایده ال برای دکوراسیون نمای داخل و خارج ساختمان ها، مغازه ها، کافی شاپ ها و رستوران ها.
۱۰-فراوانی و در دسترس بودن
۱۱- امکان به وجود آوردن شکل های مورد نظر (دستی و ماشینی)
۱۲-عمر زیاد (در صورت استفاده مناسب)
۱۳-هزینه حفظ و نگهداری نسبتاً کم آن
انتخاب ابعاد و جنس سنگ، بستگی به محل استفاده آن دارد. سنگ هایی که در نمای خارجی مصرف می شود باید در مقابل عوامل جوی مانند تابش خورشید، باران، گازهای موجود در هوا و … مقاوم باشند. در نما سازی از نوع سنگ ممکن است فقط از یک نوع سنگ استفاده شود ویا آنکه از چندین سنگ متنوع استفاده شود. با یک طراحی خوب و هماهنگ کردن سنگ ها یا یکدیگر می توان نماهای سنگی بسیار زیبایی در ساختمان به وجود آورد. همچنین همواره باید به این مطلب توجه کرد که استفاده از سنگ ها ی پر دوام و با مقاومت بالا در برابر یخ زدگی و شرایط نا مساعد جوی و محیطی (نور خورشید، آب و رطوبت) با بافت و شکل مطلوب، بدون ترک خوردگی و خلل و فرج و صرفه اقتصادی را نباید از یاد برد. مشخصات کلی انتخاب سنگ برای مصارف ساختمانی:
۱- بافت سنگ باید ساختمانی سالم داشته باشد، یعنی بدون شیار، ترک و رگه های سست باشد (کرمو نباشد)
۲- بدون هر گونه خلل و فرج باشد.
۳- پوسیدگی نداشته باشد.
۴- یکدست، یکنواخت و ممکن باشد.
۵- سنگ ساختمانی شاید آب زیاد جذب کند، لذا نباید:
الف – در آب متلاشی یا حل شود.
ب – تمام یا قسمتی از آن بیش از ۸ درصد وزن خود آب بمکد.
۶-سنگ ساختمانی نباید آلوده به مواد طبیعی و مصنوعی باشد.
۷- سنگ باید شرایط فیزیکی و شیمیایی محیط را تحمیل کند لذا باید:
الف – در برابر باد، یخبندان، تغییرات دما ودر صورت وجود جریان آب در مقابل آن و کلیه عوامل فرسایش مقاومت کند.
ب – در برابر محیط های شیمیایی، اسیدی و قلیایی و همچنین عمل آبکافت و اکسید اسیون مقاومت کند.
۸- مقاومت فشاری برای قطعات باربر نباید کمتر از ۱۵۰ کیلوگرم بر سانتی متر مربع باشد.
۹- در مقابل سایش مقاوم باشد.
نمای سنگی خود دارای انواع مختلفی هستند که عمده این تمایزات را می توان در تفاوت نوع سنگ موجود در طبیعت نام برد. لذا در اینجا جایز است قبل از معرفی انواع سنگ ها ابتدا به توضیح واژه سنگ تزئینی پرداخته و سپس به معرفی نماها بپردازیم .
سنگ های تزیینی
سنگ تزئینی، سنگی است طبیعی که در اندازه مشخص انتخاب، تراش و یا برش خورده باشد. به معنای وسیع کلمه، اصطلاح سنگ تزئینی شامل سنگ ها در هر شکل می شود که به طور مستقیم و پس از برش، سائیده شدن و صیقل کاری در نماهای داخلی و خارجی ساختمان ها به کار می روند. سنگ های تزینی از نظر سنگ شناسی به یکی از گروه های سنگ آذرین، سنگ دگرگونی و یا سنگ رسوبی اختصاص دارند و شامل انواع مرمر، مرمریت، چینی، کنگلومرا، تراورتن، ماسه سنگ، گرانیت، دیوریت، سینیت، گابر و بعضی موارد کم اهمیت تر می باشند.
۱- نمای سنگ قلوه ای
این سنگ ها در هنگام حرکت و غلتیدن در مسیر رودخانه و برخورد با یکدیگر، دارای سطح تقریباً گرد و صیقلی می شوند از این جهت می توان از این سنگ ها در نمای ساختمان ها استفاده کرد. برای استفاده، این سنگ ها را با ملات ماسه سیمان بر سطح دیوار آجری یا بتنی طوری نصب می کنند که قلوه سنگ ها، جلوه خاصی به نما می دهد و مهارت و تجربه بنا هم در زیبایی نما نقش مهمی دارد. اما نکته ای که باید در مورد این سنگ ها رعایت کرد این است که در صورت بکارگیری سنگ های رودخانه ای و سنگ های ضخیم در نماهای سنگی باید تا گرفتن کامل ملات از قالب های مناسب استفاده کرد.
۲- نمای سنگ قیچی
سنگ قیچی به طول ۱۰، عرض ۳ تا ۴ و ضخامت ۱،۵ سانتی متر در کارخانه سنگبری به وسیله گیوتین (قیچی) تهیه می شود البته ممکن است از سنگ قیچی با طول بیشتر از ۱۰ سانتی متر هم استفاده شود. زوایای سنگ قیچی ها ۹۰۰ درجه و سطوح آن (قسمت هایی که در نما دیده می شود) دارای برجستگی های نامنظم هستند. لازم به ذکر است سنگ قیچی را در نمای ساختمان، بدون بند نصب می کنند و پشت آنها را دوغاب سیمان می ریزند. معمولاً در نماسازی از یک نوع (یکرنگ) سنگ قیچی استفاده می کنند اما با تلفیق سنگ ها با رنگ های مختلف، می توان نمای زیبایی در ساختمان به وجود آورد. به علت گرفتن گرد و خاک و دوده هوا به خود، این نماها خیلی زود کثیف می شوند و باید آنها را مرتب تمیز کرد.
۳- سنگ پلاک
استفاده از پلاک سنگ برای نمای ساختمان در کشور از زمان های قدیم رواج داشته است. اما استفاده وسیع و فراگیر آن در کشور حدود ۵۰ سال پیش با ورود اولین کارخانه ماشینی تولید پلاک و یک خط کامل آلمانی توسط آستان قدس رضوی در مشهد در سال ۱۳۱۷ رواج یافت. صنعت سنگ در دنیا جز در دورهٔ رکود عمیق اقتصاد جهانی در اواخر دهه ۱۹۳۰، همواره سیر رشد و تحول را طی کرده است. در این نوع سنگ ها قطعات بزرگ سنگ را از کوه (معدن سنگ) استخراج می کنند و پس از حمل به کارخانه سنگبری، در ابعاد و ضخامت های (۱ تا ۵ سانتی متری) به صورت سنگ پلاک می برند و صیقل می دهند. اما نکته مهمی که باید همواره به آن توجه داشت این است که در صورت استفاده از سنگ های پلاک بایستی از این سنگ ها در برابر رطوبت یخبندان مراقبت نمود و مواد زاید را از سطح این سنگ ها پاک کرده و با استفاده از یکی از روش های زیر سنگ ها را کاملاً به سطح زیرین محکم کرد:
۱- لقمه گذاری
۲- پیچ و رول پلاک کردن
۳- نصب سیم یا قلاب برای اتصال بهتر و محکم تر
۴- اسکوپ کردن سنگ
۵- نماهای ساخته شده از سنگ مصنوعی
با پیشرفت علوم شیمی و متالورژی به ویژه در گرایش های پلیمر و کامپوزیت، تحول شگرفی در صنایع و معادن حادث شده است. ساخت و سنتز مصنوعات شیمیایی و احیای مواد معدنی از طریق فعل و انفعالات شیمیایی، یکی از کارکردهای شیمی پلیمر در عصر حاضر است، شاید ترکیب عناصر و مواد معدنی با یکدیگر و تولید مواد جدید ترکیبی تحت عنوان کامپوزیت ها مهم ترین تحول علمی قرن بیستم در زمینه صنعت سنگ باشد. از سوی دیگر ترکیب مواد طبیعی با بستری از مواد پلیمری به تولید سنگ های مصنوعی ویژه با کارکردی متنوع شده است.
ویژگی سنگ های مصنوعی
۱- تنوع در رنگ با قابلیت اجرای طرح های مختلف و دلخواه
۲- سبک تر از سنگ های طبیعی و با وزن مخصوص ۱۱۰۰ تا ۱۳۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب است که همین امر باعث وزن کمتر ساختمان و در نتیجه کاهش اثر زلزله بر ساختمان می شود.
۳- قابلیت جذب آب در حد صفر
۴- عدم محدودیت در ابعاد تولیدی با نصبی همانند سنگ طبیعی
۵- استقامت (کشش و فشار) بالاتر از سنگ های طبیعی
۶- اسکوب سرخود است. بدین معنی که برخلاف سنگ های طبیعی در اثر عوامل جوی و عدم چسبندگی به مرور زمان از بدنه ساختمان جدا نمی شود، از آشناترین معایب سنگ طبیعی، همین جداشدن تدریجی از بدنه ساختمان است.
۷- مقاومت بالا در برابر عوامل جوی
۸- استحکام و انسجام بالا
۹- تنوع پذیری بالا
۱۰- نصب راحت و بدون دردسر
نمای سیمانی
نماهای سیمانی نیز انواع مختلفی دارد از قبیل تخته ماله، تگرگی، چکشی، سیمان شسته و … که هر کدام با دانه های ماسه مختلف رنگی در محل ساخته می شود. چنانچه سد های بزرگ با سیمان تخته ماله اندود کرد به واسطه نشست های ساختمان ترک های مویی در آن ایجاد می شود. برای جلوگیری از این کار بهتر است روی نما به فاصله های حدود ۵/۱ تا ۲۲ متر خطوطی در جهت های عمودی و افقی ایجاد نماییم تا از دیده شدن ترک های احتمالی جلوگیری شود. در موقع سیمان کاری ابتدا زیر کار را سیمان معمولی و ماسه می پوشانند که به این لایه اصطلاحا آستر می گویند قبل از آستر کردن باید تمام سطح دیوار شمشه گیری بشود. آنگاه باید بین شمشه ها را با ملات ماسه سیمان پر کرد. در طول سیمان کاری و همچنین تا چند روز بعد از آن باید حداقل روزی ۳ الی ۴۴ بار دیوار سیمان کاری شده را به وسیله آب مرطوب نمود. در غیر اینصورت ماسه سیمان مصرف شده به صورت پودر در آمده و با کوچکترین تماسی فرو خواهد ریخت. باید توجه نمود که کلیه مصالحی که با سیمان مصرف می شود از جمله سیمانکاری نما باید حداقل در حرارت های ۴ الی ۵ درجه بالای صفر انجام شود تا از یخ زدن و فاسد شدن ملات جلوگیری شود. در کلیه نماسازی ها بهتر است حداقل ۳۰ سانتی متر پایین کار را یک رج سنگ رگی و یا سنگ پلاک کار گذاشته شود. زیرا این قسمت از نما همیشه با زمین و در نتیجه با عوامل جوی در تماس بوده و بهتر است از مصالح بهتری که در مقابل عوامل جوی مقاوم تر باشد استفاده نمود معمولا برای این ردیف از سنگ هایی با رنگ تیره و سطح ناصاف استفاده می کنند مانند سنگ های دو تیشه و غیره.
نمای شیشه ای
نمای شیشه ای فریم لس (Frame Less)
نمای فریم لس(Frame Less)
استفاده از شیشه بعنوان یک متریال جزء لاینفک هر ساختمان محسوب می گردد. با ظهور شیشه های رفلکس استفاده از این نوع شیشه ها در نمای ساختمان های مرتفع و برجها امروزه بسیار متداول گشته است. استفاده از نماهای شیشه ای علاوه بر زیبائی امکان استفاده از حداکثر روشنایی روز را فراهم می نماید. همچنین استفاده از شیشه های 2 یا 3 جداره یک لایه عایق صوتی و حرارتی بسیار مناسب را ایجاد میکند. استفاده از این نماهای مدرن سبب گردیده که دتایل های نصب متفاوت نیز طراحی گردد که از آن جمله شیشه های فریم لس و نماهای لامل(Face Cap) می باشد. در نماهای فریم لس شیشه ای، قابهای آلومینیومی نگهدارنده شیشه (شیشه ها می توانند تکجداره و یا دوجداره باشند) بر روی یک فریم فولادی که از پروفیل هایی با سایزهای متفاوت ساخته شده نصب و فیکس می گردند. فواصل شیشه ها با یکدیگر چنان نزدیک بوده که فریم فولادی حائل قابهای آلومینیومی از نمای روبرو دیده نخواهد شد. مزیت های سیستم فریم لس Frame Less System
▪ ظرافت دید فریم نگهدارنده شیشه از خارج ▪ امکان بهره گیری از باز شو مخفی در نما ▪ آسانی تعویض شیشه عدم انتقال تنش های سازه اصلی بنا بر شیشه ▪ عملکرد مستقل هر یک از فریم ها در برابر زلزله ▪ امکان استفاده از رنگهای متفاوت در نما
یکی از پرکاربردترین نماهای ساختمان ، نماهای فریم لس می باشد که زیبایی، آب بندی مناسب، نصب ساده و بار گذاری مناسب را به صورت یکجا ارائه می دهد.در این سیستم ابتدا سطح نما بصورت شبکه بندی کامل زیر سازی شده و پروفیل های آلومینیومی فریم نما روی این شبکه بندی قرار می گیرند.
وجود لاستیک های هوا بندی و آب بندی در اطراف فریم و شیشه باعث گردیده سطح نما کاملا ایزوله(آب بندی و هوا بندی) گردد و از نکات بسیار مهم این سیستم آن است که در سطح نما بیشتر شیشه دیده شده و آلومینیوم با ظرافت خاصی در کنار شیشه قرار می گیرد و در ضمن پنجره های باز شو نیز قابل رویت نمی باشد،همین امر باعث گردیده تا این سیستم مورد توجه اکثر طراحان ساختمان قرار گیرد.
نمای گچی
متداول ترین نماهای مورد استفاده در ایران عبارت است از نمای آجری، نمای سنگی و نمای سیمانی ولی در بعضی از ساختمان ها از نمای گچی استفاده می نمایند که به وسیله گچ بری و سر ستون سازی شکل زیبایی به نما می دهند با توجه به اینکه گچ از مصالحی است که در مقابل آب مقاومت نمی نماید باید توجه نمود که برای نما سازی از گچ مخصوص که در مقابل آب مقاوم باشد استفاده نمایند.
نمای خشک
نمای خشک به نماهایی گفته می شود که دوغاب و ملات سیمانی در ساخت آنها استفاده نشود.
مفهوم نما در معماری
اگر ساختمان را حجمی بسته در نظر بگیریم. سطوحی از بنا که با فضای باز فصل مشترک دارند، نما محسوب می شوند. بنابراین نما آن بخش از ساختمان است که از فضاهای عمومی (خیابان، میدان) دیده می شوند.
در دنیای امروزی زیبایی و نوع طراحی نماهای ساختمان گویای کلاس کاری، نوع فعالیت و حتی طرز فکر، ایده ها و نقطه نظرها و تفکرهای مدیران آن شرکت می باشد. از این رو مدیران رتبه اول سازمان ها و موسسات علاوه بر روش های جدید تبلیغات تلاش می کنند تا نوع، محل و به خصوص نمای ساختمان مرکزی سازمان خود را به گونه ای طراحی و انتخاب نمایند تا نشان دهنده نوع و اهمیت فعالیت آن ها باشد و به طوری که عکس های ساختمان ها به نوعی بیان کننده نوع فعالیت آنان می باشد. سیستم های به روز نماسازی که با نصب سنگ به روش خشک در دهه هفتاد میلادی برای اولین بار در کشور آمریکا جهت برج های بلند طراحی و مورد استفاده قرار گرفت یکی از روش های نوین و منطبق با استانداردهای جدید ساختمانی بود که این روش ها در دهه هفتاد خورشیدی در ایران اجرا شد که طی سالهای گذشته تا به امروز پیشرفت های چشمگیری در این زمینه ایجاد شده است.
با توجه به مدرن شدن هر روزه تمامی بخش های زندگی در این قرن و درگیر بودن همه افراد با این مطلب و همچنین حس زیبایی شناسی و گرایش انسان به سمت زیبایی، علم معماری و طراحی ساختمان نیز طی سالهای پایانی قرن بیستم تاکنون با شتاب زیادی دچار دگرگونی گشته است و به سمت صنعتی شدن پیش می رود که به طور معلوم نمای ساختمان ها نیز تاثیر زیادی را دریافت کرده است که ایجاد و توسعه تمامی روش های خشک و مدرن در نماسازی از محورهای آن بوده است
اجزا
سیستم های نمای خشک شامل اجزای زیر است: شامل اجزای زیر است:
عایق حرارتی
عایق حرارتی به طور مستقل با اتصال مکانیکی یا چسب به زیر کار محکم می شود.
چهارچوب نگهدارنده
این چهارچوب می تواند از چوب اشباع شده، فولاد یا آلومینیوم ساخته شود. فواصل و اندازه ها و نوع اتصالات زیر به گونه ای طراحی می شود که در برابر عوامل مخرب از جمله باد مقاوم باشد.
فضای خالی تهویه
در اغلب سیستم های نمای خشک به منظور جلوگیری از ورود نم یا رطوبت به داخل ساختمان، یک فضای خالی تهویه بین نما و عایق ایجاد می کنند.
نمای خشک و اتصالات
برخی از مصالح که برای نمای خشک می توان استفاده کرد عبارتند از: صفحات رزین اشباع شده، پشم معدنی فوق العاده فشرده، الیاف سیلیکات کلسیم، ورقه های آلومینیوم و کاشی ها و آجرهایی سفالین که گستره ای وسیع از رنگ و بافت را در برمی گیرد. نمای خشک را می توان با اتصالات آزاد اجرا کرد. که در این صورت در مقابل باران قابل تنظیم خواهد بود
مراحل اجرای یک سیستم نمای خشک
مراحل اجرابه ترتیب عبارتنداز:
1. صفحات ال شکل در امتداد یکدیکر بر روی دیوار ساختمان نصب می شوند.
2. نصب صفحه عایق بر روی دیوار ساختمان
3. پروفیلهای حامل عمودی با استفاده از میخ پرچ بر روی صفحات ال شکل نصب می شوند.
4. نمای خشک مورد استفاده درقابهای آلومینیومی قرار داده می شود و از هر چهار طرف درزگیر قرار می گیرد.
5. نمای خشک مورد استفاده بنا به نوع اتصال با بدنه ساختمان استحکام می یابد.
نکات مهم اجرایی
انتخاب چهارچوب نگه دارنده و اتصالات مقاوم و ماندگار در برابر سرما و گرما و بخار آب و گازهای موجود در هوا در زمان اتصال، شرایط زیر کار و بارهای اضافی از قبیل فشار و باد و باران و نوع ارتباط چهارچوب با سازه از اهمیت بالایی برخوردار است. آب بندی کردن پنجره ها و پیش آمدگی های ساختمان و ممانعت از ایجاد پل حرارتی طراحی اتصالات و نوع مصالح مورد استفاده در نمای خشک علاوه بر مشخصات فنی فوق باید قیمت مناسب، زیبایی نما، سهولت و سرعت در اجرا را در بر گیرد.
مزایا
* صرفه جویی در زمان
* طراحی مهندسی ساختمان و کاهش پرت مصالح
* سازگاری رفتار مصالح در مقابل تغییرات دمایی جوی
* تولید صنعتی مصالح مصرفی ساختمان
* قابلیت تنظیم و میزان کاری درنمای ساختمان
* کاهش هزینه بازسازی و ترمیم، افزایش عمر مفید و امکان بازیافت دوباره مصالح به کار گرفته شده
* کاهش حجم و وزن اسکلت و فونداسیون ساختمان
* عایق حرارتی و صوتی
* کاهش وزن و انطباق با آیین نامه های زلزله
نما به عنوان چهره و نماد بیرونی معماری یک بنا مبین هویت و زیبایی آن است و نمود عینی ذهنیتی است که معمار با آن درگیر بوده و متاثر از عواملی همچون پاسخگویی به نیاز محیط، خواسته های کارفرما، مصالح و هزینه مصرفی می باشد. نمای ساختمان خارجی ترین پوسته ساختمان و نماد هویت آن قطعه شهری است که در کنار سایر نماهای همجوار خود هویت کالبد شهری را تعریف می کند. نما بیش از هر چهره دیگری با مردم، ساکنان و توریست های شهری ارتباط برقرار می سازد و در آن مقوله های بسیاری از هویت و زیبایی تا تکنولوژی و فناوری ساخت، دخیل است.
نچه امروز در باب نما مطرح است، تغییر نگرش به آن و تلطیف تک بعدی نگری به نما بعنوان پوسته خارجی صرف در بنا است. در دنیای کنونی عواملی همچون انرژی، چند پوسته بودن و نوع مصالح مصرفی در نما از جمله تاثیرگذارترین موارد مطرح در امر نماسازی می باشند که در کنار سایر مقولاتی همچون هویت و زیبایی، اقتصاد و فناوری ساخت و اجرا در تعیین، تصویب، طراحی و اجرای نما به ایفای نقش می پردازند. فقدان چنین مباحثی در کشور ما و استفاده تقلیدی و نامناسب از مصالح وارداتی چهره زشتی به شهر و تکنولوژی نما بخشیده و عدم هماهنگی مصالح بکاربرده شده در نما با کاربری بنا، ساختمان های ما را از هر لحاظ فاقد اعتبار و برقراری ارتباط با مخاطب ساخته است.
ساختمان سلولی از پیکر پویا و زنده شهری است و عدم پذیرش آن به عنوان موجود جانداری که نفس می کشد و با روح و جسم انسان ها در ارتباط است ما را باز هم در نحوه نگرش به فضای تخصیص داده شده به آن و ملحقات و ملزومات آن دچار اشتباه می سازد. مفاهیم زیادی در خلق بنا دخیل است که در کنار مصادیق حداقل، از اقلیم، بافت، فرهنگ و اقتصاد حاکم بر آن تعریف می یابد. آنچه که آدمی را در نگاه اجمالی، هویت می بخشد لباس اوست و آنچه که بنایی را از دیگری جدا می کند نمای اوست و این همان تعریف هویت است که تمایز/تشابه را به معنای تمایز با غیر و تشابه با خود در نظر می گیرد.
پوشش ساختمان همواره در حد فاصل دو فضا قرار دارد و در تعریف هر دو فضا نقش ایفا می کند. پوشش ساختمان در حد فاصل یک فضای باز ویک فضای بسته یا نیمه باز قرار می گیرد. بدنه ای که از یک طرف فضای باز ار تعریف کرده و از طرف دیگر فضای بسته را، از طرف فضای بسته مسیول ارتباط این فضا با نور و چشم انداز و… است و از طرف فضای باز مسیولیت تعریف آن فضا، ارتباط با فضا های اطراف و ارتباط با زمین و آسمان را به عهده دارد. ظاهربناها مانند ظاهر افراد و اشیا نمایانگر و نماینده درون آنهاست. در و دیوار و چهره ساختمان ها به عنوان یک وسیله قوی انتقال معانی و شبکه نافذ ارتباطی ،پیام های گوناگونی را به طور مستمر به بینندگان آن منتقل می کند.
نماهای شهری را نه تنها نماهای اصلی معماری ساختمان ها، بلکه خصوصا در فضاهای شهری، عمدتا اجزاء و عناصر اضافه شده به نماهای اصلی نظیر کولرها و کانال ها، تابلوها، علایم و سایر اجزاء و عناصری تشکیل می دهد که به هر منظور به دیواره بنا اضافه شده است. نماهای شهری وسیله ارتباطات اجتماعی در شهرهستند به این مفهوم که اطلاعات، ارزش ها و احساسات از طریق آنها به مردم منتقل می شود. بنابراین ظاهر بناها به صور گوناگون استفاده کنندگان از فضاهای شهری را تحت تاثیر قرار می دهد و می تواند به انجام عملکرد کمک کند به طوری که به راحتی و سهولت انجام گیرد و همینطور تنوع، هویت، خوانایی و معنی در فضاها ایجاد کرده سطح اگاهی شهروندان را ارتقا می بخشد.
خطوط نما از مهم ترین عناصر ارتباط نما های شهری و ایجاد نظم به شمار می روند. خطوط نما از چهار دسته خط تشکیل می شوند:
* خط پایه یعنی تقاطع دو سطح پیاده رو و بدنه خیابان
* خط انتهایی طبقه اول یعنی خط بالای مغازه ها و ورودی ها
* خطوط فوقانی طبقات دوم و سوم و طبقات بالاتر و خطوط پنجره های این طبقات
* خط لبه بام و جان پناه
ترکیب نما در تقاطع خیابان ها و میدان ها نوعی فضای شهری است و اهمیت بصری زیادی دارد. ساختمانی که در تقاطع دو خیابان قرار می گیرد، یا بناهای کنج در یک تقاطع، یا بناهایی که در گردش یک نما به صورت هلالی یا مدور قرار می گیرند باید بتوانند با نمای خیابان های مجاور ارتباط بصری برقرار کنند. نمای خیابان شهری معرف تصویر ذهنی آن قسمت از شهر محسوب می شود و اهمیت نمای ساختمان ها نیز از آن روست که در کنار هم تشکیل دهنده کل واحد می باشند.
نما به عنوان چهره و نماد بیرونی معماری یک بنا مبین هویت و زیبایی آن است و نمود عینی ذهنیتی است که معمار با آن درگیر بوده و متاثر از عواملی همچون پاسخگویی به نیاز محیط، خواسته های کارفرما، مصالح و هزینه مصرفی می باشد. نمای ساختمان خارجی ترین پوسته ساختمان و نماد هویت آن قطعه شهری است که در کنار سایر نماهای همجوار خود هویت کالبد شهری را تعریف می کند. نما بیش از هر چهره دیگری با مردم، ساکنان و توریست های شهری ارتباط برقرار می سازد و در آن مقوله های بسیاری از هویت و زیبایی تا تکنولوژی و فناوری ساخت، دخیل است.
آنچه امروز در باب نما مطرح است، تغییر نگرش به آن و تلطیف تک بعدی نگری به نما بعنوان پوسته خارجی صرف در بنا است. در دنیای کنونی عواملی همچون انرژی، چند پوسته بودن و نوع مصالح مصرفی در نما از جمله تاثیرگذارترین موارد مطرح در امر نماسازی می باشند که در کنار سایر مقولاتی همچون هویت و زیبایی، اقتصاد و فناوری ساخت و اجرا در تعیین، تصویب، طراحی و اجرای نما به ایفای نقش می پردازند. فقدان چنین مباحثی در کشور ما و استفاده تقلیدی و نامناسب از مصالح وارداتی چهره زشتی به شهر و تکنولوژی نما بخشیده و عدم هماهنگی مصالح بکاربرده شده در نما با کاربری بنا، ساختمان های ما را از هر لحاظ فاقد اعتبار و برقراری ارتباط با مخاطب ساخته است.
ساختمان سلولی از پیکر پویا و زنده شهری است و عدم پذیرش آن به عنوان موجود جانداری که نفس می کشد و با روح و جسم انسان ها در ارتباط است ما را باز هم در نحوه نگرش به فضای تخصیص داده شده به آن و ملحقات و ملزومات آن دچار اشتباه می سازد. مفاهیم زیادی در خلق بنا دخیل است که در کنار مصادیق حداقل، از اقلیم، بافت، فرهنگ و اقتصاد حاکم بر آن تعریف می یابد. آنچه که آدمی را در نگاه اجمالی، هویت می بخشد لباس اوست و آنچه که بنایی را از دیگری جدا می کند نمای اوست و این همان تعریف هویت است که تمایز/تشابه را به معنای تمایز با غیر و تشابه با خود در نظر می گیرد.
پوشش ساختمان همواره در حد فاصل دو فضا قرار دارد و در تعریف هر دو فضا نقش ایفا می کند. پوشش ساختمان در حد فاصل یک فضای باز ویک فضای بسته یا نیمه باز قرار می گیرد. بدنه ای که از یک طرف فضای باز ار تعریف کرده و از طرف دیگر فضای بسته را، از طرف فضای بسته مسیول ارتباط این فضا با نور و چشم انداز و… است و از طرف فضای باز مسیولیت تعریف آن فضا، ارتباط با فضا های اطراف و ارتباط با زمین و آسمان را به عهده دارد. ظاهربناها مانند ظاهر افراد و اشیا نمایانگر و نماینده درون آنهاست. در و دیوار و چهره ساختمان ها به عنوان یک وسیله قوی انتقال معانی و شبکه نافذ ارتباطی ،پیام های گوناگونی را به طور مستمر به بینندگان آن منتقل می کند.
نماهای شهری را نه تنها نماهای اصلی معماری ساختمان ها، بلکه خصوصا در فضاهای شهری، عمدتا اجزاء و عناصر اضافه شده به نماهای اصلی نظیر کولرها و کانال ها، تابلوها، علایم و سایر اجزاء و عناصری تشکیل می دهد که به هر منظور به دیواره بنا اضافه شده است. نماهای شهری وسیله ارتباطات اجتماعی در شهرهستند به این مفهوم که اطلاعات، ارزش ها و احساسات از طریق آنها به مردم منتقل می شود. بنابراین ظاهر بناها به صور گوناگون استفاده کنندگان از فضاهای شهری را تحت تاثیر قرار می دهد و می تواند به انجام عملکرد کمک کند به طوری که به راحتی و سهولت انجام گیرد و همینطور تنوع، هویت، خوانایی و معنی در فضاها ایجاد کرده سطح اگاهی شهروندان را ارتقا می بخشد.
خطوط نما از مهم ترین عناصر ارتباط نما های شهری و ایجاد نظم به شمار می روند. خطوط نما از چهار دسته خط تشکیل می شوند:
* خط پایه یعنی تقاطع دو سطح پیاده رو و بدنه خیابان
* خط انتهایی طبقه اول یعنی خط بالای مغازه ها و ورودی ها
* خطوط فوقانی طبقات دوم و سوم و طبقات بالاتر و خطوط پنجره های این طبقات
* خط لبه بام و جان پناه
ترکیب نما در تقاطع خیابان ها و میدان ها نوعی فضای شهری است و اهمیت بصری زیادی دارد. ساختمانی که در تقاطع دو خیابان قرار می گیرد، یا بناهای کنج در یک تقاطع، یا بناهایی که در گردش یک نما به صورت هلالی یا مدور قرار می گیرند باید بتوانند با نمای خیابان های مجاور ارتباط بصری برقرار کنند. نمای خیابان شهری معرف تصویر ذهنی آن قسمت از شهر محسوب می شود و اهمیت نمای ساختمان ها نیز از آن روست که در کنار هم تشکیل دهنده کل واحد می باشند.
1. اهمیت زیبایی شناسی فضاهای شهری انسان موجودی است که بالذات نسبت به اصل خویش و بازگشت به طبیعت گرایش دارد و این مساله از زمانی پررنگ شده که وی ساخت ابزار، کنترل محیط زندگی و غلبه بر طبیعت را آغاز نموده است. شهرهای پس از دوران انقلاب صنعتی نمود بارز تفکر غلبه بر طبیعت و ……
2. عوامل کیفی تاثیرگذار بر زیبایی نمای ساختمان خلق محیط فیزیکی جذاب و دارای کیفیت بالا همراه با دسترسی های خوب همیشه امکان پذیر است. فضاهای شهری نباید مجموعه ای از کپی های بیگانه و یا نامتناسب و ناآشنا باشند که در همه جای دنیا دیده می شوند. مردم مکان های ساده و بین المللی نمی خواهند، مکان ……
3. منظر به مثابه پوشش کالبد و فعالیت شهری منظر شهری از جمله اجزای بااهمیت هویت شهر و شاید رکن اصلی تاثیرگذار بر تصویر ذهنی از شهرها می باشد. ما بسیاری از خیابان ها و شهرهای خاص دنیا را با شکل و ظاهر عمومی و تصاویر خاص آنها در ذهنمان می شناسیم. بیشتر این تصاویر هویت مند به دلیل ……
4. ادراک منظر شهری در تعامل انسان-محیط شاید یکی از موجزترین و در عین حال دقیق ترین عباراتی که در وصف اهمیت خیابان و منظرشهری ارائه شده است، گفته جین جیکوبز باشد "هنگامی که خیابان های شهر زیبا و جالب باشند آن شهر سرزنده و زمانی که خیابان های شهر زشت و خسته کننده باشد، آن شهر ……
5. تحلیل مفهوم سیما و منظر شهری در متون علم طراحی شهری اصطلاح سیمای شهر (city scape) معمولاً مترادف با "منظر شهر" (townscape) به کار برده می شود. منظور از منظر شهر (یا منظر شهری) عبارت است از تمام آن چه در سطوح افقی و عمودی شهر دیده می شود و در مرحله نخست درک محیط شهری و بدون هیچ گونه ……
6. ارتقای منظر شهری و هویت شهر منظر شهری از جمله عناصر بسیار بااهمیت هویت شهری و شاید رکن اصلی تاثیرگذار در سیمای شهرها می باشد. ما بسیاری از خیابان ها و شهرهای خاص دنیا را با شکل و ظاهر عمومی جداره های آنها می شناسیم. اکثر این بدنه های هویت بخش به دلیل قدمت شخصیت ویژه ……
7. معیارهای عام زیبایی شناسی شهری به طور کلی می توان نیازهای روانی انسان – محیطی مردم را به سه مقوله اصلی یعنی ادراک فضایی ،احساس تعلق واحساس زیبایی تقسیم کرد: ادراک فضایی: شناخت محیط و احساس هویت فضایی احساس تعلق: ایجاد دلبستگی و خاطره نسبت به محیط احساس زیبایی: احساس لذت ذوقی و هماهنگی عاطفی ……
8. طراحی فضای شهری، زیبایی شناسی و ایمنی فضای شهری جایی است که تعاملات اجتماعی و جنب و جوش شهری در آنها به اوج می رسد. فضاهای شهری گویای نوع زندگی، طرز تفکر، سطح اقتصادی، نوع روابط اجتماعی و سایر اشتراکات ذهنی و عینی شهروندان در مقیاس شهر هستند و محصول رشد تدریجی و روند طبیعی تغییرات و ……
9. زیبایی شهر و تصویر آن در حافظه جمعی انسان موجودی خود آگاه، آزاد و آفریننده که همه خصوصیات دیگرش از اینها سرچشمه می گیرد در کنار دنیایی سرشار از عشق و زیبایی، تشنگی و مصائب زندگی می کند. پس در طول زمان حرکت می کند تا خود و جهان پیرامون را بشناسد و در نتیجه ارتباط برقرار می ……
10. زیبایی شناسی طراحی شهری و اهمیت نمای ساختمان در دانش – فن – هنر طراحی شهری بحث زیبایی شناسی به معنای مجموعه عواملی است که حظ استفاده کنندگان از فضای شهری را موجب می گردد. طراح شهری در ایجاد حظ برای شهروندان بایستی چارچوب های بسیاری را رعایت کند: قابلیت استفاده، ساختار، سلسله مراتب، مسائل مالی، ضوابط و
شهر در گذر زمان همواره از پارامترهای مختلف کالبدی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و… تاثیر پذیرفته و در نسبت با آنها کلیت خویش را شکل بخشیده و انسجام بخشیده است.به اعتقاد صاحب نظران بسیاری مظهر و تجلی گاه ابعاد گوناگون وجودی شهر، سیما و پیکره کالبدی و کیفیات حاصل از آن -از جمله فضای شهری- می باشد. یکی از مهمترین اجزا و عناصر کالبدی شهری که به ویژه در نسبت با شهروند و تقویت حس مکان در فضای شهری موثر واقع می گردد، ترکیب نمای ساختمان ها و به عبارت دیگر "نمای شهری" است. به بیان دیگر " شهر زمینه بصری مشترکی است که همه شهروندان هر روز به ناگزیر در معرض آن قرار می گیرند و بایستی از آن استفده کنند. اگر این زمینه مشترک نمایی زشت و ناموزون داشته باشد، تاثیرات مخرب روحی و روانی بر استفاده کننده می گذارد."(1) بدین لحاظ نمای هر بنا در عرصه شهر جزئی از مجموعه ای می گردد که در کلیت خود خیابان، میدان و یا فضایشهری اطلاق می گردد. لذا دستیابی به آگاهی مناسب و متناسب با موضوع در فرایند نقد ضروری می نماید.
این گفتار بر این فرضیه استوار است که کیفیت مطلوب بصری و روانی نمای شهری در معماری و شهرسازی هر سرزمین به ابعاد جغرافیایی، محیطی، فرهنگی و اجتماعی شهر و شهروندان وابسته بوده و در پی اثبات صحت آن مفهوم نمای شهری و کیفیات آن را در سه موقعیت مکانی-زمانی "معماری اروپا" ، "معماری سنتی ایران" و "معماری معصر ایران" مورد بررسی قرار می دهد. در این فرایند، شیوه عملکرد و نحوه مواجهه معماری و نمای بناها با شهر و فضای شهری شناسایی شده و ارزیابی می گردد.
نمای معماری، نمای شهری
مبحث نما، نماسازی و طراحی نما در فرایند طراحی معماری بنا همواره از اهمیت بنیادین برخوردار بوده و این روال با کمترین نوسان تا دهه های اخیر در هنر معماری تداوم یافته است. تنها در دهه ها و سال های پایانی قرن بیستم بود که چالشی اساسی در تلقی مرسوم و متداول از نما در طراحی معماری بوجود آمد. علی رغم این، نما یکی از موثرترین عناصر تاثیرگذار بر کیفیت بصری یک بنا می باشد و شناخت اولیه هر فرد از بنا از این طریق صورت می گیرد. " بحث نما به مفهوم خاص آن از جایی شروع می شود که سطوح یا سطحی مهم و اصلی که به دلیل قرار گرفتن در معرض دید، بیشترین اطلاعات را در مورد حجم ساختمان ارائه می دهد، با آگاهی از خاصیت سطحی بودن و با فکر ارزش گذاری بر این خاصیت ایجاد می شود."(2)
صاحب نظران هر یک در نسبت با نمای ساختمان وظایف و انتظاراتی چون حفاظت، ایجاد ارتباط (بین درون و برون، خلوت و شلوغ، خصوصی و عمومی، طبیعی و مصنوع) ، معرفی بنا، تعریف یک جهت مشخص و… مطرح نموده اند که وجه مشترک همه آنها ارتباط با شهر و فضای شهری می باشد. بدین ترتیب نمای ساختمان در عرصه شهر نه در فردیت و استقلال بلکه در ترکیب و وحدت با سایر ابنیه در فضایی که خیابان یا میدان نامیده می شود به دیده می آید و مورد ارزیابی و سنجش قرار می گیرد. از این رو "نمای شهری نه از طریق یک معمار و در یک برهه زمانی خاص بلکه در طول زمان و بدست سازندگان متعددی شکل می گیرد."(3) نمای شهری دیگر حاصل کنار هم نهادن نماهای تک بناها در یک راستا نیست و در ترکیب خود مفهومی فراتر را در ابعاد زیباشناسی، نشانه شناسی، معناشناسی و حتی عملکردی و زیست محیطی عینیت می بخشد.
نمای شهری در معماری اروپا
کیفیت و خصوصیت نما در معماری اروپا همچون شهر و فضاهای شهری، با ابعاد فرهنگی-اجتماعی و محیطی-زیست محیطی آن گره خورده است. نوع نگرش به مبحث محرمیت و اشراف از یک سو و برخورداری از ویژگی های آب و هوایی اقلیم معتدل و مرطوب- که ایجاد کوران هوا در بنا و بهره مندی از حداکثر نور خورشید و تابش آفتاب در طول روز از الزامات آن است- منجر به شکل گیری گونه معماری "برونگرا" در گذر زمان شده است. می توان اذعان کرد که بیشترین تاثیرات ناشی از تحقق الزامات این گونه معماری در بناهای مختلف در نماها بوده است، بطوری که گشایش سطوح و منافذ متعدد در پوسته خارجی بنا در این راستا تلقی می گردد.
از سوی دیگر بطور تاریخی شهروند اروپایی همواره بازنمود علایق و تمایلات فردی خود را در اجتماعات مدنی و فضاهای متعلق به آن ها یافته است. این موضوع تقویت و ارتقاء کیفیت عرصه های عمومی را در شهرهای اروپایی به طرق مختلف در پی داشته است. از یک سو بنا رو به فضای شهری داشته و با حداکثر ظرافت های معمارانه در طراحی نما از جمله کیفیت و کمیت بازشو ها، پیش آمدگی ها و عقب رفتگی ها و… با شهر ارتباط متقابلی را برقرار می نمود؛ و از سوی دیگر اگرچه هر بنا سعی در ارائه بهترین کیفیت در فاساد یا نمای اصلی را دارد، اما ساختمان ها در عین تنوع شکلی، دارای هماهنگی نسبی با یکدیگر بودند. این گونه است که در عین حال که پنجره در معماری گذشته اروپا همواره نقش رابط بصری دو سوی خود یعنی برون و درون را ایفا می نمود، نماهای شهری نیز بواسطه " به کارگیری عناصر مشابه و ترازهای افقی یکسان و خصوصاً به خاطر تعلق به گونه شناسی واحد دارای انسجام و هماهنگی در خور تحسین بودند."(4)
بنابراین به نظر می رسد واژه "نمای شهری" در معماری اروپا مفهومی دیرپا است و از عناصر ثابت و پایدار تحولات تاریخی شهرسازی دوره های مختلف به شمار می آید که همواره ماهیتی یکسان داشته و تنها بر حسب موقعیت زمانی-مکانی ویژگی های کالبدی-معنایی متفاوتی را پذیرفته است. بدین گونه است که پس از قرون وسطی" توجه به معماری زمینه به شدت اهمیت یافته و به یکی از اصول مهم طراحی شهری بدل می گردد" (55). " شهروند دوره رنسانس با آنکه از خدامحوری به انسان محوری روی آورده بود، ولی اعتقاد داشت که بر جهان و طبیعت نظمی حاکم است و او و خانه اش می بایستی به عنوان جزئی کوچک از جهان و طبیعت، این نظم را پاس داشته، هندسه پنهان را رعایت نمایند"(6) و حتی در حالت افراطی آن، آنچه را که در ورای فرم و ظاهر ساختمان وجود دارد را فاقد اهمیت تلقی می نمود. پس از رنسانس نیز در دوره باروک " ساختمان خود را تابع فضای عمومی بالاتری می دانست و به نفع کلیت از عرض اندام فردی خودداری می کند"(7).
اما کیفیت نمای شهری از انقلاب صنعتی و بیشتر از اواسط قرن نوزدهم به این سو و در پی پیدایی امکانات جدید در انتخاب مصالح و برپایی سازه های مختلف دستخوش تحولات گسترده ای شده و به سوی اغتشاش بصری گام بر می دارد. با ادامه این فرایند در دوره مدرن، ساختمان دیگر چون گذشته و بصورت منفرد در فضای متداوم و بی کران استقرار یافت و دیگر در طراحی نما به زمینه و ساختمان های پیرامون توجهی نشد. با این وجود همواره مباحث تئوریک مختلفی در نسبت با نمای شهری در دوره معاصر مطرح شده که بیان کننده اهمیت آن در عرصه معماری غرب می باشد، هرچند دستاورد های موجود در مقایسه با نمونه های تاریخی از کیفیت کمتری برخوردارند.
نمای شهری در معماری تاریخی ایران
در نگاه نخست، بارزترین مشخصه معماری ایران بویژه پس از ظهور اسلام-که آثار و عناصر معماری بیشتری از آن به یادگار مانده است- "درون گرایی" دانسته می شود. این خصیصه هم از آداب، رسوم و سنت های فرهنگی مردم این سرزمین ناشی شده و هم ریشه در ویژگی های اقلیمی محیط و الزامات تبعی آن دارد. شکل گیری عناصر و فضاهای معماری در پیرامون یک حیاط اندرونی و مرکزی که هرگونه اشراف بصری را ناممکن می سازد و طبیعتی محصور و کنترل شده را در اختیار بهره برداران و ساکنین قرار می دهد، از تاثیرات درون گرایی بر سازماندهی فضایی عناصر و ابنیه سنتی بوده است. ترکیب حاصل از هم جواری واحدها و سلول های معماری در سطح یک محله به شکل گیری بافتی می انجامد که رو به درون دارد و با ساختاری ارگانیک و گذرهای تودرتو و پیچ در پیچ ارتباط عملکردی و فضایی آن با محلات همجوار و یا فضای مرکزی محله یا شهر برقرار می گردد.
نظام ساختمانی در محلات مسکونی "به ترتیبی است که نمودی از شکل بندی فضاهای داخلی در نمای خارجی دیده نمی شود و کمتر بازشویی را در معبر پذیرا می گردد"(8). بدین ترتیب در گذار از گذرهای محله شهرهای سنتی ایران، نماها به دلیل خصلت درون گرایی ابنیه دارای کمترین تنوع بصری بوده و "عناصر عمده ترکیب نما در محلات مسکونی را به طور عمده سطوح صاف دارای اندود خشت و گل تشکیل می دهند که گاه عناصر ورودی به فضای داخل مسکن آن را قطع می کند"(9). بدین ترتیب " وحدت در نظام ساختمانی، عناصر و قواعد ترکیب نما در محلات مسکونی دوره کهن که همراه با رعایت ابعاد و تناسبات یکسان (استفاده از پیمون در طرح واحدهای مسکونی) بوده است، سبب شده است که نماهای محلات مسکونی از تجانس کامل برخوردار باشند بطوریکه هیچ قسمتی مزیت و تفتوتی با قسمت های دیگر نداشته باشد"(10). این قاعده شکلی نما، تنها در حالتیکه به یک میدان گاه یا فضای باز با عملکرد مرکز محله ای یا شهری می رسد تغییراتی را به خود می پذیرد. "این میدان گاه مکانی است که کوچه های اصلی و گذرهای عمده بدان می رسند و از آن ره می برند. در اطراف این میدان گاه معمولاً گرمابه، مسجد و مدرسه، آب انبار و بازارچه قرار می گیرد."(11) نمای شهری در این فضا از تنوع زیباشناختی بیشتری برخوردار بوده و مناظر شهریمتفاوتی را در نسبت با گذرهای منتهی با ان ارائه می نماید. "درحالی که در محلات مسکونی، اجزا و عناصر شهری به گونه ای ترتیب یافته اند که با سادگی، بی پیرایگی و با رنگ ملایم خاکی خود، شخص را به رفتن و رسیدن به مقصد و مقصود هدایت می کنند، در نماهای عمومی شهری نحوه ترکیب عناصر و اجزا با ترکیبات متنوع، با رنگ و تزیینات و… در هر مورد به گونه ای متفاوت و متناسب با منظوری است که فضا برای ان خلق شده است."(122) این در حالی است که "مطالعات نشان می دهد که بدنه حیاط های قدیمی ایران علی رغم تقارن محوری در بیشتر موارد، در مقایسه با بدنه محصور کننده فضای میدان ها از تنوع شکلی بیشتری برخوردار بوده است"(13)، که این خود از درون گرایی معماریی ایرانی و اهمیت فزون تر فضای درون بر فضای برون ناشی می گردد. زیرا به طور کلی در" فرهنگ درون گرا "نما" و "نمایش" مذموم بوده و تاکید و تزیین در نمای بیرونی بسیار محتاطانه بود و حداکثر در اطراف درب ورودی شکل می گرفت."
برخورد محتاطانه با نمای شهری در معماری و شهرسازی ایران در دوره صفویه و بویژه در زمان شاه عباس صفوی رویکردی متفاوت یافته و اندک اندک متحول می گردد و زمینه ای برای پیدایی و ورود عناصر و مفاهیم جدید، در عین پذیرش و احترام به اصول و روش های دیرین فراهم می آورد. "آنچه در این دوران بر مفاهیم قبلی اضافه شده و به نعبیری روشن ابداع می گردد، پیدایش مفهوم "خیابان" در مقابل "بیابان" است که یا راه به میدان اصلی شهر می برد و یا اینکه به موازات آن کشیده می شود. این خیابان با توجه به شرایط اقلیمی در کناره های خود درختان بیشماری دارد که بنا به نوع قرارگیری در محیط بیرونی "چهارباغ" و یا "چنارستان" نام می گیرد".(155) در این دوره اصفهان، پایتخت دولت متمرکز و قدرتمند صفوی، به عنوان نماد شیوه ای از معماری و شهرسازی که به همین نام خوانده می شود، پذیرای مفاهیم جدیدی در عرصه کالبدی شهر می گردد.
از یک سو میدان و مرکز اصلی شهر به شیوه ای سازماندهی و طراحی می شود که در آن فارغ از اینکه هریک از چهارگانه پیرامون آن- بصورت خاص- چه ویژگی های معماری را عرضه می دارند، نما و نمایش بارزه فضایی اصلی میدان بوده و استقرار عناصر و ورودی های آن ها در بدنه های میدان نیز، نوعی ارتباط متقابل و چندگانه را در ابعاد زیباشناختی و معناشناختی بین ان ها برقرار می نماید. از سوی دیگر محور شهری چهارباغ واژه ای جدید را در متن شهر وارد نموده و از این ره در مقابل محور خطی، ارگانیک و درون گرای بازار در استخوان بندی شهر محور خطی، مستقیم و ذاتاً برون گرای جدیدی با ماهیت و الزامات متفاوت را در شهر مطرح می نماید. "از این پس، معماری نه در حد بناهای منفرد بلکه در حد مجموعه هایشهری مطرح می گردد. معماری شهری و ایجاد و خلق فضای شهری هدف اصلی شهرسازی مکتب اصفهان است".(166) بدین گونه است که در اصفهان دوره صفوی حتی پل ها نیز به عنوان عناصری شهری تلقی می گردند و در جهت ارتقاء کیفی منظر شهری به کار گرفته می شوند. در این دوره "اگرچه به دلیل نحوه خاص شکل گیری نماهای شهری، نماهای بناهای عمومی نه در پیوستگی بلکه در توالی قابل مشاهده اند، اما به دلیل وحدت شکلی بین بدنه های شهری متصل کننده بناهای عمومی یعنی میدان ها، بازار، خیابان و … با این بناها، تجانسی کامل در نماهای شهری دیده می شود".(17)
نمای شهری در معماری معاصر ایران
روند تحولات معماری معاصر ایران مبین گذار از درون گرایی به برون گرایی، خصوصی به عمومی، درون زایی به برون زایی و تمرکز به تشتت است. این دوره که از اواخر دوره حکومت قاجاریه و بویژه پس از سفرهای ناصرالدین شاهبه فرنگ به این سو قابل بررسی است، ریشه های خود را از مکتب اصفهان و عناصر معماری و شهرسازی ان می گیرد و با تلفیق عناصر و مفاهیم وارداتی از فرنگ با آن، نوعی معماری التقاطی با تکیه بر مفاهیم درونی پدید می آورد که سبک تهران اش می نامند. در دوره قاجار معماری رسمی به تبع تجدد طلبی چهره ای برونی می یابد و خیابان در مفهوم جدید خویش لبه های خود را برای جایدهی عناصر خدماتی بر می گزیند. "پدیده ای که در ایران به آن معماری خیابانی اطلاق می گردد، معماریای است که در تعامل با خیابان و با داشتن توجه به نمای رو به خیابان شکل گرفته است. این پدیده برای نخستین بار در محور چهار باغ اصفهان ظاهر شد اما تنها در دوره قاجار به طور سیستماتیک شکل گرفت".(18) بدین ترتیب در حالی که "خیابان در مکتب اصفهان عملکرد تفرجی دارد اما در سبک تهران به عنوان یک فضای شهری با هویت و زنده خود را مطرح می کند".(19) لذا در معماری که تا این زمان اساساً درون گرا بوده و خانه های مسکونی آن برای ایجاد ارتباط با بیرون متکی بر حیاط مرکزی بودند و کمتر به نمای بیرونی رو به معبر توجه می نمودند، تدریجاً به تقلید از معماری اروپا و با استقرار عناصر در لبه های خیابان های جدیدالاحداث، نماهایی شکل گرفتند که علی رغم غیربومی و نوظهور بودن تقارن و هارمونی مناسبی داشتند و همین امر نوعی وحدت و یکپارچگی به نمای خیابان می بخشید. بدنه میدان توپخانه و خیابان های لاله زار و باب همایون نمونه های مناسبی در این زمینه هستند.
با آغاز حکومت پهلوی فرآیند تحولات معماری و شهرسازی کشور تغییری ماهوی یافته و "برای اولین بار در تاریخ شهرنشینی و شهرگرایی کشور، دولت بر آن می شود چهره شهر را نه بر مبنای تفکر و تحول درونی بلکه بر اندیشه و تغییری برونی دگرگون سازد".(200) در پی آن، دخالت های هوسمان گونه ای در سازمان فضایی شهر کهن صورت می گرد و" به عکس آنچه در تاریخ دگرگونی های شهر، تا این زمان مرسوم می بوده است، دگرگونی های کالبدی در درون آن جستجو می شود نه در ورای سازمان و بافت موجود شهر، این دخالت الگوی خویش را از دگرگونی های کالبدی-فضایی حادث شده در شهر قرن نوزدهمی-شهر صنعتی- می گیرد".(21) این نگرش که کمترین توجهی به سنن و رسوم کهن مردم ندارد نوعی معماری را در لبه خیابان-به عنوان نماد تجدد- ترویج می نماید که بی هیچ ملاحظه ای به یکباره همه قواعد و معیارهای آزموده شده و اندیشیده شده معماری و شهرسازی بومی را نادیده می گیرد و بیشترین بازشوها را بدون ایجاد هرگونه فضای بینابینی به روی معبر می گشاید. این معماری عموماً با فرهنگ درون گرای مردم در تعارض بوده و ساکنین اغلب زندگی خصوصی خود را در پس پرده های ضخیم مخفی می نمودند.
به موازات این نگرش و تداوم و تشدید آن در سال ها و دهه های بعد به ویژه با رونق یافتن بخش ساختمان در دهه 1350، توجه به معماری زمینه هر روز کنتر شده و اغتشاش و نابسامانی های بصری در بدنه خیابان ها افزایش یافت. در این حالت هر بنا به عنوان یک طرح مستقل معماری و جدا از سایر بناها در بدنه خیابان تلقی شده و بی توجه به پارامترهای کیفیت نمای شهری طراحی و اجرا گردید. امری که علی رغم تحولات گسترده اجتماعی-فرهنگی و علمی-آموزشی همچنان ادامه یافته است.
نتیجه گیری
بررسی تطبیقی سیر تحولات تاریخی حول موضوع مورد نقد بازگوکننده دلایل و ریشه های تفاوت دیدگاه ها و رویکردهای موجود در موقعیت های مکانی-زمانی مختلف می باشد.بر این اساس مفهوم نما در معماری اروپا همواره در نسبت با شهر مطرح بوده و از عناصر اصلی و هویتی شهر به شمار می آمده است. بدین لحاظ در این پهنه سرزمینی نمای شهری و کیفیت آن در یک فرآیند تاریخی نه ایجاد بلکه همواره در معرض نقد و نظریات جدیدی قرار گرفته و مکرراً اصلاح و تکمیل شده و ارتقاء یافته است. در حالیکه معماری بومی ایران مبتنی بر درون گرایی و پرهیز از هرگونه ارتباط بصری (کنترل نشده) با فضای بیرون (شهر) می باشد. با اتکاء به این اصل، در طول قرن ها آثار و عناصر شاخص و ارزشمندی بنا شده اند که واجد بهترین کیفیت کالبدی-فضایی می باشند اما دارای کمترین نمود و نمایش در نسبت با شهر و فضای شهری هستند. گسست از این اصل و اتکاء به بیرون به جای نگرش به درون در قرن اخیر، به دلیل فقدان سابقه تاریخی و درک نامناسب تحولات حادث شده در غرب، نتایج مخربی در عرصه شهر معاصر ایران در پی داشته است، به طوری که نتوانسته محملی مورد قبول برای پاسخ گویی به الزامات محیطی، فرهنگی، اجتماعی جامعه فراهم آورد.
در نما مسائل بسیار مهمی از نظر فضای معماری تحقق می یابند: رابطه فیزیکی و بصری بیرون و درون و رابطه جنبه ایستا و متحرک ساختمان. یعنی فرم و کاربری. حجم اگر چه سه بعدی است، دارای فرمی خارجی است که توسط سطوح بیان می شود. نما در توصیفی کلی از همین سطوح تشکیل شده است.
فارغ از مباحث نظری، در عمل نمای ساختمان از مقوله نمای ترسیمی در فرایند طراحی ساختمان جدا نیست. حجم ساختمان در عمل بیشتر از طریق پلان و نما، که مقوله ای سطحی هستند . نمایش داده می شود. تاثیر فرایند بر محصول، که در هر زمینه ای از تولیدات بشر اتفاق می افتد، یکی از مواردی است که باعث عدم کارایی نمای سنتی در معماری امروز شده است. معماریهای نو به صورت کاملاً سه بعدی طراحی و ارائه می شوند و این مقوله باعث شده است که نما به عنوان عنصری سطحی تحت الشعاع قرار گیرد. اگر چه در میان معماران پیشرو امروز عده ای همچنان به نقش لفاف بیرونی ساختمان، به عنوان یک عنصر مهم معماری. اعتقاد دارند و در این زمینه تجربیات جالبی را نیز انجام داده اند، به نظر می رسد مفهوم سنتی نما در حال دگرگونی است و مفهوم پوسته، که ابعادی وسیع تر دارد، به تدریج جایگزین آن می شود.
از مباحث جدید و پیشرفته مربوط به نما که بگذریم در فعالیت روزمره معماری و ساخت وساز شهری نما مقوله ای متناقض است. می دانیم ساختمان ذاتاً سه بعدی است و در طراحی کامپیوتری یا ماکت نیز به صورت حجم در تمامی ابعاد آن دیده می شود، اما در تماس واقعی و از نزدیک با ساختمان هر بار فقط یک یا دو نما به صورت کامل دیده می شوند. ساختمانهای متداول امروزی یک نمای مهم و مشخص به سوی خیابان دارند، ولی بقیه نماها عموماً کمتر کار شده اند. نخستین شناخت و برخورد افراد با بنا از طریق نمای اصلی صورت می گیرد
در تمامی دوره های تاریخ ابزار ترسیم و روش طراحی تاثیرات مهمی را بر ساختار فضایی معماری به جا گذاشته اند و ابزار و ایده همواره از یکدیگر تفکیک ناپذیر بوده اند. در معماری رایج جهان، طراحی براساس پلان و نما ـ در حالی که اولی ماهیتاً کاربردی ـ فنی و دومی صرفاً زیباشناسی است ـ فضاهایی از تولید کرده است که ترکیب بندی ازنوع دیاگرامی ـ کاربردی دارند. نما عنصری جداگانه است که در فرایند طراحی در جدال با پلان قرار می گیرد
طراحی نما در بسیاری از معماریهای تاریخی به گونه ای جدی مطرح بوده است و از این جهت نگاه کردن به معماری از این زوایه مشکل ساز نبوده است. در دوره نئوکلاسیک و حتی بعضاً باروک، معمار می توانست قبل از اندیشیدن به فضای معماری، نمای آن را ترسیم و به کارفرما ارائه کند. برای کارفرمایی که اثری را به معمار سفارش می داد، نکته مهم نمای ساختمان بود. آرایش نما، به دلیل دو بعدی بودن، تقارن ریتم و بهره گیری از الگوهای آشنا، به صورت همیشگی در ذهن بیننده حک می شد.
بررسی تناسبات و روابط هندسی در معماری تاریخی ایرانی نشان دهنده این واقعیت است که معماران ایرانی نمای ابنیه مهم را مورد توجه قرار داده و به دقت طراحی کرده اند.
در هر حال نما، به مفهوم سنتی آن. خصوصیاتی دارد که امروزه به شدت مورد حمله قرار گرفته است. این خصوصیات به شرح زیر هستند:
ـ تشکیل شدن از اجزاء معنی دار
ـ جزئی از نمای شهری بودن
ـ مورد تاکید قرار دادن یک جهت مشخص
سیر تحول تاریخی مفهوم سنتی نما
در طول تاریخ سه متغیر مهم وجود دارند که سیر تحولی نما به آنها وابسته است. اولی ترکیب بندی و اجزاء شبکه نما، که عنصری مستقل است، دوم رابطه نمای ساختمان با نما و بافت شهری اطراف و آخرین متغیر نحوه قرارگیری نما در رابه با سازماندهی فضایی کل ساختمان. در دوره جدید هر سه عامل فوق به طور اساسی بازنگری شده اند. در زیر سیر این تحول به اجمال توضیح داده می شود.
در دنیای باستان: مصر ـ یونان ـ ایران
در معابد مصری مراسم خاص مذهبی ایجاب می کرده است مسیر ویژه و برجسته ای به وجود آید که از ورودی تا عمق پنهان ترین بخش بنا امتداد یابد. نما به عنوان آغاز این مراسم مهم مذهبی، به صورت پرده عظیم آرایش یافته ای، عمود بر محور ساماندهی فضا، در مقابل فضای شهری قرار می گرفت.
در ایران عهد هخامنشی و ساسانی به نماسازی بسیار توجه می شد. چنان که گولینی در رابطه با مفهوم فضا در معماری هخامنشی اشاره کرده است. معماران ایرانی نه فقط به طراحی نما توجه داشته اند بلکه مسیر ویژه ای را طراحی کرده اند که بیننده از طریق حرکت در آن، طبق نظمی از پیش تعیین شده، نما را درک کند.
در قرون وسطی
در قرون وسطی و خصوصاً با پیدایش شهرهای بزرگ در قرون دوازدهم تا چهاردهم، که با رشد زندگی شهری همراه بود. فضای شهری، از جمله خیابان و میدان، اهمیت بسیار یافت. فضای عمومی شهر نقش حیاط، به عنوان فضای باز مکمل ساختمان. را به خود اختصاص داد. جهت ساختمانها از نظر سازماندهی فضایی به بیرون متوجه شد و نمای اصلی نیز در بیرون قرار گرفت.
خیابانها در قرون وسطی ردیف به هم فشرده نمای ساختمانهای مسکونی چند طبقه بودند. طبقه همکف عموماً به کارگاه، انبار یا اسطبل اختصاص یافته و بخش مسکونی در بالا قرار می گرفت.
در ایران ، دوره اسلامی
بخش عمده ای از ساختمانها و مجموعه های این دوره به لحاظ نمای درونی قابل بررسی هستند. در اکثر ابنیه حیاط مرکزی کانون ساماندهی فضاست و جهت ساختمان به سوی این کانونها تعریف شده است. نمای ساختمان به عنوان جزئی از نمای شهری در ایران پس از قاجار به ندرت معنی داشته است.
نما مانند پوسته ای تزئینی، که عناصر ساختمانی و سازه را در برمی گیرد. مفهومی است که در مساجد ایرانی تا دوره صفوی به طور روزافزون تقویت شده است.
از رنسانس تا نئوکلاسیسم
در فرهنگ غربی نما موضوع مستقل طراحی تئوری معماری از دوره رنسانس به بعد است. لئون باتیست آلبرتی معتقد است آنچه ورای فرم و ظاهر ساختمان وجود دارد اهمیت ندارد. معمار باید به جلوه خارجی بنا توجه کند. او احیاکننده سنت رومن است. این معماری در دوره خود از جلوه ظاهری و تزئینی بخشیدن به معماری سازه ای یونانی، که تا مغزش سنگ یک پارچه است، به وجود آمده است و ورای ظاهر تیر و ستونی، سرستونها، کتیبه ها و پیشانیهای سنگی ملهم از الگوهای یونانی، ساختاری طاقی و آجری را مخفی می کند.
مدرنیسم
اصطلاح مدرنیسم در اینجا برای این به کار رفته است که تفاوت ماهوی را با جنبش مدرن نشان دهد.
در هر حال اساتید معماری مدرن، لوکوربوزیه، رایت و گروپیوس بحث حجم و سیمای چهاربعدی ساختمان، یعنی آنچه را در طول تجربه عینی از فضا در ذهن می ماند، جایگزین جنبه دو بعدی و تصویری ـ نمادین آن کردند. میس و ندررهه در ابنیه متعلق به دانشگاه ایلینویز و در آسمان خراشهای سی گرام و لیک شور به طور غیرمستقیم به نما و ارزش زیبایی شناسی آن ارج نهاده است.
معماری ایدئولوژیک بین دو جنگ جهانی در ایتالیا، آلمان و شوروی نماسازی را با هدف نمایشی و صحنه آرایی فضاهای مهم شهری ـ محل تجمع، رژه و انجام مراسم تاییدکننده حکومت ـ رواج داد .
آسمان خراشهای نیویوریک، شیکاگو و دیگر شهرهای بزرگ آمریکا در دهه های پنجاه تا هفتاد میلادی به تبعیت از سنت مکتب شیکاگو و به خاطر الزامات فنی جدا کردن مقوله پوشش بیرونی از اسکلت درونی و نظام طبقات، به عنصر نما به عنوان موضوع مستقل طراحی پرداختند.
نمای پرده ای، که در معماری قرون وسطایی انگلیس به دیوار بیرونی استحکامات نظامی و قلعه ای اطلاق می شد.
پست مدرنیسم
بحث معماری پست مدرنیسم در اواخر دهه هشتاد در مورد امروزی بودن دیروز، جدا از مباحث روشنفکرانه و فلسفی که شاید تنها در اواخر دهه هشتاد و در دهه نود تبلور وقاعی یافت، به صورت نوعی مد تاریخ گرایانه و تزئین گرایی سبکی درآمد که هدفش سرکوب کردن معماری جعبه ای، بدون رنگ و ساده دوره قبلی بود. که به دلیل توسعه شهرها به صورت غیرقابل تحملی یکنواخت شده بود. معماری اغلب مبتذل پست مدرنیست دهه هشتاد تداعی کننده مدلباس در دهه هفتاد و موسیقی تجاری در دهه نود است.
گرایش جدید
پس از رواج نمای پرده ای بحث جایگزین کردن مفهوم نما با مفهوم جدید پوسته مطرح شد. تکنولوژیهای جدید و دیوارهای تهویه شده دو جداره (که بین آنها هوا جاری است) نیز این مقوله را تقویت کردند. معماران های تک، که در میان آنها را جرز و پیانو پیروان و شاگردان پرووه بودند، ابداع زیبایی شناسی و فناوری در زمینه پوسته را به همراه ابداع سیستمهای سازه ای جدید برای خلق فضاهای تجربه نشده در دستور کار خود قرار دادند.
از آنچه گفته شد در می یابیم که مسیر تاریخی معمای به جایی رسیده که نما به مفهوم سنتی کارایی خود را از دست داده است. این مقوله، نظیر هر سنت دیگر، برای بقا به تحول و دگرگونی نیاز دارد، دگرگونی که به بازنگری تعدادی از مبانی پایه ای نما مربوط است. از طرف دیگر خلاقیت و پیشبرد بحث معماری زمینه ای وسیع را در پیشرو دارد که ظاهراً تا مدتها جای کار و تحقیق دارد.
انواع نمای ساختمانی
از زمانی که زیبایی ظاهری،آسایش حرارتی و صوتی و ایمنی هر چه بیشتر محل زیست بشر و همچنین صرفه جویی در مصرف انرژی برای ساختمان ها مد نظر قرار گرفت، ایجاد نماهای با مصالح و شیوه های اجرایی متفاوت و متنوع در دستور کار سازندگان ساختمان ها قرار گرفته است. انواع نماهایی که امروزه باتوجه به هدف ساخت نما ( مسکونی، تجاری، اداری، تفریحی و ….) و شرایط اقلیمی و اقتصادی بیشترین کاربرد را دارند عبارتند از: نمای سنگ (مصنوعی و طبیعی)،شیشه ای، کامپوزیتی، بایرامیکسو آجری که در این مقاله به توضیح مختصری درباره هریک از این نماها و معایب و مزایای آنها پرداخته می شود.
ابتدایی ترین و حتی از لحاظ قدمت اولین نقشی که نما در ساختمان دارد حفاظت از عوامل جوی و اقلیمی می باشد. عدم وجود منفذ در ساختمان گرچه جلوی باد، باران، گرما و سرما را می گیرد، ولی ساختمان را از نور و تهویه لازم محروم می کند. با افزایش احساس نیاز انسان به استفاده از طبیعت و ایجاد روزنه در دیواره ساختمان و در نتیجه نیاز به پوسته دیگری به نام نما جهت حفاظت بیشتر، به وجود آمد. ایرانیان دارای سابقه طولانی و دیرینه در امر نما سازی برای ساختمانها هستند. و در طول تاریخ از گچبری و آهک بری برای نما سازی استفاده میکرده اند. حاصل کار هنرمندانه و در عین حال فنی و اصولی معماران و سازندگان ایرانی را میتوان در بناهای تاریخی مثل مساجد جامع بسیاری از شهرها از جمله شیراز، تبریز، اصفهان و بسیاری از عمارت ها، بقعه ها و مقبره ها و بسیاری دیگر از بناهای قدیمی و تاریخی در جای جای کشور مشاهده کرد.نمای ساختمان در تعریف و شکل دهی شهر نقش بسیار مهمی ایفا می کند، بنابراین در نمای ساختمانها باید به مساله همگونی نمای شهری توجه بسیاری داشت، زیرا اگر نمای هر ساختمان را بیتوجه به بافت شهر و بدون در نظر گرفتن ساختمانهای همجوار طراحی کنیم، ناهمگونی غیر قابل جبرانی را در سطح شهر رواج می دهیم و با این عمل، بی هویتی و تضاد شهری ناخواسته گسترش می یابد.دانستن اینکه در نظر گرفتن نما برای ساختمانها چه هدفی را دنبال میکند، و چه عواملی در نوع و شیوه اجرایی این قبیل نماها موثرند، لازم و ضروری است. اما نکتهای که در اینجا و قبل از پرداختن به بحث اهداف و انواع نماها باید به آن اشاره شود، اینکه هر نوع نمایی که با هر نوع مصالح ساختمانی و با هر هزینهای که ساخته شود، باید به طور کاملاً صحیح و اصولی نگهداری شوند و در صورت آسیب دیدگی نما، برای اجتناب از صدمات جدی تر و در نهایت تخریب کلی نما و ساختمان و نیز به منظور حفظ و احیای جلوه ساختمان، باید قسمتهای آسیب دیده کاملاً بازسازیشود.
۲- مشخصه های فنی نمای ساختمان:
1. عایق بودن نسبت به سرما و گرما: مصالح مختلف ساختمانی ضریب انتقال حرارت و ظرفیت گرمایی ویژه مختلفی دارند و در نتیجه عملکرد حرارتی متفاوتی خواهند داشت. یک سیستم نمای موفق، نمایی است که زیبایی و بهره وری انرژی را باهم داشته باشد. داشتن نمایی که عملکرد حرارتی خوبی داشته باشد مستقیماً مصرف انرژی را تحت تاثیر قرار می دهد لذا در نمای ساختمان، استفاده از مصالحی که ضریب انتقال حرارتی کمتری دارند، باید مورد توجه قرار گیرد.
2. عایق بودن نسبت به صوت: نمای ساختمان می تواند به عنوان یک عایق صوتی ایده ال و مناسب عمل کند. توجه به این ویژگی به خصوص برای ساختمان هایی که در شهرهای بزرگ صنعتی و تجاری و یا در کنار مسیر گذراصلی واقع شده اند از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد.
3. مقاومت در برابر زلزله
4. مقاومت در برابر ضربه
5. مقاومت در برابر یخ زدگی
6. مقاومت در برابر آتش سوزی
7. مقاومت در برابر جداشدن و افتادن از نما
8. انعطاف پذیر بودن در اجرای نما: مصالحی که بتوان آنها را در نماهای با اشکال هندسی متنوع ( نماهای مدرن) بکار برد.
9. سبک بودن
10. قابل اجرا بودن در ساختمان های مرتفع
11. نما به عنوان رابط: نمای ساختمان باید به شکلی طراحی شود که علی رغم حفاظت محیط داخل از بیرون، ارتباط فضای بیرون را با محیط داخل ساختمان به خوبی برقرار کند. مثلاً امکان تابش نور به داخل و یا امکان استفاده از چشم انداز بیرون وجود داشته باشد.
12. نمای هر ساختمان به عنوان عنصری از نمای مجموعه شهری: ما در فضای شهری با یک ساختمان روبه رو نیستیم، در واقع هر ساختمان جزئی از فضای شهری محسوب می شود که نمای آن بر فضاهای عمومی تاثیرگذار است و زیبایی آن منوط به هماهنگی با سایر عناصر آن مکان است.
13. زیبایی نما: زیبایی جزء جدایی ناپذیر هر نما می باشد. همچنین زیبایی و چگونگی نما معرف هنر و کیفیت کار مهندس معمار و طراح ساختمان نیز می باشد.
14. نمای ساختمان و شرایط محیطی: نمای هر واحد مسکونی بسته به شرایط محیطی از جمله آب و هوا، باد و طوفان، زلزله و میزان آلاینده های هوا در مناطق مختلف، متفاوت می باشند. مصالحی که در نماهای شهرهای بزرگ و صنعتی که آلایندگی بالایی دارند، به کار می روند در مقایسه با مصالح کاربردی برای نمای شهرهای کوچک که هوای پاک دارند متفاوت است. همچنین نمای ساختمان در مناطق سردسیر به لحاظ میزان مقاومت در برابر یخ زدگی یا عایق بودن نسبت به سرما و گرما با نمای قابل کاربرد در مناطق گرمسیر متفاوت می باشد.
15. قیمت تمام شده نما: یکی از شاخصه های بسیار مهم در انتخاب نما، قیمت تمام شده آن است. هرچه قیمت نما افزایش یابد، قدرت خرید کاهش یافته و دایره مصرف کنندگان آن نما محدودتر خواهد شد.
16. سرعت اجرای نما: با توجه به اینکه طولانی شدن در بهره برداری از هر پروژه ساختمانی می تواند عامل افزایش هزینه ها و افت ارزش پول شود، لذا سرعت در اجرای نما بسیار موثر خواهد بود.
با توجه به مشخصات فنی ذکر شده برای نماها در ادامه به توضیح مختصری در ارتباط با انواع نماهای رایج و معایب و مزایای فنی و کاربردی آنها می پردازیم
۳- نمای سنگ طبیعی:
دو گروه از سنگ های طبیعی که در نمای ساختمان به کار می روند سنگ های آهکی و سنگ های آذرین هستند. سنگ نما باید ویژگی های خاصی داشته باشد تا بتواند در برابر عوامل جوی (آفتاب، باران، یخبندان و باد) و آلایندهها دوام بیاورد. بنابر این سنگی که جهت نما استفاده می شود باید شرایط زیر را داشته باشد:
1. متناسب با آب و هوای منطقه باشد: سنگ باید متناسب با شرایط اقلیمی انتخاب گردد مثلاً در مناطق سرد و مرطوب، سنگ باید دارای تخلخل بسیار کم باشد و گرنه ممکن است بر اثر یخبندان متلاشی شود یا در مکان هایی که امکان وزش طوفان شن وجود دارد، سنگ در معرض سایش بوده و باید مقاومت به سایش بالا داشته باشد.
2. داشتن قابلیت صیقل خوردن و برش.
3. داشتن مقاومت کششی و خمشی نسبتاً بالا.
4. ترکیبات کانی شناسی سنگ باید در نظر گرفته شود: کانیهای مضر (کانیهای آهن) در برابر آب و هوا اکسیده شده و در نتیجه فرسودگی زودرس را به وجود می آورند. وجود ناخالصی به صورت مجتمع در یک نقطه و یا یک امتداد، نقطه ضعف بوده و می تواند باعث تخریب سنگ شود.
5. داشتن چسبندگی خوب با ملات
6. دارای جذب آب قابل قبول.
7. داشتن رنگ ثابت در برابر بخارها، گازها و پرتو آفتاب
کیفیت و مشخصات ژئومکانیکی سنگ های ساختمانی یکی از شاخص های اصلی در تعیین نوع کاربرد آنهاست. درایران ذخایر قابل توجهی از سنگهای تزئینی در طرحها و رنگ های مختلف وجود دارند. باید سعی شود ویژگی های کیفی و کمی این سنگها همچون مشخصات فیزیکی، شیمیایی، کیفیت برش، ساب و صیقل پذیری بر اساس استانداردهای ملی و بین المللی مورد بررسی قرار گرفته و اعتماد مصرف کننده از طریق تهیه مشخصات کیفی سنگهای تزئینی جلب شود و زمینه لازم برای افزایش صادرات فراهم گردد.
۳-۱- مزایای سنگ نمای طبیعی:
1. زیبایی و تنوع رنگ.
2. وزن: سنگ گرانیت درای وزن بالایی نسبت به سایر نماها می باشد. امروزه استفاده از سنگ های آهکی متخلخل(تراورتن) و بهبود کیفیت آنها با استفاده از انواع رزین ها تا حدی این نقص را برطرف کرده است.
3. عایق صوت و حرارت: این ویژگی منحصر به سنگ تراورتن می باشد.
4. دوام: سنگ های گرانیت و تراورتن دارای استقامت ودوام بالایی می باشند. گرانیت ها از مقاومت سایشی و خمشی بالایی برخوردارند. در کل انواع مختلف سنگ در صورت استفاده مناسب با دوام بوده و مقاومت بالایی دارند.
5. مقاوم در آتش سوزی.
6. انعطاف پذیری در اجرا و قابلیت فرم پذیری مناسب بر روی کلیه سطوح.
7. کاربرد در محیط های صنعتی: سنگ گرانیت صیقلی در برابر نفوذ آب و ضربه مقاوم است و محیط های اسیدی قابل کاربرد است در مقابل می توان برای محیط های قلیایی نیز از از انواع سنگ های آهکی استفاده کرد.
۳-۲- معایب سنگ نمای طبیعی:
1. صرفه اقتصادی: سنگ ها به لحاظ بالا بودن قیمت و هزینه نصب مقرون به صرفه نمی باشند. البته با در نظر گرفتن کیفیت و زیبای می توان قیمت بالای آنها را نادیده گرفت.
2. جرم پذیر بودن: انواع سنگ به دلیل طبیعی بودن جرم پذیر می باشند ذرات معلق هوا را به خود جذب کرده و به مرور زمان کدر می شوند. البته امروزه با استفاده از پوشش های هوشمند نانو که سبب خودتمیزکنندگی نماهای سنگی می شود این مشکل را برطرف کرد.
3. کمرنگ شدن در معرض نور آفتاب.
4. خاصیت رادیو اکتیو: سنگ گرانیت بدلیل داشتن خاصیت رادیو کتیو مناسب جهت استفاده در نماهای بسته نمی باشد.
5. سرعت اجرا: زمان بر بودن نصب انواع سنگ.
6. غیرقابل اجرا بودن در دمای زیر ۵ درجه سیلسیوس.
7. عدم چسبندگی مناسب بین بدنه ساختمان و سنگ گرانیتی بدلیل تخلخل کم و جذب آب پایین سنگ های گرانیتی. مرمر به لحاظ جذب آب و چسبندگی دوغاب حالتی بینابین گرانیت و تراورتن دارد و از این نظر دارای برتری نسبی هستند. لازم به ذکر است که اگر از روش نصب دوغاب سیمان استفاده شود احتمال کنده شدن سنگ از روی نما وجود دارد بنابراین با اسکوپ کردن پشت سنگ آن را روی نما محکم میکنند در غیر اینصورت باید اندکی بعد از نصب جهت جلو گیری از ریزش سنگها،تک تک آنها را به نما پیچ کرد که ظاهر خوبی ندارد. روش دیگر روش خشکه چینی است، که در این روش با استفاده از پروفیل و نبشی های فلزی پشت کار را شاسی کشی کرده و سنگ را که بصورت تایل میباشد بوسیله گیره روی شاسی محکم میکنند.
۳-۳- کامپوزیت سنگ طبیعی:
در این روش پلاک های نازک شده سنگ طبیعی (به ضخامت ۱ تا ۵ میلی متر) را بر روی لایه های کامپوزیتی(یه عنوان مثال آلومینیوم با طرح لانه زنبوری، شیشه و …)وصل می کنند. کامپوزیت سنگی از مزایایی نمای سنگ طبیعی و نماهای کامپوزیتی به طور همزمان برخوردارمی باشند. علاوه بر این با توجه به با ارزش بودن سنگ طبیعی می توان از حجم مشخصی از سنگ استخراج شده حداکثر استفاده مفید را داشت.به دلیل زیبایی ایجاد شده توسط سنگ طبیعی این محصول کاربرد های وسیعی پیدا کرده است . کامپوزیت های سنگی قابلیت استفاده برای نماهای خارجی، داخلی،کف ساختمان، آسانسور و … داراست.
۳-۳-۱- مزایای استفاده از کامپوزیت های لانه زنبوری:
1. زیبایی : بدلیل استفاده از سنگ نمای طبیعی.
2. وزن: ۸۰ % کاهش وزن نسبت به نمای سنگ طبیعی.
3. مقاومت در برابر ضربه ۶۰ برابر نمای سنگ گرانیتی ۳ سانتی متری+.
4. امکان انتخاب انواع سنگ های تزیینی به منظور استفاده در نماهای مختلف.
5. کاهش هزینه نصب.
6. سرعت در اجرا.
7. عایق حرارتی و صوتی بدلیل استفاده از ورق های کامپوزیتی.
8. امکان اجرا در ساختمان های با ارتفاع زیاد.
9. غیر قابل نفوذ بودن انواع مایعات.
10. انعطاف پذیری در اجرا.
11. مقاومت بیشتر در برابر زلزله نسبت به نمای سنگ سنتی به دلیل کم شدن بار مرده ساختمان
12. با استفاده از پوشش های مناسب مقاوم شدن در برابر آلایندهای محیط از جمله باران های اسیدی.
13. مقاوم در مقابل آتش سوزی.
نمای کامپوزیتی با سنگ طبیعی
۴- نمای سنگ مصنوعی:
سنگهای مصنوعی در پروژه های مهندسی عمران، ساختمان سازی، مصارف صنعتی و غیره مورد استفاده قرار می گیرند.یکی از اولین سنگهای مصنوعی تحت عنوان Lithodipyra بین سالهای ۱۷۶۹ الی ۱۸۳۳ میلادی تولید گردید. پس از آن تولید سنگهای مصنوعی به روشهای مختلف ادامه پیدا کرد. امروزه از سنگ مصنوعی بیشتر در نماهای داخلی استفاده می شود.
۴-۱- مزایای سنگ مصنوعی :
1. تنوع در رنگ و طرح : قابلیت اجرای طرح های مختلف و دلخواه.
2. استحکام و انسجام بالا.
3. نصب آسان.
4. عدم محدودیت در ابعاد تولیدی.
5. مقاومت (کششی و فشاری) بالاتر از سنگ های طبیعی.
6. سبک تر از سنگ های طبیعی (وزن مخصوص ۱۱۰۰ تا ۱۳۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب) است. همین امر سبب کم شدن وزن ساختمان و کاهش نیروهای جانبی ناشی از زلزله می شود.
7. فاقد تخلخل و جذب آب صفر.
8. قیمت تمام شده پایین نسبت به سنگ های طبیعی.
۴-۲- معایب سنگ مصنوعی:
1. غیر قابل استفاده در نماهای خارجی.
2. ممکن است در اثر شست شو کیفیت و رنگ خود را از دست بدهد.
3. تغییر رنگ در معرض تابش نور آفتاب.
4. ساخته شدن از مواد شیمیایی که ممکن است سرطان زا باشند.
۵- نمای شیشه ای:
استفاده از شیشه بعنوان یک ماده جزء جدایی ناپذیر هر ساختمان محسوب می گردد. با ظهور شیشه های رفلکس استفاده از این نوع شیشه ها در نمای ساختمان های مرتفع و برج ها امروزه بسیار متداول گشته است. استفاده از نماهای شیشه ای علاوه بر زیبائی امکان استفاده از حداکثر روشنایی روز را فراهم می نماید. همچنین استفاده از شیشه های ۲ یا ۳ جداره یک لایه عایق صوتی و حرارتی بسیار مناسب را ایجاد میکند. استفاده متناسب با نوع کاربری شیشه نیز با توجه به شیشه های با قابلیت های خاص ( شیشه های گرم شونده الکتریکی، هوشمند و …) می تواند مزایا و معایب ویژه ای داشته باشد.
نمای شیشه ای
۵-۱- مزایای کلی نمای شیشه ای:
1. کاهش بار مرده ساختمان های بلند.
2. سرعت در اجرای نما.
3. فراهم ساختن امکان ورود نور طبیعی روز.
4. امکان رویت منظره بیرون.
5. تامین دید یکپارچه از مناظر بیرون برای ساکنین داخل.
6. ایجاد احساس سبکی و ظرافت در ساختمان از دید یک ناظر شهری.
7. کاهش آلودگی صوتی در نماهای دوجداره.
8. در نمای ۲ و ۳ جداره کاهش هزینه ساخت نسبت به انواع دیگر این نما بدلیل انطباق با شرایط محیطی و آب و هوایی مختلف.
9. تهویه طبیعی: استفاده از نماهای دو جداره مجهز به سیستم تهویه مناسب، منجر به کاهش مصرف انرژی در ساختمان می شود.
10. کاهش مشکل آلودگی صوتی داخلی و خارجی در نماهای ۲ جداره نسبت به نماهای شیشه ای قبلی.
۵-۲- معایب نمای شیشه ای:
ضریب انتقال حرارتی بالا، بدلیل طبیعت شیشه که این ماده در برابر عبور گرما و سرما ضعیف ترین سطوح ساختمانی هستند. که منجر به :
1. مصرف زیاد انرژی و آلودگی هوا:در نماهای شیشه ای در اثر تبادل حرارت از طریق جابجایی بین هوای گرم داخل اتاق و سطح سرد شیشه، دمای داخل کاهش یافته و برای حفظ دما در حد آسایش، نیاز به مصرف زیاد انرژی خواهد بود. اگرچه انواع گوناگون شیشه هایی ساخته شده اند که جاذب حرارت بوده و از ورود تابش خورشید به داخل جلوگیری می کنند، و یاشیشه های دو جداره ای وجود دارند که مقاومت هدایت حرارتی بهتری نسبت به شیشه های تک جداره دارند، اما با این حال هنوز هم نماهای شیشه ای نسبت به سایر مصالح ساختمانی دارای ضریب هدایت حرارتی زیاد بوده و باعث اتلاف حرارت زیاد می شوند. اتلاف حرارتی بسیار زیاد و مصرف زیاد انرژی جهت تامین گرمایش و سرمایش در نماهای شیشه ای لاجرم باعث آلودگی بیشتر هوا می گردد.
2. مشکل آلودگی صوتی مخصوصاً در فضای داخلی ساختمان
3. صرفه اقتصادی: بصرفه نبودن نمای شیشه از این جهت عنوان میشود که هزینه دوجداره نمودن نمای شیشه ای بسیار زیاد بوده و بحث ریالی آن قابل قبول برای سازندگان ساختمان نمی باشد.
4. مقاوم نبودن در مقابل زلزله.
5. مقاوم نبودن در مقابل آتش.
6. کاهش فضای مفید ساختمان: در نماهای دو جداره بدلیل اینکه فضای خالی بین دو پوسته از ۲۰ سانتی متر تا ۲ متر بسته به نوع کاربرد سازه متغییر می باشد سبب کاهش فضای قابل استفاده ساختمان می شود.
7. تحمیل هزینه های مازاد نگهداری، بازرسی، تعمیر و تمیز نگهداشتن نما در مقایسه با سایر نماها که این هزینه ها در نمای دوجداره بیشتر از نمای تک جداره نیز می باشد.
8. احساس عدم آسایش حرارتی در فصول سرد سالدمای سطح نمای شیشه ای به علت مقاومت حرارتی کم، در فصول سرد سال نزدیک به دمای محیط خارج بوده و بدن افراد مستقر در نزدیکی نما از طریق تشعشع با نما تبادل حرارت کرده و ساکنین احساس عدم آسایش حرارتی خواهند نمود.
9. در اوقات گرم و معتدل سال به علت تابش آفتاب به فضای داخل، سبب افزایش بیش از حد دمای داخل می شوند. شیشه دو جداره بدلیل وجود یک محفظه بسته محصور بین دو صفحه شیشه ای، به مراتب بهتر از شیشه تک جداره می باشد.
۶- نمای کامپوزیتی آلومینیومی:
کامپوزیت ها یک کلاس منحصر به فرد از مواد هستند که از ترکیب دو یا چند ماده جداگانه تشکیل شده اند که ماده حاصل نسبت به هر کدام از اجزاء تشکیل دهنده استحکام و دوام بیشتری دارد. امروزه از کامپوزیت ها برای نمای بیرونی ساختمان استفاده می شود. ورق های کامپوزیت متشکل از دو لایه آلومینیوم و یک هسته از جنس پلاستیک یا یک ماده معدنی پرکننده می باشند که در بین این دو لایه قرار می گیرد.
نمای کامپوزیتی آلومینیومی
۶-۱- مزایای نمای کامپوزیتی آلومینیومی:
1. خواص کامپوزیت ها در مجموع از هرکدام از اجزاء تشکیل دهنده آن ها بهتر است و اجزاء مختلف، کارایی یکدیگر را بهبود می بخشند.
2. سبک بودن:ورق های کامپوزیت دارای وزن کمی حدود ۸ – ۵ کیلوگرم در هر مترمربع می باشند که در مقایسه با دیگر مصالح از قبیل سنگ، شیشه و سیمان دارای پایین ترین وزن ممکن می باشد. با بررسی های بعمل آمده نمای کامپوزیت آلومینیوم حدود ۹۰% سبک تر از سنگ گرانیت، ۸۵% سبک تر از سیمان، ۷۵% سبک تر از شیشه و ۵۰% سبک تر از ورق معمولی است.
3. سهولت در مونتاژ، تعمیر و نگهداری.
4. عایق صوت بودن:وقتی از یک ورق کامپوزیت در یک ساختمان با دیوارهای ساخته شده از بتن سبک استفاده می شود خاصیت عایق بودن صوت آن افزایش می یابد.
5. تنوع رنگ:با توجه به وجود تنوع رنگ ورق ها طراحان می توانند از رنگ های بسیار متنوع و مختلف از جمله رنگ های متالیک در طرح های خود استفاده کنند . برای رنگ کردن پانل ها از سیستم های بسیار پیشرفته و با کیفیت بالا استفاده می شود تا رنگ مورد نظر بالاترین کیفیت و بهینه ترین مقاومت را در برابر شرایط نامساعد جوی و آلودگی های صنعتی داشته باشد. این خواص به وسیله پوشش های فلورایدی یا PVDF تامین می شوند.
6. مقاومت در برابر آتش سوزی: از لحاظ مقاومت در برابر آتش سوزی این مصالح در بسیاری از کشورها به عنوان مصالح ضد احتراق شناخته شده و مورد استفاده قرار می گیرند و پس از آتش سوزی نیز برای محیط زیست آلودگی ایجاد نمی کنند زیرا تمامی مواد بکار رفته در ساخت آن بدون CFC هستند.
7. عملکرد غیر وابسته در هنگام زلزله: با توجه به اینکه این ورق ها به صورت ثابت به نمای ساختمان متصل نمی شوند، هنگام وقوع زلزله ورق ها در جای خود حرکت کرده و امکان فرو ریختن آنها به حداقل می رسد. همچنین وزن کم سازه باعث کاهش ضریب زلزله در محاسبات می شود.
8. امکان آب بندی نما:از ویژگی های نمای کامپوزیت، امکان آب بندی آن می باشد به گونه ای که امکان نفوذ آب به زیر نما وجود نداشته باشد و آب ناشی از باران و برف پس از هدایت به شیارهای تعبیه شده از محل معینی خارج می شوند. همچنین این ورق ها در مقابل خوردگی ناشی از آب و هوا و باران های اسیدی کاملاً مقاوم می باشند و عوامل جوی هیچ گونه تاثیری بر زیبائی و کیفیت نما نخواهد گذاشت.
9. سرعت اجرا: نصب و اجرای نمای کامپوزیت از سرعت خوبی برخوردار بوده و در مدت زمان کوتاهی به اجرا در می آید که این مورد از محاسن بارز و مفید نمای کامپوزیت می باشد.
10. امکان انتخاب و اجرای سطوح بسیار پیچیده در قوس.
۶-۲- معایب نمای کامپوزیتی آلومینیومی:
1. صرفه اقتصادی: نمای کامپوزیت از نظر صرفه اقتصادی به صرفه نبوده زیرا علاوه بر اجرای شاسی زیر کار آن نصب ورق آلومینیوم و لایه میانی آن که از مواد پلی اتیلین می باشد را شامل می شود به همین علت قیمت تمام شده آن به توجه به توضیحات بالا مقرون به صرفه نمی باشد.
2. دوام: با توجه به ضخامت بسیار کم ورق آلومینیومی نمای کامپوزیت در برابر شرایط جوی نا مطلوب مانند باد و طوفان شکل اولیه خود را از دست داده و بعد ازگذشت زمان کوتاهی تغییر شکل می دهد به همین علت ازدوام واستقامت خوبی برخوردار نمی باشد.
3. جرم پذیری: جرم پذیری نمای کامپوزیت نسبتا بالا بوده زیرا این نما از فلزآلومینیوم با رنگ کوره بوده که این خود از ایرادات وارده به این نما از جهت جذب ذرات معلق در هوا می باشد.نا گفته نماند در خارج از ایران این نما با رنگ استاتیک تولید شده که از خواص آن عدم جذب ذرات معلق می باشد که بدلیل مقرون به صرفه نبودن این شیوه رنگ آمیزیدر ایران انجام نمی پذیرد.
۶-۳- کامپوزیت پنل آلومینیوم طرح سنگ:
ورق های آلومینیومی طرح سنگ به عنوان نمونه پیشرفته از ورق های به بازار عرضه شده است . این ورق ها شامل طرحهای متنوع و گوناگونی از انواع سنگ است که بسیار در نمای ساختمان ها به کار می رود و در تولید آنها از ۳ لایه پوشش رنگی لمینیت شده بروی سطح آلومینیوم استفاده می شود .
۶-۴- کامپوزیت پنل آلومینیوم طرح چوب:
این نوع ورق گونه دیگری از کامپوزیت است که همانند طرح فلز هم در داخل و هم در خارج کاربرد وسیعی دارد. رویه این ورق ها از یک لایه لمینیت شده است.
نمای کامپوزیت آلومینیوم طرح چوب
۷- نمای بایرامیکس:
بایرامیکس یک سیستم پوشاننده تزیینی است که برای نماهای داخلی و خارجی استفاده می شود. این محصول می تواند بر روی دیوارهای رنگ شده، سنگ، سیمان، چوب، مقوای نازک، پلاستیک، فلز و شیشه به کار رود. بایرامیکس که امروزه به عنوان نمای تزئینی داخل و خارج ساختمان به کار می رود، برای اولین بار در سال۱۹۹۳ میلادی توسط یک گروه در ترکیه تولید و به دنیا عرضه شد. بایرامیکس به صورت ملات بوده و متشکل از مخلوط دانه های سنگ با تنوع رنگ فراوان و دانه بندی های متنوع، رزین های طبیعی و مصنوعی و سایر افزودنی ها است. بایرامیکس بعد از اجرا و خشک شدن، نمای سنگ تزئینی به خود می گیرد.
۷-۱- مزایای نمای بایرامیکس:
1. تنوع رنگ.
2. نصب آسان.
3. نگه داری و تعمیر آسان.
4. انعطاف پذیری.
5. قابلیت شستشو با آب.
6. قابلیت پوشاندن ناهمواری های سطوح زیرین.
۷-۱- معایب نمای بایرامیکس:
1. غیر قابل اجرا بودن بر روی سطوح چرب، غبارآلود، ناهموار، مرطوب و همچنین مواقعی که هوا طوفانی و یا دارای گرد و غبار باشد.
2. دوام: این نما بدلیل دوام و مقاومت پایین در برابر شرایط جوی و محیطی در مدت زمان کوتاهی جلوه و زیبایی خود را از دست می هد.
3. عدم استقبال از این نما بدلیل ناهماهنگی با بافت فرهنگی و سلیقه های ایرانی.
۸- نمای سرامیک:
با توجه به قیمت بالای سنگ و باری که سنگ به ساختمان تحمیل می کند، جهت نمای ساختمان در بعضی کشورها استفاده از سرامیک رواج قابل ملاحظه ای پیدا کرده است.
۸-۱- مزایای نمای سرامیکی:
1. کاهش وزن تا یک چهارم نمای سنگ طبیعی.
2. انعطاف پذیری در کاربرد و زیبایی
۸-۲- معایب نمای سرامیکی:
1. مشکل پیوستگی سرامیک و نما
2. عایق نبودن در مقابل گرما، سرما و صوت.
3. غیرقابل کاربرد در مکان های شلوغ بدلیل بازتاب شدید نور.
۹- نمای آجر:
یکی دیگر از انواع نماها، نماهای آجری هستند که شامل آجرهای رسی و آجرهای شیلی می شوند.
نمای آجری
۹-۱- نمای خشک
در سیستم نمای خشک برای اتصال آجرها به یکدیگر از ملات استفاده نمی شود. برای اتصال آجرهای مخصوصی که در این سیستم به کار می روند، از تجهیزات فلزی مانند ریل استفاده می شود.
۹-۲- مزایای نمای آجر:
1. دارای ضریب انتقال حرارت پایین و در نتیجه به عنوان عایق حرارتی و برودتی برای ساختمان عمل می کند.
2. کاهش اتلاف انرژی در اجرای نمای خشک: درسیستم نمای خشک ابتدا یک عایق حرارتی به طور مستقل با اتصال مکانیکی یا چسب به بدنه ساختمان محکم می شود سپس چهارچوب یا اسکلت نگه دارنده که از جنس چوب، فولاد یا آلومینیوم می باشد، به ساختمان متصل شده تا نمای خشک با رعایت فاصله از عایق حرارتی بر روی چهارچوب نگه دارنده قرار گیرد. فضای خالی که بین نما و عایق قرار دارد خود بهترین عایق حرارتی می باشد لذا این سیستم نقش به سزایی در کاهش اتلاف انرژی دارد.
3. صرفه اقتصادی نسبت به نماهای سنتی
4. سرعت اجرا در نمای خشک به دلیل استفاده از چهارچوب های فلزی که خود قالب و الگوی اجرای نما محسوب می شوند و نیز به دلیل امکان آماده سازی نما در طبقه همکف و عدم استفاده از داربست، سرعت اجرای نما به طور چشمگیری افزایش می یابد.
5. وزن: به نسبت نماهای سنتی دارای سبک ولی در عین حال بار مرده زیادی را نسبت به نماهای مدرن ایجاد می کند.
6. در مقابل آتش سوزی مقاوم تغییر شکل نمی دهد.
7. عدم ایجاد ضایعات ساختمانی و سروصدا: سیستم نمای خشک بدون برداشتن سطح دیوار موجود، مستقیماً بر روی دیوار قابل اجرا بوده و بنابراین اجرای این سیستم بدون ایجاد ضایعات و زباله های ساختمانی معمول و همچنین بدون ایجاد سرو صدامی باشد.
8. عدم نیاز به کارگر حرفه ای جهت نصب: در سیستم نمای خشک نصب آجر و ریل ها تنها به صورت مکانیکی است بنابراین اجرای این سیستم نیاز به کارگر حرفه ای ندارد.
۹-۳- معایب نمای آجر:
1. عایق صوت نبودن نمای آجر معمولی.
2. دوام: بدلیل اینکه خاک رس ماده اصلی تشکیل دهنده این نما می باشد نمی تواند دوام و طول عمر طولانی داشته باشد.
3. نداشتن تنوع طرح و رنگ.
4. جرم پذیر بودن
5. هزینه بر بودن ترمیم و نگه داری
6. سرعت اجرا: در نمای اجر معمولی بدلیل استفاده از ملات سرعت اجرای پایینی دارد. ولی درسیستم اجرای نمای خشک به دلیل عدم استفاده از ملات، درقسمت های مرتفع ساختمان بسیار سریع تر و آسان تر از سایر نماها مانند نمای آجر می باشد. همچنین در این سیستم دسترسی برای مراقبت های دوره ای به خصوص در ساختمان های مرتفع وجود دارد ولی این سیستم برای خانه های مسکونی کم ارتفاع، پرهزینه است و معمولاً مورد استفاده قرار نمی گیرد.
آجر به عنوان یکی از مصالح ساختمانی از دیرباز مورد استفاده بوده است و امروزه مزایای بیشمار آن باعث شده تا همچنان طراحان از این متریال در اجرای نماهای ساختمان بهره ببرند. برای نمای آجری باید از آجری که برای نماسازی تهیه می شود استفاده نمود این آجرها به رنگ های بهی، قرمز، ابلق در بازار یافت می شود. امروزه برای نماهای آجری از سیستم نمای خشک استفاده می شود در این روش برای اتصال آجرها به یکدیگر از ملات استفاده نمی شود. برای اتصال آجرهایی که در این سیستم به کار می روند، از تجهیزات فلزی مانند ریل استفاده می شود.
مزایای نمای آجری:
* ضریب انتقال حرارت پایین آجر که نقش یک عایق حرارتی و برودتی را برای ساختمان ایفا می کند.
* تنوع و ثبات رنگ
* ایجاد حس نوستالژیک در یک فضای مدرن شهری
* سرعت بالای اجرای این سیستم به دلیل عدم استفاده از ملات
ری را استودیو
نمای سنگی
در دهه های اخیر با توجه به پیشرفت ماشین آلات استخراج و فرآوری سنگهای ساختمانی، نمای سنگی گسترش چشمگیری در ایران داشته است. دراین میان سنگ تراورتن با توجه به تنوع زیاد در رنگ و طرح های زیبای طبیعی خود توانسته جایگاه ویژه ای در بین سایر انواع سنگها به خود اختصاص دهد.خلل و فرجی موجود در سطح این سنگ برای نصب بسیار مناسب می باشد زیرا ملات ماسه سیمان پشت سنگ به داخل این سوراخ ها نفوذ نموده و مانع جدا شدن آن از نما می گردد. در مورد سایر سنگها با سطوح صیقلی برای جلوگیری از جدا شدن از نما و سقوط آنها را توسط ابزاری به دیوار محکم می کنند.
مزایای نمای سنگی:
* عدم تغییر رنگ و جذب گرد و غبار
* مقاومت در برابر رطوبت
* تنوع در رنگ و جنس
* اجرای سریع و آسان و تمیز
آرین سازین ارمغان
نمای شیشه ای
با پیشرفت ماشین آلات ساخت شیشه، کاربرد شیشه در نماهای مدرن ساختمان به طور روز افزونی افزایش یافته است بطوریکه نماهای تماما شیشه از دوران معماری مدرن به عنوان پوشش ساختمان ها به کار می رفتند. انواع نماهای شیشه ای که امروزه در سطح شهر با آنها مواجه هستیم عبارتند از: " فریم لیس، اسپایدر، کرتین وال، نمای دو پوسته شیشه ای" البته نماهای تماما شیشه به علت ضریب هدایت حرارتی زیاد باعث مصرف زیاد انرژی جهت تامین گرمایش و سرمایش می شوند و در مجموع باعث اتلاف انرژی می شوند.
مزایای نمای شیشه ای:
* کاهش بار مرده ساختمان های بلند
* سرعت بخشیدن به اجرا
* تامین دید یکپارچه از مناظر بیرون برای ساکنین داخل
* ایجاد احساس سبکی و ظرافت در ساختمان از دید یک ناظر شهری
مهندسین مشاور آ…
نمای سیمانی
امروزه نمای سیمان شسته یکی از پر طرفدارترین، مقاومترین و مستحکم ترین نماها است که در طرح ها ورنگ های مختلف قابل اجرا می باشد. استفاده از این ملات در نماسازی استحکام بنا را حفظ کرده و به دوام و پایداری ساختمان کمک می کند در نتیجه سیمان باعث افزایش عمر ساختمان نیز می شود. البته نماهای سیمانی ترک پذیر می باشند به این دلیل که سیمان خواص الاستیکی نداشته و لذا در انبساط و انقباض ساختمان احتمال ترک برداشتن آن وجود دارد. همینطور به علت جذب گرد و غبار بعد از مدتی زیبای خود را از دست می دهد.
مزایای نمای سیمانی:
* صرفه جویی مالی
* سرعت اجرای بالا و صرفه جویی در زمان
* عدم ریزش و پوسته شدن در دراز مدت(در صورت اجرای درست)
* تهیه آسان و دردسترس بودن
نمای سرامیکی
سرامیک پرسلانی زیر مجموعه ای از تایل های سرامیکی است با این تفاوت که در دمای بالاتری (نزدیک به ۱۴۰۰ درجه سلسیوس) نسبت به تایل های رایج پخته و با فشار زیاد تولید می شوند.
پرسلان ها دوام و مقاومت بالایی دارند که باعث می شود پس از گذشت چندین سال از عمر نمای ساختمان همچنان پوششی جذاب و زیبا به نظر بیایند. به طور کلی این متریال را می توان در زمره یکی از مصالح نمای خشک زیبا و با دوام قرار داد. نمای سرامیک خشک پرسلانی برای کاربری های مختلف تجاری، اداری، مسکونی و همچنین بخش های داخلی ساختمان، پایانه ها و ایستگاه های مترو و … می تواند مورد استفاده قرار گیرد. آنچه در تصویر می بینید ساختمانی با نمای سرامیکی در اصفهان است که توسط گروه معماری آینه طراحی و اجرا شده است.
مزایای نمای سرامیکی:
* عایق رطوبتی
* تنوع بی نظیر طرح و رنگ
* مقاومت فیزیکی بالا و مقاومت دربرابر یخ زدگی
* ضدحریق بودن
شرکت دیما پوشش …
نمای کامپوزیتی
کامپوزیت یکی از مصالح ترکیبی، متشکل از دو لایه پوششی آلومینیوم با یک هسته پلی اتیلن می باشد. امکانات بی نظیر این متریال طیف گسترده ای از راه حل های خلاقانه را در اختیار معماران قرار داده است. این متریال ماهیاتاً ترکیبی است از مجموعه قابلیت هایی نظیر : شکل پذیری، سطوح صاف و یکدست، استحکام و پایایی در برابر شرایط متغیر جوی و نیز با توجه به ساختار ترکیبی آن، به صورت های گوناگونی می تواند عرضه گردد. پنل های آلومینیوم کامپوزیت می توانند بدون آنکه سختی و استحکام خود را از دست دهند، بنا به صلاح دید معماران در طراحی نما، به اشکال گوناگون تبدیل شوند.
مزایای نمای کامپوزیتی:
* مستحکم در برابر فرسایش
* تنوع رنگ، طرح و اندازه
* عایق صوتی و حرارتی
* مقاوم در برابر اشعه ماوراء بنفش
نمای استرچ متال
اکسپندد متال یا استرچ متال به صفحات فلزی (آهن، آلومینیوم، استیل، برنج و مس) گفته می شود که ضمن طی نمودن فرآیند تولید با روش ویژه ای تحت برش و سپس کشش قرار می گیرند. شبکه های طوری کششی بر خلاف انواع توری سیمی مفتولی که به هم بافته می شوند، یک پارچه بوده و از استحکام بسیار زیادی برخوردار هستند. پانل های استرچ متال با ضخامت های مختلف در رنگ های سفارشی و با قطر چشمه های متنوع به صورت آماده برای نصب به کارگاه های ساختمانی ارسال می گردد.
مزایای نمای استرچ متال:
* تنوع در طرح و رنگ
* چشم اندازهای متنوع: به علت داشتن چشمه های سه بعدی گستره وسیعی از چشم اندازهای خلاقانه را در اختیار معماران و سازندگان قرار می دهد.
* نمای سه بعدی: نمای اکسپندد متال از همان ابتدا کیفیت سه بعدی بودن نما را تامین می نماید و تنوع بالایی از منظر را به نمای ساختمان می بخشد.
* قیمت تمام شده بسیار مناسب: با توجه به این که این نوع نما پیش تر وارداتی بوده است و در حال حاضر در داخل کشور تولید می شود قیمت آن به طور قابل توجهی کاهش پیدا کرده است.
نمای بایرامیکس
بایرامیکس برای اولین بار در سال۱۹۹۳ میلادی توسط یک گروه در ترکیه تولید و به دنیا عرضه شد. بایرامیکس یک سیستم پوشاننده تزیینی است که برای نماهای داخلی و خارجی استفاده می شود. این محصول به صورت ملات بوده و متشکل از مخلوط دانه های گرانیتی و مرمر سرامیزه با تنوع رنگ فراوان و دانه بندی های متعدد، رزین های طبیعی و مصنوعی و سایر افزودنی ها می باشد. بایرامیکس بعد از اجرا و خشک شدن، نمای سنگ تزئینی به خود می گیرد. سختی، مقاومت مکانیکی، فیزیکی، شیمیایی مواد تشکیل دهنده زیاد بوده و در طی مدت زمان طولانی از دوام رنگ و میزان پیوستگی ذرات کاسته نمی شود.
مزایای نمای بایرامیکس:
* تنوع رنگ
* کاربرد آسان
* نگه داری و تعمیر آسان
* قابلیت شستشو با آب
نمای مونولیت
نمای مونولیت در حقیقت ترکیبی از ذرات مرمر، گرانیت، کوارتز با رنگهای کاملا طبیعی می باشد که با رزین های خاص و روان کننده ها و مواد anti uv طی فرایند های خاصی میکس می شوند.
در پروژه های انبوه که به صورت مجتمع ساخته شده اند، بزرگترین مشکل در اواخر پروژه، مربوط به نمای پروژه ها می باشد. درواقع استفاده از نماهای سنگی و آجری کاملاً وقت بر بوده به همین دلیل سرعت اجرای بالای مونولیت این مشکل را حل کرده و ازلحاظ صرفه جویی در زمان و هزینه بسیار مناسب می باشد.
مزایای نمای مونولیت
* اجرای سریع
* سبکی وزن وضخامت کم و انعطاف پذیری بیشتر
* عایق رطوبتی و مقاوم در برابر نفوذ اب
* هزینه پائین آن نسبت به سایر نماها
برای انتخاب مناسب ترین نمای ساختمان ازمیان انواع مختلف پوشش های نما می توانید از کارشناسان اهالی فن چیدانه مشاوره گرفته تا بهترین گزینه را برای پوشش نمای ساختمان انتخاب نمائید. در قسمت اهالی فن چیدانه می توانید تصاویر مربوط به افراد یا شرکت های مختلف را ببینید و نمونه کارهای قبلی آنها را بررسی کنید. مناسب ترین افراد را با توجه به بودجه و نیاز هایتان را در آنجا بیابید.
نمای ساختمان یکی از اجزای بسیار مهم ساختمان است. برخی از عملکردهای نما و عوامل موثر در نماسازی در زیر به طور خلاصه بیان شده است:
1. نما و حفاظت
ابتدایی ترین و حتی از لحاظ قدمت اولین وظیفه ای که نما عهده دار گردید، وظیفه حفاظت بود. انسان ها برای حفاظت از عوامل جوی و اقلیمی، برای خود فضایی را به نام خانه ایجاد کردند. عدم وجود منفذ در ساختمان گرچه جلوی باد، باران، گرما و سرما را می گرفت، ولی ساختمان را از نور و تهویه لازم محروم می کرد. هرچه نیاز به این مواهب زیادتر شد نیاز به ایجاد روزنه در دیواره ساختمان افزایش یافت و در نتیجه نیاز به پوسته دیگری به نام نما جهت حفاظت بیشتر، به وجود آمد.
نمای ساختمان به عنوان یک محافظ باید مشخصه های فنی زیر را داشته باشد:
1-1- عایق بودن نسبت به سرما و گرما
مصالح مختلف ساختمانی ضریب انتقال حرارت و ظرفیت گرمایی ویژه مختلفی خواهند داشت. یک سیستم نمای موفق، نمایی است که زیبایی و بهره وری انرژی را با هم داشته باشد. داشتن نمایی که عملکرد حرارتی خوبی داشته باشد مستقیماً مصرف انرژی را تحت تاثیر قرار می دهد لذا در نمای ساختمان، استفاده از مصالحی که ضریب انتقال حرارتی کمتری دارند، باید مورد توجه قرار گیرد.
1-2- عایق بودن نسبت به صوت
نمای ساختمان می تواند به عنوان یک عایق صوتی ایده ال و مناسب عمل کند. توجه به این ویژگی به خصوص برای ساختمان هایی که در شهر های بزرگ صنعتی و تجاری و یا در کنار مسیر گذر اصلی واقع شده اند از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد.
1-3- مقاومت در برابر زلزله
1-4- مقاومت در برابر ضربه
1-5- مقاومت در برابر یخ زدگی
1-6- مقاومت در برابرآتش سوزی
1-7- مقاومت در برابر ریزش
1-8- انعطاف پذیری در برابر اجرای نما
1-9- سبک بودن
1-10- قابل اجرا بودن در ساختمان های مرتفع
1. نما به عنوان رابط
نمای ساختمان باید به شکلی طراحی شود که علی رغم حفاظت محیط داخل از بیرون، ارتباط فضای بیرون را با محیط داخل ساختمان به خوبی برقرار کند. مثلاً امکان تابش نور به داخل و یا امکان استفاده از چشم انداز بیرون وجود داشته باشد.
1. نما به عنوان یک معرف
همان طور که لباس فرد، معرف شخصیت وی می باشد، خانه نیز مانند لباس دوم می بایست معرف شخصیت و مقاوم اجتماعی مالک خود باشد. در معماری غرب نما دارای حالت نمایش است، بدین صورت که در همان وهله اول کسی را که پشت آن زندگی می کند، نشان می دهد. در واقع نما معرف شخصیت خانوادگی و طبقه اجتماعی صاحبخانه است. نما علاوه بر معرفی شخصیت مالک، معرف موقعیت مکانی ملک و نوع کابری ساختمان نیز می باشد.
1. نمای هر ساختمان به عنوان عنصری از نمای مجموعه شهری
ما در فضای شهری با یک ساختمان روبرو نیستیم، در واقع هر ساختمان جزئی از فضای شهری محسوب می شود که زشتی آن بر فضاهای عمومی تاثیر گذار است و زیبایی آن منوط به هماهنگی با سایر عناصر آن مکان است، ساختمان یک موجودی منزوی و خودبسنده نیست که بتواند تمام توجه طراح و مالک را به خود جلب کند، بلکه می بایست با حفظ شخصیت و اعتبار خود، عنصری از یک جامعه وحدت یافته باشد.
1. زیبایی نما
نما صورت ظاهر و منظره خارجی ساختمان است و پوششی مخفی و به دور از انتظار عموم نیست. نما همواره مورد توجه عموم قرار می گیرد، لذا زیبایی، جزء جدایی ناپذیر هر نما می باشد همچنین زیبایی و چگونگی نما معرف هنر و کیفیت کار مهندس معمار و طراح ساختمان نیز می باشد.
1. نما ساختمان و شرایط محیطی
نمای هر واحد مسکونی بسته به شرایط محیطی از جمله آب و هوا، باد و طوفان، زلزله و میزان آلاینده های هوا در مناطق مختلف، متفاوت می باشند. مصالحی که در نماهای شهرهای بزرگ و صنعتی که آلایندگی بالایی دارند، به کار می رود در مقایسه با مصالح کاربردی برای نمای شهر های کوچک که هوای پاک دارند متفاوت است همچنین نمای ساختمان درمناطق سردسیر به لحاظ میزان مقاومت در برابر یخ زدگی یا عایق بودن نسبت به سرما و گرما با نمای قابل کاربرد در مناطق گرمسیر متفاوت می باشد.
1. قیمت تمام شده نما
یکی از شاخصه های بسیارمهم در انتخاب نما، قیمت تمام شده نما است. هرچه قیمت نما افزایش یابد، قدرت خرید کاهش یافته و دایره مصرف کنندگان آن نما محدودتر خواهد شد.
1. سرعت اجرای نما
با توجه به اینکه طولانی تر شدن در بهره برداری از هر پروژه ساختمانی می تواند عامل افزایش هرینه ها و افت ارزش پول شود، لذا سرعت در اجرای نما بسیار موثر خواهد بود.
در زیر ویژگی های برخی از انواع نماهایی که اخیراً به کار می روند به طور خلاصه بیان شده است:
نماهای تماماً شیشه
نماهای تماماً شیشه از دوران معماری مدرن به عنوان پوشش ساختمان ها به کار می رفتند. هدف از اجرای نمای تمام شیشه عبارتند از :
* کاهش بار مرده ساختمان های بلند
* سرعت بخشیدن به اجرا
* تامین دید یکپارچه از مناظر بیرون برای ساکنین داخل
* ایجاد احساسی سبکی و ظرافت در ساختمان از دید یک ناظر شهری
* نمایش زندگی درون ساختمان از بیرون به دنبال روشن و خاموش شدن چراغ های داخلی در طور شبانه روز
نماهای تماماً شیشه به علت ضخامت کم و مقاومت حرارتی اندک، مشکلات فراوانی را برای ساکنین فراهم می آورند. این مشکلات عبارتند از:
1) افزایس بیش از حد دمای داخلی ساختمان در فصول گرم و معتدل سال
نماهای تماماً شیشه در صورتی که سایبان خارجی مناسب برای آنها پیش بینی نشده باشد، دراوقات گرم و معتدل سال به علت تابش آفتاب به فضای داخل، سبب افزایش بیش از حد دمای داخل می شوند.
2) احساس عدم آسایش حرارتی در فصول سرد سال
دمای سطح نمای شیشه ای به علت مقاومت حرارتی کم، در فصول سرد سال نزدیک به دمای محیط خارج بوده و بدن افراد مستقر در نزدیکی نما از طریق تشعشع با نما تبادل حرارت کرده و ساکنین احساس عدم آسایش حرارتی خواهند نمود.
3) مصرف زیاد انرژی و آلودگب هوا
در نماهای شیشه ای در اثر تبادل حرارت از طریق جابجایی بین هوای گرم داخل اتاق و سطح سرد شیشه، دمای داخل کاهش یافته و برای حفظ دما در حد آسایش، نیاز به مصرف زیادی انرپزی خواهد بود. اگرچه انواع گوناگون شیشه هایی ساخته شده اند که جاذب حرارت بوده و از ورود تابش خورشید به داخل جلوگیری می کنند، و یا شیشه های دوجداره ای وجود دارند که مقاومت هدایت حرارتی بهتری نسبت به شیشه های یک جداره دارند، اما با این حال هنوز هم نماهای شیشه ای نسبت به سایر مصالح ساختمانی دارای ضریب هدایت حرارتی زیاد بوده و باعث اتلاف حرارت زیاد می شوند. اتلاف حرارتی بسیار زیاد و مصرف زیاد انرژی جهت تامین گرمایش و سرمایش در نماهای شیشه ای لاجرم موجب آلودگی بیشتر هوا می گردد.
مقایسه نماهای آجر، شیشه یک جداره و شیشه دوجداره با یکدیگر از نظر ویژگی های حرارتی
در یک آزمایش به منظور مقایسه نمای آجری، شیشه یک جداره و شیشه دو جداره با یکدیگر از نظر ویژگی های حرارتی دمای خارج ساختمان برای هر سه نما صفر و دمای داخل در حد 20 درجه حفظ شد. اختلاف دما بین سطح داخلی و خارجی و مقایسه ضریب انتقال حرارت برای هر کدام از نماهای شیشه یک جداره، شیشه دوجداره و دیوار آجری 22 سانتی متری داده شده است. هرچه ضریب هدایت حرارت کاهش یابد اختلاف دمای بین دو سطح افزایش می یابد. بنابراین اگر برای گرم کردن فضای داخل، انرژی مصرف نشود، دمای سطح داخلی برای شیشه یک جداره 4/0، برای شیشه دوجداره 3/9 و برای دیوار آجری 7/12 خواهد بود. به این ترتیب مشاهده می شود که شیشه دوجداره علی رغم داشتن وضعیت حرارتی بهتر نسبت به یک شیشه یک جداره، از نظر تامین شرایط حرارتی فضای داخل نسبت به نمای آجری مناسب نیست.
چند ماده جداگانه تشکیل شده اند که ماده حاصل نسبت به هر کدام از اجزای تشکیل دهنده، استحکام و دوام بیشتری دارد. امروزه از کامپوزیت های برای نمای بیرونی ساختمان استفاده می شود.
نمای کامپوزیتی
کامپوزیت ها یک کلاس منحصر به فرد از مواد هستند که از ترکیب دو یا ورق های کامپوزیت متشکل از دو لایه آلومینیوم و یک هسته از جنس پلاستیک یا یک ماده معدنی پرکننده می باشند که در بین این دو لایه قرار می گیرد. از آنجا که نمی توان ماده ای یافت که همه خواص مورد نظر را دارا باشد، باید به دنبال چاره ای دیگر بود. کلید این مشکل، استفاده از کامپوزیت ها است. خواص کامپوزیت ها در مجموع از هر کدام از اجزای تشکیل دهنده آنها بهتر است و اجزای مختلف، کارایی یکدیگر را بهبود می بخشند و این یکی از مزیت های کامپوزیت ها محسوب می شود، از مزایای دیگر کامپوزیت ها می توان سبک بودن، سهولت در مونتاژ، تعمیر و نگهداری را نام برد با این وجود کامپوزیت ها از نظر انعطاف پذیری در اجرا، در سطح ضعیفی عمل می کنند.
نمای بایرامیکس
بایرامیکس یک سیستم پوشاننده تزئینی است که برای نماهای داخلی و خارجی استفاده می شود. این محصول میتواند بر روی دیوارهای رنگ شده، سنگ، سیمان، چوب، مقوای نازک، پلاستیک، فلز و شیشه بکار رود.
بایرامیکس که امروزه به عنوان نمای تزئینی داخل و خارج ساختمان به کار می رود برای اولین بار در سال 1993 میلادی توسط یک گروه در ترکیه تولید وبه دنیا عرضه شد. محصول حاضر به صورت ملات بوده و متشکل از مخلوط دانه های گرانیتی و مرمر سرامیزه با تنوع رنگ فراوان و دانه بندی های متعدد، رزین های طبیعی و مصنوعی و سایر افزودنی ها می باشد. بایرامیکس بعد از اجرا و خشک شدن، نمای سنگ تزئینی به خود می گیرد. این نما روی سطوح چوب، غبارآلود، ناهموار، مرطوب و همچنین مواقعی گه هوا طوفانی و دارای گردو غبار می باشد قابل اجرا نیست. مزایای کاربرد بایرامیکس عبارتند از:
* تنوع رنگ
* کاربرد آسان
* نگهداری و تعمیر آسان
* انعطاف پذیری
* قابلیت شست و شو با آب
* بایرامیکس به راحتی می تواند ناهمواری های حاصل از گچ کاری را بپوشاند. نمای بایرامیکس علی رغم مزایایی که دارد مورد استقبال جامعه مهندسین و پیمانکاران ساخت و ساز قرار نگرفته است چرا که این نما با بافت فرهنگی و سلیقه های ایرانی همخوانی ندارد و جلوه زیبایی خود را ظرف مدت کوتاهی از دست می دهد.
نمای سنگ
دو گروه از سنگ های طبیعی که در نمای ساختمان به کار کی روند سنگ های آهکی و سنگ های آذرین هستند. سنگ های معمولاً به دلیل وجود رگه هایی که در آنها دیده می شود استحکام چندانی ندارند و مشکل سنگ های آذرین معمولاً جذب آب پایین و عدم چسبندگی با بدنه ساختمان است. نمای ساختمان به دلیل قرار گرفتن در معرض شرایط جوی (باران، یخبندان، آفتاب و آلاینده ها) از اهمیت خاصی برخوردار است.
سنگ نما باید ویژگی های خاصی داشته باشد تا بتواند در برابر این عوامل دوام بیاورد. بنابراین سنگی که جهت نما استفاده می شود، باید شرایط زیر را داشته باشد:
متناسب با آب و هوای منطقه باشد
سنگ باید متناسب با شرایط اقلیمی انتخاب گردد مثلاً در مناطق سرد و مرطوب، سنگ باید دارای تخلخل بسیار کم باشد وگرنه ممکن است بر اثر یخبندان متلاشی شود یا در مکان هایی که امکان وزش طوفان و شن وجود دارد، سنگ در معرض سایش بوده باید مقاومت به سایش بالا داشته باشد.
قابلیت صیقل خوردن و برش را داشته باشد.
مقاومت های کششی و خمشی نسبتاً خوبی را دارا باشد.
ترکیبات کانی شناسی آن باید در نظر گرفته شود.
کانی های مضر (کانی های آهن) در برابر آب و هوا اکسیده شده و در نتیجه فرسودگی زود رس را به وجود می آورند. وجود ناخالصی به صورت مجتمع در یک نقطه و یا یک امتداد، نقطه ضعف بوده و می تواند باعث تخریب سنگ شود.
سنگ انتخابی باید چسبندگی خوبی را با ملات داشته باشد (دارای جذب آب مناسب باشد)
رنگ آن باثبات باشد و در برابر بخارها و گازها پرتوی آفتاب پایدار باشد.
نمای سرامیک
با توجه به قیمت بالای سنگ و باری که سنگ به ساختمان تحمیل می کند، جهت نمای ساختمان در بعضی کشورها استفاده از سرامیک رواج قابل ملاحظه ای پیدا کرده است. نمای سرامیک مشکل وزن را تا حدود یک چهارم وزن سنگ حل کرده است ولی مشکل پیوستگی سرامیک و نما به جزدر موارد اندکی حل نشده است و با استفاده از روش های نصب سعی در حل مشکل پیوستگی اجزای نما وجود دارد. این نماها با توجه به طراحی قابل کنترل می توانند زیبایی خاص خود را به بیننده تقدیم کنند.از جمله معایب نماهای سرامیکی عایق نبودن آن به سرما و گرما و صدا می باشد. همچنین نماهای سرامیکی به دلیل بازتاب شدید نور در مکان های شلوغ به کار نمی روند.
نمای آجر
یکی دیگر از انواع نماها، نماهای آجری هستند که شامل آجرهای رسی و آجرهای شیلی می شوند. نمای های آجرعلاوه بر زیبایی، تنوع و ثبات رنگ، به دلیل ضریب انتقال حرارت پایین آجر، نقش یک عایق حرارتی و برودتی را برای ساختمان ایفا می کنند و در نتیجه از هدر رفتن انرژی توسط سیستم گرمایشی و سرمایشی ساختمان جلوگیری می کنند. نماهای آجر بر حسب جنس و رنگ خود موجب دفع و انعکاس گرما در فصل تابستان و جذب انرژی خورشیدی و گرم شدن ساختمان در فصل زمستان می شوند.
نمای خشک
در سیستم نمای خشک برای اتصال آجرها بi یکدیگر از ملات استفاده نمی شود. برای اتصال آجرهای مخصوصی که در این سیستم به کار می روند از تجهیزات فلزی مانند ریل استفاده می شود.
مزایای سیستم نمای خشک با آجر عبارتند از:
عدم نیاز به کارگر حرفه ای جهت نصب
درسیستم نمای خشک نصب آجر و ریل ها تنها به صورت مکانیکی است بنابراین اجرای این سیستم نیاز به کارگر حرفه ای ندارد.
سرعت اجرای بالا
در نمای خشک به دلیل استفاه ازچهار چوب های فلزی که خود قالب و الگوی اجرای نما محسوب می شوند و نیز به دلیل امکان آماده سازی نما در طبقه همکف و عدم استفاده از داربست، سرعت اجرای نما به طور چشمگیری افزایش می یابد.
عدم ایجاد ضایعات ساختمانی و سرو صدا
سیستم نمای خشک بدون داشتن سطح دیوار موجود، مستقیماً بر روی دیوار قابل اجرا بوده و بنابراین اجرای این سیستم بدون ایجاد ضایعات و زباله های ساختمانی معمول و همچنین بدون ایجاد سر و صدا می باشد.
کاهش اتلاف انرژی
در سیستم نمای خشک ابتدا یک عایق حرارتی به طور مستقل با اتصال مکانیکی یا چسب به بدنه ساختمان محکم می شود سپس چهارچوب یا اسکلت نگه دارنده که از جنس چوب، فولاد یا آلومینیوم می باشد به ساختمان متصل شده تا نمای خشک یا رعایت فاصله از عایق حرارتی برروی چهارچوب نگه دارنده قرار گیرد. فضای خالی که بین نما و عایق قرار دارد خود بهترین عایق حرارتی می باشد لذا این سیستم نقش به سزایی در کاهش اتلاف انرژی دارد.
آسانی اجرا برای ساختمان های مرتفع
اجرای این سیستم به دلیل عدم استفاده از ملات، در قسمت های مرتفع ساختمانم بسیار سریع تر و آسان تر از سایر نماها مانند آجر می باشد همچنین در این سیستم دسترسی برای مراقبت های دوره ای به خصوص در ساختمان های مرتفع وجود دارد ولی این سیستم برای خانه های مسکونی کم ارتفاع، پرهزینه است و معمولاً مورد استفاده قرار نمی گیرد.
با توجه به مطالب گفته شده، مقایسه ضرایب هدایت حرارتی برخی از مصالحی که در ساخت نما به کار می روند و همچنین با استناد به پرشس نامه ای که توسط برخی از نما کاران و صاحی نظران در این مورد پر شده است و نماهای بالا را از نظر ویژگی هایی شامل سرعت اجرا، قیمت تمام شده به ازای هر مترمربع، مقاومت در برابر ضربه، مقومت در برابر یخ زدگی، مقاومت در برابر یخ زدگی، مقاومت در برابر آتش سوزی، مقاومت در برابر زلزله و ریزش، انعطاف پذیر بودن در اجرا، قابلیت اجرا در ارتفاعات بالا، عایق بودن نسبت به سرما و گرما، عایق بودن نسبت به صدا،همخوانی با هنر معماری ایرانی و مقاومت در برابر آلاینده های موجود در هوا مورد مقایسه قرار دادهاند می توان نتیجه گرفت که در مجموع آجر ساخته شده از سنگ سیل و سنگ معدن مصالحی است که برای کاربرد در نما نسبت به سایر مصالح می تواند در اولویت باشد.
نمای چوبی یا ترمو
یکی دیگر از نماها که این روزها مورد توجه معماران قرار گرفته است. نمای چوبی ترمووود می باشد. چوب طبیعی یا ترمو طی فرآیندی در دما و فشار بالا خاصیتی ضد آب پیدا می کند، چوب های ترموود مقاومت بسیار بالایی در مقابل عوامل جوی دارند. باعث محبوبیت بیش تر این چوب ها می شود. به دلیل ضریب انتقال حرارت پایین ترمو نقش یک عایق حرارتی برودتی گرمایشی و سرمایشی ساختمان جلوگیری می کنند. چوب های ترمو به دو نوع چوب نرم و سخت تقسیم می شوند که چوب نرم مثل Pine & T-Radiataa بیشتر برای نما و چوب های سخت مثل Ash -Teak & Bambo برای کف پوش و مبلمان فضای باز استفاده می شود.
بررسی ساختاری انواع نما
عدم همخوانی بین جنبه همگانی و شهری با دیدگاه های فردی در صورتی می تواند بی اهمیت باشد که ساختمان جزیی از یک کل (شهر) در نظر گرفته نشود و ارتباط آن با محیط اطراف انکار گردد
دیگر زمان گذشته است که به ساختمان به عنوان موجودی صرفاً دارای هویتی مستقل نگریسته و پیوستگی هویت آن را با دیگر اجزای شهری که در آن زیست می نمائیم، نادیده انگاریم. نمای هر نمای ساختمان جزئی است از یک کل و تطابق جز با کل در هر سامانه و مجموعه، اصلی است انکار ناپذیر، بافت شهری عنصری است که موجودیت و هویت خود را مدیون تک تک عناصری است که در آن به کار می رود و قطعاً ساختمان و نمای هر ساختمان در یک شهر مهمترین عضو ساختاری این هویت است. عدم همخوانی بین جنبه همگانی و شهری با دیدگاه های فردی در صورتی می تواند بی اهمیت باشد که ساختمان جزیی از یک کل (شهر) در نظر گرفته نشود و ارتباطات آن با محیط اطراف انکار گردد. البته این موضوع، ارزش هیچکدام از این دو بخش (نمای ساختمان و نمای شهری) را به تنهایی از بین نمی برد. توضیح اینکه تنها حساسیت ساختاری که بر روی نمای یک ساختمان وجود دارد صرفاً هماهنگی با کلیت شهر نیست. بلکه باید نما را شناخت، اهمیت آن را در بافت شهری درک کرد، به کارکرد ویژه آن در نوع خود توجه نمود و در نهایت بر اساس همخوانی با محیطی که در آن به کار می رود به ساخت آن اقدام کرد. این همخوانی با محیط می تواند همخوانی اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و از همه مهمتر فرهنگی باشد. اینجاست که گاهی با نمایی بسیار زیبا و چشم نواز برخورد می کنیم که به دلایل مختلف فاقد ارزش است. ذکر یک مثال به روشن شدن موضوع کمک می نماید. می توان نمای موزه ای برای نمایش آثار باستانی ایرانی را مثال زد که با مدرن ترین شیوه های اجرای نما و با مصالحی نظیر شیشه یا کامپوزیت طراحی شده است. قطعاً گزینه مناسب برای ساخت نمای این ساختمان با این کارکرد سنتی و فرهنگی شیشه نیست و تناقض موجود کاملاً آشکار است. بنابراین نمای این موزه اگر چه ممکن است بسیار چشم گیر باشد و با بافت شهری نیز همخوانی داشته باشد ولی با کارکرد خود بنا همخوانی لازم را ندارد. البته این تناقض را می توان با اندکی خلاقیت در نوع طراحی برطرف نمود. باز هم می توان با ذکر یک مثال به روشن شدن موضوع کمک نمود: نمای ورودی موزه لوور به عنوان یک سازه با کارکرد نمادین، سازه ای است برگرفته از اندیشه ای خلاق و همسو با کارکرد بنا، این بنا با کارکرد یک موزه تاریخی، الهام گرفته از اهرام جیزه- به عنوان یکی از شگفت انگیزترین معماهای تاریخ کهن بشری- می باشد. این سازه به طور کامل از جنس شیشه و با سود جستن از مدرن ترین روش های ساخت، بنا شده است که به خوبی شفافیت شیشه را به خدمت مفاهیم کاربردی سازه ای که در آن به کار رفته است، درآورده است.
هر نمایی در نوع خود و به تنهایی ممکن است دارای مزایا و معایبی باشد. ولی این بدین معنا نیست که محدودیت یک نوع نمای خاص موجودیت و کاربرد آن را به کلی زیر سوال ببرد، بلکه بر عکس موجودیت آن را برای یک کارکرد ویژه و خاص قویتر و پررنگتر می نماید. مصالح کاربردی در ساخت نما بسیار متنوع بوده و هر کدام کارکرد خاص خود را دارند. از مصالح سنتی نظیر آجر و سنگ گرفته تا مصالح مدرنی نظیر شیشه های چند جداره و تقویت شده و حتی انواع جدید نما که حالت تعدیل شده مصالح سنتی است نظیر چوب های فرآوری شده (ترمو چوب) یا صفحات کامپوزیت آلومینیومی و … که فرآیندهای حرارتی و گرمایی برخی از محدودیت های آن را به مزیت بدل نموده است.
همانگونه که مطرح شد شناخت مزایا، محدودیت ها و کارکرد خاص هر نوع نما ضروری می نماید.
1. آجر
آجر از کهن ترین مصالحی است که بشر از دیرباز تاکنون جهت نماسازی از آن استفاده نموده است. مزایایی از جمله عایق بودن مناسب در برابر دماو صوت، استحکام و ماندگاری، تنوع چیدمان و رنگ هنوز هم آن را به عنوان یک گونه مطلوب از مصالح نما مطرح می نماید. البته معایبی همچون ترک خوردگی و شکستگی ناشی از تغییرات دما، شوره زدگی در صورت استفاده از آجرهای نامرغوب و البته بالا رفتن وزن ساختمان را به همراه هواهد داشت.
لازم به ذکر است که استفاده از آجر در بناهای مسکونی و به ویژه ساختمان هایی با کارکرد فرهنگی، همخوانی کاملی با فرهنگ ایرانی و ایجاد یک سیمای شهری منطبق با هویت و باورهای بومی را دارد.
2. چوب های فرآوری شده
چوب فرآوری شده (ترمووود) نیز یکی دیگر از ابداعات فناوری نوین می باشد که منجر به پدید آمدن محصولی نوین گشته که طی فرآیندهای دمایی ویژه، ویژگی های منفی چوبمانند پایداری پایین، پوسیدگی، عدم یکنواختی رنگ، عدم پایداری در اندازه و سایر موارد را حذف نموده و از چوب، تعریفی دوباره ارائه کرده است. فرآیند تولید این محصول آمیزه ای از عملیات حرارتی همراه با بخار آب و گردش هوا است که در نهایت ساختار سلولی چوب تغییراتی بنیادین یافته و عاری از آنزیم ها و میکرو ارگانیزهای آسیب رسان می گردد. با استفاده از چوب در نمای ساختمان زیبایی و گرمابخشی و جاری بودن طبیعت را به ظاهر ساختمان ها می دهیم و بناهای شهری از یک ساختار بی روح و صلب به ساختاری زنده و چشم نواز تبدیل می نماییم.
قیمت بالای این گونه محصول در حال حاضر شاید تنها نقطه ضعف آن باشد که آن هم با استفاده و ترکیب با سایر مصالح نظیر انواع سنگ و آجر قابل پذیرش گشته است. افزایش سریع شرکت های فعال در عرضه این محصول به خوبی بیانگر استقبال بالای جامعه طراحان و معماران از استفاده از چوب در نمای ساختمان بوده و امید آن می رود که همچنان شاهد این افزایش و بکارگیری روز افزون این محصول در ساختمان ها باشیم.
3. سنگ
سنگ نیز از کهن ترین مصالح مورد استفاده در نماسازی بوده و بناهای تاریخی بی نظیری در این گستره خاکی با سنگ آفریده شده اند. زیبایی برآمده از طبیعت ناب، گستردگی بی پایان طرح، رنگ، بافت، عایق بودن نسبی و ماندگاری بالا به آن امتیازی یگانه بخشیده است.
در انتخاب سنگ مناسب جهت نما بایستی بسیار دقت نمود و متناسب با شرایط اقلیمی دست به انتخاب زد. به طور نمونه در مناطق سرد و مرطوب، سنگ بایستی دارای تخلخل بسیار کم باشد تا در اثر پایین آمدن دما دچار شکست و تلاشی نشود یا در مناطقی که در حاشیه مناطق کویری یا در معرض وزش باد همراه با گرد و غبار می باشند، بایستی از سنگ هایی استفاده نمود تا در برابر سایش، پایداری بالایی را دارا باشند.
مسئله بسیار مهم دیگر نوع اتصال به بنا می باشد که در سنگ هایی که دارای تخلخل بالا می باشند ملات ماسه و سیمان به داخل سنگ نفوذ نموده و پایداری مناسبی را به همراه دارد. از طرفی برای سنگ هایی که دارای سطح صاف و صیقلی می باشند، بایستی آن ها را توسط میله های ویژه ای به نام اسکوپ به نما متصل نمود.
امروزدر ایران بلاخص تهران شاهد افزایش چشم گیر استفاده از نماهای سنگی با طرحی های برشی بسیار متنوع در کنار انواع حاشیه های، مجسمه ها و تاق های سنگی هستیم. متاسفانه در کنار استفاده درست و طراحی های زیبا، شاهد اقتباس های نه چندان هوشمندانه از معماری کلاسیک غرب و در جاهایی حتی تلفیقی بسیار مضحک هستیم، تا جایی که قدم زدن در بعضی از کوچه پس کوچه های شهرمان بالاخص در مناطق مرفه نشین هیچگونه حسی که ریشه در فرهنگ معماری غنی مان داشته باشند، در ما بر نمی انگیزد و در بهترین حالت تنها تقلیدی ناشیانه است از فرهنگ مسلط سرمایه سالاری در سطح جهانی یا به قول خودمان سلیقه تازه به دوران رسیده ها و بساز و بفروش ها.
4. سرامیک
سرامیک هم یکی دیگر از ابداعات فناوری است که با پایه قراردادن فرآورده ای طبیعی همچون سنگ، محصولی نوین را تولید نموده که فاقد خصوصیات منفی سنگ از جمله وزن بسیار بالای آن می باشد. وزن این محصول تا حدود یک چهارم وزن سنگ می باشد که اخیراً با انجام عملیات حرارتی ویژه و پخت در دمای بالا، به سرامیک های پرسلانی ویژه ای جهت کاربرد در نمای ساختمان بدل گشته است. این محصول از استحکام بسیار بالا، سبکی فوق العاده، اجرای سریع، تنوع در رنگ و بافت، پایداری در برابر عوامل محیطی نظیر اشعه UV، گرد و غبار، فرسایش پایین و سایر موارد برخوردار می باشد.
موارد ذکر گفته در کنار زیبایی فوق العاده، آن را به یکی از گزینه های مهم نمای ساختمان بدل نموده است.
5. شیشه
شیشه همزمان با دگرگون سازی زندگی بشر و فراز آمدن دوران مدرنسیم، سطوحی گسترده از نمای شهرهای جهان را درنوردیده است، تغییر در نوع نگاه انسان از درون گرا بودن و ارتباطات محدود به برون گرا شدن و تعامل گستره انسان ها با هن، شیشه را بعنوان شفاف ترین جنس به محبوبترین نمای ساختمانی در دهه های اخیر بدل نموده است. دارا بودن مزایایی همچون کاستن از بار مرده ساختمان، سرعت در اجرا، تامین روشنایی محیط، گشتردگی دید ساکنین، یکپارچگی نما، سهولت در پاکیزگی و تعمیر و نگهداری آسان در رشد برق آسای استفاده از این نوع نما نفش مهمی ایفا نموده است.
همپای با رشد استفاده از شیشه در ساختمان سامانه های گوناگونی با سطوح فناوری پیشرفته ای د استفاده از شیشه پدید آمده که شاهد رشد روز افزون آن ها هستیم. انواع نمای کرتن وال، فریم لس، اسپایدر و سامانه های گوناگون نصب از یونی تا استیک و نیمه استیک و … از آن جمله هستند.
البته شیشه در کنار مطلوبیت های نام برده، محدودیت هایی نظیر عدم پایداری، شکنندگی بالا و عدم عایق بودن حرارتی و صوتی را نیز دارد. با این وجود فناوری های نوین هر روزه در حال پدید آوردن فرآیندها و امکانات پیشرفته ای جهت رفع این گونه محدودیت ها می باشند که می توان به استفاده گسترده از فناوری های نانو، دو یا چند جداره کردن با استفاده از گازهای ویژه، سکوریت نمودن و روکش نمودن شیشه با لفافه های خارجی اشاره نمود.
متاسفانه با توجه به اینکه فرهنگ مدرنیته همپای با استفاده از ابزار و ادوات مدرنیسم در کشور ما شکل نگرفته است، شاهد استفاده نابجا و نامناسب در کاربرد شیشه در سطح شهرها هستیم.
6. کامپوزیت
همزمان با رشد فناوری، مصالحی جدید که تا پیش از این وجود خارجی نداشته اند، پای به عرصه گذارده اند که یکی از متداولترین آن ها قطعاتی ترکیبی از جنس آلومینیوم و مواد عالی و کانی گوناگون می باشد. اصلاحاً به این قطعات کامپوزیت پانل گفته می شود. ترکیب و کنار هم گذاردن این مواد گوناگون به محصول نهایی خواص منحصر به فرد داده است که در مواردی استفاده از آن را بی رقیب نموده است. ورق های کامپوزیت متشکل از دو لایه بیرونی آلومینیوم و یک لایه میانی از جنس پلاستیک با یک ماده معدنی پرکننده می باشد.
عایق بودن نسبی، سبک بودن، پایداری در برابر آتش، پایداری در برابر نوسانات دما، قیمت مناسب، سرعت در اجرا، تنوع رنگ و استفاده در ابعاد بزرگ از مزایای ویژه استفاده از کامپوزیت پانل ها است. به دلایل ذکر شده طی سالیان اخیر مناسب ترین و در دسترس ترین راه حل جهت نوسازی نمای بناهای قدیمی و انتقال جلوه ای جدید به آن، استفاده از ورق های کامپوزیت پانل است. متاسفانه در این مورد هم شاهد استفاده های بسیار نابجا در فضاهای مسکونی و بافت های تاریخی هستیم. ازآنجا که این استفاده نابجا هیچگونه تناسبی با استفاده از کامپوزیت پانل ندارد، تنها به مخدوش شدن فضاهای شهری انجامیده است.
آشنایی با انواع نماهای ساختمان شامل نماهای سنگی (سنگ مصنوعی و طبیعی) ، آجری ،سرامیکی ، بایرامیکسی ، کامپوزیتی و شیشه ای
نمای سنگ:
سنگ طبیعی:
دو گروه از سنگ های طبیعی که در نمای ساختمان به کار می روند سنگ های آهکی و سنگ های آذرین هستند.سنگ های آهکی معمولاً به دلیل وجود رگه هایی که در آنها دیده می شود استحکام چندانی ندارند. و مشکل سنگ های آذرین معمولاً جذب آب پایین و عدم چسبندگی با بدنه ساختمان است.نمای ساختمان به دلیل قرار گرفتن در معرض شرایط جوی (باران، یخبندان، آفتاب و آلاینده ها) از اهمیت خاصی برخوردار است. سنگ نما باید ویژگیهای خاصی داشته باشد تا بتواند در برابر این عوامل دوام بیاورد. بنابراین سنگی که جهت نما استفاده می شود باید شرایط زیر را داشته باشد:
1. 1.ترکیبات کانی شناسی آن باید در نظر گرفته شود
کانیهای مضر (کانیهای آهن) در برابر آب و هوا اکسیده شده و در نتیجه فرسودگی زودرس را به وجود می آورند. وجود ناخالصی به صورت مجتمع در یک نقطه و یا یک امتداد، نقطه ضعف بوده و می تواند باعث تخریب سنگ شود .
2. 2. قابلیت صیقل خوردن و برش را داشته باشد.
3. 3. مقاومتهای کششی و خمشی نسبتا خوبی را دارا باشد.
4. 5. سنگ انتخابی باید چسبندگی خوبی را با ملات داشته باشد (دارای جذب آب مناسب باشد.)
5. 6. رنگ آن با ثبات باشد و در برابر بخارها و گازها و پرتو آفتاب پایدار باشد.
6. متناسب باآب و هوای منطقه باشد
سنگ باید متناسب با شرایط اقلیمی انتخاب گردد مثلاً در مناطق سرد و مرطوب، سنگ باید دارای تخلخل بسیار کم باشد وگرنه ممکن است بر اثر یخبندان متلاشی شود یا در مکانهایی که امکان وزش طوفان شن وجود دارد، سنگ در معرض سایش بوده و باید مقاومت به سایش بالا داشته باشد.
سنگ مصنوعی سمنت پلاست – درنیکا سنگ :
سنگ مصنوعی نامی برای انواع مختلف محصولات سنگ مصنوعی است که از قرن ۱۸ استفاده می شود. سنگهای مصنوعی در پروژه های مهندسی عمران ، ساختمان سازی ، مصارف صنعتی و غیره مورد استفاده قرار می گیرند.
یکی از اولین سنگهای مصنوعی تحت عنوان Lithodipyra (AKA Coade stone) بین سالهای 1769 الی 1833 میلادی تولید گردید. پس از آن تولید سنگهای مصنوعی به روشهای مختلف ادامه پیدا کرد.
سنگ مصنوعی سمنت پلاست-درنیکا سنگ بر اساس استفاده از بتن سیمانی تولید می شود که در آن ماسه به عنوان ذرات ریز پرکننده یکی از مهمترین مواد اولیه می باشد. ترکیبات پلیمری و افزودنیهای شیمیایی چسبندگی بین تمام اجزاء را ایجاد کرده و مقاومت سنگ مصنوعی را تامین می کند. رنگ دانه های اکسید آهن که مقاوم در برابر اشعه ماوراء بنفش و محیطهای قلیایی می باشد رنگ مورد نظر را به این سنگ هامی دهد. ترکیبی که از این راه به دست می آید در قالب هایی از جنس سیلیکان و پلیمر ریخته می شود که دارای نقش و نگارهای سنگ های طبیعی می باشند و به این سنگ ها سیمایی کاملاً طبیعی می دهد. از نظر قیمت، سنگ های مصنوعی به مراتب قیمتی کمتر از سنگ های طبیعی دارند، چرا که کارهای دشواری که روی سنگ طبیعی برای رساندن آن به بازار و قابل استفاده کردن آن انجام می شود در مورد سنگ های مصنوعی درنیکا غیرضروری می نماید و دارای وزنی کمتر و ضخامتی کوچکتر هستند که به ما این اجازه را می دهد که سه برابر سنگ های طبیعی بتوانیم آنهارا به کار گیریم.
در جدول زیر برخی از مشخصات سنگهای مصنوعی سمنت پلاست- درنیکا سنگ (تولید شده با این روش توسط شرکت سیستروم روسیه) ارائه شده است:
پارامتر
سنگ مصنوعی درنیکا
مقاومت فشاری kg/cm2
1000- 600
مقاومت کششی kg/cm2
150-60
مقاومت سایشی g/cm2
کمتر از 4/0
مقاومت دمایی cycles
500
جذب آب %
کمتر از 3
دانسیته kg/m3
2200
با توجه به پارامترهای جدول بالا سنگهای مصنوعی سمنت پلاست – درنیکا سنگ در گروه سنگهای سخت قرار می گیرند.
مزیتهای سنگ مصنوعی سمنت پلاست – درنیکا سنگ :
* سنگهای مصنوعی درنیکا بسیار سبکتر از سنگهای طبیعی بوده و کار با آن را آسانتر می کند.
* سنگهای مصنوعی درنیکا قابل استفاده در فضای بیرونی و داخلی ساختمانها می باشد.
* برش و تنظیم سنگهای مصنوعی درنیکا آسان است.
* نصب سنگهای مصنوعی درنیکا بسیار آسان است و نیاز به استفاده از تجهیزات خاص برای جلوگیری از ریزش وجود ندارد.
* سنگهای مصنوعی درنیکا بسیار ارزانتر از سنگهای طبیعی می باشد.
* تکنولوژی تولید سنگهای مصنوعی درنیکا امکان تولید سنگ در طرحها و رنگهای متنوع را فراهم نموده است که در نتیجه آن می توان طرحهای دکوراتیو متنوعی را اجرا نمود. انوع طرحهای سنگ مصنوعی درنیکا به شرح جدول زیر می باشد:
1. انواع سنگ های مصنوعی نما ( صاف و صیغلی ، مات و نیمه مات ، خشن و ساده)
2. انواع سنگ های نما برجسته ، بادبر ، طرح دار مناسب برای فضاهای داخل و نمای بیرون ساختمان
3. انواع سنگ های ساختمانی شامل قرنیز ، سنگ پله و زیر پله و …
4. انواع موزائیک و سنگ فرشها با طرح های و رنگهای بسیار متنوع
5. انواع اجسام دو بعدی و سه بعدی مثل گلدان ، کتیبه و مجسمه
6. انواع مبلمان شهری و جدول و …
* سنگهای مصنوعی درنیکا در مقابل دما عایقکاری بسیار خوبی ایجاد می نماید.
* گسترش مصرف سنگهای مصنوعی درنیکا باعث جلوگیری از تخریب محیط زیست جهت کشف منابع سنگ های ساختمانی و هزینه بالای استخراج ، برشکاری-صیغل کاری و پرداخت سنگ های طبیعی می گردد.
نمای آجر:
یکی دیگر از انواع نماها، نماهای آجری هستند که شامل آجرهای رسی و آجرهای شیلی می شوند. نماهای آجر علاوه بر زیبایی، تنوع و ثبات رنگ، به دلیل ضریب انتقال حرارت پایین آجر، نقش یک عایق حرارتی و برودتی را برای ساختمان ایفا می کنند و درنتیجه از هدر رفتن انرژی توسط سیستم گرمایشی و سرمایشی ساختمان جلوگیری می کنند. نماهای آجر بر حسب جنس و رنگ خود باعث دفع و انعکاس گرما در فصل تابستان و جذب انرژی خورشیدی و گرم شدن ساختمان در فصل زمستان می شوند.
نمای کامپوزیتی:
کامپوزیت ها از ترکیب دو یا چند ماده جداگانه تشکیل شده اند که ماده حاصل نسبت به هر کدام از اجزای تشکیل دهنده استحکام و دوام بیشتری دارد. امروزه از کامپوزیت ها برای نمای بیرونی ساختمان استفاده می شود. ورق های کامپوزیت متشکل از دو لایه آلومینیوم و یک هسته از جنس پلاستیک یا یک ماده معدنی پرکننده می باشند که در بین این دو لایه قرار می گیرد. از آنجا که نمی توان ماده ای یافت که همه خواص مورد نظر را دارا باشد، باید به دنبال چاره ای دیگر بود. کلید این مشکل، استفاده از کامپوزیتها است. خواص کامپوزیتها در مجموع از هرکدام از اجزای تشکیل دهنده ی آنها بهتر است و اجزای مختلف، کارایی یکدیگر را بهبود می بخشند و این یکی از مزیت های کامپوزیتها محسوب می شود، از مزایای دیگر کامپوزیتها می توان سبک بودن، سهولت در مونتاژ، تعمیر و نگهداری را نام برد با این وجود کامپوزیتها از نظر انعطاف پذیری در اجرا، در سطح ضعیفی عمل می کنند.
نمای بایرامیکس:
بایرامیکس یک سیستم پوشاننده تزیینی است که برای نماهای داخلی و خارجی استفاده می شود. این محصول می تواند بر روی دیوارهای رنگ شده، سنگ، سیمان، چوب، مقوای نازک، پلاستیک، فلز و شیشه به کار رود. بایرامیکس که امروزه به عنوان نمای تزئینی داخل و خارج ساختمان به کار می رود برای اولین بار در سال 1993 میلادی توسط یک گروه در ترکیه تولید و به دنیا عرضه شد. محصول حاضر به صورت ملات بوده و متشکل از مخلوط دانه های گرانیتی و مرمر سرامیزه با تنوع رنگ فراوان و دانه بندی های متعدد، رزین های طبیعی و مصنوعی و سایر افزودنی ها می باشد. بایرامیکس بعد از اجرا و خشک شدن، نمای سنگ تزئینی به خود می گیرد. این نما روی سطوح چرب، غبار آلود، ناهموار، مرطوب و همچنین مواقعی که هوا طوفانی و دارای گرد و غبار می باشد قابل اجرا نیست.مزایای کاربرد بایرامیکس عبارتند از:
انعطاف پذیری
قابلیت شست و شو با آب
تنوع رنگ
کاربرد آسان
بایرامیکس به راحتی می تواند ناهمواری های حاصل از گچ کاری را بپوشاند.
نگهداری و تعمیر آسان
نمای بایرامیکس علی رغم مزایایی که دارد مورد استقبال جامعه مهندسین و پیمانکاران ساخت و ساز قرار نگرفته است چرا که این نما با بافت فرهنگی و سلیقه های ایرانی همخوانی ندارد و جلوه و زیبایی خود را ظرف مدت کوتاهی از دست می دهد.
نمای سرامیک:
با توجه به قیمت بالای سنگ و باری که سنگ به ساختمان تحمیل می کند، جهت نمای ساختمان در بعضی کشورهااستفاده از سرامیک رواج قابل ملاحظه ایی پیدا کرده است. نمای سرامیک مشکل وزن را تا حدود یک چهارم وزن سنگ حل کرده است ولی مشکل پیوستگی سرامیک و نما بجز در موارد اندکی حل نشده است و با استفاده از روشهای نصب سعی در حل مشکل پیوستگی اجزای نما وجود دارد. این نماها با توجه به طراحی قابل کنترل می توانند زیبایی خاص خود را به بیننده تقدیم کنند. از جمله معایب نماهای سرامیکی عایق نبودن آن به سرما و گرما و صدا می باشد همچنین نماهای سرامیکی به دلیل بازتاب شدید نور در مکان های شلوغ به کار نمی روند.
نماهای تماماً شیشه:
نماهای تماماً شیشه از دوران معماری مدرن به عنوان پوشش ساختمان ها به کار می رفتند. هدف از اجرای نمای تماماً شیشه عبار تند از:
تامین دید یکپارچه از مناظر بیرون برای ساکنین داخل
ایجاد احساس سبکی و ظرافت در ساختمان از دید یک ناظر شهری
کاهش بار مرده ساختمان های بلند
سرعت بخشیدن به اجرا
نمایش زندگی درون ساختمان از بیرون به دنبال روشن و خاموش شدن چراغ های داخلی در طول شبانه روز
نماهای تماماً شیشه به علت ضخامت کم و مقاومت حرارتی اندک، مشکلات فراوانی را برای ساکنین فراهم می آورند. این مشکلات عبارتند از:
1. مصرف زیاد انرژی و آلودگی هوا
در نماهای شیشه ای در اثر تبادل حرارت از طریق جابجایی بین هوای گرم داخل اتاق و سطح سرد شیشه، دمای داخل کاهش یافته و برای حفظ دما در حد آسایش، نیاز به مصرف زیاد انرژی خواهد بود. اگرچه انواع گوناگون شیشه هایی ساخته شده اند که جاذب حرارت بوده و از ورود تابش خورشید به داخل جلوگیری می کنند، و یا شیشه های دو جداره ای وجود دارند که مقاومت هدایت حرارتی بهتری نسبت به شیشه های یک جداره دارند، اما با این حال هنوز هم نماهای شیشه ای نسبت به سایر مصالح ساختمانی دارای ضریب هدایت حرارتی زیاد بوده و باعث اتلاف حرارت زیاد می شوند. اتلاف حرارتی بسیار زیاد و مصرف زیاد انرژی جهت تامین گرمایش و سرمایش در نماهای شیشه ای لاجرم باعث آلودگی بیشتر هوا می گردد.
2. افزایش بیش از حد دمای داخلی ساختمان در فصول گرم و معتدل سال
نماهای تماماً شیشه در صورتی که سایبان خارجی مناسب برای آنها پیش بینی نشده باشد، در اوقات گرم و معتدل سال به علت تابش آفتاب به فضای داخل، سبب افزایش بیش از حد دمای داخل می-شوند.
3. احساس عدم آسایش حرارتی در فصول سرد سال
دمای سطح نمای شیشه ای به علت مقاومت حرارتی کم، در فصول سرد سال نزدیک به دمای محیط خارج بوده و بدن افراد مستقر در نزدیکی نما از طریق تشعشع با نما تبادل حرارت کرده و ساکنین احساس عدم آسایش حرارتی خواهند نمود.
انواع نما سازی در ساختمان
خارجی ترین قسمت ساختمان را نما سازی می گویند . با توجه به این که نمای ساختمان در مقابل عوامل جوی شدید قرار دارد در انتخاب مصالح برای نماسازی باید دقت شود تا نمای ساخته شده اولاً در مقابل جوی مقاوم بوده ودر ثانی زیبای لازم را داشته باشد و همچنین با نمای ساختمانهای مجاور هم آهنگی داشته باشد .
برای نمای ساختمان می توان از مصالح مختلفی مانند آجر نما – انواع سیمان کاری – انواع سنگ – انواع دانه های سنگی رنگی با چسب های مخصوص یا انواع ورق های فلزی آلومینیوم و غیره استفاده می شود . نمای آجری
برای نمای آجری باید از آجری که برای نماسازی تهیه می شود استفاده نموداین آجر ها به رنگهای بهی – قرمز – ابلق در بازار یافت می شود . برای نماهای آجری بهتر است آجرها را قبل از مصرف تیشه داری نمود منظور از تیشه داری این است که اضلاع آجررا به وسیله تیشه یا ماشینهای تراش مخصوصی کاملاً گونیا می نمائیم برای پهن کردن
ملات نماهای آجری معمولاًاز شمشه ملات استفاده می کنند . شمشه ملات وسیله ای است که از تخته هایی به عرض 5/1 الی 2 سانتیمتر و طول آن در حدود 50 سانتیمتر است درست شده و در موقع پهن کردن ملات شمشه ملات را طوری روی دیوار قرار می دهند که یک ضلع آن روی دیوار در محل پهن کردن ملات در قسمت نما و ضلع دیگر آن متکی به نما قرار می گیرد .
آنگاه ملات را پشت آن پهن مینمایند که در نتیجه هم ملات درحدود5/1الی 2 سانتیمتر از لب کار عقب تر خواهد بود که از این عقب بودن ملات برای بند کشی استفاده می نمایند و هم ضخامت ملات در تمام قسمت ها یکنواخت خواهد شد . آجر ها باید در تمام رگها با ریسمان و شاقول چیده شود . در موقع دوغاب دادن روی دیوار باید کاملا توجه نمود که دوغاب به قسمت نما ریخته نشود زیرا در اینصورت منظره ناخوشایندی بآن خواهد داد . ویا بطور کلی از ریختن دوغاب در نماسازی آجری باید صرف نظر گردد.
نمای سنگی
برای نماهای سنگی از انواع سنگهای پلاک با رنگهای مختلف و اندازه های مختلف استفاده می نمایند مانند سنگ تراورتن – باغ ابریشم – مرمر و یا انواع سنگهای قیچی که دارای سطح ناصافی بوده ودر محل هائی که از لحاظ معماری احتیاج به قدری خشونت در سطح نما میباشد مورد استفاده قرار می گیرد . در سطح بعضی از سنگهای نما خلل و فرجی موجود است که این سوراخ ها برای نصب بسیار مناسب هستند زیرا ملات ماسه و سیمان پشت سنگ بداخل این سوراخ ها نفوذ نموده وماله جداشدن آن از نما می گردد از جمله این سنگها می توان انواع سنگ های تراورتن نام برد . بعضی از سنگها مانند سنگهای باغ ابریشم ویا مرمر یا مرمریت ویا انواع سنگهای چینی دارای سطحی صیقلی بوده وبا توجه به اینکه سنگ خاصیت مکندگی چندانی ندارد به خوبی به نما نمی چسبد و ممکن اسن بعد از مدتی از نما جدا شده و سقوط نماید برای جلوگیری از این کار باید از پشت آنها را بوسیله میله های مخصوصی که به آن اصطلاحاً اسکوب می گویند یه دیوار محکم نمود اسکوب انواع مختلفی دارد .
نمای سیمانینمای سیمانی نیز انواع مختلفی دارد از قبیل تخته ماله – تگرگی – چکشی – سیمان شسته و غیره … که هر کدام با دانه های ماسه مختلف رنگی در محل ساخته میشود .
چنانچه سطح ها ی بزرگ باسیمان تخته ماله اندوده گردد بواسطه نشست های ساختمان ترک های موئی در آن ایجاد میشود در موقع سیمان کاری ابتدا زیر کار را با سیمان معمولی و ماسه می پوشانند و به آن آستر می گویند قبل از آستر کردن باید تمام سطح دیوار شمشه گیری شود .
آنگاه باید بین شمشه ها را با ملات ماسه و سیمان پر نمود . در طول سیمان کاری و همچنین تا چند روز بعد از آن باید حداقل روزی سه الی چهار بار دیوار سیمان کاری شده را بوسیله آب مرطوب نمود . در غیر این صورت ماسه سیمان مصرف شده بصورت پودر در آمده و با کوچکترین تماسی فرو خواهد ریخت .
باید توجه نمود که کلیه مصالحی که باسیمان مصرف میشود از جمله سیمان کاری نما باید حداقل در حرارت های 4 الی 5 درجه بالای صفر انجام شود تا از یخ زدن و فاسد شدن ملات جلو گیری شود .
در کلیه نماسازی ها بهتر است حداقل 30 سانتیمتر پائین تر از کار را در یک رگ سنگ رگی ویا سنگ پلاک کار گذاشته شود . زیرا این قسمت از نما همیشه با زمین و در نتیجه با عوامل جوی در تماس بوده و بهتر است از مصالح بهتری که در مقابل عوامل جوی مقاوم تر باشد استفاده نمود معمولا برای این ردیف سنگها از سنگهائی با رنگ تیره و سطح ناصاف استفاده میکنند مانند سنگهای دو تیشه و غیره.
نمای گچیمتداولترین نماهای مورد استفاده در ایران همان است که در صفحات پیش تو ضیح داده شده که عبارت است از نمای آجری – سنگی – آجری ولی در بعضی مواقع از ساختمانها از نمای گچی نیز استفاده می نمایند که بوسیله گچبری و سر ستون سازی شکل زیبائی به نما می دهند با توجه به اینکه گچ از مصالح است که در مقابل آب مقاومت نمی نمایید باید توجه نمود که برای نما سازی از گچ مخصوص که در مقابل آب مقاوم باشد استفاده نمایند .
نماهای دیگرگاهی اوقات برای نماسازی از مصالح دیگر از جمله ورق های آلومینیوم یا سرامیک های رنگی و یا کاشی رنگی و غیره نیز استفاده می نمایند .
قوسها
قبل از به کار گرفتن فولاد در امر ساختمان سازی ویا به طور کلی قبل از رواج صنعت فولاد کلیه سقف ها ساختمانها مخصوصاً در ایران با چوب و یا با قوس پوشانیده می شود ودر ممالکی که مانند ایران دارای جنگلهای فراوان نبوده اند از قوس بیشتر استفاده می کردنند به طوری که هنوز هم بعضی از ساختمانها را در یزد وکرمان وبم که در ناحیه کویری قرار دارند به وسیله قوس می پوشانند.
بدین لحاظ در معماری اصیل ایرانی استفاده از قوس همیشه رایج بوده و انواع قوسها به شکلهای مختلف مورد استفاده معماران قدیمی قرار می گرفت که از آنها برای سقف ها ومخصوصاً بالای پنچره ها استفاده می گردید .
تعریف قوسقوس عبارت است از قسمتی از یک یا چند دایره است که کنار همدیگر قرار گرفته و دهانه را می پوشاند . انواع قوسهای متداول در ایران به شرح زیر است :
1- قوس نیم دایره
ساده ترین ورایج ترین انواع قوسها قوس نیم دایره کامل می باشدعلت رواج آن بدین علت است که در این قوسها نیروها سریع تر وبهتر به طور عمودی به دیوارهای همال منتقل میگردنند .
قوسهای نیم دایره کامل به وسیله شعاع قطر مشخص می گردد. در مواقعی که در اجرء قوسهای نیم دایره از لحاظ ارتفاع و یا به علت دیکر مقدور نباشد می توان قوسهارا با قسمتی از نیم دایره اجراءنمود .
2- قوس شاه عباسی
این نوع قوس با توجه به مفهوم عرفانی آن از رایج ترین قوسهای میباشد که در بناهای تاریخی ایران مخصوصاً بناهای دوره صفویه مورد استفاده قرار گرفته است .
این نوع قوسها که به اسامی شاخ بزی ویاپنج وهفت ویا هشت قسمتی و غیره نیزرایج میباشد معمولاً به وسیله دو شعاع و دو مرکز رسم میگردد وبر حسب خیز قوس دارای شعاع و مرکزهای متفاوت میباشد .
قوس چهارقسمتی
دهانه قوس ab به چهار قسمت مساوی
دهانه قوس ab به ده قسمت مساوی
دهانه قوس به هشت قسمت مساوی
قوس چهار قسمتی کوتاه
قوس بیضی با دهانه و خیز دلخواه
ژوئن یا درز انبساطبا توجه به اینکه جنس خاک و نوع رگه ها و نوع قرار گرفتن دانه ها در یک قطعه زمین وسیع یکسان نیست و همچنین سطح آبهای زیر زمینی نیز در یک منطقه وسیع متفاوت است ودرنتیجه نشست زمین دریک ساختمان بزرگ یکسان نیست وممکن است دراثر تفاوت نشست در ساختمان ها ترک ها و خرابی های ایجاد شود برا ی جلو گیری از این مو ضوع در ساختمانهای بزرگ که ابعاد آن بیش از 30 متر است و یا دیوار سازی های بزرگ که طول آن از چند صد متر م***** میباشد. برای اینکه نشست ها ی متفاوت زمین به ساختمان آسیب نرساند در سراسر آن اقدام به ایجاد ژوئن می نمایند فاصله ژوئن ها از یک دیگر بستگی به نوع زمین دارد و در حدود هر 20الی 30 متر میباشد وآن به دین طریق است که بریدگی سراسری در تمام قسمت های دیوار و یا هر سازه دیگر ایجاد می نمایند باید توجه نمود که این بریدگی باید در کلیه قسمتهای ساختمان نیز اجرا شود حتی در مواقع بتن ریزی شناژ و یا شفته ریزی پی بهتر است به وسیله قطعه تخته در محل ژوئن از آمیختن بتن یا شفته دو طرف ژوئن جلو گیری نمود.
درز انبساط در بام
ژوئن درمحل ستون وپی نقطه ایژوئن باید در کلیه قسمتهای ساختمان کاملاً در یک مقطع باشند به واسطه وجود ژوئن در موقع زمینلرزه خرابی یک قسمت از ساختمان ممکن است به قسمتهای دیگر آسیبی نرساند بر ایجاد خسارت بیشتر جلوگیری شود . در ساختمان های بلند که در دو ارتفاع اجاء می شود ویا دو ساختمان مجاور هم که دارای ارتفاع متفاوت می باشند میباید ژوئن ویا درز انبساط اجرا گردد پهنای آن درز میباید حداقل یک صدم ارتفاع ساختمان کوتاهتر باشد . زیرا در بازدیدی که ازمناطق زلزله زده به عمل آمد مشاهده گردید که در این سازه ها بنای بلند تر وکوتاهتر به یکدیگر پهلوزده وموجب تشدید خرابی گردیده است.
چنانچه در محل ژوئن ستون فلزی یا بتنی واقع شود باید از دو ستون کاملاً مجزا استفاده گردد.
با توجه به اینکه در اثر وجود ژوئن مشکل انقباض وانبساط ساختمان نیز حل میگردد باید این درز به وسیله نمد ویا چوپ پنبه ویا مصالح دیگری که در موقع انبساط جمع میشود پر گردد خلاصه ژوئن باید بامصالحی پر شود که برای انبساط ساختمان تولید اشکال ننماید.
مشاهده پنجره های کهن نشان داده است که گاهی شیشه های آن ها در پایین ضخیم تر و در بالا نازک تر اند. در ابتدا گمان بر این بود که شیشه حالت مایع دارد و با گذشت چند سده، شیشه تخت و یکنواخت کم کم به سمت پایین جریان پیدا می کند درنتیجه بخش های پایینی ضخیم تر دیده می شود این برداشت کاملاً نادرست است چون هرگاه یک بار شیشه سخت شود دیگر جریان پیدا نمی کند. دلیل وجود چنین پدیده ای این است که در گذشته شیشه را با روش دمیدن می ساختند در این روش آن ها شیشه مذاب را به صورت یک دایره تقریباً تخت (دیسک) درمی آوردند سپس آن را بر اساس اندازه چارچوب پنجره می بریدند. بخش های بریده شده کاملاً یکنواخت نبود و گاهی در لبه های دیسک ضخامت فرق می کرد در هنگام نصب هم آن ها تلاش می کردند بخش ضخیم تر را در پایین بیندازند تا پایه های شیشه پایدارتر باشند و البته از ورود آب به درون ساختمان جلوگیری کنند اگر گاهی دیده شده که پایین شیشه نازک تر از بالای آن است می تواند به دلیل بی دقتی در نصب باشد.
در آغاز سده ۲۰ میلادی هم پدیده همانندی، در شیشه ها دیده می شد؛ دلیل این پدیده این بود که آن ها شیشه را بر روی یک میز بزرگ سردکننده می ریختند و اجازه می دادند تا در سطح میز گسترش یابد درنتیجه این کار، مرکز یا محل ریختن شیشه ضخیم تر از دیگر بخش های شیشه می شد. سپس این شیشه بزرگ تخت را به اندازه دلخواه می بریدند. روشی که امروزه برای ساخت شیشه در پیش گرفته شده است روش شیشه شناور است که در آن شیشه کاملاً یکنواخت است.
رنگ آمیزی نمای ساختمان شامل مراحلی اولیه ای است برای شناسای نوع سطح ساختمان و زیر سازی سطح نما برای آماده سازی در جهت شروع به رنگ آمیزی نما.
این آماده سازی ابتدایی به این صورت است که اگر سطح نمای ساختمان دارای کثیفی و آلودگی است ،در ابتدای امر این آلودگ ها باید از سطح کار پاک شوند وسپس فرآیند رنگ آمیزی سطح نما یا سطح ساختمان انجام شود.اگر این فرآیند به درستی انجام نشود رنگ آمیزی ساختمان به مشکل می خورد.پاک سازی سطح می تواند بوسیله تجهیزاتی از قبیل واتر جت برای شستشوی نما که در این فرآیند آب با فشار بالا کثیفی نما ، رنگ قدیمی و یا پوسته های قدیمی موجود در سطح را از بین ببرد و یا با کارتک رنگ و پوسته های قدیمی تراشیده شود. البته افراط زیاد در این کار لازم نیست خیلی از قسمت هایی که دارای رنگ قدیمی هستند با رنگ جدید کاملا پوشش داده می شوند و از سطح نمای قبلی هیچ اثری باقی نخواهد ماند.
نکته بعدی در رنگ آمیزی سطح نما یا نمای ساختمان شناسایی مصالح به کار رفته در نما است که با توجه به نوع مصالح باید نوع و جنس رنگ انتخاب شود.اگر به قطع از جنس سطح خبر نداریم بهترین نوع استفاده از رنگ های آلکدی است که به بیشتر سطوح از جمله سطوح گچی می چسبد.این در صورتی است که رنگ های لاتکس به خوبی بر روی سطوحی که قبلا رنگ شده اند نمی چسبند و پس از مدتی رنگ ور آمده و از روی سطح نما می ریزند.
میزان رطوبت مصالح نیز باید سنجیده شوند در صورتی که سطح دارای رطوبت است یا باید منتظر خشک شدن آن بود یا باید از مواد مخصوص همراه با رنگ مورد استفاده در رنگ آمیزی نما استفاده کرد.
اکنون به بررسی رنگ آمیزی انواع سطح های نما می پردازیم:
رنگ آمیزی بلوکهای سیمانی : برای بلوکهای سیمانی رنگهای رقیق شده با حلال بکار برید. اگر از رنگهای لاتکس استفاده کنید، آب موجود در این رنگها در بلوک نفوذ کرده و باعث زنگ زدگی آهن موجود در بلوکها میشود و کار نقاشی را خراب می کند.
رنگ آمیزی چوب : برای رنگ آمیزی چوب از رنگهای ترکیبی استفاده کنید. قبل از استفاده از رنگ آن را در یک نقطه از سطح کار امتحان کنید.چون ظاهر رنگ ممکن است گمراه کننده باشد.
رنگ آمیزی فلزات : شما می توانید سطوح فلزی آلومینیومی را با هر پوشش استانداردی رنگ آمیزی کنید. البته ابتدا سطح کار را خوب سنباده بکشید وبشویید. سپس فلز عاری از رنگ و کثیفی را با رنگهای بر پایه زینک بپوشانید.
رنگ آمیزی در و پنجره : برای رنگ کردن در و پنجره و جاهاییکه دوام آنها مهم است، رنگهای براق استفاده کنید. این رنگها رزین بیشتری دارند وبه سطح مورد نظر سختی و استحکام بیشتری می بخشند.
رنگ آمیزی روی شیشه
گلدان ها: امان از این گلدانهای زیبای پشت پنجرهها که در بهار و تابستان زیبایی قشنگی به خانه و حتی کوچهها میدهند… چه چشمانداز دلنشینی است وقتی چند شاخه گل درون شیشهای رنگی قرار دارد.
لیوان های طرح دار: وقتی این روزها هدیه دادن ماگ و لیوانهای جذاب به دیگران مرسوم شده است؛ درست کردن هدیهای اینچنینی کار باور کنید کار سختی نیست. کافی است یک لیوان بردارید و خودتان طرح دلخواهتان را روی آن بکشید.
نقاشی بر روی ظروف شیشه ای: بطریهای آب درون یخچال هم وقتی زیبا باشند نمای قشنگتری به یخچال، روی میز و سفره غذایتان میدهند. کمی رنگ مخصوص شیشه نیاز دارید.
طراحی روی شیشه میز: از میز عسلی کنار مبل یا تکراری شدن نشیمنگاه خسته شدهاید؟ خرجهای زیادی هم دارید که نمیدانید به کدامش اول برسید؟ بهترین کار تغییر دادن با دستان خودتان است. هیچ اتفاقی بهتر از این نیست که خودتان، تنوعی به خانه بیاید.
از مهم ترین فاکتور ها در پنجره های دوجداره، نوع شیشه های مصرفی در آنها می باشد . بسته به هدف کارفرما برای استفاده از پنجره دوجداره، نوع شیشه ای که استفاده می شود تغییر می یابد.
به طور کلی دو فاکتور اساسی در انتخاب شیشه مناسب باید در نظر گرفته شود:
الف – اهمیت عایق صدا و یا عایق حرارتی.
ب – رنگ و نوع شیشه.
جهت ایجاد عایق حرارتی، شیشه های دوجداره شامل از قسمت، شامل دو شیشه ی تک جداره و یک اسپیسر میانی این دو شیشه تشکیل شده اند. برای داشتن عایق حرارتی بهتر، بایستی ضخامت اسپیسر میانی را بیشتر و یا گاز داخل جدار دو شیشه به دقت انتخاب گردد.
شایان ذکر است امروزه با وجود نرم افزارهای محاسباتی و با توجه به پارامترهای موجود در هر منطقه تنشهای حرارتی استخراج و ضخامت شیشه ها محاسبه میگردد.
جهت ایجاد عایق صوتی، در صورتی که عایق در مقابل سر و صدای محیط مد نظر باشد، باید از شیشه هایی با ضخامت بیشتر ویا از شیشه های لمینیت شده استفاده گردد زیرا موج صوت با برخورد به شیشه های ضخیم و یا لمینیت شده بیشتر شکسته شده و عایق صوتی مناسب تری فراهم می کند.
زمانیکه هم عایق صدا و هم عایق حرارت حائز اهمیت باشد، در این صورت با توجه به ابعاد شیشه ها و میزان تحمل صوت و حرارت ضخامت دو شیشه ۴، 6، 8 و یا 10 میلیمتر و ضخامت لایه میانی(اسپیسر میانی) بین آن دو 10، 12، 14، 16، 18و یا 20 میلیمتر انتخاب و از گاز آرگون میانی بین دو جدار استفاده میگردد. البته باید به این نکته توجه شود که داخل جدار داخلی سیستم Air Balance (ایر بالانس) حتما گنجانده شود تا بتوان با توجه به فشار مبنای هر منطقه از کشور فشار داخلی شیشه های تنظیم گردد.
از طرفی رنگ شیشه نیز در عبور ویا عدم عبور گرادیان حرارتی و نسبت میزان عبور آن تاثیر بسزایی دارد. از طرفی استفاده از شیشه های "Low E" و یا "Sunergy" نیز در بازتاب حرارت نور خورشید سهم بسزایی ایفا میکنند.
انواع شیشه ها :
شیشه ها دارای انواع گوناگونی از جمله ساده، کریستال، رنگی، رفلکس، سکوریت، لمینیت، مشجر و سند بلاست.
1. شیشه ساده یا Clear: این شیشه بنام شیشه بی رنگ معروف بوده و انواع 4، 6، 8، 10،12، 15 و20 میلیمتر آن در بازار موجود است، این شیشه ذاتا به سبزی میزند و در صورتیکه چند لایه آن روی هم قرار گیرد رنگ سبز مشهود میباشد.
2. شیشه کریستال و یا Ultra Clear: این نوع شیشه دارای شفافیت بالای میباشند و معمولا در فضاهای خاصی که لازم است از پشت آنها رنگ واقعی اجسام دیده شود کاربرد دارند. از جمله فضاهای مذکور میتوان فروشگاه های طلا فروشی را نام برد.
3. شیشه رنگی : این نوع شیشه ها دارای انواع دودی، برنز، آبی، سبز، نقره ای و … میباشند.
4. شیشه رفلکس : این نوع شیشه همانند شیشه های رنگی بوده و رنگ های سبز، آبی، برنز، نقره ای و طلایی آن موجود است.
تفاوت شیشه های رنگی و رفلکس در میزان دید فضای داخل ساختمان است. در شیشه های رفلکس در روز از بیرون دید به داخل ساختمان وچود ندارد، اما در شب کاملا برعکس است .
شیشه سکوریت Full Tempered:
این نوع از شیشه مناسب فضاهایی است که ابعاد شیشه ثابت آن از حد معمول بیشتر بوده و یا پنجره در جایی قرار دارد که شکستن شیشه آن خطرآفرین خواهد بود. عمل سکوریت که در کوره های مخصوصی انجام میپذیرد با گرما دادن به محصول و برداشتن حرارت و پایین آوردن ناگهانی دما توسط جت فن ها شیشه ها دچار شک شده و به مقاومتی حدود 5/4 برابر مقاوت قبل از سکوریت میرسند. پس از این فرآیند در داخل شیشه ترک های ریزی ایجاد خواهد شد که باعث می شود تا شیشه هنگام شکسته شدن به تکه های بسیار ریز تبدیل شود و از میزان خطرزایی آن کاسته شود.
شیشه لمینیت Laminate:
این نوع شیشه همانند شیشه سکوریت بوده با این تفاوت که مثل شیشه جلوی اتومبیل پس از شکسته شدن خرد نشده و بصورت یک تکه ترک برمی دارد و تکه تکه نمی شود.در این فرایند دو لایه شیشه توسط طلقی میانی که PVB نام دارد و در ضخامتهای 76/0، 52/1 میلیمتر موجود میباشد با پروسه حرارت یکپارچه میگردند.
شیشه مشجر و سند بلاست:
شیشه مشجر و سند بلاست کاملا مات بوده و طرف دوم به هیچوجه قابل مشاهده نیست.
دوجداره سازی شیشه (شیشه دو جداره):
شیشه های دو جداره یک نوع فناوری روی شیشه های تولیدی کارخانجات تولید شیشه میباشد. بدین ترتیب که شیشه ها بعد از برش با توجه به اندازه های داده شده سکوریت، لمینیت، سکوریت لمینیت و یا بصورت خام بصورت دو جدار شیشه با فضای میانی با اسپیسرهایی به ضخامت های 8، 10، 12، 14، 16، 18 و 20 میلیمتر با چسبهای بوتیل و پلی سولفاید و یا سیلیکون سازه ای دوجداره میگردند .
کلمات کلیدی : نمای شیشه ای,نمای کرتین وال,نمای فریملس,نمای کامپوزیت,لوور آلومینیومی,نمای استیک,پارتیشن اداری
شیشه یک جامد بی ریخت (غیر بلوری) است که می تواند رفتار انتقالی از یک جامد سخت و شکننده به یک ماده مذاب لاستیک شکل و برعکس داشته باشد. این رفتار که انتقال شیشه نام دارد در محدوده مواد بی ریخت و یا بی ریخت های نیمه بلوری دیده می شود.
در حدود ۱٬۵۰۰ پیش از میلاد، بطری های شیشه ای برای نخستین بار در مصر مورد استفاده قرار گرفت.
واژه
واژه شیشه از پارسی میانه و از واژه شیشاک گرفته شده است.
ویژگی ها
شیشه ها معمولاً ترد و در برابر نور شفاف اند. پرکاربردترین گونهٔ شیشه، شیشه آهک سوددار است که از نزدیک به ۷۵٪ سیلیسیم دی اکسید (SiO۲) و سدیم اکسید (Na۲O) که از نمک سدیم بدست می آید، آهک (CaO) و چند افزودنی جزئی بدست می آید. نام شیشه معمولاً برای اشاره به این گونه از آن است.
شیشه های سیلیکاتی و کاربرد آن
شیشه های سیلیکاتی بیشتر شفاف اند از این رو کاربرد فراوانی دارند از آن جمله می تواند به کاربرد فراوان آن ها در صنعت ساختمان و در و پنجره های شیشه ای اشاره کرد. هرچند امروزه بیشتر از آن به عنوان روکش مواد دیگر استفاده می شود چون می تواند هر شکلی را به خود بگیرد. کاربرد دیگر شیشه، استفاده سنتی آن به عنوان کاسه، گلدان، بطری و … است. اگر شیشه صلب تر باشد در تولیدتیله، تسبیح و وسایل تزئینی شیشه ای کاربرد پیدا می کند. شیشه می تواند بازتابنده یا شکننده نور باشد این ویژگی ها می تواند با برش یا جلا بدست آید و در تولید عدسی، منشور یا ظرف های بلوری کاربرد داشته باشد. همچنین با کمک نمک های فلزی می توان به شیشه رنگ داد یا آن را رنگ آمیزی کرد. این توان باعث کاربرد فراوان شیشه در کارهای هنری و شیشه های رنگی شد. شیشه با اینکه شکننده است اما بسیار پایدار است، عمر برخی از شیشه های یافت شده به دوران آغازین ساخت شیشه بازمی گردد.
تعاریف مختلف شیشه در دانش
تعریف شیشه در دانش متفاوت است، شیشه به هر جامدی گفته می شود که هیچ ساختار بلوری ندارد (مانند جامد بی ریخت) و در برابر گرما و مذاب شدن رفتاری مانند انتقال شیشه از خود نشان می دهد. این گونه شیشه می توان گفت از مواد گوناگونی به دست می آید مانند آلیاژ فلزها، گدازه های یونی (یون ذوب شده، محلول آبی، مایع های مولکولی و بسپارها. در بسیار کاربردها (بطری، محافظ های چشمی)، شیشه های بسپاری (شیشه اکریلیک)، پلی کربنات، پلی اتیلن ترفتالات گزینهٔ سبک تری نسبت به شیشه های سیلیکاتی اند.
تعریف فرهنگ معین: شیشه جسمی است شفاف و حاکی ماورا و شکننده و مخلوطی است از سیلیکات های قلیایی. این اجسام را در کوره و در قالب می ریزند. شیشه دارای شکل هندسی نیست و در نتیجه می توان آن را به شکل دلخواه درآورد اما ساده ترین تعریف از شیشه آن است که شیشه مایعی است سفت شده که در ساختار آن هیچ نوع بلوری وجود ندارد.
کوره های ذوب شیشه
رایج ترین کوره های مورد استفاده برای تهیه شیشه کوره های تانکی است. طول این نوع کوره در حدود ۴۰ متر و پهنای آن در حدود ۱۲ متر می باشد. کار این کوره ها پیوسته بوده و با جلو رفتن مواد همیشه جا برای تغذیه مجدد کوره آماده می گردد. مواد نسوز داخل کوره های ذوب شیشه از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد و باید در مقابل سایش دارای مقاومت بالایی باشند زیرا مواد داخل کوره به شدت جداره کوره را در مقابل سایش قرار می دهند. عمر مواد نسوز کوره های ذوب شیشه حداثر ۴ سال می باشد. ظرفیت این کوره ها تقریباً حدود ۱۵۰۰ تن است. دستگاه های شکل دادن شیشه به انتهای شیشه متصل است. پس از آنکه مواد اصلی شیشه و درصد آن ها به دقت تعیین شد و مواد زائد آن جدا گردید مواد را وارد کوره می نمایند زیرا تغییر جزئی مواد روی خواص شیشه مخصوصاً روانی و شکل دادن و کارایی بعدی آن تاثیر زیادی دارد. مواد که وارد کوره شد به تدریج جلو رفته گرم تر می شود. در حرارت حدود ۱۰۰ درجه آب فیزیکی خود را از دست می دهد و در حرارت حدود ۶۰۰ درجهکربنات سدیم و کربنات کلسیم مخلوط می شوند و در حرارت ۹۰۰ درجه کربنات سدیم با سیلیس ترکیب می شود، در ۱۰۰۰درجه متا سیلیکات کلسیم تشکیل می شود و در حرارت ۱۴۰۰ تا ۱۵۰۰۰ درجه ذوب و پالایش شیشه درون کوره پایان می یابد ولی در این حرارت شیشه روان بوده و دارای ویسکوزیته ای بسیار پایین می باشد که کار کردن روی آن غیرممکن می باشد. برای کار کردن روی شیشه باید مواد را به حالت خمیری در بیاوریم. برای این کار حرارت شیشه را پایین آورده و به حدود ۱۰۰۰ درجه سانتیگراد می رسانند.
شیشه های سیلیکاتی
مواد سازنده
سیلیسیم دی اکسید (با ترکیب شیمیایی SiO۲) پایه ای ترین ماده سازنده شیشه است. در طبیعت، در اثر برخورد آذرخش با ماسه واکنش شیشه شدگی کوارتز رخ می دهد که در نتیجه آن یک ساختار توخالی (لوله ای) ریشه مانند، به نام سنگ آذرخشی پدید می آید.
سنگ آذرخشی
شیشه سیلیسی که در درجه نخست از سیلیس ساخته شده است به دلیل داشتن دمای انتقال بالای ۱۲۰۰ درجه سانتیگراد، برای کاربردهای ویژه ای مورد نیاز است اما برای عموم چندان کاربرد ندارد به همین دلیل چند ماده خام دیگر هم به ترکیبات آن افزوده می شود تا فرایند ساخت را آسان تر کند. یکی از این مواد سدیم کربنات (Na۲CO۳) است که دمای انتقال شیشه را پایین می آورد. سدیم کربنات باعث می شود تا شیشه در آب قابل حل شود، برای جلوگیری از این ویژگی مقداری آهک (اکسید کلسیم CaO) که از سنگ آهک بدست می آید، به همراه اکسید منیزیم (MgO) و آلومینا (Al۲O۳) به آن افزوده می شود تا شیشه پایداری بیشتری پیدا کند. شیشه در نهایت از ۷۰ تا ۷۴ درصد وزنی سیلیس ساخته شده است و شیشه آهک سوددار نام دارد. این گونه از شیشه ۹۰۰ درصد از شیشه تولیدی را دربر می گیرد.
بیشتر شیشه های در دسترس مواد خام دیگری هم دارند تا ویژگی های آن ها اندکی تغییر کند برای نمونه شیشهٔ کریستال و برخی گونه های بلور، نسبت به شیشه های معمولی درخشان تر اند چون دارای ضریب شکست، پاشش نوری و بازتاب بالاتری اند. افزودن باریم باعث افزایش ضریب شکست می شود.دی اکسید توریم به شیشه ضریب شکست بالا و پاشش نوری پایین می دهد درگذشته از این گونه شیشه در ساخت عدسی های با کیفیت بالا بهره برده می شد اما به دلیل واپاشی هسته ای کاربرد آن متوقف شد و با اکسید لانتان جایگزین شد. افزودن آهن به شیشه باعث می شود تا شیشه بتواند انرژی فروسرخ را جذب کند این ویژگی در فیلترهایی که باید گرما را جذب کنند مانند نورافکن های فیلم برداری مورد نیاز است. همچنین اکسید سریم (IV) باعث می شود تا شیشه طول موج های فرابنفش را جذب کند
در ادامه فهرستی از پرکاربردترین شیشه های سیلیسی، مواد سازنده و کاربرد آن ها آمده است:
1. شیشهٔ سیلیسی: سیلیس (SiO۲). دارای انبساط گرمایی بسیار پایین، بسیار سخت و پایدار در برابر دماهای بالا (۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ درجهٔ سانتیگراد) و مقاوم ترین در برابر سرد و گرم شدن. این شیشه مناسب کار در دماهای بالا است مانند: لوله های کوره، بوته های آهنگری (ذوب فلزات) و …
2. شیشه آهک سوددار: ۷۲٪ سیلیس + ۱۴٫۲٪ اکسید سدیم (Na۲O) + منیزیم ۲٫۵٪ + آهک ۱۰٫۰٪ + آلومینا ۰٫۶٪. شفاف، به آسانی شکل می پذیرد و بهترین گزینه برای شیشهٔ پنجره است. انبساط گرمایی بالایی دارد و پایداری کمی در برابر گرما (۵۰۰ تا ۶۰۰۰ درجهٔ سانتیگراد). کاربرد در پنجره، ظرف های شیشه ای، حباب روشنایی (لامپ) و شیشه لوازم دکوری موجود در خانه مانند شیشهٔ میز و …
3. شیشهٔ سدیم بوروسیلیکات، پیرکس: ۸۱٪ سیلیس + ۱۲٪ اکسید بور + اکسید سدیم ۴٫۵٪ + آلومینا ۲٫۰٪. پایدارتر از شیشه پنجره در برابر انبساط گرمایی است و به عنوان شیشه های آزمایشگاهی، شیشه های آشپزی، چراغ خودرو و … کاربرد دارد. شیشه بوروسیلیکات (مانند پیرکس) هم همین مواد خام اکسید بور و سیلیس را دارد دارای ضریب انبساط گرمایی نسبتاً پایینی است (۳٫۲۵×۱۰-۶/°C برای پیرکس در مقایسه با ۹×۱۰-۶/°C برای شیشه آهک سوددار به همین دلیل ابعاد آن ها بسیار پایدار است و البته به دلیل انبساط گرمایی کمتر دچار تنشمی شوند درنتیجه در برابر گرمای ناگهانی کمتر آسیب پذیرند. کاربرد آن ها در وسایل آشپزخانه، ابزارهای نوری و شیشه های نگهدارنده دارو و مواد شیمیایی است.
4. شیشه بلور: سیلیس ۵۹٪ + اکسید سدیم ۲٫۰٪ + اکسید سرب ۲۵٪ + اکسید پتاسیم ۱۲٪ + آلومینا ۴٪ + اکسید روی ۱٫۵٪. دارای ضریب شکست بالا، بسیار درخشان دیده می شوند؛ ویژگی کشسانی بالایی دارند و می توان از آن ها ابزارهای شیشه ای حلقه مانند درست کرد. در کارخانه ها کاربرد دارند اما پایداری چندانی در برابر گرما ندارند.
5. شیشه آلومینوسیلیکات: سیلیس ۵۷٪ + آلومینا ۱۶٪ + اکسید بور ۴٪ + اکسید باریم ۶٪ + اکسید منیزیم ۷٪ + آهک ۱۰٪. کاربرد فراوان در ساخت فایبرگلاس، ساخت شیشه های مقاوم شده با پلاستیک (قایق، چوب ماهیگیری و …) و حباب لامپ های هالوژن.
6. شیشهٔ اکسیدی: آلومینا ۹۰٪ + اکسید ژرمانیم ۱۰٪. شیشه ای بسیار شفاف؛ کاربرد در خط های شبکهٔ فیبر نوری، در یک کیلومتر طول تنها ۵٪ از شدت نور از دست می رود
یک شیشه طبیعی که در اثر برخورد شهاب وار پدید آمده است، بوهم ماده سازنده دیگر برای شیشه، شیشه های بازیافت شده است. این شیشه ها در مواد خام و انرژی صرفه جویی می کنند اما ناخالصی های موجود در آن ها می تواند باعث ضعف محصول شود. عامل هایی مانند سدیم سولفات، سدیم کلرید یا تری اکسید آنتیموان به شیشه افزوده می شوند تا شمار حباب های هوای موجود را کم کنند
ویژگی های فیزیکی
ویژگی های نوری
کاربرد شیشه به عنوان عدسی
مهم ترین دلیل تولید شیشه ویژگی شفاف بودن آن در برابر طول موج های مرئی است نقطه مقابل شیشه مواد چندبلوری است که نور مرئی را از خود عبور نمی دهند سطح شیشه معمولاً هموار است چون هنگام تشکیل، مولکول های بسیار سرد شده مایع دیگر مجبور نیستند هندسه بلورهای سخت را به خود بگیرند بلکه نیروی کشش سطحی باعث شکل گرفتن آن ها می شود و به صورت میکروسکوپی سطحی هموار بدست می آید. این ویژگی ها باعث شفافیت و درخشندگی شیشه می شود و حتی در شیشه های رنگی (که نور را جذب می کنند) هم قابل مشاهده است
شیشه این توان را دارد تا نور را بشکند، آن را بازتاب کند و بدون اینکه نور دچار پراکندگی شود برپایه نورشناسی هندسی آن را از خود بگذراند. این ویژگی ها در ساخت عدسی و پنجره مورد نیاز است. شیشه های معمولی ضریب شکستی نزدیک به ۱٫۵ دارند. بر پایه معادله های فرسنل، بازتاب یک ورق شیشه در محیط معمولی و در هوا، نزدیک به ۴٪ در یکای سطح است و گذر نور از آن برای یک جزء (دو روی سطح) نزدیک به ۹۰٪ است. کاربرد دیگر شیشه درالکترونیک نوری است برای نمونه فیبر نوری.
دیگر ویژگی ها
در فرایند تولید شیشه سیلیسی این امکان وجود دارد که آن را مذاب کرد، در قالب ریخت و دوباره از قالب بیرون آورد و از هندسه صاف و ساده تا شکل های پیچیده به آن بخشید. محصول نهایی شکننده و آسیب پذیر خواهد بود مگر اینکه لایه لایه بر روی آن کارهای ویژه صورت گیرد. اما به هر حال ماندگاری شیشه در بیشتر شرایط بسیار بالا است، بسیار آهسته دچار خوردگی و فرسایش می شود و در برابر واکنش های آب و حمله های شیمیایی پایدار است به همین دلیل مناسب ترین گزینه برای نگهدارنده های مواد شیمیایی و خوراکی است.
تولید امروز
پس از آنکه مواد خام شیشه و درصد هر یک از آن ها بدست آمد، این مواد به کوره برده می شود. تولید انبوه شیشه آهک سوددار از مذاب کردن مواد اولیه در کوره های گازی بدست می آید. کوره های کوچکتر مانند ذوب کننده های الکتریکی یا کوره های دیگ مانند هم وجود دارند که برای شیشه های ویژه بکار می روند. پس از ذوب و یکدست کردن مخلوط و از بین بردن حباب های کوچک هوا، شیشه شکل می گیرد. شیشه های تخت در و پنجره و کاربردهای مانند آن از راه فرایندی به نام شیشه شناور ساخته می شوند. این فرایند در سال های ۱۹۵۳ تا ۱۹۵۷ از سوی آلستر پیلکینگتن و کنث بیکرستف ارائه شد. آن ها شیشه را در یک حمام قلع مذاب به صورت لوله ای و پیوسته دور خود می پیچیدند و شیشه در این حمام شناور بود و از بالا برای اینکه سطح همواری بر رویش تشکلیل شود آن را در برابر فشار نیتروژن قرار می دادند بطری ها و ظرف های شیشه ای معمول از راه دمیدن و فشار بدست می آیند. البته علاوه بر این روش ها، راه های دیگری هم برای تولید شیشه وجود دارد.
شیشه در هنر امروز
پس از آنکه شیشه شکل دلخواه را به خود گرفت آن را به آرامی سرد می کنند تا تنش های حرارتی موجود از بین برود. ترمیم سطح، لایه لایه کردن و پوشاندن سطح شیشه با یک ماده ویژه همه از فرایندهای شیمیایی است که در ادامه ساخت شیشه قرار دارد این فرایندها برای بالا بردن پایداری و مقاومت شیشه (مانند شیشه ضد گلوله) و یا دادن برخی ویژگی های نوری به آن (مانند شیشه ضد انعکاس) دنبال می شوند.
رنگ
با افزودن برخی یون های الکتریکی که به صورت یکنواخت در شیشه پراکنده می شوند و یا با پراکنده کردن دانه های بسیار ریز در شیشه (مانند شیشه فتوکرومیک) می توان شیشه های رنگی بدست آورد. شیشه آهک سوددار اگر نازک باشد در چشم معمولی بی رنگ به نظر می آید. افزودن اندکی ناخالصی اکسید آهن (II) تا ۰٫۱ درصد وزنی، رنگ سبز کمرنگ به شیشه می دهد که در شیشه های ضخیم تر یا با کمک ابزارهای نوری این رنگ به خوبی دیده می شود. اما رنگ سبز پررنگ مانند بطری های سبز رنگ از افزودن اکسید آهن (II) و اکسید کروم (III) بدست می آید. گوگرد به همراه کربن و نمک های آهن، باعث بدست آمدن پُلی سولفید آهن و تولید شیشه های کهربایی با بازه رنگ زرد تا نزدیک به سیاه می شود اگر اندکی دی اکسید منگنز به شیشه ای که با آهن سبز شده است افزوده شود، رنگ سبز آن از میان می رود. این ویژگی ها در کارگاه های هنری بسیار کاربرد دارد برخی شیشه ها را به صورت رنگی خریداری می کنند و برخی خودشان به مواد خام رنگ اضافه می کنند.
ظرف شیشه ای رنگی اثر دیوید پاچن
پیشینه
نخستین شیشه ای که پدید آمده همان شیشه هایی بوده که در طبیعت بویژه در منطقه های آتشفشانی بوجود آمده است، شیشهٔ ابسیدین احتمالاً توسط مردمان دوران سنگی استفاده می شده و به دلیل محدودیت منابع آن و نیازی که به ابزارهای بُرنده وجود داشته، به گستردگی در سراسر جهان آن روزگار، داد و ستد می شده است. به هر روی، باستان شناسان بر این باورند که احتمالاً نخستین شیشه در ناحیه ساحلی سوریه امروز، میان رودان یا مصر باستان ساخته شده است شیشه در حدود ۳۶۰۰ سال پیش از میلاد در مصر ساخته شده است شیشه های کهن نور را از خود عبور نمی دادند وبه علت نا خالصی های موجود در آن ها، رنگی به نظر می رسیدند. کهن ترین شیشه ای که تا کنون پیدا شده، خرمُهره ای مربوط به نیمه هزاره سوم پیش از میلاد است و احتمالاً به صورت تصادفی در هنگام فلزکاری (سرباره) یا ساختن سفال، پدید آمده است
شیشه به عنوان یک ابزار تجملاتی باقی ماند و فروپاشی ها و رویدادهایی که در پایان عصر برنز رخ داد باعث توقف گسترش شیشه شد. گسترش بومی روش های ساخت شیشه در آسیای جنوبی در حدود ۱۷۳۰ پیش از میلاد آغاز شد. در چین باستان ساخت شیشه نسبت به سرامیک و فلز احتمالاً آغاز دیرتری داشته. در امپراتوری روم، ابزارهای شیشه ای در منطقه های مسکونی، صنعتی و مراسم خاکسپاری پیدا شده است.
دیوار پرده ای
دیوار شیشه ای، موزه شیشه فرانسه
شیشه به صورت گسترده در قرون وسطی کاربرد داشته است. در کنده کاری های باستان شناسی که در سراسر انگلستان انجام شده بود هم در مناطق مسکونی و هم گورستان ها شیشه های آنگلوساکسون پیدا شده بود. در دوران آنگلوساکسونبرای تولید مجموعه ای از وسایل زندگی مانند پنجره، ظرف آشپزخانه و حتی لوازم زینتی، شیشه بکار برده می شد. از سده ۱۰ اُم به این سو، شیشه به صورت رنگی برای پنجره کلیساهای معمولی و جامع مورد استفاده قرار می گیرفت. کلیسای سن-دنی و کلیسای جامع شارتر دو نمونه شناخته شده این کاربرد است. تا سده ۱۴۴ ام میلادی معماران به استفاده از شیشه های رنگی برای ساختمان ها روی آوردند مانند بنای سن-شپل در پاریس (۱۲۰۳ تا ۱۲۴۸ با آغاز رنسانس و دگرگونی معماری کاربرد شیشه های رنگی بزرگ کم شد و کاربرد آن در خانه های مردمی بیشتر شد. با پیشرفت دانش و فن این شیشه ها ارزان تر شدند و کاربرد آن ها همگانی تر و البته امکان تولید ارزان آن ها در قالب های بزرگ فراهم شده بود. در سده ۱۹ ام میلادی و همراه با معماری گوتیک نوین، نگاه تازه ای به شیشه های رنگی شد.
در سده۲۰ میلادی گونه های تازه ای از شیشه به صورت لایه لایه ای، مسلح (مقاوم سازی شده) و آجری به بازار آمد که کاربرد شیشه در ساختمان سازی را افزایش داد. ساختمان های چند طبقه بیشتر از دیوار پرده ای که تقریباً به تمامی از شیشه است، ساخته شده اند. در آغاز شیشه به دلیل نداشتن واکنش با آب و به عنوان ظرف کاربرد داشت اما در پایان سده میانی ویژگی های نوری آن بیشتر مورد توجه قرار گرفت و تولید عدسی، ابزارهای ستاره شناسی و پس از آن ابزارهای پزشکی و دانش، گسترش یافت.
در سده ۱۹ میلادی در روش های باستانی تولید شیشه، بویژه شیشه های نقش برجسته دگرگونی هایی پدید آمد. این تغییر روش برای نخستین بار از زمان امپراتوری روم پدید می آمد و بیشتر در طرح های نوکلاسیک دیده می شد. در جنبش هنر نو از این شیشه ها به فراوانی بهره برده شد. با گذشت زمان کم کم کارگاه های کوچک شیشه های هنری در همه جا دیده شد.
شیشه در ایران
قدیمی ترین شیشه در ایران متعلق به هزاره دوم پیش از میلاد است. نمونه هایی از هزاره دوم تا مقارن میلاد مسیح شامل عطردان ها، النگوها، تندیس ها و کاسه ها و تنگ های متعدد به دست آمده است. درحفاری های چغازنبیل مربوط به دوره پیش از تاریخ، بطری هایی شیشه ای یافت شده است، که نشان از وفور شیشه در عیلام کهن دارد.
از تمدن مارلیک مهره های شیشه ای که عمر آنها به ۳۴۰۰ سال پیش می رسد، پیدا شده است. همچنین ظروف شیشه ای مایل به شیری در کاوش های لرستانبه دست آمده است. از زمان هخامنشیان آثار شیشه ای چندانی در دست نیست. در آن دوره مهره های شیشه ای ایران در سراسر جهان قدیم معروف بوده که ظاهراً به رنگ سیاه و سفید بوده است.
هنرمندان ساسانی در تراش دادن شیشه مهارت مخصوصی داشته اند. شیشه ساسانی در چین ارج بسیار داشته و به ویژه شیشه لاجوردی را گرانبها می شمردند. جام های پایه دار با نقش حلقه های برجسته از دوره اشکانیان و ساسانیان به جای مانده است.
ظروف شیشه ای دوره اسلامی تحت تاثیر طرح های قبل از اسلام است. در دوره سلجوقی و تا زمان هجوم مغول، افزارها و ظروف های بسیار زیبای شیشه ای از کوره های شیشه گری گرگان بیرون می آمد که به نازکی کاغذ و گاه مینایی و گاه تراشیده و کنده کاری شده است. روزگار سلجوقی اوج صنعت شیشه گری در ایران محسوب می شود. فراورده های شیشه ای این دوران بیشتر شامل ظروف کوچک و بزرگ، عطردان های بسیار ظریف، جام ها و گلدان هایی با فرم ها و اندازه های متنوع و اشیاء تزئینی کوچک به شکل حیوانات و … است. در دوره مغول رونق شیشه سازی از میان رفت و در عوض در این عهد سفالگری و کاشی کاری رونق یافت.
در دورهٔ تیمور رواج شیشه گری قابل توجه است. شیشه گرانی از مصر و سوریه به ایران آمدند و مشابه شیشه های ایرانی به مصر و سوریه رفت. در این دوره دو شهر سمرقند و شیراز از مراکز عمده شیشه سازی در ایران بودند. از این زمان به بعد این هنر روی به انحطاط نهاد تا زمان شاه عباس که با ساختن چراغ های مساجد و بطری ها این هنر دوباره زنده شد. شاه عباس شیشه گران ونیزی را برای احیای این صنعت به ایران آورد. در نتیجه شیشه گری در دوره صفوی رونق دوباره یافت. گاه شیشه را با دمیدن به درون قالب می ساختند و گاه شیشه را می تراشیدند تا به شکل جواهر در آید و یا نقوشی روی آن می کندند؛ و گاهی نیز شیشه را با نقوش درخشان، مینایی و طلایی می کردند. در این دوره کارگاه های شیشه سازی در شهرهای مختلف ایران از جمله اصفهان، شیراز و کاشان دایر شد.
در فاصلهٔ بین سلطنت سلسله صفویه و قاجاریه هنر و صنعت شیشه گری در ایران از لحاظ سیر تکاملی پیشرفتی نداشته است و تا اواخر سلسله قاجاریه و بعد از آن به تدریج ضعیف تر شده است. با ورود شیشه به قیمت ارزان تر و مرغوب تر به بازار ایران، کم کم این صنعت رو به انحطاط نهاد.
دیگر گونه های شیشه
نمونه های آزمایشگاهی
ترکیب های شیمیایی تازه شیشه یا روش های تازه ساخت در آغاز در حجم کم و در آزمایشگاه انجام می شوند. مواد خام بکار رفته در آزمایشگاه با آنچه در تولید انبوه استفاده می شود متفاوت است چون در آزمایشگاه، قیمت در درجه نخست توجه نیست. در آزمایشگاه مواد خام بسیار حالص تر اند و باید توجه داشت تا مواد خام با رطوبت هوا یا مواد شیمیایی پیرامون وارد واکنش نشوند (مانند اکسیدفلزهای قلیایی یا قلیایی خاکی بخار شدن مواد در هنگام ذوب کردن شیشه هم باید در محاسبات گزیدن مواد خام در نظر گرفته شود. برای نمونه سلنیت سدیم چون دیرتر بخار می شود بر سلنیم دی اکسید ترجیح دارد. یا مواد خامی که سریع تر وارد واکنش می شوند از دیگرانی که آهسته تر واکنش می دهند مناسب تر اند، مانند آلومینیم هیدروکسید نسبت به آلومینا. بوته ذوب از جنس پلاتین است تا باعث آلودگی مواد سازنده شیشه نشود و با آن ها وارد واکنش نگردد. یکنواختی شیشه از راه یکنواختی مخلوط مواد خام بدست می آید برای این کار باید مخلوط مذاب را پیوسته هم زد و با شکستن و دوباره ذوب کردن مخلوط به این هدف دست یافت. شیشه بدست آمده را رها می کنند تا به آرامی سرد شود تا از شکستن چندباره آن در طول فرایند پیشگیری کنند
اگر شیشه از موادی ساخته شود که تمایلی به شکل دهی شیشه ندارند، از روش های پیشرفته تری برای سرد کردن شیشه بهره می برند تا به فرایند سرعت دهند. برای نمونه از روش معلق سازی استفاده می کنند در این روش هنگامی که شیشه در یک جریان گاز شناور است آن را سرد می کنند. در روش دیگر، شیشه مذاب را میان دو سندان فلزی له می کنند (pressing) همچنین گاهی شیشه مذاب را از میان غلطک رد می کنند.
شیشه گری برای ساختن شیشه های مسطح
قدیمی ترین طریقه ساخت شیشه های مسطح به روش ریخته گری می باشد. این روش در حدود ۴۰۰ سال پیش برای نخستین بار در فرانسه پیشنهاد گردید. شیشه مذاب را روی سینی های بزرگ لبه داری می ریزند که این سینی از جنس مس یا فولاد بوده و کف آن کاملاً مسطح می باشد. مواد مذاب را به وسیله غلطک پهن می کنند. در کناره های سینی لبه قابل تنظیمی دارد که آن را به ضخامت شیشه ای که می خواهند تهیه نمایند بالا و پایین می برند. غلطکی که عرض سینی را طی می نماید به این لبه ها متکی است با یک یا چند بار رفت و برگشت از عرض سینی به دو لبه آن ضخامت شیشه در تمام نقاط جام یکسان می شود. ناهمواری های جزئی را با سمباده و صیقل دادن اصلاح می کنند.
شیشه های شبکه داده ها
شیشه های کالکوژنی پایه ساخت لوح فشرده ویرایش شونده است.
برخی شیشه ها که به فراوانی تولید می شوند و البته شیشه های سیلیکاتی جزء آن ها نیست، دارای ویژگی های فیزیکی و شیمیایی ویژه ای اند که برای کاربرد آن ها در شبکه های ارتباطی مانند فیبر نوری و دیگر روش های ذخیرهٔ داده مناسب است. از آن جمله می توان به شیشه های فلوئوریدی،آلومینوسیلیکاتی، فسفاتی، بُراتی و کالکوژنی اشاره کرد.
سه دسته ماده سازنده برای شیشه های اکسیدی وجود دارد: سازنده های شبکه، مواد میانی و اصلاح کننده ها. سازنده های شبکه (سیلیس، بور، ژرمانیم) می توانند شبکه ای از پیوندهای شیمیایی که همگی به هم مرتبط اند را درست کند. مواد میانی (تیتانیم، آلومینیم، زیرکونیم، بریلیم، منیزیم، روی) بسته به ترکیب شیشه می توانند هم به عنوان سازندهٔ شبکه و هم به عنوان اصلاح کننده رفتار کنند. اصلاح کننده ها (کلسیم، سرب، لیتیم، سدیم، پتاسیم) به عنوان اصلاح کننده ساختار شبکه رفتار می کنند. آن ها معمولاً به صورت یون ارائه می شوند و جاهایی که پیوند اکسیژن با اتم برقرار نشده را با پیوند کوالانسی جبران می کنند و ارتباط را برقرار می کنند. آن ها یک بار منفی نگه می دارند تا با بار مثبت یون همسایه خنثی شود. برخی عنصرها می توانند چندین نقش داشته باشند برای نمونه سرب هم می توانند سازندهٔ شبکه باشد (Pb۴+ بجای Si۴+) و هم اصلاح کننده.
ساختار
رفتار شیشه های باستانی
مشاهده پنجره های کهن نشان داده است که گاهی شیشه های آن ها در پایین ضخیم تر و در بالا نازک تر اند. در ابتدا گمان بر این بود که شیشه حالت مایع دارد و با گذشت چند سده، شیشه تخت و یکنواخت کم کم به سمت پایین جریان پیدا می کند درنتیجه بخش های پایینی ضخیم تر دیده می شود این برداشت کاملاً نادرست است چون هرگاه یک بار شیشه سخت شود دیگر جریان پیدا نمی کند. دلیل وجود چنین پدیده ای این است که در گذشته شیشه را با روش دمیدن می ساختند در این روش آن ها شیشه مذاب را به صورت یک دایره تقریباً تخت (دیسک) درمی آوردند سپس آن را بر اساس اندازه چارچوب پنجره می بریدند. بخش های بریده شده کاملاً یکنواخت نبود و گاهی در لبه های دیسک ضخامت فرق می کرد در هنگام نصب هم آن ها تلاش می کردند بخش ضخیم تر را در پایین بیندازند تا پایه های شیشه پایدارتر باشند و البته از ورود آب به درون ساختمان جلوگیری کنند اگر گاهی دیده شده که پایین شیشه نازک تر از بالای آن است می تواند به دلیل بی دقتی در نصب باشد.
در آغاز سده ۲۰ میلادی هم پدیده همانندی، در شیشه ها دیده می شد؛ دلیل این پدیده این بود که آن ها شیشه را بر روی یک میز بزرگ سردکننده می ریختند و اجازه می دادند تا در سطح میز گسترش یابد درنتیجه این کار، مرکز یا محل ریختن شیشه ضخیم تر از دیگر بخش های شیشه می شد. سپس این شیشه بزرگ تخت را به اندازه دلخواه می بریدند. روشی که امروزه برای ساخت شیشه در پیش گرفته شده است روش شیشه شناور است که در آن شیشه کاملاً یکنواخت است.
استفاده از شیشه در نمای ساختمان
گونه های کاربردی
* شیشه های رنگی : این شیشه ها در مقایسه با شیشه های معمولی بخش اعظمی از نور را جذب و بخش کمتر را از خود عبور می دهند.
* شیشه های بازتابنده : این شیشه ها بخش بیشتری از طیف های مختلف نور را بازتاب می دهند و در کنترل ورود و خروج نور و انرژی تاثیر می گذارند. در انتخاب شیشه رفلکس باید به محدودیت های آن از جمله آیینه ای بودن آن در شب از سمت داخل نیز توجه نمود.
* شیشه های Low-e: این شیشه ها پرتوهای گرمازای مادون قرمز را بازتاب داده اما نورمرئی را از خود عبور می دهند. در مناطق گرمسیر انتخاب این نوع شیشه موجب جلوگیری از اتلاف انرژی حرارتی داخل ساختمان به بیرون می گردد.
* شیشه های Laminate: این نوع شیشه مانع عبور ۹۹٪ از پرتوهای ماوراء بنفش شده و همزمان نورمرئی و مادون قرمز را از خود عبور می دهند
اجرا
مهمترین نیاز عملکردی در نمای شیشه ای، ایمنی است که به عنوان موضوعی مهم در شیشه کاری در ارتفاع بالاتر از قد انسان مطرح است. در این باره دو عامل مطرح است:
* انتخاب نوع شیشه کاری و خصوصیات آن
* نوع طراحی سیستم نگهدارنده
کاربری
کاربردهای دیداری
سقف، سایبان و نمای شیشه ای باید پاسخگوی نیازهای کاربری زیادی باشد. از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
* استفاده حداکثری از نور روز
* دید به داخل و دید به خارج
* نما
کاربری گرمایشی
* جلوگیری از هدررفت گرما
* جذب گرما
* ایجاد تعادل گرمایی
کاربری مکانیکی
* عمر مفید بالا
* استحکام کافی
* تحمل تنش های گرمایی
دیگر کاربری ها
* پایداری در برابر آتش
* عایق صدا
روش های تولید شیشه
* سرد کردن از حالت بخار (PVD)
* رسوب شیمیایی فاز بخار (CVD)
* آبکافت شعله ای
* سل-ژل
انواع شیشه:
شیشه رنگی
شیشه های رنگی با افـزودن و کم کردن بعضی مواد شیمیایی در مصالح اولیه تهیه شیشه به دست می آید. به روشی دیگر شیشه سفید را در شیشه مذاب رنگی فـرومی کنند تا دو روی آن رنگی شود. شیشه های رنگی بیشتر در ویترین مغازه ها، نمایشگاه ها، آزمایشگاه ها، ساختمان های صنعتی و ساختمان های مسکونی با طراحی خاص به کار می روند. این شیشه ها در مقایسه با شیشه های معمولی بخش اعظمی از نور را جذب و بخش کمتر را از خود عبور می دهند .
شیشه ضد آتش (پیرکس)
شیشه های پیرکس یا ضد آتش در مقابل حرارت، مقاومت زیادی دارند، معمولا از آن ها به عنوان ظروف آزمایشگاه و آشپزخانه و یا در جلوی بخاری های دیواری و اجاق ها استفاده می نماید .
شیشه مسطح
شیشه های مسطح را با اضافه نمودن توری فلزی، میان شیشه می سازند و بیشـتر برای درب های ورودی، کارگاه ها، موتورخانه ها، آسانسورها و هـر جایی که خطر شکـسـتن و فرو ریختن شیشه وجود دارد، استفاده می نمایند.
شیشه دو جداره (مضاعف)
این نوع شیشه از دو لایه ساده و گاهی رنگی که به موازات یکدیگر قرار گرفته اند و لبه ها یا درز های آن ها هوابندی شده است و فضای بین آن ها با مواد خشک کننده ای پر و یا در بعضی از موارد بین دو لایه خلا ایجاد می شود. این نوع شیشه که عایق گرما، سرما و صداست در بسیاری از ساختمان ها مانند فرودگاه ها، هتل ها و بیمارستان ها به کار می رود. پایین بودن ضریب انتقال حرارت در شیشه های دو جداره استاندارد میزان انتقال گرما و سرما را کاهش داده و باعث صرفه جویی در مصرف انرژی می شوند.
شیشه سکوریت
عملیاتی که در ساخت شیشه سکورت انجام می شود، باعث کاهش افزایش مقاومت شیشه (حدود ۳ الی ۵ برابر) در مقابل ضربه و نیز شوک های حرارتی می شود. این شیشه ها در صورت شکستن ، به ذرات ریز و مکعب شکل تقسیم می شوند که آسیب رسان نیسـتند. از این نوع شـیشـه در ویترین فروشگاه ها، درهای شـیشـه ای و پنجره های جانبی خودروها استفاده می شوند .
شیشه نشکن
شیشه های نشکن شامل دو یا چند لایه شیشه اند که به وسیله ورقه هایی از نایلون شفاف تحت حرارات و فشار به هم متصل می شوند . همچنین بعضی از انواع شیشه های طلق دار به عنوان عایق صوتی، جاذب حرارت، کاهنده شفافیت و شیشه ایمنی به کار برده می شوند . وقتی که این شیشه ها می شکنند، خاصیت کشسانی نایلون، مانع از پخش و پراکندگی ذرات شیشه می شود. از جمله کاربردهای این نوع شیشه ها در خودرو ها و ویترین مغازه هایی که اشیا گران قیمت می فروشند استفاده می گردد. ممکن است شیشه نشکن را از جنس شیشه سکوریت بسازند.
مطلب پیشنهادی: چوب مایع، مصالحی نو در صنعت ساختمان و دکوراسیون
شیشه انعکاسی (شیشه بازتابنده، شیشه رفلکس)
در این نوع شیشه ها، یک سطح شیشه با یک پوشش منعکس کننده نور و حرارت پوشانده می شود. این نوع شیشه ها، نور خورشید را منعکس می کنند و در کاهش حرارت و درخشندگی نور موثرند. اگر در روشنایی روز از بیرون به شیشه انعکاسی نگاه کنیم مشاهده می کنیم که تصاویر اطراف را مانند آینه باز می تاباند و اگر از داخل به بیرون نگاه کنیم شیشه کاملا شفاف خواهد بود. شب ها این پدیده برعکس است یعنی شیشه از خارج شفاف و از داخل مانند آینه است این شیشه با انعکاس نور خورشید، حرارت ناشی از تابش خورشید را به طور قابل ملاحظه ای کاهش می دهد و در نتیجه باعث صرفه جویی در هزینه های احداث، راه اندازی و نگهداری دستگاه های تهویه و تبدیل می شود. این شیشه ها بخش بیشتری از طیف های مختلف نور را بازتاب می دهند و در کنترل ورود و خروج نور و انرژی بسیار تاثیرگذارند. در انتخاب شیشه رفلکس باید به محدودیت های آن از جمله آیینه ای بودن آن در شب از سمت داخل نیز توجه نمود .
اگر در جستجوی فعالان در این حوزه هستید به بخش شیشه و آینه در اهالی فن چیدانه سری بزنید و با شرکت های فعال در این حوزه آشنا شوید. پس از دیدن محصولات و نمونه کارهای آنها می توانید اطلاعات تماس آنها را داشته باشید و با آنها ارتباط برقرار کنید.
رنگ ساختمانی نانو، بهترین انتخاب برای معماری امروز
مواد و مصالح: امروز با معرفی یکی دیگر از مواد و مصالح جذاب و پر کاربرد به نزد شما آمده ایم. بدون شک شما هم در سال های اخیر، کلمه ی نانو را زیاد شنیده اید. فناوری جدید و نوینی که توجه دنیا را به سمت خود کشانده است و در اکثر علوم و حتی وسایل و لوازم مختلف خود را جای داده است: از علوم پزشکی و اعصاب گرفته تا صنعت ساختمان و معماری و شهرسازی. و حالا ما می خواهیم به معرفی رنگ های ساختمانی نانو، یکی از مصالح ساختمانی که با تکنولوژی نانو ساخته شده است، بپردازیم. پس با چیدانه همراه باشید تا ببینیم فناوری نانو چیست و برای ساختمان ها چه ارمغانی آورده است.
نانو و نانوتکنولوژی چیست؟
در ابتدا به صورت کلی ببینیم خود نانو و فناوری نانوتکنولوژی چیست و چه تعریفی دارد؟ واژه "نانو" که در اول کلمه نانوتکنولوژی هم قرار دارد، معنای لغوی آن یک بیلیونیوم هر مقیاسی است. مثلاً نانومتر، یک بیلیونیوم یک متر است. در این فناوری می توان اتم ها و مولکول ها را در ابعادی بزرگ دید و آن ها را با شیوه ی دلخواه و با برنامه ریزی هدفمند، دوباره کنار هم چید و ماده ای جدید تولید کرد. با نانوتکنولوژی می توان بدون محدودیت، چیزهایی جدید آفرید. طبق گفته ی بزرگان جهان، فناوری نانو یکی از دستاوردهای اصلی و فناوری های مهم قرن ۲۱۱م می باشد که باخودش انقلاب صنعتی جدیدی را آورده و خواهد آورد.
رنگ نانو را بشناسیم!
خب! حالا که با نانو و نانوتکنولوژی آشنا شدیم، ببینیم که رنگ نانو چیست و چگونه ساخته شده است؟ رنگ نانو همان طور که از نامش پیداست، محصولی است که با تکنولوژی نانو ساخته شده است و دارای خواص بسیار مفید و متعددی می باشد. این رنگ دارای رزین آکریلیک می باشد و در آن از نانو کامپوزیت که عایق ترین ماده در دنیاست، استفاده شده است. این رنگ ها دارای دو نوع شفاف و رنگی می باشند. که البته نوع رنگی آن با اضافه کردن رنگدانه رنگ های دلخواه درست می شود.
ویژگی های رنگ نانو
رنگ های نانو دارای ویژگی های مختلف و متعددی می باشند. ویژگی هایی که باعث می شود این محصول خاص شود و طرفداران زیادی برای استفاده از آن پیدا شود.
رنگ نانو محصولی مایع است که امکان استفاده از آن توسط هر نوع وسیله ی رنگ آمیزی میسّر است. این محصول با استفاده از روش های آسان و سریع قابل اجرا بوده و به صورت تک جزیی و بدون حلال مصرف می شود. گاهی هم تنها حلال آن آب است. نانو عایق تنها عایقی است که می توان از آن به صورت رنگ بر روی سطوح فلزی و غیر فلزی توسط پیستوله، برس و رول های نقاشی استفاده کرد. بنابراین می توان با صرف هزینه کم و هیچ گونه تغییری در فضای ساختمان از اتلاف انرژی جلوگیری نمود.
یکی از ویژگی های نانو عایق ها که آن ها را از سایر عایق ها متمایز می کند، این است که می توان از آنها به راحتی در ساختمان های در حال بهره برداری نیز استفاده نمود، بدون آن که در ظاهر ساختمان تغییری ایجاد شود.
رنگ نانو عایق ساختمانی با داشتن مقاومت عالی در مقابل گرما و سرما، از پایداری در برابر عوامل جوی و اشعه UVخورشید نیز برخوردار است.
در ادامه به ذکر برخی از ویژگی های رنگ ساختمانی نانو می پردازیم:
* رنگ آمیزی و عایق کاری دیوارها، کف و سقف ساختمان
* صرفه جویی در مصرف انرژی سرمایش و گرمایش
* رنگ پایه آب، بدون نیاز به حلال (دوستدار محیط زیست)
* عایق رطوبت: آب گریز، مقاوم در برابر نفوذ باران و رطوبت محیط
* قابل استفاده در نمای بیرونی و بام ساختمانها به دلیل مقاومت بسیار بالا در شرایط جوی مختلف
* دارای قدرت چسبندگی بالا بر روی سطوح فلزی، چوبی، گچی، سیمانی، بتنی، گالوانیزه و سایر سطوح
* قابل شستشوی آسان با آب و صابون و آب باران حتی
* مقاوم در برابر رشد باکتری ها، کپک و قارچ
* قابلیت استفاده به صورت بی رنگ (شفاف) متناسب با جنس سطح
* دارای قابلیت اضافه کردن رنگدانه پایه آب جهت تبدیل به رنگ های متنوع
* ضد اشعه UV خورشید
* دارای قیمت مناسب و قابل رقابت با رنگ آمیزی معمولی
* روش اجرای بسیار ساده با استفاده از قلم مو، رول و اسپری
* پایداری و ثبات رنگی فوق العاده
* تنوع بسیار رنگ ها و امکان سفارش رنگ دلخواه
* بافت های بدیع و متنوع جهت برآوردن خواسته های طراحان
* قابلیت و امکان تنفس پوشش
* مقاومت بسیار بالا در برابر هوازدگی و محافظت از ساختمان
* مقاوم در برابر آلودگی های محیطی و زیست محیطی مانند باکتری، قارچ، جلبک و …
* پایداری در مقابل ذرات آلاینده معلق در هوا
رنگ نانو چه کاربردهایی در ساختمان دارد؟
پوشش نانو یا رنگ نانو علاوه بر کاربردهای متعددی که دارد، دارای دو کاربرد اصلی در ساختمان می باشد: یکی عایق بودن و دیگری محافظ بودن. رنگ های نانو عایق، به صورت مایع هستند و به وسیله ی قلم مو حتی به راحتی بر روی سطح دیوارها و نما قابل اجرا می باشد که عایق بسیار خوبی برای رطوبت و حرارت می باشند. رنگ های محافظ نانو شفاف هستند و به عنوان محافظ بر روی سایر بخش ها استفاده می شود. این پوشش های محافظ نانو، معمولا بر روی نمای ساختمان اجرا شده و باعث می شود سطح کمتر دچار خاک گرفتگی و آلودگی شود و ظاهر اولیه ی خود را حفظ کند. در ادامه با یکدیگر برخی ازموارد مصرف رنگ های نانو در ساختمان را می بینیم:
* دیوارهای داخلی و نمای ساختمان
* سقف و کف ساختمان
* کف استخر
* اتاق های فنی و کنترل
* زیر شیروانی
* کانال های تهویه هوا
* عایق کاری کانکس و کانتینر
مزایای رنگآمیزی نمای ساختمان با رنگ نانو
در بالا با تعدادی از ویژگی های رنگ نانو آشنا شدیم و از خصوصیات مثبت بسیار زیاد آن تا حدودی آگاه شدیم. اکنون با توجه به آن ویژگی ها، برخی از مزایای استفاده از رنگ نانو در نمای ساختمان را به صورت تیتروار با هم مرور می کنیم:
* نمای ساختمان شادابی خود را در رنگهای متنوع حفظ میکند.
* به علت اجرای پوشش نانو، نما دچار رنگ پریدگی نمیشود.
* نما هرگز کثیف نمیشود.
* نمای رنگ شده هرگز رطوبت را به خود جذب نمیکند.
* رنگ نانو باعث می شود که نمای ساختمان به عایق حرارتی مناسبی تبدیل شود.
مواد و مصالح ساختمانی دارای دنیایی از تنوع و گستردگی می باشند. اگر می خواهید بیش از پیش با این جهان گسترده ی معماری و ساختمان آشنا شوید، به دسته بندی مواد و مصالح بروید و سایر مطالب مرتبط را در آن جا بخوانید. منتظر نگاه زیبایتان هستیم.
منابع
* توسلی، محمود: قواعد و معیارهای طراحی فضای شهری، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی ایران، ۱۳۷۵
* بحرینی، حسین: فرآیند طراحی شهری، اتنشارات دانشگاه تهران، ۱۳۸۱
* نکاتی در خصوص طراحی فضای شهری با رویکرد به خیابان، دفتر فنی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه تهران، ۱۳۸۴
توسلی، محمود: قواعد و معیارهای طراحی فضای شهری، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی ایران، 1375
بحرینی، حسین: فرآیند طراحی شهری، اتنشارات دانشگاه تهران، 1381
پاکزاد ،ج. ۱۳۸۲٫ پدیدار شناسی نمای ساختمانهای مسکونی و سیر تکوینی توقعات از آن، مجله هنرهای زیبا. شمارهی جهاردهم.
رضایی حریری، م. فیاض، ر. تاثیر نماهای شیشهای دو جداره بر شرایط حرارتی داخل ساختمان. مجله هنرهای زیبا.شمارهی ششم.
عباسی، م. خامه چیان، م. نیکودل، م. ر. میرجلیلی، ط. ۱۳۹۲٫ بررسی تاثیر ویژگی های کانی شناسی، فیزیکی و مکانیکی سنگ های ساختمانی مورد استفاده در نمای ساختمان ها بر میزلن آسیب پذیری آنها در برابر عوامل مختلف جوی، همایش معماری و شهرسازی و توسعه پایدار.
رجب زاده، م. ع. رحیمی، آ. سعادتی، م. ۱۳۹۰٫ ارزیابی اثر ویژگی های سنگ شناسی بر خواص مهندسی انواع سنگ های تزئینی و نما در رباط آباده فارس، سومین کنفرانس ملی عمران شهری.
اصغری زاده، ف. اسماعیل نژاد، م. ۱۳۹۲٫ اندازه گیری و مقایسه غلظت پرتوزایی رادن در ساختمان های با نمای داخلی از سنگ گرانیت و کربناتی. مجله سنجش وایمنی پرتو، جلد ۲، شماره ۱٫
مقررات ملی ساختمان ایران، ۱۳۸۸، مبحث ۱۹ صرفه جویی در مصرف انرژی (بخش ساختمان های فولادی).
مقررات ملی ساختمان ایران، ۱۳۹۲، مبحث ۶ بارهای وارد بر ساختمان.
نمای سنگی،شیشه ای و رنگی در ساختمان
110