به نام خدا
نمونه پروپوزال مشاوره
موضوع: تاثیر مشاوره گروهی با رویکرد آدلری بر بهبود روابط بین فردی و اجتماعی دانش آموزان
The impact of Adlerian group counseling on improving Interpersonal Relations and social in students
بیان مساله:
ارتباط مقوله ای است اجتماعی؛ بنابراین نمی شود آن را در زمره مباحث نو و جدید قرار داد و با این دید در خصوص آن گفتگو کرد. در واقع، خمیرمایه اجتماعی بودن انسان ها، ارتباط میان آن هاست. در بررسی بحث ارتباطات و زمینه تاریخی آن، می توان گفت از زمانی که انسانها تصمیم گرفتند در کنار یکدیگر زندگی کنند، نیاز به برقراری ارتباط به وجود آمد و انسان ها سعی کردند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و از اینجا بود که بحث ارتباطات به عنوان مبحثی مهم و تعیین کننده در زندگی بشر مطرح شد (شاکر، 2007). البته نظام ارتباط بین افراد را می توان ارتباط یک انسان با تمام پیچیدگی هایش در ارتباط با دیگران و پیوستگی هایش با آنان دانست که در ابعاد جسمی و روانی صورت می گیرد (فرهنگی، 1390). در همین راستا روان شناسان اجتماعی تصریح می کنند که انسان ها به یکدیگر نیاز دارند و برای ارضای نیازهای خود به ناچار نیازمند ارتباط هستند. از نظر آنها پرداختن به کار و نتایج حاصل از آن و طول زمان اجرای آن تا حدود زیادی به برقراری ارتباط با دیگران بستگی دارد (بلند1، 2011).
از سویی، هیچ تماس میان فردی بدون برقراری ارتباط امکان پذیر نمی باشد. انسان همواره برای رسیدن به اهداف و خواسته هایش، نیازمند آشنایی بیشتر با انواع تعاملات اجتماعی و مدل های مهارتی می باشد. مدل مهارتی، خود نشانگر ماهیت تبادلی فرایند ارتباط است (موسی زاده، 1389). ویلیام گلاسر نیز معتقد است که 7 عادت سازنده، در روابط بین فردی افراد موفق حاکم است. او همچنین 7 عادت مخرب را ذکر می کند که روابط را خصومت آمیز می سازد و افراد موفق این رفتارها را در روابط خود کاهش می دهند. هفت عادت سازنده عبارتند از؛ حمایت کردن، تشویق کردن، گوش دادن، پذیرش، اعتماد کردن، احترام گذاشتن و در مورد اختلاف نظرها مذاکره کردن. و هفت عادت مخرب عبارتند از: انتقاد کردن، سرزنش کردن، گله و شکایت کردن، نق زدن، تهدیدکردن، تنبیه کردن و پاداش دادن برای کنترل دیگران (سرگلزایی، 1389).
داشتن ارتباطات سالم اجتماعی از مهم ترین مولفه های شخصیت سالم است. تمام نظریه ها و مکاتب روان شناسی درباره اهمیت ارتباطات اجتماعی بحث کرده اند، به طوری که در بعضی از نظریه ها، همانند نظریه روابط بین فردی سالیوان، شالوده را روابط بین فردی تشکیل می دهد. در بحث روابط بین فردی، نگرش فرد نسبت به خود و ارزیابی ای که از خود دارد، نقشی کلیدی ایفا می کند. به عنوان مثال، در روابط بین فردی، فردی که خود را بسیار نالایق، زشت و کسل کننده می بیند، ممکن است از ارتباط با دیگران اجتناب کند و فردی درون گرا شود، اما فردی که خود را جذاب، دوست داشتی و ارزشمند می داند از ارتباط با دیگران استقبال کرده با آنها ارتباطی صمیمی برقرار می کند (میلار و استونز2، 2012).
یکی از نظریه ها در این زمینه رویکرد آدلری است. نظریه پردازان آدلری معتقدند که انسان موجودی اجتماعی است و فهم او تنها در سایه بررسی ارتباط او با سایرین امکان پذیر است (بنجامین3، 2004). رویکرد آدلر بر وحدت شخصیت و ماهیت ذهنی و هدفمند رفتار تاکید دارد، این رویکرد به خاطر تاکید بر مسئولیت، تلاش در جهت برتری جویی، جستجوی ارزش و معنی در زندگی، یک الگوی رشدی است و این عقیده را که برخی از نظر روانی بیمار هستند و نیازمند درمان هستند را رد می کند. بلکه این رویکرد کار خود را به عنوان آموزش راه های بهتر برای افراد به منظور چالش در حوزه تکالیف زندگی، جهت دهی، کمک به افراد برای تغییر افکار نادرست و ترغیب افرادی که دلسرد (ناامید) شده اند، می داند (کوری، 2005؛ ترجمه سید محمدی، 1387).
مشاوره آدلری، عموماً دارای محدوده زمانی است و بر درمان حمایتی تاکید دارد. این روش درمانی فرد را به سوی تعدیل بینش، تغییر نگرش و اصلاح رفتار سوق می دهد. مشاوره به روش آدلری می تواند بر والدین، روابط زناشویی، انتخاب شغل و رشد فردی متمرکز شود. مفاهیم آدلری در روان درمانی یا در مشاوره سعی دارد تا تصورات و اهداف اشتباه درباره خود، دیگران و زندگی را اصلاح کند. هدف مهم مشاوره و روان درمانی آدلر، کاهش احساس حقارت و جایگزینی این احساسات با حس اعتماد به نفس و شایستگی است (شارف، 1992؛ ترجمه فیروز بخت، 1389).
مداخلات مبتنی بر نظریه آدلر به افراد کمک می کند تا بتوانند با مقاطع حساس دوران رشد، بحران های زندگی و تغییرات به وجود آمده در زندگی شان سازگار شوند. آدلر فرد برخوردار از سلامت عمومی را فردی می داند که توان شهامت رسیدن به اهدافش را دارد. چنین فردی جذاب، شاداب، مطمئن و خوش بین است و ضمن پذیرفتن اشکلات خود در حد توان اقدام به رفع آنها می کند (استین و ادواردز، 2008؛ به نقل از عزیزی، 1390).
بنابراین با توجه به آنچه که گفته شد پژوهش حاضر به دنبال پاسخگویی به این سوال است که آیا مشاوره گروهی با رویکرد آدلری بر بهبود روابط بین فردی و اجتماعی دانش آموزان موثر است؟
اهمیت و ضرورت:
در اهمیت پژوهش حاضر باید گفت که انسان موجودی اجتماعی است و برای اینکه بتواند به حیات خود در اجتماع ادامه دهد، باید با همنوعان خود سازگاری و همنوایی داشته باشد. عدم سازگاری و همنوایی جوانان با سایر افراد بیشتر ناشی از عدم رشدیافتگی کامل اجتماعی آن هاست. این امر می تواند در دراز مدت شیرازه نظام اجتماعی را بر هم زند. داشتن روابط صحیح، سالم و مثبت با دیگران می تواند کلید رشد و کامل آدمی باشد (خلیلی، 1379).
امروزه با وجود تغییرات عمیق فرهنگی در شیوه های زندگی، بسیاری از افراد در رویارویی با مسائل زندگی تواناییهای لازم و اساسی را ندارند و همین امر آنان را در مواجهه با مسائل و مشکلات زندگی روزمره و مقتضیات آن آسیب پذیر ساخته است (کلینکه، ترجمه محمد خانی، 1384).
روان شناسان اخیرا در بررسی اختلالات روانی و انحرافات اجتماعی به این نتیجه رسیده اند که بسیاری از اختلالات و آسیب ها در ناتوانی افراد، ریشه در تحلیل صحیح و مناسب از خود، موقعیت خویش، عدم احساس کنترل کفایت شخصی برای رویارویی با موقعیتهای دشوار و عدم آمادگی برای حل مشکلات و مسائل زندگی به شیوه ای مناسب دارد. بنابراین با توجه به تغییرات و پیچیدگی های روز افزون جامعه و گسترش روابط اجتماعی، آماده سازی افراد به خصوص نسل نوجوان و جوان برای رویارویی با موقعیتهای دشوار امری ضروری به نظر می رسد (طارمیان، 1378).
علاوه بر آن ضرورت انتخاب متغیر روابط بین فردی و اجتماعی به این دلیل بوده است که متاسفانه فقدان ارتباطات اجتماعی موثر می تواند منجر به هیجانات منفی، اضطراب، افسردگی، تنهایی، احساس انزوا و خودپنداره ضعیف شود (تریچی4، 2006).
همچنین مواردی که در ذیل به آن اشاره شده دلیل بر اهمیت وضرورت انجام این تحقیق بوده است:
-نیاز به بررسی تاثیر مشاوره گروهی با رویکرد آدلری بر بهبود روابط بین فردی و اجتماعی دانش آموزان ؛
-طراحی روشی برای بهبود روابط بین فردی و اجتماعی دانش آموزان؛
-عدم وجود پژوهشی جامع در این حوزه؛
-ایجاد زمینه برای انجام پژوهش های بیشتر وهمه جانبه در این حوزه.
با بررسی های انجام شده در ایران، تحقیقات اندکی به طور مستقیم تاثیر مشاوره گروهی با رویکرد آدلری بر بهبود روابط بین فردی و اجتماعی دانش آموزان نشان داده است. لذا بررسی تاثیر مشاوره گروهی با رویکرد آدلری بر بهبود روابط بین فردی و اجتماعی دانش آموزان ضرورت پیدا کرد.
نتایج حاصل از این پژوهش، می تواند چشم اندازی روشن و عملی برای مشاوران و روان درمانگران فراهم نماید. به علاوه، نتایج پژوهش می تواند مبنای نظری و عملی مناسبی برای کاهش مشکلات رفتاری جوانان و نوجوانان در موسسات مختلف آموزشی و درمانی مورد استفاده قرار گیرد. لذا بررسی در زمینه تاثیر مشاوره گروهی با رویکرد آدلری بر بهبود روابط بین فردی و اجتماعی دانش آموزان ضرورت پیدا نمود.
پیشینه:
امیری (1392) پژوهشی با هدف تاثیر آموزش مادران با رویکرد آدلر-درایکورس بر نشانه های مثبت و منفی کودکان با اختلال نارسایی توجه-بیش فعالی انجام دادند. روش پژوهش نیمه آزمایشی دارای طرح پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل بود. ازاین رو تعداد 24 نفر از مادرانی که فرزندان شان با استفاده از معرفی معلمان، پرسش نامه کانرز و مصاحبه تشخیصی دارای این اختلال تشخیص داده شده بودند به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب و در دو گروه آزمایش و کنترل همتا سازی شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسش نامه مرضی کودکانCSI-4، مقیاس درجه بندی کانرز والدین و پرسش نامه عملکرد رفتاری کودکان بود. آموزش مادران با رویکرد آدلر-درایکورس در قالب 10 جلسه نوددقیقه ای در گروه آزمایشی اجرا شد. در پایان دو گروه آزمایشی و کنترل پرسش نامه های یادشده را به عنوان پس آزمون تکمیل کردند. داده ها با استفاده از تحلیل کوواریانس مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. تحلیل نتایج بیانگر تاثیر کاربندی آزمایشی برافزایش عملکرد رفتاری (05/0P<) و همچنین نشانگر تاثیر کاربندی در کاهش، علائم اختلال نارسایی توجه-بیش فعالی ترکیبی و بیش فعالی (05/0P<) کودکان گروه آزمایشی نسبت به گروه کنترل بود اما هیچ تاثیری را بر علائم نارسایی توجه این کودکان نشان نداد. به طورکلی یافته ها نشان می دهند که آموزش والدین به شیوه آدلر-درایکورسی، مشکلات رفتاری فرزندان را کاهش داده و سبب کاهش نشانه های مرضی کودکان با اختلال نارسایی توجه-بیش فعالی می شود.
عزیزی (1390) پژوهشی با هدف بررسی اثربخشی مشاوره گروهی آدلری بر خودکارآمدی و خودپنداره دانشجویان پسر دانشگاه دولتی بجنورد انجام داد. این پژوهش،نیمه آزمایشی،ازنوع پیش آزمون و پس آزمون باگروه کنترل است .جامعه آماری این پژوهش کلیه دانشجویان پسر18 تا24 ساله دانشگاه دولتی بجنورد در سال1389 -1390می باشند .پس از فراخوان دانشجویان برای شرکت در جلسات مشاوره گروهی تعداد30 نفر به صورت تصادفی به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند .قبل و بعد از اجرای رویکرد آدلر دو مقیاس خودپنداره راجرز و خودکارآمدی شرر توسط هر یک از آزمودنی ها تکمیل شد .آموزش در11 جلسه صورت گرفت .در مورد فرضیه اول مبنی بر این که رویکرد آدلری بر خودکارآمدی دانشجویان تاثیر دارد نتایج نشان داد که با99 درصد اطمینان می توان ادعا کرد خودکارآمدی آزمودنی هایی که تحت مشاوره آدلری بوده اند به میزان قابل توجه و معناداری بهبود پیدا کرده است و این در حالی است که خودکارآمدی آزمودنی های گروه کنترل نه تنها بهبود نداشته بلکه به میزان ناچیزی کاهش یافته است .در مورد فرضیه دوم که رویکرد آدلری بر خودپنداره دانشجویان تاثیر دارد نتایج نشان داد که مداخله آزمایشی بر خودپنداره افراد تاثیری نداشته است و خودپنداره آزمودنی هایی که تحت مشاوره آدلری بوده اند و آزمودنی هایی که مشاوره را دریافت نکرده اند تغییری نکرده است .در واقع آموزش فوق در تغییرخودپنداره افراد در عمل بی تاثیر بوده است.
اسماعیلی نسب، علی زاده، احدی، دلاور، اسکندری، (1390) پژوهشی با هدف مقایسه اثربخشی دو روش آموزش والدین با رویکرد آدلر – درایکورس و بارکلی بر بهبود مولفه های محیط خانواده در خانواده های دارای فرزندان با اختلال سلوک انجام دادند. در این پژوهش نیمه آزمایشی، از میان 5 مدرسه پسرانه منطقه 7 تهران، والدین 30 کودک دبستانی که بر اساس پرسشنامه علائم مرضی کودکان (CSI-4) واجد ملاک های تشخیصی اختلال سلوک بودند، انتخاب و والدین آنها به طور مساوی و تصادفی در سه گروه قرار گرفتند و در نهایت با افت آزمودنی، نتایج 13 نفر والدین در گروه رفتاری، 11 نفر در گروه آدلر – درایکورس و 11 نفر در گروه گواه مورد بررسی قرارگرفتند. به منظور سنجش محیط خانواده از پرسشنامه محیط خانواده موس و موس (1993) استفاده شد و برای تحلیل داده ها، از آزمون تحلیل کوواریانس استفاده شد. یافته ها: بر اساس نتایج به دست آمده، در گروه آدلر – درایکورس کاهش معناداری در عامل تعارض و کنترل و افزایش معناداری در عامل جهت گیری فرهنگی و تاکید اخلاقی مذهبی نسبت به گروه گواه مشاهده شد. با این حال، در گروه رفتاری تنها در عامل تعارض نسبت به گروه گواه تفاوت دیده شد. نتیجه گیری: با توجه به نقش محیط خانواده در شکل گیری اختلال سلوک در کودکان، اثربخشی بیشتر روش آدلری بیانگر اهمیت این روش در اتخاذ راهبردهای درمانی مناسب برای اختلال سلوک است.
علیزاده، نصیری فرد و کرمی، (1389)پژوهشی با هدف بررسی تاثیر آموزش دلگرمی مبتنی بر رویکرد آدلر بر روی خودکارآمدی عزت نفس دختران نوجوان انجام دادند. این پژوهش آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل اجرا شد. گروه نمونه شامل 20 نفر از دانش آموزان دختر دبیرستان های منطقه 13 شهر تهران در سال 87 بودند، که به صورت خوشه ای تصادفی انتخاب شدند و نیز به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل (در هر گروه ده نفر) جایگزین شدند. میزان خودکارآمدی و عزت نفس شرکت کنندگان در این پژوهش به ترتیب توسط مقیاس خودکارآمدی عمومی شرر و همکاران و پرسشنامه عزت نفس کوپراسمیت در پیش آزمون و پس آزمون سنجیده شد. گروه آزمایش تحت 10 جلسه آموزش دلگرمی قرار گرفت. اجرای تحلیل کوواریانس بر روی داده ها نشان داد که میزان خودکارآمدی و عزت نفس گروه آزمایش افزایش معناداری یافته بود. بر این اساس می توان نتیجه گیری کرد که آموزش دلگرمی مبتنی بر رویکرد آدلر می تواند خودکارآمدی و عزت نفس دختران نوجوان را افزایش دهد.
ساجدی، آتش پور، کامکار، صمصام شریعت، (1387) پژوهشی با هدف تاثیر آموزش مهارت های زندگی بر روابط بین فردی، عزت نفس و ابراز وجود دختران نابینا انجام دادند. پژوهش از نوع تجربی بوده و در آن از طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش را کلیه دختران نابینای این مرکز تشکیل می دادند که از بین آنها دختران بین سنین 20 تا 40 سال به دلیل توانایی درک بهتر جلسات برای تحقیق مد نظر قرار گرفتند و از میان آنها 26 نفر به طور تصادفی انتخاب و در 2 گروه 13 نفری آزمایش و کنترل گمارده شدند. گروه آزمایش به مدت 9 جلسه 2 ساعته و 2 روز در هفته تحت آموزش مهارتهای زندگی قرار گرفتند. ابزارهای مورد استفاده در این تحقیق زیر مقیاس روابط بین فردی از پرسشنامه هوش هیجانی برادبری و گریوز (1384)، پرسشنامه عزت نفس روزنبرگ (1965) و پرسشنامه ابراز وجود آلبرتی و آمونز بود. نتایج این پژوهش استفاده از تحلیل کواریانس چند متغیری نشان داد که آموزش مهارتهای زندگی بر عزت نفس و ابراز وجود دختران گروه آزمایش تاثیر مثبت معنادار داشته است (P<0.001)، ولی بر روابط بین فردی آنها تاثیر معناداری نداشته است (P<0.05).
اهداف:
هدف کلی
تاثیر مشاوره گروهی با رویکرد آدلری بر بهبود روابط بین فردی و اجتماعی دانش آموزان
اهداف جزیی
1. بررسی تاثیر مشاوره گروهی با رویکرد آدلری بر بهبود روابط بین فردی دانش آموزان
2. بررسی تاثیر مشاوره گروهی با رویکرد آدلری بر بهبود روابط اجتماعی دانش آموزان
فرضیه ها:
1. مشاوره گروهی با رویکرد آدلری موجب بهبود روابط بین فردی دانش آموزان می شود.
2. مشاوره گروهی با رویکرد آدلری موجب بهبود روابط اجتماعی دانش آموزان می شود.
تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها
رویکرد آدلر
تعریف مفهومی:مشاوره از نگاه آدلری یعنی تغییر دادن رفتارهای خود مخرب و حل مشکلات به شیوه موثرتر. مشاوره آدلری تغییر دادن رفتار در درون شیوه زندگی است که شامل یک فرایند چهار مرحله ای: 1-برقراری رابطه حسنه 2- آشکار ساختن هدف ها و شیوه زندگی 3- ایجاد بصیرت از طریق تعبیر و تفسیر 4- بازآموزی و جهتگیری مجدد در مراجعان است (شفیع آبادی و ناصری، 1389).
تعریف عملیاتی: برنامه مداخلاتی که براساس پروتکل های موجود از رویکرد آدلر تدوین شده است که به شیوه گروهی در 11 جلسه اجرا می شود.
روابط اجتماعی
تعریف مفهومی: به وضعیتی گفته می شود که افراد یا گروهها، رفتار خود را به تدریج و از روی عمد یا غیر عمد تعدیل می کنند تا آن را با فرهنگ موجود سازگار کنند، مانند رعایت عادت ها، عرف و تقلید. به عبارتی آن نوع واکنشی هایی است که شخص برای رعایت محیط اجتماعی از خود نشان می دهد و آنها را به علت هماهنگی شان با معیارها اجتماع و انطباق شان با این معیارها، اساس رفتار خود قرار می دهند(شفیع آبادی و ناصری، 1389).
تعریف عملیاتی: در پژوهش حاضر نمره ای است که فرد از خرده مقیاس روابط اجتماعی پرسشنامه روانی کالیفرنیا5 (CPI)کلارک و همکاران (1953) کسب می کند.
روابط بین فردی
تعریف مفهومی: ارتباط میان فردی یک تعامل گزینشی-نظاممند-منحصر به فرد و رو به پیشرفت است که سازنده ی شناخت طرفین از یکدیگر و محصول این شناخت بوده و موجب خلق معانی مشترک در بین آنها می شود (کربلایی اسماعیل تبار و همکاران، 1385).
تعریف عملیاتی: در پژوهش حاضر نمره ای است که فرد از خرده مقیاس روابط بین فردی در پرسشنامه هوش هیجانی برادبوری و گریوز (1384)کسب می کند.
روش:
پژوهش حاضر از نظر هدف تحقیق کاربردی است. و از نظر روش تحقیق یک مطالعه نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل است. در این روش گروه آزمایش تحت آموزش مشاوره گروهی با رویکرد آدلری قرار می گیرند و گروه کنترل در لیست انتظار قرار می گیرند و هر دو گروه در زمان یکسان به پیش آزمون و پس آزمون پاسخ می دهند.
جدول 1. مدل اجرایی پژوهش
پس آزمون
متغیر مستقل
پیش آزمون
گمارش تصادفی
گروه ها
T2
x
T1
R
گروه آزمایشی
T2
–
T1
R
گروه کنترل
متغیر مستقل : مشاوره گروهی با رویکرد آدلری
متغیر وابسته: روابط بین فردی و اجتماعی دانش آموزان
جامعه، نمونه و روش نمونه گیری:
جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه دانش آموزان … را تشکیل می دهند.
روش نمونه گیری به شیوه خوشه ای چند مرحله ای می باشد. و تعداد نمونه 30 نفر (15 نفر آزمایش و 15 نفر گروه کنترل) پس از بررسی های لازم از بین آنهایی که دارای نمرات پایین در پرسشنامه بدست آوردند انتخاب می شوند.
ابزار پژوهش
زیر مقیاس روابط بین فردی: این آزمون از مقیاس روابط بین بین فردی پرسشنامه هوش هیجانی از کتاب هوش هیجانی برادبری و گریوز (1384) اخذ شده و در پژوهش ساجدی و همکاران (1387) آلفای کرونباخ آن معادل 82/0 محاسبه گردید. از نظر روایی این آزمون مورد تایید اساتید گروه روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان قرار گرفته است.
پرسشنامه روانی کالیفرنیا6 (CPI)
در این پژوهش برای اندازه گیری روابط اجتماعی از آزمون شخصیت سنج کالیفرنیا که یک آزمون مداد-کاغذی خوداجر7است، استفاده شده است. کلارک8 و همکاران در سال 1953 این آزمون را به منظور سـنجش سـازشهای مختلف زندگی که دارای دو قطب سازگاری فردی و اجتماعی است تهیه کردند که 180سوال دوگزینه ای (بلی یا خیر) دارد. این آزمون دارای 12 خرده مقیاس است که نیمی از آنها برای سنجش سازگاری فردی و نیمی دیگر برای سنجش سازگاری اجتماعی هـستند. در پرسشنامه سازگاری اجتماعی 6 زیر مقیاس که هر یک دارای 15 سوال است وجود دارد. این پرسشنامه دارای 6 نمره اختصاصی مربوط به زیر مقیاس های قالبهای اجتماعی، مهارت های اجتماعی، علایق ضد اجتماعی، روابط خانوادگی، روابط مدرسه ای و روابط اجتماعی است. (در پزوهش حاضر از خرده مقیاس روابط اجتماعی استفاده می شود). شافر9 (1984) در کـتاب سالنامه ی اندازه گیری های روانی، درمورد آزمون شخصیتی کالیفرنیا بر پایهء مطالعات انجام شده، ضرایب پایایی آن را برای مقیاس سازش فردی 88/0تا 90/0 و برای مقیاس سازش اجتماعی 86/0 تا 90/0و برای خرده مقیاس های آزمون در دامنهء 60/0 تا 87/0و برای کل آزمـون 91/0 تـا 93/0 محاسبه کرده است (نادری و همکاران، 1386).
اصفهانی اصل(1381)در تحقیقی میزان ضرایب پایایی این مقیاس را با استفاده از دو روش آلفای کرونباخ و تنصیف برای سازش فردی به ترتیب 86/0 و 87/0، سازش اجتماعی 80/0 و 79/0 و برای کل آزمون 90/0و 93/0 به دست آورده است(به نقل از نادری و همکاران، 1386). در پژوهش نادری و همکاران(1386) نـیز بـرای تـعیین پایایی پرسشنامه از دو روش آلفای کـرونباخ و تـنصیف استفاده شـده که به ترتیب برای سازگاری فردی 95/0 و 96/0برای سازگاری اجتماعی 94/0و 94/0 و برای کل پرسشنامه 94/0 و 95/0 است که نشان دهندهء ضرایب مطلوب پرسشنامهء یادشده می باشد. اعتبار مقیاس فـوق از طـریق هـمبستگی نمرهء آزمونهای کالیفرنیا و خودابرازی نوجوانان به ترتیب برای سـازگاری فـردی و اجتماعی و کل پرسشنامه 93/0، 90/0 و 93/0 در سطح معناداری 0001/0 به دست آمد.
پروتکل مشاوره گروهی آدلر
جلسه هاى مقدماتى
هدف : ارائه ى رهنمودهایى براى مشارکت اعضا و انجام پیش آزمون
معرفى برنامه،رهبر گروه ،آمـوزش ها و اعـتبارنامه هایى که کسـب کرده.معرفى اعضا در گروه(یکى از نقاط قـوت خـود را نـیز معرفى کنند.یکى از مواردى که در سایر اعضا جذاب یافته است نیز معرفى مى نماید .رهبر گروه مى تواند این کار را براى اعضا در ابتدا"مدل سازى"کند).
ذکر این نکته که در پایان هـرجلسه تـکالیفى تا جلسه ى بعد مشخص و 15 دقیقه ى ابتداى هرجلسه بـه بـررسى گزارش نحوه ى اجراى تکالیف توسط اعضا اختصاص خواهد یافت.
جلسه ى اول
هدف: آشنایى با اهداف گروه، ایجاد ارتباط و همدلى
1. مـشخص کردن اهـداف فـرایند مشاوره ى گروهى
2. توضیح خطوط کلى جلسات براى اعضاى گروه : تاکید بـرمسئولیت پذیرى / حقوق مساوى اعضاى گروه/رعایت اصل رازدارى/توجه و تعامل مداوم بین اعضا/ شرکت منظم اعضا در زمان و تاریخ معین جـلسات/ضـرورت انـجام تکالیف بین جلسات/ داشتن رویکرد توجه آمیز و امیدوارانه/تمرکز بررویکرد آموزشى از طریق حـمایت، چـالش و مواجهه بین اعضا/فعالیت در جهت فهم و بهبود شیوه ى زندگى /پروراندن برخى عقاید درباره ى معناى زندگى که مـمکن اسـت مـتفاوت از آن چیزى باشد که تاکنون یاد گرفته اید/داشتن مشارکت و رویکرد حمایت گرایانه با سایر اعضا و رهـبر
3. تـاکید بـیش تر مشاور برروابط درمانگرایانه تا تمرکز صرف برمشکل، از طریق دلگرمى ادن به جاى تجزیه و تحلیل
4. (مـصاحبه ى ذهـنى )ورود بـه بحث و گفت وگو با اعضا: آیا شما هم شیوه اى براى زندگى دارید؟آن شیوه کدام است؟آیا از شیوه ى زندگى فـعلى تان راضـى هستید؟آیا مى توانید بهتر از این باشید؟چه کارهایى باید براى بهبود این شیوه انجام دهید؟ پیش بینى مى کنید اگر شیوه ى زنـدگى تان عـوض شـود چه تغییرى در زندگى تان اتفاق خواهد افتاد؟
جلسه ى دوم
هدف:کاوش پویش هاى فرد،شناخت شیوه ى زندگى و عـوامل مـوثر برآن
1. معرفى مجموعه ى خانواده:(جایگاه ترکیبى هریک از اعضا).
2. تمرین مجموعه ى خانواده: اعضا بـه گـروه هایى مـطابق با ترتیب تولدشان در مجموعه ى خانوادگى تقسیم مى شوند (تنها،بزرگ تر،میانى،کوچک تر ).هرگروه راجع به تـشابهات و تـفاوت هاى خود از نظر خصوصیات گفت وگو کنند.هرگروه پس از گفت وگو درباره ى شباهت ها و تفاوت ها،به گـروه اصـلى گـزارش دهد .
3. کاوش درباره ى سایر عوامل مجموعه ى خانواده :با سوالاتى مانند چه کسى فرزند محبوب بود؟
4. گـفت وگو راجـع مـجموعه ى خانواده : بهترین موقعیت در خانواده وجود ندارد بلکه آن چه مهم است این که هـرفرد چـگونه جایگاه خود را در خانواده درک مى کند.
5. تکلیف عملى: ویژگى هاى فرزندان با توجه به جایگاه تولد ،در اختیار اعضا قـرار مـى گیرد تا با مطالعه و تفکر در مورد آن، جلسه ى آینده راجع به جایگاه تربیتى خـود در دورانـ کودکى و بیان احساسات خود در آن زمان بپردازند.
جلسه ى سـوم
هـدف:کاوش پویشـ هاى فرد،آشنایى و چالش با تکالیف زندگى
شـیوه ى زنـدگى ما به ویژه در دوران جوانى در تکالیف زندگى نمود مى یابد ،ما تکالیفى را در راستاى اهدافمان بـرمى گزینیم و بـه آن ها اهمیت مى دهیم.برهه اى از زنـدگى فـعلى تان را در نظر بـگیرید،بـه کدام یک از تـکالیف زیر بیش تر مى پردازید؟ و این تکالیف در راستاى کدام یک از اهداف زنـدگى تان اسـت.
این تکالیف را به یک چرخ(چرخ سلامت)تشبیه مى کنند،به طورى که هرچه بـه مـرکز دایره نزدیک تر هستید کم تر به این فعالیت مـى پردازید و هرچه به محیط دایرهـ نـزدیک مى شوید بیش تر به آن فعالیت مـى پردازید بـنابراین نظر خود را با نقطه مشخص و سپس نقاط را به هم وصل کنید.
-اگر نـقاطى که بـه هم وصل کردید از شکل دایره دور اسـت،بـاید تـعادلى بین تکالیف بـرقرار کنـید.به طور مثال چـگونه صـمیمیت در روابط را بالا ببریم؟
جلسه ى چهارم
هدف:کاوش پویش هاى فرد،شناخت و چالش با اولویت هاى شخصیتى
بررسى تکالیف پنج گانه ى زندگى(هر عضو گروه یکى از مهم ترین یافته هاى خود را از این تکالیف،با ما در میان مى گذارد). هریک از مـا بـه گونه اى متفاوت و منحصر به فرد رفتار مى کنیم که این مجموعه منحصر به فرد متشکل از رفتار ، افکار و نگرش ها و اولویت هاى شخصیتى ما است. اعضا با 5 تکلیف مهم زندگى(کار،معنویت، عشق،روابط اجتماعى-خـود)مـى توانند اولویت هاى شخصیتى خود را نیز مشخص سازند.
جلسه پنجم
هدف:کاوش کردن پویش های فرد،شناخت و چالش با اشتباهات اساسی زندگی
همه ی ما در طول زندگی مرتکب اشتباهاتی مـی شویم. برخی از این اشتباهات ناچیز و کم اهمیت و قابل چشم پوشی و البته گذرا و موقتی است.ما برخی اشتباهات،جزئی از سبک زندگی ما شده اند بـه طوری که آن ها را به دفـعات مرتکب مـی شویم.خلاصه ای از خاطرات اولیه و بررسی سبک زندگی دسترس به اشتباهات اساسی را ممکن می سازند.
اشتباهات اساسی را می توان در 5 طبقه خلاصه کرد:
1. تعمیم افراطی مانند:"همه دشمن من هستند.هیچ کس به من اهمیت نمی دهد، زندگی خطرناک است."
2. هدف های ایمنی بخش غیر واقع بینانه مانند:"من باید همه را راضی کنم.با یک اشتباه تـلف خواهم شد."
3. سوء ادراک از زندگی و نیازهای آن مانند:"من نمی توانم در زندگی پیروز شوم، زندگی خیلی سخت است".
4. دست کم گرفتن ارزش خود:"من فقط یک معلم هستم،من هیچ چیز نیستم چون در امتحان رد شدم."
5. ارزش های نادرست مانند:"جلو بزن مهم نیست این مال کیست،سعی کن همیشه اول شوی حتی اگـر مـجبور باشی پا روی شانه ی دیگران بگذاری".
جلسه ی ششم
هدف:کاوش کردن پویش های فرد،شناخت خاطرات اولیه
الف-معنای خاطرات اولیه
ب-کشف خاطرات
ج-بازنویسی خاطرات
جلسه ی هفتم
هدف: ترغیب کردن خودشناسی و بینش،چالش با مـنطق خـصوصی، ارزیابی دوباره هدف های زندگی به منظور تقویت علاقه اجتماعی
استفاده از فنون
الف)تصویرسازی ذهنی، ب)تقویت علاقه اجـتماعی: در sms و e-mail بـخشی بـه نـام forward وجـود دارد کنایه از این که آنـ چه را داریـد به دیگران هم بدهید و منتظر پاداش و پاسخ دیگران هم نباشید. لذا هر روز کاری انجام دهید که دیگران را بـه نـحوی خـشنود سازد.ج)مچ گیری خود: برای جلوگیری از لغزیدن به عادت های قدیمی(انتقام،قدرت طلبی،جلب تـوجه، کناره گـیری)به طور مـثال تـصور کـنید کـه در حال ارائه هر یک از این واکنش ها هستید مثل این که متوجه شده باشید دستتان در ظرف شیرینی است پس مچ خود را بگیرید یا به خود نهیب بزنید تا واکنش موثرتر یادآوری شود و به ایـن ترتیب بر رفتار خود کنترل درونی بیشتری داشته باشید.
تکلیف عملی:
برای جلسه ی آینده بنویسید تاکنون چه نکاتی از جلسات گروه برایتان مورد توجه بوده و عملا به آن پرداخته اید.
جلسه هشتم
هدف: دلگرمی و جرات بخشیدن برای تغییر
بررسی تکلیف جلسه ی قبل(جمع بندی نظرات اعضاء)به منظور ایجاد امید و ادامـه تلاش بـرای بهبود رهبر آن چه را که مراجعین تاکنون انجام داده اند تصدیق و تشویق می کند،به عنوان مثال آمدن مراجعین برای مشاوره و آن چه تاکنون انجام داده اند.
تمرین گروهی: روی برگه برای هر یک از اعضای گروه سه صفت برجسته بنویسید. (سپس رهبر برگه ها را جمع آوری و تفکیک کرده به عنوان هدیه گروه به هر یک از اعضاء می دهد)
مهارت ویژه جـرات بخشی و چـگونگی نشان دادن آن در عمل به اعضای گروه آموزش داده می شود.
جملات دلگرم کننده(جرات بخش)با مشارکت گروه،جمع بندی شده و استفاده از آن آموزش داده می شود.
تمرین:
شخصی را در زندگی تان چه در گذشته چه در حال به خاطر بیاورید که وجودش برایتان دلگرم کننده و جرات بخش بوده است. تعدادی از کارهای او را که در شما احساس جرات به وجود می آورد بنویسید.که او انـجام می داده کـه احساس جـرات کنید را بنویسید. از این که مانند او باشید چه احساسی دارید؟
تکلیف عملی:
اعضاء مهارت های جرات بخشی را در ارتباط با خود یا دیگران تمرین کرده و در جـلسه آینده به سه مورد موفقیت آمیز آن اشاره کنند.
جلسه ی نهم
هدف: ترغیب کردن به خودشناسی و کسب بینش، شناسایی اهداف و موانع موجود در تحقق آنها.
تمرین:
از اعضا خواسته می شود اهدافی را که تاکنون داشته اند بنویسند و اگر هدفی موجود نیست،
جلسه ی دهم
هدف: ترغیب خودشناسی و کسب بینش، جمع بندی مقوله های (منظومه خانوادگی، خاطرات، اشتباهات اساسی، اهداف رفتاری، تکالیف زندگی، اولویت های شخصیتی و .. )
فن "به نظر می رسد که … "
فنی است که مشاور به منظور ایجاد آگاهی از مسیری که فرد در زندگی برگزیده است (هدف ها، مقاصد، منطق شخصی و رفتاری جاری) استفاده می کند.
استفاده از فن ترغیب
انتظار نداشته باشید همه چیز بسیار زود عوض شود. تغییر مانند پرش ارتفاع باید به تدریج افزایش یابد تا به سلامت انسان لطمه نزند و به مرور زمان، جزیی از وجود شما شود.
جلسه یازدهم
هدف: کمک کردن به جهت گیری مجدد، به عمل در آوردن بینش ها و کشف استعاره ی زندگی.
فن "طوری عمل کن گویی که":
در این فن مراجع کاری را انجام می دهد که می ترسد در آن شکست بخورد؛ بنابراین، از او خواسته می شود "طوری عمل کن گویی که".
فن "موجب مسرت دیگری شدن":
برای مقابله با دل سردی مراجع و کسی که علاقه ی اجتماعی خودش را از دست داده است، مشاور پیشنهاد می کند تا کار خوبی را برای شخص دیگری انجام دهد یا به او کمک کند.
فن :به دام نیفتادن":
وقتی مراجعان برای تغییر مقاومت نشان می دهند، ممکن است مشاور را ناخودآگاه به دام خشم، ناامیدیف اغواگری و فداشدن یا بسیاری از این دام ها بیندازند.
فن "قصد تناقضی (تجویز نشانه)":
زمانی از این فن استفاده می شود که مشاور مطمئن باشد قصد متناقض باعث می شود مراجع تصور دیگری از رفتارش پیدا کند و بخواهد آن را تغییر دهد.
روش تجزیه و تحلیل اطلاعات:
جهت تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده، از شاخص های و روش های آمارتوصیفی برای بدست آوردن فراوانی، درصد، میانگین، انحراف استاندارد، و خطای استاندارد داده ها و سپس از آمار استنباطی برای بدست آوردن تحلیل کوواریانس به کمک نرم افزار-22 spss استفاده خواهد شد.
منابع فارسی
اسماعیلی نسب، م؛ علی زاده، ح؛ احدی، ح؛ دلاور، ع؛ اسکندری، ح. (1390). مقایسه اثربخشی دو روش آموزش والدین با رویکرد آدلر – درایکورس و بارکلی بر بهبود مولفه های محیط خانواده در خانواده های دارای فرزندان با اختلال سلوک. مطالعات روانشناسی بالینی، دوره 1 , شماره 4 : 70-43.
امیری، م. (1392). تاثیر آموزش مادران با رویکرد آدلر-درایکورس بر نشانه های مثبت و منفی کودکان با اختلال نارسایی توجه-بیش فعالی. روان شناسی کودکان استثنایی، دوره 3، شماره 12، : 26-1.
ساجدی، س؛ آتش پور، س. ح؛ کامکار، م؛ صمصام شریعت، م. ر. (1387). تاثیر آموزش مهارت های زندگی بر روابط بین فردی، عزت نفس و ابراز وجود دختران نابینا. دانش و پژوهش در روان شناسی کاربردی، سال یازدهم، سی نه: 34-24.
سرگلزایی، م. ر. (1389). روابط بین فردی در شخصیت سالم. مجله شادکامی و موفقیت. 80: 11-10.
شارف، ک. (1992). نظریه های روان درمانی و مشاوره. ترجمه مهرداد فیروز بخت (1390). تهران: ویرایش.
شفیع آبادی، ع؛ و ناصری، غ. (1389). نظریه های رواندرمانی و مشاوره. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
طارمیان، ف. (1378). مهارت های زندگی، تعاریف و مبانی نظری. مجله ژرفای تربیت، سال اول، شماره چهارم، تهران
عزیزی، ح.(1390). بررسی اثربخشی مشاوره گروهی آدلری بر خودکارآمدی و خودپنداره دانشجویان پسر دانشگاه دولتی بجنورد. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی.
علیزاده،ح؛ نصیری فرد، ن؛ کرمی، ا. (1389). تاثیر آموزش دلگرمی مبتنی بر رویکرد آدلر بر روی خودکارآمدی عزت نفس دختران نوجوان. مطالعات اجتماعی روان شناختی زنان، شماره 26: 168-143.
فرهنگی، ع. ا. (1390). ارتباطات انسانی. تهران: خدمات فرهنگی.
کربلایی اسماعیلی، ح. ر؛ انواری، ق؛ نجورابی، ن و خواجه حسین، ح. (1385). بررسی میزان اثربخشی آموزش مهارت های زندگی در تغییر نگرش نوجوانان دارای معلولیت. اصفهان: بهزیستی.
کلینکه، ک.ل. (بی تا). مهارت های زندگی. ترجمه شهرام محمد خانی (1384). تهران: اسپند هنر.
کوری، ج. (2005). نظریه های مشاوره و روان درمانی. ترجمه سید محمدی (1387). تهران: روان.
موسی زاده، ش. (1389). ارتباطات میان فردی. ماهنامه علمی-تخصصی انجمن روابط عمومی ایران، 75: 45-42.
نادری، ف؛ پاشا، غ؛ مکوندی، ف. (1386). تاثیر آموزش مهارت های اجتماعی بر سازگاری فردی-اجتماعی پرخاشگری و ابراز وجود دانش آموزان دختر در معرض خطر مقطع متوسطه شهر اهواز. دانش و پژوهش در روان شناسی، شماره سی و سوم، 62-37.
منابع لاتین
Benjamin, G. (2004). Adlerian based parenting education in little Haiti. An action research. Union Institute and University. Blackwell publishing.
Bland, M. (2011). Training managers to communicate effectively. Industrial and Commercial Training. 30(4), 131 – 136.
Millar, P., & Stevens, J. (2012). Management training and national sport organization managers: Examining the impact of training on individual and organizational performances. Sport Management Review, 15(3), 303-288.
Triche,A.B.(2006). Characteristics of shy and socially phobic individuals. Submitted in partial fulfillment of the requirements the degree of B.A.
1 Bland, M
2 Millar, P., & Stevens, J
3 Benjamin, G
4 Triche,A.B
5 California Personality Inventory
6 California Personality Inventory
7 Self-Administered
8 Klarck
9 Shaffer
—————
————————————————————
—————
————————————————————