پروپوزال گردشگری، انگیزه ها و عوامل مرتبط با آن نمونه بررسی شهر قصرشیرین

پروپوزال مدیریت جهانگردی

گردشگری، انگیزهها و عوامل مرتبط با آن
(نمونه بررسی: شهر قصرشیرین)

بیان مساله
گردشگری به فعالیتی اطلاق میشود که زمان سفر گردشگران به و قوع میپیوندد و در برگیرنده همه چیز از قبیل برنامه ریزی سفر، مسافرت به مکان مورد نظر، اقامت در آنجا، بازگشت و یادآوری خاطرات سفر بعد از بازگشت میباشد. همچنین فعالیتهایی که مسافر به عنوان بخشی از سفر انجام میدهد، نظیر خریدهای انجام شده و تعاملاتی که میان میزبان و میهمان به وجود میآید. خلاصه آنکه، گردشگری تمامی فعالیتها و تاثیراتی است که در طول سفر برای بازدیدکننده، به وقوع میپیوندد (لامزدن1، 1387 : 4).
آنگاه که موضوع گردشگری مطرح میشود یکی از نخستین سوالاتی که در ذهن برنامهریزان این صنعت، سیاستگذران، محققان و علاقه مندان آن شکل میگیرد این است که مردم چرا به سفر میروند، آنها چرا مقصد مشخصی را برای سفر خود انتخاب میکنند و انگیزه ایشان از این انتخاب چیست.
مطالعهی انگیزههای مسافران از آن رو اهمیت دارد که به برنامهریزان و سیاستگزاران آنها اطلاع میدهد که مقصد مطلوب گردشگران کجاست و چه ویژگیهایی باید داشته باشد. به این ترتیب مدیریت مقاصد گردشگری خواهد توانست بازار هدف خود که بیشترین تطابق را با داشتهها و امکانات مقصد مورد نظر دارند یافته و منابع خود را به گونهای مناسب در جهت پاسخگویی به نیازهای بازار هدف تجهیز نماید.
شناسایی انگیزههای گردشگران به طرق مختلفی میسر است. نخستین روش مطالعهی تاریخ سفر و بررسی انگیزهی گردشگران در دورانهای مختلف است. دوم، استفاده از تحلیلهای روانشناختی برای بررسی رفتار مصرفکنندگان گردشگری و روش سوم، انجام مطالعات بازار برای مقاصد گوناگون گردشگری است (رنجبریان و همکاران، 1388: 49).
بسیاری از نظریات جامعه شناختی و روانشناختی حاکی از آنند که انگیزه، مفهومی نسبتا ایستا است، اما پیرس2 (1988) که از مفهوم "نردبان مسافرت" در بررسی انگیزه در گردشگری استفاده میکند بر این باور است که انگیزه امری متنوع الشکل و پویاست که خصوصا در نتیجه افزایش سن و مراحل چرخه عمر تغییر میکند و همچنین تحت تاثیر افراد دیگر نیز قرار میگیرد. پیرس اذعان دارد که تحت تاثیر روانشناختی به نام مازلو3 (1945) بودهاست مازلو طیفی ازسلسله مراتب نیازها ارائه کرد که از نیازهای سطح پایین که عمدتا نیازهای جسمی هستند شروع شده به نیازهای سطح بالای فکری ختم میشود. وی از این نیازها به ترتیب صعودی به عنوان نیازهای فیزیولوژیکی، امنیتی، اجتماعی، احترام به خود و خودشکوفایی یاد میکند، پیرس با استفاده از عقاید مازلو (1945) طبقهبندی زیر را انگیزههای گردشگری ارائه داد :آرامش، هیجان و شور، تعامل اجتماعی، پرورش اعتماد به نفس و احساس خرسندی (میسون4 ، 1387 : 10).
در زمینهی گردشگری، انگیزه و عوامل مرتبط با آن مطالعات قابل توجهی صورت نگرفته است با این وجود در پژوهشی که اخیرا در زمینه انگیزههای گردشگری انجام شدهاست صرفا به مقایسه دو نسل جوان و میانسال پرداخته است. بنابراین در اینجا ضروری مینماید که این مقایسه در سطح گستردهتری در سه نسل (جوان، میانسال و پیر) انجام شود که در این پژوهش درصدد آن هستیم گردشگری، انگیزه و عوامل مرتبط با آن را در سه نسل (جوان، میانسال و پیر) در شهرستان قصرشیرین مورد بررسی قرار دهیم حال باتوجه به آنچه که مطرح گردید مسئله تحقیق حاضر این است که چه عواملی بر انتخاب گونههای گردشگری در شهرستان قصرشیرین تاثیر دارد؟

ضرورت و اهمیت تحقیق
از لحاظ قدمت گردشگری پدیدهای کهن است که بر پایه حرکت و جابهجایی انسان استوار و در عین حال سرشت آدمی نیز با سفر و آشنایی با زمینههای مختلف مکانهایی غیر از محل اقامت او عجین شده است. از نظر اهمیت اقتصادی نیز گردشگری در اقتصاد جهانی از اهمیت بالایی برخوردار است و یکی از منابع مهم درآمدهای ارزی هم برای جوامع پیشرفته و هم برای کشورهای در حال توسعه است و امروزه مساله انگیزهها در توریسم، انتخاب مسافرت از جمله مسائلی است که ذهن محققان حوزه توریسم و گردشگری را به خود مشغول کردهاست آنها را به تلاش وا داشته است تا هر روز بیش از پیش درباره انگیزهها و رویاهایی که مسافران را وا میدارد تا وقت و پول خود را در این راه هزینه نمایند و به کنکاش بپردازند (جاروندی و همکاران، 1388: 124).
بنابراین با این شناخت، مدیریت مقاصد گردشگری خواهند توانست بازار هدف خود را به گونهای مناسب در جهت پاسخگویی به نیازهای بازار هدف تجهیز کنند.این تنها راه واقعی موفقیت در جلب رضایت گردشگران و توسعه گردشگری در مقصد است، زیرا تامین انتظارات گردشگران یا عمل کردن فراتر از این انتظارات به معرفی مقصد یا جلوهای مناسب نزد گردشگران میانجامد و آنها نه فقط تکرار سفر به این مقصد را در برنامه قرار خواهند داد بلکه عاملی موثر در تبلیغ برای مقصد ومورد نظر خواهد بود.
با در نظر گرفتن آنچه که گفته شد فواید گونه شناسی گردشگری را میتوان به طور مختصر و مفید در چند مورد ذکر کرد:
– امکان پذیری پیش بینی و شناخت جریانها و روندهای گردشگری؛
– سمت و سو دهی به بازارهای هدف گردشگری به ویژه برای آژانسهای مسافرتی؛
– شناخت ظرفیت موجود در کشور از نظر انواع گردشگری؛
– شیوهای برای سادهسازی در درک رفتار گردشگران برای دستاندرکاران صنعت گردشگری؛
– تسهیل امکان برنامهریزی، بازاریابی، تامین خدمات و تاسیسات زیربنایی مورد نیاز متناسب با
در این تحقیق تلاش میشود تا باشناسایی انگیزههای گردشگران شهرستان قصرشیرین و تاثیر عوامل زمینهای و اجتماعی بر انتخاب گونههای گردشگری به راهبردهای توسعه متناسب با نیاز گردشگری این شهرستان دست یافت.

اهداف تحقیق
اهداف اصلی
– شناخت تاثیر عوامل موثر بر انتخاب نوع گونههای گردشگری آنها

اهداف فرعی
– شناخت تاثیر جنس گردشگران بر نوع انتخاب گونههای گردشگری آنها
– تبیین تاثیر سن گردشگران بر نوع انتخاب گونههای گردشگری آنها
– آگاهی از تاثیر سواد گردشگران بر نوع انتخاب گونههای گردشگری آنها
– شناخت تاثیر قومیت گردشگران بر نوع انتخاب گونههای گردشگری آنها
– تبیین تاثیر چشم و هم چشمی (مقایسه اجتماعی) گردشگران بر نوع انتخاب گونههای گردشگری آنها
– شناخت تاثیر رسانهها بر نوع انتخاب گونههای گردشگری آنها

سوالات تحقیق
– آیا بین ویژگیهای زمینهای گردشگران و نوع انتخاب گونههای گردشگری رابطه معنا داری وجود دارد؟
– آیا بین ویژگیهای اجتماعی گردشگران و نوع انتخاب گونههای گردشگری رابطه معناداری وجود دارد؟

فرضیات تحقیق
فرضیات اصلی تحقیق
– بین ویژگیهای زمینهای5 گردشگران و نوع انتخاب گونههای گردشگری رابطه معناداری وجود دارد.
– بین ویژگیهای اجتماعی6 گردشگران و نوع انتخاب گونههای گردشگری رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیات فرعی تحقیق
– بین سن گردشگران و انتخاب نوع گردشگری رابطه معنا دار وجود دارد.
– بین جنس گردشگران و انتخاب نوع گردشگری رابطه معنا دار وجود دارد.
– بین سوادگردشگران و انتخاب نوع گردشگری رابطه معنا دار وجود دارد.
– بین نوع قومیت گردشگران و انتخاب نوع گردشگری رابطه معنا دار وجود دارد.
– بین چشم و هم چشمی (مقایسه اجتماعی) گردشگران و انتخاب نوع گردشگری رابطه معنا دار وجود دارد.
– بین تاثیر رسانهها و انتخاب نوع گردشگری رابطه معنا دار وجود دارد.
روش تحقیق
روش به کار گرفته در این تحقیق پیمایشی میباشد زیرا تمرکز مساله تحقیق بر یکمحدوه وسیع است. در این روش، محقق شرایط فعلی را بررسی میکند تا مسائل جاری در پرتو آن روشن شود.. تعمیم پذیری نتایج، یکی از خصوصیات عمده و اصلی تحقیق پیمایشی است. در واقع هدف اصلی محقق در این قبیل تحقیقات،تعمیم نتایج نمونه کوچکتر به جامعه بزرگتر میباشد (صفریشالی، 1391 : 61).

متغیرهای پژوهش
متغییرها از مهمترین مباحث در تحقیقات اجتماعی و انسانی هستند. هدف، شناخت علت یا عوامل پیدایی یا تغییر موضوع پژوهش است و چون تغییر پذیرند و قاببل سنجش، آنان را متغییر میخوانیم (سارو خانی، 1373: 123).

1- متغیر مستقل: در پژوهش حاضر، با توجه به موضوع و فرضیههای پژوهش عوامل زمینهای (جنس، سن، سواد) و عوامل اجتماعی ( قومیت، چشم و هم چشمی، رسانه) متغیر مستقل میباشند.
2- متغیر وابسته: شاخصهای سنجش متغیر وابسته پژوهش حاضر عبارتند از:
– گردشگری زیارتی
– گردشگری اقتصادی
– گردشگری فرهنگی- تاریخی
– گردشگری قومی
– گردشگری تفریحی
– گردشگری ورزشی

جامعه آماری
جامعه آماری این پژوهش را کلیه خانوارهای ساکن در قصرشیرین که به داخل و خارج از کشور سفر کردهاند تشکیل میدهد و تعداد آن 4756 خانوار میباشد.

روش نمونهگیری
در قسمت فوق گفته شد که جامعه آماری این پژوهش را کلیه افراد ساکن در قصرشیرین که به داخل و خارج از کشور سفر کردهاند تشکیل میدهد، به دلیل اینکه گردآوری فهرست کاملی از عنصرهایی که جمعیت را تشکیل میدهند ناممکن و غیرعملی میباشد و محقق نمی تواند نمونه مورد نیاز را به روشهای احتمالی ساده و یا طبقهبندی شده انتخاب کند ،روش نمونه گیری در این پژوهش به صورت خوشه ای چند مرحلهای است.
نمونهگیری خوشهای عبارت است یک نمونهگیری چند مرحلهای که در آن ابتدا گروههای طبیعی (خوشهها) نمونهگیری میشوند و سپس از شمار هر گروه برگزیده شده نمونهگیری دیگری صورت میگیرد.
در روش نمونهگیری خوشهای چند مرحلهای نمونهگیری با انتخاب نمونهای از خوشهها آغاز میشود. سپس، فهرستی از عناصر ایجاد و نمونهای از عناصر هر خوشه انتخاب شده برگزیده میشود (ببی،1390: 468).

حجم نمونه و روش محاسبه
برای محاسبه حجم نمونه از روش کوکران استفاده می شود که به صورت زیر محاسبه می شود:
=
حجم نمونه آماری
حجم نمونه
متغیر نرمال واحد استاندارد که در سطح اطمینان 95 درصد برابر با 96/1 است
مقدار نسبت صفت موجود در جامعه است و اگر در اختیار نباشد می توان آن را 5/0 در نظر گرفت.
درصد افرادی که فاقد صفت موجود در جامعه هستند
مقدار اشتباه مجاز می باشد که در اینجا 05/0 است.

ابزار گردآوری دادهها
تعیین ابزار جمعآوری اطلاعات با توجه به روش انتخاب شده صورت میپذیرد به عبارتی هر روش دارای ابزار خاص خود می باشد که پژوهشگر با بکارگیری آنها میتواند نسبت به جمع آوری و طبقه بندی اطلاعات اقدام کند (حافظ نیا، 1392: 171 ).
ابزار گردآوری دادهها در این تحقیق پرسشنامه محقق ساخته میباشد که محقق نوع سوالات را به شیوه بسته طرح نموده است. ابزاراندازهگیری پرسشنامه میباشد که 13 گویه مربوط به متغیر وابستهی انتخاب نوع گردشگری، 2گویه مربوط به متغیر چشموهمچشمی، 4گویه مربوط به متغیر (سن، جنس، سواد، قومیت) و 5 گویه مربوط به متغیر رسانه است که بر اساس طیف لیکرت7 نمرهگذاری شدهاست و همچنین از مقیاس های نسبی و اسمی نیز استفاده شده است (همان، 1392: 177).

روایی8و پایایی9 ابزار اندازهگیری
یک آزمون خوب باید از تعدای ویژگی مطلوب مانند عینیت، سهولت اجرا، عملی بودن، سهولت تعبیر و تفسیر، روایی و پایایی برخوردار باشد. مهمترین موارد ذکر شده در این ویژگیها، روایی و پایایی است.
منظور از روایی این است که مقیاس و محتوای ابزار یا سوالات مندرج در ابزار دقیقا متغییرها و موضوع مورد مطالعه را بسنجد، یا به عبارت دیگر عین واقعیت را به خوبی نشان دهد.
پایایی ابزاری که از آن به اعتبار، دقت و اعتمادپذیری تعبیر میشود، عبارت است از اینکه اگر یک وسیله اندازهگیری که برای سنجش متغییر و صفتی ساخته شده در شرایط مشابه در زمان یا مکان دیگر مورد استفاده قرار گیرد، نتایج مشابهی از آن حاصل شود، به عبارت دیگر، ابزار پایا یا معتبر ابزاری است که از خاصیت تکرار پذیری و سنجش یکسان برخوردار باشد (همان، 1392: 182).
برای سنجش تاثیر عوامل زمینه ای (جنس، سواد، سن) و عوامل اجتماعی (رسانه، قومیت، چشم و همچشمی) بر انتخاب نوع گردشگری در این تحقیق همانطور که ذکر شد از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است ، روایی آن از نوع روایی صوری است که در این شیوه اعتبار سنجی تعدادی از متخصصان در این زمینه با مطالعه و بررسی ابزار مورد نظر (پرسشنامه) در خصوص اعتبار سنجهها و سوالات آن نظر خود را ابراز کردند.
برای تعیین پایایی پرسشنامه با استفاده از نرم افزار spss مقدار آلفای کرونباخ10 اندازهگیری شد. ضریب آلفای کرونباخ متغیر مستقل (سن، جنس، سواد، قومیت) 73 ، چشم و همچشمی 72، رسانه 73، متغیر وابسته (انتخاب نوع گردشگری) 74 محاسبه گردید. با توجه به اینکه ضریب آلفای کرونباخ تا حدود 7/0 و بالاتر از آن مناسب میباشند، مقدار ضریبهای بدست آمده با توجه به فرمول ذیل، برای این پژوهش مناسب میباشد.

جدول (3-1): نتایج محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برای اجزاء مختلف پرسشنامه
متغیر
ضریب آلفای کرونباخ
سن، جنس، سواد، قومیت
73
چشموهمچشمی
72
رسانه
73
انتخاب نوع گردشگری
74

ابزار تجزیه و تحلیل
در تحلیل دادهها، معمولا دو بخش اساسی و اصلی را میتوان تصور نمود. این دو بخش شامل: اول توصیف دادهها و دوم تحلیل یا تبیین دادهها است که به معرفی هریک از آنها با توجه به پژوهش حاضر میپردازیم. لازم به ذکر است که قضاوت در مورد کاربرد هریک از فنون پس از تعیین دقیق متغیرها، شاخصها، سطوح سنجش آن و در نهایت تعیین مدل پژوهش، امکانپذیر خواهد بود.
1- آمارهای توصیفی: در بخشتوصیفی درصدد اثبات یا رد فرضیه و نیز تحلیل روابط بین متغییرها نبوده و تنها تصویری از وضعیت موجود ارائه خواهد شد. بر این اساس متناسب با سطوح سنجش متغیرها، از یک یا چند آماره به شرح زیر استفاده شده است.
– جدول توزیع فراوانی: جدول توزیع فروانی تعداد دفعات سطوح یا مقادیر یک متغیر را نشان میدهد. این گونه جداول معمولا برای نشان دادن فراوانی متغیرهای اسمی و ترتیبی بهکار میروند. در پژوهش حاضر نیز با توجه به اینکه تعدادی متغیر اسمی و ترتیبی نظیر جنس، سن، سواد، قومیت و گویه های انتخاب گردشگری مورد سوال واقع شدهاند، لذا نیاز به ارائه جدول توزیع فراوانی خواهد بود.
– میانگین: با توجه به اینکه شاخصهای مرکزی میانگین، مد و نما در مورد متغیرهای با سطوح سنجش فاصلهای و نسبی به کار میروند، لذا در پژوهش حاضر سعی گردید از شاخص مرکزی میانگین استفاده شود.
2- آمارهای استنباطی: با استفاده از آمار استنباطی، میتوان نسبت به بررسی روابط بین متغیرها، تفاوت موجود در بین گروههای مورد مطالعه و تحلیل، پیشبینی و تبیین متغیر یا متغیرهای وابسته از طریق متغیرهای مستقل، اقدام نمود. در تحقیقات اجتماعی اغلب نه تنها با یک، بلکه با چند متغیر سروکار داریم، بنابراین از آزمونهای مختلف آمار استنباطی استفاده میگردد.
در پژوهش حاضر با توجه این که متغیرهای مورد نظر (مستقل) در سطح سنجش نسبی قرار دارند، از آمارهای استنباطی زیر برای تحلیل دادها و نیز بررسی فرضیههای پژوهش استفاده شده است:
– ضریب همبستگی پیرسون: با توجه به اینکه در ضریب همبستگی پیرسون به دنبال این هستیم که رابطه بین دو متغیر و شدت این رابطه را بسنجیم، لذا در پژوهش حاضر نیز رابطه بین متغیرهای مستقل و وابسته از طریق این ضریب مورد سنجش قرار خواهد گرفت. با توجه به اینکه برای سنجش متغیر سن از مقیاس فاصلهای استفاده شده است، آماره مناسب با آن پیرسون است.
– ضریب همبستگی اسپرمن: در صورتی که تعداد دادهها کم و فرض نرمال بودن آنها معقول نباشد، از ضریب همبستگی پیرسون استفاده میشود. ضریب همبستگی که بر اساس رتبه دادهها محاسبه میشود توسط اسپرمن محاسبه شده است.
– لاندا (گاتمن): شاخص لاندا که به گاتمن نیز معروف است، زمانی به کار میرود که هر دو متغییر مورد سنجش در سطح اسمی چند وجهی(ارزشی) باشد. بر خلاف ضریب فی، برای بدست آوردن ضریب لاندا، نیازی به محاسبه مربع آن نیست چون مقدار لاندا قبلا به توان دو رسیدهاست. به همین خاطر، مقدار لاندا معمولا کمی کوچکتر از فی میباشد.
– رگرسیون خطی: برای مدل کردن مقدار یک متغیر کمی وابسته که بر رابطه خطیاش با یک یا چند پیشگو بنا شده است به کار میرود.
– واریانس یک طرفه: وقتی بخواهیم میانگینهای یک صفت کمی را در سه گروه یا بیش از سه گروه مقایسه کنیم این آزمون راه حل مناسبی است.
– تاو بی کندال: این آزمون برای بررسی تصادفی بودن و تعیین روند در سرها استفاده میشود. در ابتدا این تست برای مشخص کردن غیر پارامتریک بودن سریها به کار میرود. بدین ترتیب که سرهای آماری به ترتیب صعودی مرتب و رتبهبندی میشوند. در این آزمون تصادفی بودن دادهها با عدم وجود روند مشخص میگردد.
– آزمون F: آزمون F یا آزمون آنالیز واریانس (ANOVA) تعمیم یافته آزمون Tاست و برای ارزیابی یکسان بودن یا یکسان نبودن دو جامعه یا چند جامعه بهکار میرود. در این آزمون واریانس کل جامعه به عوامل اولیه آن تجزیه میشود. از این آزمون برای مقایسه همقوارگی چند جامعه تواما باهم استفاده می شود.
مطالعات جغرافیایی، اجتماعی و اقتصادی شهر قصرشیرین
خصوصیات جغرافیایی
شهرستان قصرشیرین در غرب استان کرمانشاه در 21 کیلومتری مرز ایران و عراق بین 33 در جه و 39 دقیقه تا 34 درجه و 37 دقیقه عرض شمالی و 45 درجه و 26 دقیقه تا 45 درجه و 56 دقیقه طول شرقی نسبت به نصفالنهار گرینویچ قرار دارد. این شهرستان از شمال و شمال غرب به کشور عراق، از شرق به شهرستانهای سرپل ذهاب وگیلانغرب و از جنوب به استان ایلام وعراق محدود شدهاست.
این شهرستان بیش از نیمی از مرز مشترک استان با کشور عراق را تشکیل میدهد. دارای دو بخش به نامهای مرکزی و سومار و چهار دهستان است.
قصرشیرین مرکز شهرستان قصرشیرین و در یکصد و شصت و شش کیلومتری غرب شهرستان کرمانشاه قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دریا 400 متر است. قصرشیرین از شهرهای قدیمی و تاریخی استان کرمانشاه است و بنای آن در آثار تاریخی و ادبی به خسرو پرویز نسبت میدهند. علت نامگذاری این ناحیه به قصرشیرین، احداث کاخی برای شیرین همسر مسیحی خسرو پرویز در این محل بودهاست تصویر (3-1) نقشه استان کرمانشاه را نشان میدهد (میراث فرهنگی قصرشیرین،1392).

تصویر (3-1): نقشه استان کرمانشاه
منبع: میراث فرهنگی قصرشیرین 1392

آب و هوا
منطقه جنوب قصرشیرین آب و هوای بیابانی گرم و خفیف، مرکز آن آب و هوای خشک و نیمه معتدل و شمال و شرق آن آب و هوای نیمه خشک سرد دارد. قسمت های مرتفع نیز دارای آب و هوای نیمه مرطوب سرد هستند. میانگین سردترین ماه سال بین ۲/۵ تا ۵ درجه سانتیگراد و میزان بارندگی بین ۳۵۰ تا ۴۵۰ میلیمتر در نوسان است (پورشفیع، 1374: 76).
کوهها
این شهرستان در ناحیهای تقریباً هموار و در دامنه غربی رشته کوههای زاگرس واقع شده و ارتفاعات آن عمدتاً کوتاه و فرسایش یافته میباشد. در شهرستان قصرشیرین ارتفاعاتی چند وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از:
کوه یازی دراز که به کوه بازی دراز که در شهرستان گیلانغرب قرار دارد متصل میشود هر دوی این کوهها رشته کوههای قلاجه را تشکیل میدهند. کوه آق داغ، کوه کمکو، کوه شین ورز، کوه شریفیانو شاکوه تنها دشت این شهرستان، دشت سومار در بش سومار میباشد. این دشت از نوع دشتهای دامنهای است که کلیه اراضی آن قابل آبیاری است (همان، 1374: 76).

رودخانه
رودخانههای ناحیه قصرشیرین از دو رودبار اصلی "الوند" و "قوره توو" تشکیل شده است. مهمترین سرچشمههای این رودخانهها در بلندیهای کوههای دالاهو است. مدارک تاریخی دال بر آن است که بنیاد شهر قصرشیرین بر شرایط زراعی و آب و هوائی مساعدی که این رودخانهها فراهم آورده اند بنا شده است. آب الوند ناحیهای سر سبز و امکانات کشاورزی بسیار مساعدی را برای منطقه فراهم ساخته است (میراث فرهنگی قصرشیرین، 1392).
واژه الوند، یک واژه از زبانهای آریائی است که به مفهوم "ازآن بزرگی یا بلندی" میباشد. از اینگونه نام کوه الوند در نزدیکی شهر همدان "اکباتان" نیز از مشخصههای نامهای جغرافیائی در سرزمین اسکانی آریاییان میباشد. واژه الوند از "هَرا یا هَلهَ" بمعنی بلند و "وَنتا یا وَند" به معنی ازآن یا متعلق برگرفته شده است. واژه وَند به عنوان پسوند در نام توایف کُرد در کردستان بسیار دیده میشود، مانند "کاکاوند، رَشوند، وبسیاری دیگر. رودخانههائی که از بلندی کوهها با شدت آبریز میشوند و آبشاری را میسازند، در گویشهای آریائی "هَراوند یا هَلَه وند" نامیده شدهاند. نام امروزی رودخانه الوند تنها تکاملی دیرینه از واژه آریائی "هَلَه وند" است. که در ادبیات عربی به حلوان مبدل شده است، در گویش امروزین کردی مردم منطقه به "اَلوَن" و یا هَه لوَن" مشهور شده است. در واقع در ادبیات عراب حلوان را شهری قدیمی نیز دانسته اند که در ابتدای گذرگاه زاگراس و در مکان امروزین شهر سرپل ذهاب قرار داشته است. شهر حلوان در ادبیات پهلوی از ریشه زبان مادی "کاله" نامیده شده و آشوریان آنرا "کالمآنوو" یا "کالِخ" نیز نامیدهاند. برخی ادبیات تاریخی شهر "حَلَح" را که هزاران یهودی "ساماریه" در زمان آشوریان به آن تبعید شده بودند همان شهر حلوان میدانند. ناحیه حلوان از دیرباز ناحیهای حاصلخیز با چشمههای آب معدنی بسیار و باغهای فراوان بوده است. "کواذ" یکم، از پادشاهان ساسانی در این ناحیه آبگینهای ساخته و اصلاحات بسیاری انجام داده بود. به دلیل موقعیت حساس منطقه اعراب در نیمههای قرن ششم میلادی به آن حمله بردند و جز ویرانهای چیزی از آن به جای نگذاشتند (میراث فرهنگی قصرشیرین، 1392).
رودخانه الوند از دو سرچشمه اصلی واقع در کوههای دالاهو و قلاجه آب میگیرد. سرچشمه اصلی رودخانه الوند از سراب اسکندر در غرب زاگرس و در حدود 32 کیلومتری در مشرق ذهاب در شمال دهستان ریجاب است. رود الوند از همان ابتدا به صورت رودخانه بزرگی در حدود 12 کیلومتر در این دره زیبا جریان دارد. همانطور که به راه خود ادامه میدهد؛ نهرهای متعدد بدان میپیوندند. پهنای دره ریجاب حدود 500 متر و دو طرف آن سراشیبی ژرفی تشکیل شده است و از ابتدا تا انتها از درخت و باغهای میوه پوشانده شده و در اعماق آن رود ریجاب جوشان و خروشان در جریان است. تا اینکه پس از گذر از ریجاب وارد تنگ پیران در نزدیکی قریه پیران و سپس به جلگه ای در پایین روستای "بان زرده" وارد میشود. رودبارهای کوچک منطقه از قبیل آبهای بان زرده، یاران، بشیوه، قلعه شاهین، دیره و گَلان و بز کَنه از طرفی و آب سرآب گرم از طرف دیگر هر یک جداگانه در محلهای مختلف وارد رودخانه الوند میشوند. رودخانه الوند از میانه شهر" سرپل ذهاب" گذشته و از غرب به طرف قصرشیرین جاری میگردد. الوند پس از انکه کناره شرقی رشته کوههای "بازی دراز" را به جای گذاشته به مرکز شهر قصرشیرین میرسد. الوند سپس به دهستان نصرآباد در نزدیکی قصرشیرین وارد گردیده و با رودهای چم امام حسن و سپس با رودخانه تنگاب مخلوط میشود. رودخانه الوند پس از عبور از روستای قره صدف بطرف شهرستان خانه قین آبریز میشود. رودخانه الوند پس از آنکه مسیر خود را سیراب میکند و به باغهای سرسبز محدوده خود زیبائی دلپذری میبخشد به شهر "خانه قین" میرسد. الوند پس از عبور از شهرهای قصرشیرین و خانقین در قسمت جنوبی ناحیه دَکه و قله از طرف چپ وارد آب رودخانه سیروان میگردد و پس از آن به رود دجله میپیوندد. آب رودخانه الوند دشت شهرستانهای قصرشیرین و خانه قین را بسیار مناسب زراعت و کشاورزی کرده و آب و هوائی مدیترنهای برای این شهرها فراهم نموده است (میراث فرهنگی قصرشیرین، 1392).
سرچشمه دیگری که به الوند میپیوندد از آبخیزها و چشمه سارهای دره شمالی کوه قلاجه در 24 کیلومتری جنوب غربی هارون آباد نشعت میگیرد و به نام رودخانه کفرآور از دهستان کفرآور به سوی شمال غربی روان میشود و روستاهای دهستان کفرآور را سیراب میسازد. در یک کیلومتری شمال غربی روستای هاربِر با ریزآبه نسبتاً بزرگی که از مناطق چیاکوئی و سگان عبور کرده است مخلوط میگردد و پس از گذشتن از یک دره تنگ و پر پیچ و خم به دهستان دیره وارد میشود و به نام رود دیره از دره میان کوههای دانه خشک و بازی دراز عبور میکند و به دهستان جگرلو از شهرستان قصرشیرین وارد میگردد. طول رودخانه الوند از این سرچشمه تا آبریزگاه دجله 280 کیلومتر است و ارتفاع آن از سرچشمه به 1500 متر میرسد (میراث فرهنگی قصرشیرین، 1392).

بررسی ویژگیهای اجتماعی شهر قصرشیرین
زبان
زبان مردم قصرشیرین کردی جنوبی است که با لهجهی قصری ادا میشود. همچنین گویشهای دیگر کردی مانند سنجاوی، جافی، باجلانی و گورانی هم در قصرشیرین تکلم میشود. از این میان دو گویش گورانی و باجلانی امروز متکلم بسیار کمتری دارند و از سوی سازمان یونسکو در فهرست زبانهای شدیداً در معرض خطر نابودی قرار گرفتهاند. یهودیان قصرشیرین در گذشته به زبان کردی آمیخته به واژگان عبری سخن میگفتند که خود آن را لیشانا نوشان به معنای "زبان خودمان" و یا هولاهوله مینامیدند. این زبان نیز امروزه با کوچ دسته جمعی یهودیان به اسرائیل به فراموشی سپرده شده و از سوی سازمان یونسکو در فهرست زبانهای شدیداً در معرض خطر نابودی نیز قرار گرفته است (همان، 1392).

پوشاک
پوشاک مردان کرد معمولاً از یازده تکه به شرح زیر تشکیل میشود:
– عرق چین: عرق چین را بانوان کرد از نخ یا ابریشم میبافند. برخی از مردان از عرق چین و برخی دیگر از کلاه مخروطی شکل پارچهای استفاده میکنند.
– سر بند: مردان کرد بر دور عرق چین یا کلاه مخروطی خود دستمالهای متعددی می پیچند و بعضی از آنها به رنگهای روشن و گلدار میباشند.
– کرواسی فقیانه: پیراهنی که داری آستینهای بلند بود و آستینها به فقیانه معروف میباشد.
– سخمه: بر روی پیراهن پوشیده میشود جلو آن کاملاً باز و دکمهدار میباشد.
– قبا: پوشش تمام قد که بر روی سخمه میپوشند.
– شال: شال کمر را از پارچههای نرم و محکم انتخاب میکردند و به دو صورت ساده یا قلابی چپ و راست میبندند.
– سلته: نیم تنه دارای آستین میباشد که در قسمت داخل آن دو جیب دوخته شده و به منزله کت و روپوش استفاده میکنند.
– جافی: شلواری است که به سبب راحتی امروزه در اکثر نقاط ایران رایج شده است. این نوع شلوار از مچ پا تنگ و به طرف بالا فراخ تر میشود و با بندی در کمر بسته میشود.
– پاپوش: اعیان و اشراف و سواره ایل از گیوه ملکی و زیره گامیشی و در صورت دسترسی در تابستان از کلاش اورامی استفاده میکنند.
– کپنک: در زمستانها به جای پالتو از نمد مرغوب و عالی تهیه میشود استفاده می کنند.
– جوراب: جوراب مردان کرد را بانوانشان از پشمهای الوان میبافند (میراث فرهنگی قصرشیرین، 1392).

پوشاک زنان کرد معمولاً از 8 تیکه زیر تشکیل میشود:
– سربند: سربند زنان کرد این استان پرپشت است و از چندین دستمال کلاغی ریشهدار تشکیل شده است.گاه نیز بانوان کرد به ویژه دختران و نوعروسان به جای سربند، از کلاهک یا عرقچین منجوق دوزی شده استفاده میکنند.
– زیرپوش: زیر پیراهن زنان کرد این منطقه ساده و بلند است و تا پشت پا میرسد.
– پیراهن: پیراهن زنان کرد بلند و گشاد است و معمولاً آن را از پارچههای گلدار تهیه میکنند.
– کلنجه: یکی از پوشاک زیبای بومی و مورد علاقه زنان کرد استان کرمانشاه است زیرا علاوه بر رنگ، برش و وضع تزئین خاص خود به زنان امکان استفاده از زیورهای گوناگون را میدهد.
– یل: یل یا نیم تنه زنان کرد این منطقه شبیه سایر مناطق کرد نشین است. آستین یل زنان کرد عموماً بدون سنبوسه و فقط بر دم آستین چاکی کوتاه دارد. کنارههای یل در حالت پوشیده همیشه از هم باز است.
– قبا: مانند پیراهن تمام قد و بلند است و تا پشت پا میرسد. رویهاش اغلب از مخمل الوان تهیه می ود.
– روپوش: چادری است از پارچه ابریشمی مشکی که معمولاً آن را از درازا بر پشت و گرده میافکنند و دو گوشه بالایی آن را جلو آورده در پیش روی سینه گره می زنند.
– جافی: شلواری ماند شلوار مردان است. این شلوار را زنان کرد به ویژه زنان روستایی هنگام کار میپوشند در سایر مواقع زنان شلواری گشاد از جنس حریر به پا می کنند (همان، 1392).

خوراک
– قاپلی:گوشت بره، نخود، برنج، ادویه، زعفران، روغن حیوانی؛
– ماسوا: بلغور گندم، اسفناج، نخود پخته، پیاز، روغن، کشک ساییده غلیظ، نمک و فلفل قرمز و زردچوبه؛
– دلمه: گوشت چرخ کرده، برنج، لپه، سبزی معطر شامل جعفری، مرزه، تره، شیوید و ریحان، رب گوجه فرنگی، نمک، فلفل و ادویه و پیاز؛
– نژی ئاو: عدس، ادویه، پیاز، آب، ادویه؛
– کفته: گوشت چرخ کرده، ادویه، پیاز، سیب زمینی، ادویه کوهی (ازبوه)، آرد؛
– تماته و بامیه: گوجهفرنگی، بامیه، پیاز، ادویه؛
– ترخینه: ترخینه، ادویه،آب؛
– خورش قیمه؛
– خورش لوبیا سبز؛
– آبگوشت و
– خورشت خلال بادام: خلال بادام، زرشک سیاه، گوشت گوساله، پیاز، ادویه، رب گوجهفرنگی (همان، 1392).

موسیقی
هوره از نواهای قدیمی مردم کرد است. مشهور است نکیسای باربد برای خسرو و شیرین هوره میخوانده است. برخلاف چند دهه اخیر، هوره را با همراه تنبور اجرا میکردند. این نوا دارای چهارده مقام میباشد که عبارتند از :
– گله خاک
– گله وه دره
– بالا دستانی
– شاه حسینی
– سارو خانی
– جلو شایی
– طرز
– مجنونی
– کری
– پاریه
– دو بالا
– غریوی
– بانه بنه یی
– پاوه موری
که هرکدام دارای فرعیاتی میباشند. هوره را در جنگ نیز جنگجویان کرد میخواندهاند. گونه دیگر هوره مویه یا مور است که در شیون و مرگ افراد، به وسیله زنان و در بعضی از نقاط توسط مردان خوانده میشود. با ظهور تصوف در نقاط کردنشین هوره را با جذبه و حالت گریه و استغاثه به گونهای خاص خواندند و رنگی عرفانی به آن دادند که به سوز معروف شد.
از دیگر ردیفها و نغمههای کردی باید از بیات کرد، حاجی حسنی، بسته نگار، قطار و قرایی که در دستگاه شور اجرا میشود نام برد. گونههای دیگر از نواهای کردی تنبور، دف، ساز و دهل، دوزله، تنبک میباشد (همان، 1392).
مراسم عروسی
در شهرستان قصرشیرین یکی از روزهای خوش یمن هفته مانند دوشنبه یا پنج شنبه را برای عروسی در نظر میگیرند. در این شهرستان رسم است که وقتی میخواهند عروس را ببرند، برادر کوچکتر عروس جلوی خانواده داماد میایستد و نمیگذارد که عروس را ببرند و تا زمانی به وی انعامی ندهند راه را باز نمیکند. همچنین بعد از آمدن عروس به خانه داماد، عروس تا زمانی که هدیهای از پدر و مادر دریافت نکند، نمیشیند. قبل از بردن عروس به خانه داماد برادر داماد پا پیش گذاشته و شالی را که تکهای نان و قند به نیت شیرینی و برکت زندگی آینده داخل آن گذاشته را دور کمر عروس میبندند. بعداً داماد شال کمر عروس را باز میکند. وقتی عروس به نزدیکی منزل داماد رسید برای خوش قدمی او گوسفندی را قربانی میکنند. تصویر (3-2) مراسم عروسی اقوام کرد را نشان میدهد (میراث فرهنگی، 1392).

تصویر (3-2): مراسم عروسی
منبع: میراث فرهنگی کرمانشاه، 1392

مراسم سوگواری
در این شهرستان رسم است که شب اول خاکسپاری میت، افرادی که در تشیع جنازه حضور داشتهاند، شام را در منزل متوفی صرف کنندکه اصطلاحاً به آن "شوشام" میگویند. همچنین در شب اول بر روی قبر آتش روشن میکنند.
رسم دیگر مراسم کتل است که صبح روز سوم اگر متوفی اسبی داشته باشد آن را زین کرده و لباس، اسلحه و دیگر تجهیزات وی روی آن گذاشته و همراه با نوای ساز و دهل چمری نوازان به سوی خانه متوفی حرکت میکنند و به آمدن مهمانان جدید از راههای دور و نزدیک نوازندگان به استقبال آنها رفته و ریتم خود را تندتر کرده و با شور بیشتری مینوازند آن افراد نیز پولی به عنوان هدیه به آنها میدهند. در بین مردم این منطقه رسم است قبل از گذاشتن سنگ لحد، مهر و تسبیح در کنارش میگذارند. همچنین زمان حمل میت به قبرستان، افراد شرکت کننده در تشیع جنازه دست خود را بر روی سر میگذارند، معتقدند با ین کار مرگ از آنها دور میشود (همان، 1392).

سوغات
مهمترین سوغات این شهرستان انواع مختلف خرماست که فرآورده نخلستانهای زیبای آن است. مرکباتی چون پرتقال، لیمو و نارنج نیز از سوغاتیهای زبانزد قصرشیریناند (همان، 1392).

شیرینی
– بژی= آرد، روغن حیوانی، شکر، زردچوبه، رازیانه، بگین پودر
– گرده= آرد، روغن حیوانی، شیر، شکر، زردچوبه، رازیانه (همان، 1392).

صنایع دستی
گلیم، گیوه، جاجیم، موج و حصیربافی از شاخههای جوان درخت خرما که به آن فَسیل گفته میشود (پور شفیع، 1374: 88).

گلیم
گِلیم یا پَلاس یکی از انواع صنایع دستی زیراندازی و پوششی است که از ابریشم، موی بز، پشم گوسفند و یا دیگر چهارپایان اهلی بافته می شود. گلیم به شکل سنتی اش، معمولاً برای پوشاندن زمین، دیوار و یا رواندازی برای حیوانات باربر استفاده می شود ولی امروزه به عنوان یک پوشش مدرن برای خانه های شهری نیز خریداری می شود. این فرش در زبان فارسی نامهای مختلفی دارد. گلیم در افغانستان، گیلیم در اوکراین، بداس در قفقاز، لیاط در سوریه و لبنان، چیلیم در رومانی و همچنین گلیم در ترکیه و لهستان و مجارستان و عربستان از جمله نامهای متفاوت آن است.
رنگ های استفاده شده در گلیم سنتی گیاهی هستند. گاهی گلیم ها را برای جلوه بیشتر و کهنه شدن رنگ، با چای و پوست گردو شستشو می دهند.
گلیم در سایزهای مختلفی به شکل مستطیل بافته می شود از قبیل:
– ۷۰×۱۰۰ سانتی متر
– ۱۰۰×۱۵۰ سانتی متر، که به ذرع و نیم مشهور است و متداول ترین اندازه است.
– ۲×۳ متر
– ۳×۴ متر
– و کناره ها (همان، 1374: 88).

گیوه
گیوه نوعی پاپوش تابستانی، سبک، بادوام و مناسب برای راهپیمایی های طولانی، ویژه مردان روستایی و از جمله صنایع دستی مناطقی از ایران است. در استان فارس، اصفهان، چهارمحال و بختیاری و کرمانشاه تولید گیوه رواج دارد همچنین تولید گیوه در استان مرکزی نیز وجود داشته که به مرور زمان بسیار کم شده. همه مراحل تولید این پاپوش، دستی است و عموماً از نخ قالی، نخ ابریشم و کف آن از پارچه، چرم یا لاستیک است (همان، 1374: 88).

جاجیم
جاجیم گونه ای زیرانداز دورویه است. جاجیم دست بافی است از پارچه کلفت شبیه به پِلاس که از پلاس نازک تر است و آن را از نخ های رنگین و ظریف پشمی یا پنبه ای یا آمیزه ای از این دو می بافند. جاجیم ها پرز ندارند و می توان از هر دو روی آن استفاده کرد. کوچ گردان از آن بهره زیادی می گیرند و کاربرد آن به عنوان روانداز و محافظ سرما است. جاجیم مناسبترین چیزی بود که قدیمیها روی کرسی میانداختند، جاجیم چیچکله ‎با ترکیبی از رنگهای و نقوش لوزی داخل الوان راه راه آن در ده و شهر از همه مشهور بود با متروک شدن کرسی زغالی بافت و مصرف جاجیم در شهرها و حتی در‎ ‎ شهرستانهای دور و نزدیک نیز به فراموشی میرفت ولی روستائیان طبق عادت قدیمی مناسبترین روانداز کرسی زمستانی را رها نساختهاند و پیرزنهای دهاتی همچنان جاجیم خودشان را در زمستان و تابستان در فضای باز اطراف خانه و میدان ده و یا هر مکانی که امکان داشته باشد دراز میکنند و سه پایه مخصوص آن را بر پا میدارند و جاجیم می بافند. بافت جاجیم در اکثر قریب باتفاق دهات و مناطق روستائی ایران مرسوم است تنها تفاوت و امتیاز جاجیم بعضی از مناطق نسبت به سایر جاها ترکیب رنگ و ظرافت نخ و نقوشی است که روی آن ایجاد میکنند جاجیم بافی به عنوان یکی از صنایع دستی در ایران رایج در بعضی استان ها از جمله آذربایجان شرقی، اردبیل، کرمانشاه، کردستان، همدان و فارس است که از دیرباز بین خانواده های روستایی و عشایر رواج داشته است. جاجیم به عنوان زیرانداز استفاده می شود و همچنین هنگام کوچ عشایر برای بسته بندی و جابه جایی اسباب و لوازم و گاهی به عنوان بالاپوش گرم مورد استفاده قرار می گیرد. حتی در بین برخی از خانواده های روستای جاجیم را به عنوان چشم روشنی و جهیزیه نوعروسان هدیه می دهند و به عنوان یادگاری ارزنده سال ها در خانوارها باقی می ماند (همان، 1374: 88).
مواد اولیه جاجیم پشم است و بافت آن شبیه گلیم است، با این تفاوت که جاجیم در چهار تخته بافته می شود و پس از بافتن به هم متصل و دوخته می شود. در منطقه اورامان و ثلاث باباجانی زنان جاجیم هایی را با نقوش متنوع و جنس مرغوب می بافند که در نوع خود کم نظیر است (همان، 1374: 88).

حصیربافی
حصیربافی به معنی بافت رشته های حاصل از الیاف گیاهی (سلولزی) به کمک دست و ابزار ساده دستی است که طی آن محصولات مختلفی مانند زیرانداز، سفره حصیری، انواع سبد، انواع ظرف و … تولید می شود. حصیربافی خود بامبوبافی، مروارید بافی، تِرکه بافی، چم بافی و سبد بافی را نیز شامل می شود. چیغ بافی نیز در زیرمجموعه حصیربافی قرار می گیرد با این تفاوت که در روند بافت علاوه بر الیاف گیاهی از نخ پشمی رنگ شده نیز برای ایجاد نقش و طرح های سنتی استفاده می گردد (همان، 1374: 88).

بررسی ویژگیهای اقتصادی شهر قصرشیرین
صنایع و معادن
صنایع قصر شیرین به دو دسته صنایع تولیدی و صنایع دستی تقسیم میشود. صنعت نفت در محدوده این شهرستان پایه ریزی و تشکیل شده و جمعیت زیادی را از اطراف، به خود جذب نموده است. مهم ترین منابع زیرزمینی قصر شیرین نفت است. اولین چاههای آن در "نفت شهر" در سال 1308 برابر با 1929 با فعالیتهای پی گیر اکیپ نفت انگلیس به سرپرستی ویلیام دارسی به نفت رسید (میراث فرهنگی قصرشیرین، 1392).

کشاورزی و دام داری
عبور رود حلوان از میان شهر، سبب حاصلخیزی زمینها و باغهای فراوان شهرستان قصر شیرین شده و سدی که بر این رود زده شده مایه رونق کشاورزی منطقه شده است. در قصر شیرین درصدی از مردم به کشاورزی و بیش تر مردم به امور بازرگانی و دولتی اشتغال دارند. محصولات کشاورزی این شهرستان را گندم، جو، تره بار، مرکبات، انگور و خرما تشکیل میدهند.آب مورد نیاز برای کشاورزی این منطقه، از رود و چاه ها تامین میشود. در زمینه دام داری قصر شیرین به علت داشتن مراتع قشلاقی از رونق خاصی برخوردار بوده و فرآوردههای دامی از جمله صادرات قصر شیرین به شمار می رود. محصولات گندم، جو، تره بار، روغن حیوانی، مرکبات، و خرما جزو محصولات صادراتی شهرستان محسوب میشوند می دهد (همان، 1393).

تاریخچه شهر قصرشیرین
قصر شیرین پیش از اسلام
قصر شیرین از شهرهای قدیمی و تاریخی استان کرمانشاه است و بنای آن را در آثار تاریخی و ادبی به خسرو پرویز نسبت می دهند وی در زمان پادشاهیش باغی وسیع با قصرهایی دلپذیر که متناسب با آب و هوای زمستان این ناحیه بود در این شهر بنا نهاد. پس از حمله عربها به امپراتوری ساسانیان، قصرهای خسرو پرویز به کلی ویران گشت. تا سال ۱۲۷۰. ق (برابر با ۱۸۵۳ میلادی)، قصرشیرین قصبه کوچکی بیش نبود (میراث فرهنگی قصرشیرین، 1392).
قصرشیرین پس از اسلام
ابودلف مسعر بن المهلهل الخزرجی در آغاز سده چهارم هجری قصرشیرین را به صورت شهری "دارای ساختمان های بلند و عظیم" که "دید انسان از تعیین ارتفاع آن عاجز، و فکر از پی بردن به آن قاصر است" توصیف کرده است (خزرجی، مهلهل،1384:58). اما یعقوبی در سال ۲۸۷ قصرشیرینری از ویرانههای قصر یاد می کند و ابن اثیر از تخریب بیشتر آن در طی زلزلهای در سال ۳۴۵ قصرشیرینری خبر میدهد (سبحانی، 1380: 33). حمدالله مستوفی در قرن هشتم هجری و در سال ۷۴۰ قصرشیرینری (۱۳۴۰ میلادی) قصرشیرین را دارای هوایی بد و دارای بادهای سموم عنوان میکند و کاخ شیرین را "اندکی معمور" مینامد (مستوفی، ابی بکر، 1378).

قصر شیرین در دوران معاصر
اثر به جا مانده از بنای تاریخی مربوط به ۱۱۰ تا ۱۲۰ سال پیش در شهر قصرشیرین که در زمان جنگ هشت ساله ایران و عراق نابود شد. با آغاز جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۵۹ قصر شیرین نخستین شهر از ایران بود که توسط ارتش بعث عراق تسخیر شد. ارتش عراق با ورود به شهر به تخریب شهر پرداخت، چنانکه تمامی ساختمان های شهر در مدت کوتاهی ویران گشت و تنها یک ساختمان باقی ماند که به عنوان مقر نیروهای بعثی مورد استفاده قرار می گرفت. آثار تاریخی شهر نیز همگی مورد تخریب قرار گرفتند. پس از پایان جنگ در سال ۱۳۶۷ اهالی شهر مجدداً به بازسازی شهر پرداختند و شهر را از نو بنا کردند. همچنین تعدادی از مردمان قصرشیرین در شهرستان ایوانغرب ساکن می باشند.

بررسی جاذبههای شهر قصرشیرین
جاذبه زیارتی
– روایتگاه چم امام حسن در نزدیکی شهر قصرشیرین
– امامزاده سید علی در شهر سومار (میراث فرهنگی قصرشیرین، 1392).

جاذبههای تاریخی
– کاخ خسرو
در حاشیه شمالی شهر کنونی قصرشیرین و در نزدیکی آتشکده چهارقاپی، ویرانهایهای قصر خسرو پرویز دیده میشود. این بنا در جهت شرقی- غربی و به ابعاد 285×98 متر بر روی مصطبهای به ارتفاع هشت متر ساخته شده است. راه ورود به داخل بنا از طریق پلکان صورت میگرفت. در قسمت شرقی بنا، تالار ستوندار مسطیل شکلی دیده میشود و سقف آن به وسیله طاقهای آجری پوشش داده شده است، صورت میگیرد. در شمال و جنوب اتاق گنبددار، اتاقهای مستطیل شکلی وجود دارد که از طریق اتاق گنبد دار، قابل دسترسی بودهاند. هم چنین در پشت اتاق گنبد دار، حیاط مربع شکلی به ابعاد 27×27 متر با رواق ستون دار قرار دارد. اطراف این حیاط را اتاقهای متعددی فرا گرفته است. در قسمت غربی حیاط نیز ایوانی ساخته شده است که از طریق درگاهی به حیاط دیگر کاخ منتهی میشود. در اطراف این حیاطها نیز مجموعه اتاقها و اصطبلها قرار دارند. در قسمت شمالی تراس، چند خانه به صورت یک مجموعه دیده میشود. ظاهراً خانههایی که در قسمت مرکزی قرار دارند، حرم پادشاه و خانههای اطراف مکانی برای پذیرایی میهمانان بودهاست. در مورد این کاخ، مورخین و جغرافی نویسان ایرانی و عرب مطالب فراوانی نوشتهاند. آنها بر این اعتقادند که این کاخ توسط خسرو پرویز در میان باغ وسیعی ساخته شد و حیوانات وحشی با آزادی تمام در این مکان میزیستند و آب فراوانی از رودخانه الوند در این باغ جریان داشت. یاقوت حموی این کاخ را جزء عجایب جهان به شمار میآورد که در سال 628 م توسط "هراکلیتوس" ویران شد تصویر (3-3) کاخ خسرو را نشان میدهد (میراث فرهنگی قصرشیرین، 1392).

تصویر شماره (3-3) کاخ خسرو قصرشیرین
منبع: میراث فرهنگی قصرشیرین: 1392

– آتشکده چهار قابی
چهار قاپو یا چهار قاپی به معنی چهار در از جمله آتشکدههای دوره ساسانی در شهر مرزی قصرشیرین است. این آتشکده از نوع آتشکدههایی است که دارای دالان طواف بوده و به مرور زمان رواق آن فرو ریخته است و تنها در برخی از قسمتها، آثاری از آن دیده میشود. این آتشکده اتاقی مربع شکل به ابعاد 25×25 متر است و سقفی گنبدی شکل به قطر شانزده متر داشت که متاسفانه اکنون اثری از آن باقی نمانده است و تنها بقایای گوشوارهها در چهار گوشه آن دیده میشود. این اتاق مربع شکل دارای چهار درگاه ورودی است که به رواق اطراف فضای مرکزی منتهی میشوند. در اطراف این بنا مجموعه اتاقها و فضاهایی وجود دارد که بخشهایی از آن در نتیجه کاوشهای باستان شناختی سالهای اخیر شناسایی شده است. این بنا با استفاده از مصالح محلی از قبیل لاشه سنگ و ملاط گچ ساخته شده و گنبد آن آجری بوده است تصویر (3-3) آتشکده چهار قاپی را نشان میدهد (میراث فرهنگی قصرشیرین، 1392).

تصویر (3-4) آتشکده چهار قاپی
منبع: میراث فرهنگی قصرشیرین، 1392
– بان قلعه
بنای معروف به بان قلعه یا قلعه خسرو در داخل شهر قصرشیرین، در کنار خیابان مدرس قرار دارد. این بنا امروزه به صورت تپه نسبتا بزرگی دیده میشود که تنها بخشی از ساخت و سازهای آن قابل رویت است. بر اساس نقشه ترسیمی دمورگان این بنا به صورت سکوی مربع شکلی به ابعاد 145×145 متر است که در بالای آن مجموعهای از واحدهای ساختمانی احداث شده است. راه دسترسی به این واحدها از طریق پلکانی است که در ضلع شمالی بنا قرار دارد. در هر این سکو شش برج مربع شکل مستحکم قرار گرفته و در اطراف این برجها نیز راهروهایی قرار دارد.برا ساس شواهد موجود، راهروی شمالی یه عرض 85/1 متر و طول 145 متر و راهروی غربی به عرض 10/2 متر و طول 145 متر است و یکی دیگر از راههای دسترسی به واحدهای داخل مجموعه از طریق این راهروها میباشد. متاسفانه واحدهای ساختمانی بالی سکو و همچنین راهرو و پلکانههای دسترسی به زیر خاک فرو رفته وتنها بخشی از دیوار و برجهای غربی قابل رویت است. بر اساس بخشهای باقی مانده هر یک از این برجها به فاصله تقریبی 20/20 متر تا 80/23 متر از یکدیگر قرار گرفتهاند. برج شماره یک به ابعاد 30/10 ×30/10 متر است و از ارتفاع آن 40/7 متر باقی مانده است. برج شماره دو به طول 60/9 متر، برج شماره سه به طول 80/23 متر، برج شماره چهار به طول 60/9 متر و برج شماره پنج به طول 10/11 متر است. هریک از این برجها مانند سایر قسمتهای بنا با لاشه سنگ و ملاط گچ چیده شده و سطوح آنها نیز با ملاط گچ اندود شده است. اگرچه برخی از پژوهشگران این بنا را قلعهای از زمان ساسانیان و بیانی صریحتر از زمان خسرو دوم (628 – 590 میلادی) میدانند، ولی واقعیت این که تا انجام کاوشهای باستان شناختی نمیتوان در مورد زمان ساخت و کاربری این بنای بسیار مهم اظهار نظر قطعی کرد (میراث فرهنگی قصرشیرین، 1392).

– سیستمهای آبرسانی
در جبهه شمالی بنای معروف به عمارت خسرو به موازات جاده کمربندی قصرشیرین – خسروی، بقایای سیستمهای آبرسانی دوره ساسانی به طول ده کیلومتری قابل رویت است که در میان اهالی محل به" نهر شاهگدار" معروف است. این کانال از طریق بندی که در شمال شرقی روستای سید ایاز میباشد، آب رودخانه حلوان را به حاشیه شمالی شهر قصرشیرین انتقال میداده است. این کانال با استفاده از بلوکهایی از جنس سنگهای ماسهای خاکستری مایل به سبز رنگ و ملاط گچ ساخته شده است. در مورد اهمیت این کانال در دوره ساسانی همین بس که اکثر جغرافیانویسان ایرانی و عرب سده سوم ه. ق به بعد در مورد آن بحث کردهاند. در دوره پهلوی اول به منظور احیاء باغات و زمینهای کشاورزی قصرشیرین بند و کانال مذکور با لاشه سنگ و ملاط گچ بازسازی و احیا شده است. این کانال به عرض متوسط 40/3 متر است و از عمق آن در برخی قسمتها حدود یک متر باقیمانده است. دیوارههای این کانال به عرض هفتاد سانتی متر است که در فواصل معین به منظور استحکام بیشتر دیوارهها، پشتبندهای دو قلویی احداث شده است. از آنجا که ارتفاع دیوارههای این کانال در برخی قسمتها حدود هفتاد متر است، لذا در حد فاصل پشتبندها، دریچههایی جهت انتقال آب به منظور مشروب کردن زمینهای کشاورزی در دو طرف کانال ایجاد کردهاند تصویر(3-5) سیستمهای آبرسانی ساسانی قصرشیرین را نشان میدهد (میراث فرهنگی قصرشیرین، 1392)

تصویر (3-5): سیستمهای آبرسانی ساسانی قصرشیرین
منبع: میراث فرهنگی قصرشیرین، 1392
– کاروانسرای قصرشیرین
این کاروانسرا در داخل شهر قصرشیرین قرار دارد که متاسفانه در اثر حملات عراق آسیب زیادی دیده و تنها قسمت ورودی آن باقی مانده است ولی در سالهای اخیر میراث فرهنگی اقدام به بازسازی آن نموده است. این کاروانسرا نیز از نظر پلان تا حدودی شبیه کاروانسراهای صفوی بیستون و ماهیدشت میباشد به طوری که دارای ورودی طاق داری در ضلع جنوبی بناست که در هر طرف ورودی سکویی دراز ایجاد شده است. پس از ورودی، هشتی گنبد داری قرار دارد که از طریق آن میتوان وارد حیاط مرکزی شد. در چهار طرف این حیاط، ایوانهای بزرگی با طاق جناغی قرار دارد. همچنین در اطراف ضلع حیاط مرکزی تعدادی اتاق ساخته شده است در جلو هر یک از این اتاق ها ایوان کوچکی و در پشت اتاقها، اصطبلهای درازی احداث شده است. این کاروانسرا به وسیله لاشه سنگ و آجر ساخته شده است. حتی در برخی از قسمت های آن از جمله ورودی، از آجرهای بناهای ساسانی نیز استفاده کردهاند تصویر (3-6) کاروانسرای عباسی قصرشیرین را نشان میدهد (میراث فرهنگی قصرشیرین، 1392).

تصویر (3-6): کاروانسرای عباسی قصرشیرین
منبع: میراث فرهنگی قصرشیرین، 1392

مطبوعات
نخستین نشریه در قصرشیرین، شبنامه "حرفهای حسابی" بود که در ۱۹۱۵ میلادی (۱۲۹۴ خورشیدی)، همزمان با تشکیل دولت مهاجرین در کرمانشاه، از سوی "کمیته دفاع ملی" منتشر میشد. نشریه دیگر در قصرشیرین "صدای سرحد" بود که به صاحب امتیازی علی اکبر غروی منتشر میشد (شیریان، 1393: 101). همچنین هفتهنامه "شاه ایل" دیگر نشریهای بود که از خرداد ماه سال ۱۳۳۱ به مدیریت رحیم حاتم آغاز به انتشار کرد. انتشار این نشریه تا سال ۱۳۵۶ به مدت ۲۵ سال به طور نامرتب ادامه یافت. در حال حاضر هیچ نشریهای در قصرشیرین منتشر نمی شود (شیریان، 1393: 340).

منابع و مآخذ
منابع فارسی
1- ابراهیمزاده، عیسی و راضیه ولاشجردی فراهانی، (1392)، تحلیلی بر انگیزه گردشگران و تاثیر عامل جنسیت و درآمد بر آن مطالعه موردی: گردشگران نوروزی شهرستان محلات، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات شهری، شماره 4، صفحات 22-13.
2- ببی، ارل، (1390)، روش تحقیق در علوم اجتماعی، ترجمه: رضا فاضل، چاپ هشتم، تهران: انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها( سمت).
3- خزرجی، ابودلف و مسعربن مهلهل، (1354)، سفرنامه ابودلف در ایران( در سال 341 هجری) با تعلیقات و تحقیقات ولادیمیر فینورسکی، ترجمه ابوالفضل طباطبایی، تهران: انتشارات زوار.
4- بنسبردی، علی؛ رحیمزاده ،میثم؛ اسدی، حسن و احمد محمودی، (1392)، ارتباط بین انگیزهها با رضایتمندی گردشگران پیستهای اسکی استان تهران، مجله مدیریت ورزشی، شماره 3، صفحات 69- 53.
5- پورشفیع، عبدالله، (1374)، بازسازی و جغرافیای قصرشیرین، تهران: انتشارات آناهیتا.
6- پیرس، فیلیپ. ل، (1398)، رفتار گردشگر بن مایهها و طرحهای مفهومی، مترجم: حمید ضرغام بروجنی با همکاری زهره جوادی سبحانی و سید محمد حسن حسینی، چاپ اول، تهران: انتشارات مهکامه.
7- جاروندی، رضا و نازفر فرقانی، (1388)، مقایسه انگیزه سفر درمیان دو نسل جوان و بزرگسال( مطالعه موردی: مسافران شهر شیراز،فصلنامه پژوهش جوانان، شماره 2، صفحات 142- 123.
8- حافظنیا، محمدرضا، (1392)، مقدمهای بر روش تحقیق در علوم انسانی، چاپ نوزدهم، تهران: انتشارات سمت.
9- داس ویل، راجر، (1385)، مدیریت جهانگردی( مبانی، راهبردها و آثار، چاپ چهارم، تهران: انتشارات دفتر پژوهشهای فرهنگی.
10- رنجبریان، بهرام و محمد زاهدی، (1388)، شناخت گردشگری، چاپ پنجم، اصفهان: انتشارات چهارباغ.
11- رنجبریان، بهرام و محمد غفاری، (1391)، گونهشناسی گردشگری بر اساس انگیزههای سفر به عنوان مبنایی برای بخشبندی بازار گردشگری، اولین همایش ملی گردشگری و طبیعت ایران زمین، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان.
12- رنجبریان، بهرام؛ غفاری، محمد وعلیرضا امامی، (1392)، شناسایی و تجزیه تجزیه و تحلیل انگیزههای گردشگران خارجی جهت سفر به شهر اصفهان،فصلنامه پژوهشهای شهری و منطقهای،شماره17، صفحات 36-21.
13- رضوانی، علیاصغر، (1386)، جغرافیا و صنعت توریسم، چاپ هفتم، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
14- سبحانی، نریمان، (1380)، شهر باستانی قصرشیرین، چاپ اول، کرمانشاه: انتشارات موسسه فرهنگی، هنری و سینمایی کوثر.
15- ساروخانی، باقر، (1373)، روشهای تحقیق در علوم اجتماعی، چاپ دوم، تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
16- شیریان، محمد حسین، (1392)،تاریخ مطبوعات استان کرمانشاه، چاپ اول، کرمانشاه: انتشارات اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی کرمانشاه، شورای پژوهشی.
17- صفری شالی،رضا، (1391)، راهنمای تدوین طرح تحقیق، چاپ چهارم، تهران: انتشارات جامعه و فرهنگ.
18- عضدانلو، حمید، (1380)، آشنایی با مفاهیم جامعهشناسی، چاپ سوم، تهران: نشر نی.
19- کاظمی، مهدی، (1387)، تحلیل ادراک شهروندان زاهدانی در توسعه گردشگری چابهار، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 12، صفحات 100- 81 .
20- کازنو، ژان، ( 1384)، جامعه شناسی وسایل ارتباط جمعی، مترجمین: باقر ساروخانی؛ منوچهر محسنی، چاپ هشتم، تهران: انتشارات اطلاعات.
21- کروبی، مهدی، (1387)، فرهنگ قومی، سرمایه فرهنگی و صنعت گردشگری، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، شماره 28، صفحات 324- 309.
22- لامزدن، لس، (1387)، بازاریابی گردشگری، ترجمه دکتر ابوالفضل تاجزاده نمین، چاپاول، تهران: انتشارات دانشگاه پیامنور،
23- مستوفی، حمدالله و حمدالله بن ابی بکر، (1387)، نزهه القلوب با مقابله و حواشی و تعلیقات و فهارس، قزوین: انشارات طه.
24- نصیریان، جلال، (1389)، نگاهی به انواع گردشگری از توریسم تا گردشگر، ماهنامه آریانا گردشگر، شماره 30، صفحات 58- 56.
25- نوری کرمانی، علی؛ ارسطو، یاری و سعید گیوهچی، (1385)، گونه شناسی انواع گردشگری تخصصی، مجله علوم جغرافیایی ، شماره 3، صفحات 125- 103.
26- وبلن، تورشتاین، (1383)، نظریه طبقه مرفه، چاپ اول، تهران: نشر نی.
27- وای.گی. چاک، (1388)، جهانگردی در چشمانداز جامع، ترجمه: دکتر علی پارسائیان ؛محمد اعرابی، چاپ ششم، تهران: انتشارات دفتر پژوهشهای فرهنگی.
28- میسون، پیتر، (1387)، گردشگری ، اثرات ، برنامهریزی و مدیریت ، مترجمین : روزبه میرزائی ؛ پونه ترابیان، انتشارات ترمه ، چاپ اول ، تهران
29- همائی فر، علی؛ کاظمی مطلق، نازلی؛ ناظمی شیردان، نادر و سارا رئیسالمحدثین، (1390)، ارزیابی اثرات استقرار منطقه نمونه بینالمللی شاندیز به منظور کاهش آثار منفی، اولین همایش بینالمللی مدیریت گردشگری و توسعه پایدار، دانشگاه آزاد اسلامی فارس واحد مرودشت.

منابع انگلیسی

1- Amir tahmaseb saharnaz, 2007, The Typology of in bound Tourists visiting Iran, Isfahan university and lulea university of teachnology.

2- Jennings, G, 2001, Tourism research, john wiley and sons, Astralia ltd.

3- Williams, s, 2001, Tourism geoghraphy, Route ledge, London and New Yourk.

1- Les,lumsdone
2- pearce
3-maslow
4- Peter mason
5- Age، gender، education
6- Ethnicity، social comparison، mass media
7- likret
8- Validity
9- reliability
10- Cronbach's alpha
—————

————————————————————

—————

————————————————————