عنوان تحقیق به فارسی:
"مقایسه وضعیت کیفیت زندگی در بیماران MMT با NA"
عنوان تحقیق به انگلیسی:
"Comparison of quality of life in patients MMT with NA"
4- بیان مساله (تشریح ابعاد، حدود مساله ، معرفی دقیق مساله ، بیان جنبه های مجهول و مبهم و متغیرهای مربوط به پرسش های تحقیق ، منظور تحقیق )
واژه اعتیاد1 به معنی عادت کردن و احساس نیاز است(صلحی و ابولفتحی،1392). سازمان بهداشت جهانی (2002؛ به نقل از سهرابی، 1387) ویژگی های اعتیاد را این گونه بیان می کند: 1) نیاز به مصرف یک ماده شیمیایی که عدم مصرف آن سبب ایجاد حالات غیر عادی در بدن شده و برای معتادان غیر قابل تحمل می شود؛ 2) تمایل به افزایش تدریجی میزان مصرف دارو برای کسب لذت و آرامش؛ 3) وابستگی جسمی و روانی به دارو؛ 4) احساس خوشی که بعد از استعمال دارو به معتاد دست می دهد. ماده مخدر ماده ای است که مصرف یا استعمال آن باعث می شود حالت غیر طبیعی و یا غیر عادی مانند رخوت، نشاط، افسردگی، تحرک بیش از حد در انسان به وجود آید و تغییر (تشدید و تضعیف) عملکرد اعضای بدن را موجب می شود.
سازمان بهداشت جهانی در سال 1964 واژه وابستگی دارو2 را به جای اعتیاد توصیه نمود (کاپلان و سادوک، 2010؛ نقل از صلحی و ابوالفتحی، 1392). مهمترین ویژگی وابستگی به مواد مجموعه ای از نشانه های جسمی؛ رفتاری و روانشناختی است که دلالت بر آن دارد که شخص با وجود داشتن مشکلات قابل توجه در رابطه با مصرف مواد به مصرف آن ادامه دهد؛ و برای رفع این نیاز به انجام رفتارهای مخاطره آمیزی ناگزیر می شود که زندگی اجتماعی و فردی وی دچار اختلال می شود(صلحی و ابولفتحی،1392).
بیماریها و اختلالات طولانی مدت مانند اعتیاد در زندگی مبتلایان بحران ایجاد می کنند و می توانند منجر به کاهش کیفیت زندگی آنها در ابعاد مختلف روانی و جسمانی گردند. کیفیت زندگی مفهومی چند بعدی، ذهنی و پویا است(لینگر3، 1994؛ به نقل از برزو و همکاران، 1389).
براساس تعریف سازمان بهداشت جهانی4 (WHO)(2011) کیفیت زندگی، درک افراد از موقعیت خود در زندگی از نظر فرهنگ، سیستم ارزشی که در آن زندگی می کنند، اهداف انتظارات، استانداردها و اولویت هایشان است، پس موضوعی کاملا ذهنی بوده و توسط دیگران قابل مشاهده نیست و بر درک افراد از جنبه های مختلف زندگی استوار است.
از آنجاکه اعتیاد بر جنبه های مختلف زندگی افراد معتاد از جمله کیفیت زندگی تاثیر می گذارد، برای حل این معضل و یا درمان این بیماری و کاهش تاثیرات آن تلاش های گسترده ای صورت گرفته است. براساس رویکرد و یا تخصصی که درمانگران دارند این شیوه متفاوت بوده است و گسترده وسیعی از درمان های دارویی و درمان های روان شناختی را شامل می شود. یکی از روش درمان های دارویی موفق در سال های اخیر، درمان نگهدارنده با داروی متادون5 (MMT)و بوپره نورفین است(ارسیا، خوش دل، امن الهی و اکبرزاده، 1389). آنچه در در درمان نگهدارنده اهمیت دارد آن است که در این روش درمانی به بیماران مصرف کننده مخدر به اندازه ای داروی متادون داده می شود که بیماران علایم ترک یا محرومیت نداشته و نیازی برای مصرف دوباره مواد در خود احساس نکنند، اما با وجود اثر بخشی این روش درمانی، درپاره ای موارد شاهد هستیم که با گذشت مدت زمانی از درمان، لغزش های متعددی از سوی برخی بیماران تجربه شده و زمینه عود در آنها را فراهم می شود (لوین، اوانز، بروک، کالباگ و نانز، 2006).
یکی دیگر از شیوه هایی که در مورد درمان اعتیاد به کار گرفته شده است، استفاده از گروه های خود یاری معتادان گمنام6 (NA) بوده است. انجمن معتادان گمنام یکی از انجمن های خود یاری است که به شیوه مرحله بندی شده تحت عنوان برنامه دوازده قدمی راهکارهایی را برای درمان اعتیاد ارایه کرده است و بر پایه کمک یک معتاد دیگر استوار است. در انجمن معتادان گمنام برای بهبودی افرد آموزه هایی ارایه می شود که در این آموزه ها سعی می شود باورهای غیر منطقی زمینه ساز اعتیاد اصلاح شوند. همچنین، سعی می شود تا باورهایی که بعد از اعتیاد رد باعث رنجش خاطر می و دشوار شدن ترک مواد مخدر می شود، نیز اصلاح شوند (انجمن معتادان گمنام، 1383). بررسی های بسیاری نشان داده است که حضور در انجمن معتادان گمنام تاثیر مثبت معناداری در بهبودی سلامت روان و خلق و همچنین رفع موانع ترک اعتیاد افراد معتاد دارد (مارمانی، پانی، پاسینی و پارگو7، 2007).
بنابراین با توجه به این که اعتیاد بر کیفیت زندگی فرد اثر می گذارد پژوهشگر در این چهارچوب بدنبال پاسخگویی به این سوال است که آیا وضعیت کیفیت زندگی در بیماران با درمان نگهدارنده متادون(MMT) با درمان معتادان گمنام(NA)متفاوت است؟
5- سوابق مربوط (بیان مختصر سابقه تحقیقات انجام شده درباره موضوع و نتایج به دست آمده در داخل و خارج از کشور نظرهای علمی موجود درباره موضوع تحقیق)
اهمیت و ضرورت تحقیق:
براساس گزارش دیلی و مارلات (2005)، هم اکنون اختلالات مصرف مواد و عواقب وخیم و ناخوشایند ناشی از آن، یکی از مهم ترین مشکلات سلامت عمومی در سراسر دنیا است. این اختلالات با بسیاری از مشکلات جدی پزشکی، روان پزشکی، خانوادگی، شغلی، قانونی، مالی، معنوی، و اخلاقی رابطه دارد. اختلالات مصرف مواد نه تنها باعث درد و رنج فرد مصرف کننده می شوند، بلکه بار و آسیب فراوانی را نیز بر خانواده و جامعه تحمیل می کنند(کرد میرزا، 1388). ارتباط مصرف مواد و رفتارهای اعتیاد آمیز با سایر مشکلات و انحرافات اجتماعی مانند خشونت خانگی، کودک آزاری، طلاق و بیماری های واگیردار مانند ایدز و هپاتیت و در گیر شدن بیشتر جوانان نسبت به سایر قشرها بر دامنه آسیب زایی آن می افزاید (سیام، 1385).
در ایران در طی 20 سال گذشته، میزان رشد سوء مصرف مواد بیش از 3 برابر نرخ رشد جمعیت بوده است، کنترل وابستگی به مواد افیونی برای کشور ما اهمیت زیادی دارد. کشور ایران با داشتن 1925 کیلومتر مرز مشترک با افغانستان و پاکستان که عمده ترین منابع کشت خشخاش و تولید تریاک و هروئین جهان محسوب می شوند، در مسیر ترانزیت مواد افیونی از این کشور ها به اروپا قرار گرفته و از آسیب پذیری ویژه ای برخوردار است، درمان اعتیاد و شکستن چرخه معیوب آن گران و دشوار است و سیستم درمانی جامعی با رویکرد های مختلف دارو درمانی، روان درمانی و باز پروری رامی طلبد(رئیسی دهکردی و همکاران، 1393).
کیفیت زندگی به عنوان یک مقیاس معتبر جهت ارزیابی پیامد روش های درمانی و خدماتی که به افرد آسیب دیده ارائه شده است، می باشد(ونگ8 و همکاران، 2005). لازم است در جمعیت معتادان ، که روش های مختلف درمانی را جهت پرهیز از مواد تجربه می کنند(روبین، 2004)، به ویژه معتادان تحت درمان نگهدارنده متادون و درمان معتادان گمنام، که از روش های عمده درمان اعتیاد در کشور است ارزیابی به عمل آید.
تحقیقات انجام شده در داخل و خارج کشور
رئیسی دهکردی و همکاران (1393) در پژوهش خود نشان دادند که درمان متادون بر اضطراب، افسردگی و بهبود کیفیت زندگی بیماران موثر است.
نتایج پژوهش صالح مقدم، بزاز کاهانی و واقعی (1392) نشان داد که شرکت در جلسات درمانی باعث افزایش کیفیت زندگی می شود. و از بین سه گروه درمان (درمان معتادان گمنام، درمان اجتماع مدار و درمان نگهدارنده متادون) درمان معتادان گمنام از دو گروه دیگر در تمام ابعاد هشت گانه بالاتر بود.
نتایج پژوهش بیگی و همکاران (1390) نشان داد که شرکت فعال معتادان در انجمن معتادان گمنام باعث کیفیت زندگی بهتر و تقویت اراده افراد برای رسیدن به اهداف در مقایسه با درمان نگهدارنده متادون می شود.
نتایج پژوهش گروه9 و همکاران (2008) و مارمانین 10و همکاران (2007) نشان داد که عضویت در گروه های خود یاری از جمله روش هایی است موفقیت خود را در دوام و ماندگاری دوره پاکی، بهبود کیفیت زندگی، امید به داشتن منابع حمایتی و تقویت اراده معتادان در حال بهبودی به تایید رسانده است.
فریدمن11 (2006) در پژوهش خود نشان داد که شرکت در جلسات درمان معتادان گمنام موجب بهزیستی روانی اجتماعی و بهبود کیفیت زندگی می شود.
6- فرضیه
فرضیه اصلی:
> بین کیفیت زندگی بیماران MMT و NA تفاوت وجود دارد.
فرضیه های فرعی:
> بین عملکرد فیزیکی بیماران MMT و NA تفاوت وجود دارد.
> بین محدودیت نقش مربوط به سلامت جسمی بیماران MMT و NA تفاوت وجود دارد.
> بین محدودیت نقش مربوط به سلامت هیجانی بیماران MMT و NA تفاوت وجود دارد.
> بین انرژی / خستگی بیماران MMT و NA تفاوت وجود دارد.
> بین سلامت هیجانی بیماران MMT و NA تفاوت وجود دارد.
> بین عملکرد اجتماعی بیماران MMT و NA تفاوت وجود دارد.
> بین درد بیماران MMT و NA تفاوت وجود دارد.
> بین سلامت عمومی بیماران MMT و NA تفاوت وجود دارد.
7- اهداف تحقیق
هدف کلی:
> مقایسه وضعیت کیفیت زندگی در بیماران MMT با NA.
اهداف جزئی:
> مقایسه عملکرد فیزیکی بیماران MMT و NA.
> مقایسه محدودیت نقش مربوط به سلامت جسمی بیماران MMT و NA.
> مقایسه محدودیت نقش مربوط به سلامت هیجانی بیماران MMT و NA .
> مقایسه انرژی / خستگی بیماران MMT و NA.
> مقایسه سلامت هیجانی بیماران MMT و NA .
> مقایسه عملکرد اجتماعی بیماران MMT و NA.
> مقایسه درد بیماران MMT و NA.
> مقایسه سلامت عمومی بیماران MMT و MA تفاوت وجود دارد.
10- روش کار
الف ـ نوع روش تحقیق:
با توجه به ماهیت موضوع و هدف پژوهش، روش پژوهش از نوع علی- مقایسه ای است.
ب ـ روش گردآوری اطلاعات (میدانی ، کتابخانه ای و غیره):
در خصوص گردآوری اطلاعات مربوط به ادبیات موضوع و پیشینه پژوهش از روش های کتابخانه ای و جهت جمع آوری اطلاعات برای تایید یا رد فرضیه های پژوهش از روش میدانی (پرسشنامه ها) استفاده می شود.
پ ـ ابزار گردآوری اطلاعات (پرسشنامه ، مصاحبه ، مشاهده آزمون ، فیش ، جدول ، نمونه برداری ، تجهیزات آزمایشگاهی و بانک های اطلاعاتی و شبکه های کامپیوتری و ماهواره ای و غیره ):
پرسشنامه کیفیت زندگی SF-36: پرسشنامه SF-36 ، پرسشنامه استانداردی است که توسط وار و همکاران (1992) در امریکا برای اندازه گیری کیفیت زندگی افراد سالم و بیمار طراحی شده است. این پرسشنامه دارای 8 حیطه سوال شامل: عملکرد فیزیکی (10سوال)، محدودیت نقش مربوط به سلامت جسمی (4 سوال)، محدودیت نقش مربوط به سلامت هیجانی (3 سوال)، انرژی / خستگی (9 سوال)، سلامت هیجانی(4 سوال)، عملکرد اجتماعی (2 سوال)، درد (2 سوال) و سلامت عمومی (2 سوال) می باشد. هر سوال حداقل 2 و حداکثر 6 گزینه دارد و گزینه های هر سوال براساس مقیاس صفر تا صد درجه بندی شده است و نمره صفر و صد، کمترین و بیشترین سطح عملکرد فرد را نشان می دهد. نمره هر حیطه از جمع نمرات سوالات آن حیطه تقسیم بر تعداد سوالات محاسبه می شود؛ بنابراین نمره کیفیت زندگی در هر حیطه از صفر (کمترین نمره کیفیت زندگی) تا صد (بهترین نمره کیفیت زندگی) می باشد. پایایی آن در ابعاد مختلف در مطالعه منتظری و همکاران(1384) در ایران و سایر مطلعات خارج از کشور حداقل 73% در بعد کارکرد اجتماعی و حداکثر 96% در بعد محدودیت نقش گزارش شده است (نقل از سعادت جو و همکاران، 1391).
پرسشنامه اطلاعات جمعیت شناختی: به منظور اخذ اطلاعات جمعیت شناختی نظیر سن، میزان تحصیلات، مدت استفاده از درمان و … پرسشنامه ای تدوین شده و مورد استفاده قرار می گیرد.
ج ـ جامعه آماری و نمونه و روش نمونه گیری:
جامعه آماری گروه اول عبارت از است کلیه معتادان در حال بهبود شهرستان قشم که حداقل به مدت 6 ماه از طریق درمان نگهدارنده متادون از مواد مخدر پرهیز داشته اند. و جامعه آماری گروه دوم عبارت است از کلیه معتادان در حال بهبود شهرستان قشم که از طریق انجمن معتادان گمنام حداقل 6 ماه پرهیز از مواد داشته اند.
در این پژوهش از بین جمعیت آماری مدنظر 50 نفر معتاد در حال بهبودی از طریق درمان نگهدارنده متادون و 50 نفر معتاد در حال بهبودی از طریق انجمن معتادان گمنام به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب می شوند. برای همسان کردن دو گروه شرایط ورود آزمودنی ها در گروهها به این صورت است: 1) دامنه سنی 40-20 سال؛ 2) مذکر بودن؛ 3) حداقل 6 ماه از خدمات نوع خاص درمان استفاده کرده باشد؛ 4) سطح سواد پنجم ابتدایی تا فوق دیپلم.
روش تجزیه و تحلیل اطلاعات :
داده های حاصل از این طرح با استفاده از نرم افزار آماری 22 SPSS- مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهدگرفت. ابتدا با استفاده از روش های آماری توصیفی مانند میانگین و انحراف معیار، داده ها توصیف و سپس با استفاده از آزمون t دو گروه مستقل فرضیه ها مورد سنجش قرار خواهندگرفت.
10- فهرست منابع و مآخذ (فارسی و غیرفارسی ) مورد استفاده در پایان نامه
منابع فارسی:
ارسیا، تقوا؛ خوش دل؛ علیرضا؛ امن الهی، فرهاد؛ و اکبرزاده، مهدی. (1389). بررسی میزان آگاهی متخصصین قلب تهران از درمان نگهدارنده با متادون و بوپرونورفین. مجله روان پزشکی و روان شناسی بالینی ایران، 9: ص 283-282.
انجمن معتادان گمنام ایران (1383). معتادان گمنام. نشریه پیام بهبودی، 1 (3): ص 21-9.
برزو، سید رضا؛ صلواتی، محسن؛ صفری، محمود؛ حدادی نژاد، شهرام؛ زندیه، میترا؛ و ترکمان، بیتا. (1389). کیفیت زندگی بیماران دیابتی مراجعه کننده به بیمارستان سینای همدان. مجله تحقیقات علوم پزشکی زاهدان. دوره 13ف شماره 4: ص 46-43.
بیگی، علی؛ فراهانی، محمد نقی؛ محمد خانی، شهرام؛ و محمدی فر، محمد علی. (1390) نقش تشخیصی کیفیت زندگی و امیدواری در معتادان گمنام و معتادان تحت درمان نگهدارنده متادون. مجله روان شناسی بالینی، سال سوم، شماره 3 (11).
رئیسی دهکردی، زیبا، قصاب شیرازی، مروارید؛ گلیان تهرانی، شهناز؛ رئیسی، مرضیه؛ و چای بخش، سمیرا. (1393). تاثیر متادون بر افسردگی، اضطراب و کیفیت زندگی معتادان. مجله علوم پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایلام، دروه بیس دوم، شماره دوم: ص 139-132.
سعادت جو، علیرضا؛ رضوانی، محمد رضا؛ طبیعی، شهناز؛ و عودی، داود. (1391). مقایسه کیفیت زندگی در بیماران دیابتی نوع 2 با افرد غیر دیابتی. مراقبت های نوین، فصلنامه علمی دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، دوره9، شماره 1: ص 31-24.
سهرابی، نادره. (1387). بررسی میزان سلامت روانی و تنیدگی در معتادان قاچاقچیان مواد مخدر و افراد عادی. مجله روان شناسی، 11: ص 182-173.
سیام، شهره. (1385). بررسی شیوع سوء مصرف مواد اعتیاد آور بین دانشجویان پسر دانشگاه های مختلف رشت. مجله طیب شرق، 8، (4)، 279-285.
صالح مقدم، امیر رضا؛ بزاز کاهانی، حمید؛ و واقعی، سعید (1392). مقایسه کیفیت زندگی معتادان سم زدایی شده شرکت کننده در جلسات انجمن معتادان گمنام، گروه اجتماع درمان مدار و تحت درمان با متادون مراجعه کننده به کلینیک های ترک اعتیاد مشهد سال 1391. مجله توسعه پژوهش در پرستاری و مامایی/ ویژه نامه ششمین سیمینار پرستار، ماما و پژوهش: ص 35-28.
صلحی، مهناز و ابوالفتحی، میترا. (1392). تاثیر آموزش پیشگیری از اعتیاد از طریق الگوی اعتقاد سلامتی بر اگاهی و درک دانش آموزان سال اول دبیرستان های ساوه. فصلنامه علمی – پژوهشی آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، سال اول، شماره 2، ص 31-40.
کردمیرزا نیکو زاد، عزت الله. (1388). الگویابی زیستی- روانی- معنوی در افراد وابسته به مواد و تدوین برنامه مداخله برای ارتقائ تاب آوری مبتنی بر روایت شناسی شناختی و روان شناسی مثبت نگر. پایان نامه دکتری رشته روان شناسی،دانشگاه علامه طباطبایی.
منابع انگلیسی:
Friedman, G. L. )2006(. Narcotic Anonymous: Promotion of change and growth in spiritual health, quality of life and attachment dimensions of avoidance and anxiety in relation to program involvement and time clean. [Dissertation]. Alliant International University. Los Angeles, California: 4-32.
Groh, D. R., Jason, L.A., Keys, C. B.(2008). Social network variable in AA: A literature review. Clin Psychol Rev. 2008; (28): 430-450.
Levin, F. R., Evans, S. M., Brooks, D. J., Kalbag, A. S., Edward, F. G., Nunes, N. (2006). Treatment of methadone-maintained patients with adult ADHD: Double blind comparison of methylphenidate, bupropion and placebo. Drug and Alcohol Dependence, 81, 137-148.
Maremmani, I., pani, P. P., Pacini, M., & Perugi, G. )2007) .Substance use and quality of life over 12 mounth among buprenorphin maintenance-treated and methadone maintenance-treated heroin addicted patients. J subst abus treat; (33): 41-48.
Maremmani, I., Pani, P. P., Pacini, M. & Perugi, G. (2007). Substance use and quality of life over 12 month among buprenorphin maintenance-treated and methadone maintenance-treated heroin addicted patients. Journal substance abuse treatment, (33), 41-48.
Robinson, P. F. (2004). Measurement of quality of life. J Assoc Nurs AIDS Care; 15: 14-9.
WHO-QOL group.) 2011.(What is quality of life? World health organization Qol Assessment. J Behav Health Serr. 17 (1): 354-356.
Wong, J.G., Cheung, E., Chen, E.Y., Chan, R.C., & Law, C.W. )2005(. An instrument to assess mental patients capacity to appraise and report subjective quality of life. Qual Life Res; 14: 687-94.
1 Addiction
2 drug dependence
3 Leininger, M.
4world health organizatio
5Methadone Maintenance Treatment
6 Narcotics Anonymous
7Maremmani, I., Pani, P. P., Pacini, M. & Perugi, G
8Wong, J.G
9 Groh, D. R
10Maremmani, I
11 Friedman, G. L
—————
————————————————————
—————
————————————————————
1