به نام خدا
نور پردازی در پارک ها و میادین
فهرست
1 کاربرد نورپردازی در پارک ها و میادین
2 اهداف نورپردازی
5 ضوابط نورپردازی پارکها و فضای سبز
12 لامپ های مورد استفاده در فضای سبز
16 جهت تابش نور در مکان های مختلف پارک
24 نمونه ی موردی: پارک جفرسون در اوهایو
28 منابع
در نور پردازی پارک ها و میدان ها علاوه بر زیبایی، کاربردهای عملی را نیز باید در نظر گرفت. در واقع در این مکان کنترل روشنایی، امنیت و کنترل شبانه گوشه های خلوت ، در عین حال پرهیز از شدت نوری که چشم آزار باشد و در مجموع ایجاد محصولی از نورپردازی که مکمل عملکرد یک فضای عمومی باشد، مد نظر می باشد.
1
نورپردازی فضاهای مختلف پارک، به صورت مجرد، نیاز به شناخت روشهای و فنون مختلف نورپردازی و استفاده صحیح از ویژگی های نور و ارتباط با محیط پیرامونش را دارد. نورپردازی در پارک شهری می بایست در راستای اهداف فوق باشد؛ 1- کمک به خوانایی نقاط عطف، نشانه ها، مسیرهای عبوری و مناطق پر تراکم 2- تسهیلاتی برای حرکت پیاده ها و وسایل نقلیه، ترویج ایمنی بیشتر در محیط 3- کمک به تاکید نقاط عطف پارک و تشویق استفاده کنندگان در شب
2
نورپردازی محیط بیرونی با نورپردازی محیط داخلی یکی نبوده و معیارجهانی نورپردازی بیرونی خورشید میباشد. تاریک بودن آسمان در شب به نورپردازی معنا می دهد در نورپردازی قدرت منبع نوری و نزدیکی و دوری نور به موضوعات مختلف در فضای بیرون باید مدنظر قرار بگیرد. نور بر احساسات انسان نیز تاثیر دارد و تماشای صفحه های نورپردازی برای انسان شادی آوراست نورپردازی بیرونی از فاصله های زیاد دیده میشود و چنانکه مناسب به نظر نیاید موجب آشفتگی انسان و تاریکی شب میگردد و طراحی مناسب با محیط اطراف میتواند برای زیبائی محیط تاثیر بسزائی داشته باشد در آرایش شهری نورپردازی خیابانها و پارکها و فضای سبز محوطه اطراف در روشنائی و زیبائی چهره شهر نقش موثر دارند. شامل نورپردازی خیابانها، بازار، پارک، جاده ها، پیاده روها، ساختمان و فضای سبز می باشند.
3
در مرکز محله ای در فلوریدا از درختان به عنوان تیرهای نورانی در مسیر عبور پیاده در کنار رود خانه استفاده کرده اند.
4
ضوابط نورپردازی پارک ها و فضای سبز
ضوابط نورپردازی پارک ها و فضای سبز شهری در بخش های مختلف به روش های مختلف انجام می پذیرد که بسته به نوع استفاده عموم مردم از آن فضاها باید متناسب با مکان فوق نورپردازی گردد که به تفکیک قسمتهای مختلف پارک به شرح زیر می باشد :
1. مجموعه ورودی : ورودی اصلی عموماً بعنوان فضایی معرفی مجموعه مطرح است و با توجه به این مسئله باید قابل رویت بودن و تشخیص آنها از فضای اطراف با سهولت انجام گیرد بنابراین برای نورپردازی این قسمت عمدتاً از چراغهای پرنور و نورافکن استفاده گردد استفاده از زوایه تابش مناسب به گونه ای که موجب خیرگی چشم در افراد نگردد و علاوه بر آن در ایجاد زیبایی فضای ورودی نیز موثر باشد از ویژگیهای نورپردازی این قسمت است .
5
2. مسیر چند منظوره : مقدار نور ، زیبایی ، فواصل چراغها نسبت به یکدیگر و نسبت به عرض خیابان از جمله مسایلی هستند که اهمیت بسزایی دارند بوسیله نورپردازی می توان مسیرهای عبور و مرور را طراحی و تعیین نمود همچنین نور مورد استفاده برای روشن کردن این قسمت بر فضای سبز نیز اثر مستقیم دارد .
6
3. فضاهای سبز : نورپردازی حجم های توده ای از قبیل بته زار و گیاهان می توانند در برقراری ویژگیهای بصری – عمومی تاثیر بگذارند و دسترسی بهتر به این گونه فضاها و تسلط بر آنها و همچنین بر وضوح پوشش های گیاهی می تواند موثر باشد باید توجه داشت که گل ، چمن ، درخت و گیاهان مختلف به رنگهای گوناگون خود نمایی می کنند و هر کدام از آنها ، در روشنایی بخصوص جلوه دارند ، بنابراین باید برای روشن کردن آنها از روشهای متفاوتی استفاده نمود بسیاری از گیاهان که در طول روز با نور طبیعی قابل توجه نیستند وقتی در زمینه تاریک نورپردازی شوند منظره جالبی را ایجاد می کنند ، درختان بعنوان اعضاء اصلی و حاکم بر فضای سبز هستند ، لذا بعنوان عناصر نوری عظیم مورد استفاده قرار گیرند و بعنوان سطوحی در جهت ایجاد مفهوم بعد ، مطرح شوند .
7
4. سطح دریاچه : بر آبهای راکد مستقیماً نور تابنده نشود ، بلکه با استفاده از آینه و شیشه نور تغییر جهت داده و بر آب تابانید تا تصویر درختان و سایر اشیاء در آن انعکاس یابد ، فواره های مجموعه رقص آب را نمی توان بطور بسیار دقیقی روشن نمود ، چون نور بایستی از میان پودر آب عبور داده شود ، می توان چراغهای واترپروف ( ضد آب ) را در زیر سطح آب نصب شوند .
8
5. زمین بازی و والیبال : مهمترین و اصلی ترین مطلبی که برای روشنایی زمین بازی مطرح است ایمنی می باشد که از دو جهت قابل بررسی است نخست از جهت ایمن بودن وسایل روشنایی مورد استفاده در این بخش و دومین مطلب مربوط به تامین روشنایی کافی جهت بازی است زوایه نورافکن ها باید طوری تنطیم شود که حتی المقدور ، در تمام نقاط مختلف میدان ، روشنایی یکسان و کافی باشد همچنین ترکیب نورافکن ها در اطراف زمین ایجاد سایه های تند و طولانی را ایجاد ننماید .
6. آلاچیق ها و سایبانها : طراحی نورپردازی ، در محل های نشستن باید دارای ویژگیهای روانشناسانه نیز باشد ، بطوریکه افراد به هنگام نشستن و استراحت در مکانی که واحد نورپردازی مناسبی است باید احساس آرامش و امنیت نماید و جنبه های خصوصی گرایانه فضا بطور کامل از بین نرفته باشد این مکانها از یک سو نباید بوسیله نور افکن ها و چراغهای پر نور محاصره شوند و از سوی دیگر نیز نباید در تاریکی فرو رفته و یا با نورهای بسیار ضعیف طراحی شوند .
9
10
7. پارکینگ : در روشنایی پارکینگ برای اینکه روشنایی کافی به نقاط دور از محل نصب چراغ برسد ، چراغهایی بکار رفته می شوند که حداکثر شدت نور آنها در زوایه ی 70 تا 75 درجه عمومی اتفاق می افتد با استفاده از این چراغها می توان فاصله چراغهای مجاور را تا حدود 5/4 برابر ارتفاع نصب انتخاب نمود و یکنواختی کافی در شدت روشنایی بدون ایجاد چشم زدگی به دست آورد .
8. تابلوها و عناصر نشانه ( همانند پرچم های ورودی و تابلوهای راهنما ) : بهترین راه برای نور پردازی اشیا استفاده از نورهای مختلف به صورت توامان است یک منبع نور به وسیله تضاد بین سطح جسم و سایه تیز آن باعث برجسته شدن شکل و فرم شی و منبع نوری دیگر با روشن کردن سطح شی باعث وضوح جزییات شی میگردد چنانچه در اطراف تابلوها و عناصر نشانه بجای استفاده از نورپردازی مناسب ، چراغهای معمولی استقرار یابند نه تنها در ساعت روز اینگونه عناصر مزاحمت دید می شود بلکه بعنوان عوامل کاهنده ارزشهای بصری و اهمیت موضوع اصلی مطرح هستند .
11
لامپ های متال هالید
لامپ های متال هالید : ازنظرساختمان مانند لامپ های جیوه پرفشارهستندولی در حباب داخلی آنهاعلاوه برجیوه مقدارکمی از نمک های هالوژنی واردمی کنند به این ترتیب طیف لامپ بهتر می شودوبهره ی نوری به علت تولیدنور زرد که ارزش بینایی بیشتری دارد افزایش می یابد . این لامپ در کاربردهایی نظیر روشنایی میادین وفضای سبز وپارک هااستفاده می شود .
12
13
به منظور رفع ناهنجاری های مورد نظر در این مکان ها و در ایام خاص با توجه به حجم نسبتاً بالای چراغ ها و لامپ های مورد نیاز در چنین نورپردازی هایی، علاوه بر توجه به ضوابط و استانداردهای موجود در این زمینه، می توان از لامپ هایی مانند لامپ های کم مصرف و سیستم هایی مانند سیستم LED و فیبرنوری، انرژی های خورشیدی، سنسورها و سیستم های هوشمندبهره برد تا ضمن به حداقل رساندن مصرف انرژی، به نکات مربوط به ایمنی محیط زیست نیز توجه شود. LED مخفف Light Emitting Diodes می باشد و به معنای دیودهای نورافشان است. در این سیستم نورپردازی، مصرف انرژی برق بسیار پایین است.
14
این تکنولوژی جدید یکی از مهم ترین گزینه های نورپردازی است که استفاده از آن در کنار سنسورهای حرکتی بهترین گزینه است. از جمله مزایای محصولات این سیستم می توان به وزن کم، حجم کم، مصرف برق بسیار اندک، طول عمر بیشتر، نور لیزری، تنوع رنگ زیاد، ماندگاری رنگها در برابر تابش آفتاب و …. اشاره نمود. در سیستم فیبر نوری، نور در دستگاه مولدی تولید و برای خروجی هایی ارسال می گردد. انتقال به وسیله رشته های فیبر نوری صورت می گیرد و به دلیل عدم وجود جریان برق در رشته های فیبر نوری، سیستم مناسبی جهت روشنایی محیط های مرطوب است.
15
جهت تابش نور
بایداز تابانیدن نور شدید روی محیط پارک احتراز و با نور کافی پارک را روشن کرد. اگر نور به اندازه کافی نباشد، چشم تماشاگر بعضی از جوانب پارک را مشاهده نمی کند. به عبارت دیگر وقتی که بیننده به خاطر فقدان نور کافی بر خود فشار می آورد، اغلب از دیدن قسمت های مهم و زیبای پارک محروم می ماند. مقدار نوری که برای دیدن یک شیئی لازم است، به رنگ، قابلیت انعکاس، جنس، حجم و اندازه و فاصله آن از بیننده بستگی دارد. از نظر جهت تابش نور انواع متعددی وجود دارد . چراغ رو به پایین برای روشنایی رو به پایین، منبع نور در بالای محل موردنظر قرار می گیرد. درست همان طور که نور طبیعی از بالا می تابد. مثل لامپ های نزدیک زمین که نور را روی استخر و پله ها و مسیر عبور متمرکز می کنند و یا لامپ های بالای درخت که می توانند حالت مهتاب داشته باشند. پروژکتورهای رو به بالا باعث تابیدن نور بر شاخ و برگ می شوند. بهتر است که محل نصب آنها بالاتر از سطح دید مستقیم چشم باشد و اگر پایین تر بود، طوری آنها را نصب کرد که متمایل باشند. چراغ رو به بالا سایه ها و نور سایه روشن را که به وسیله نور رو به پایین به وجود می آید، تقلیل می دهد .
16
هم چنین برای روشن کردن یک محوطه یا یک منطقه وسیع، برای اینکه نور خیره کننده نباشد، می توان چراغ ها را در مواد نیمه شفاف مانند پلاستیک قرار داد. اگر بخواهیم در شب گیاه ویژه ای یا مجسمه ای به خوبی دیده شود و نظر بیننده را به خود جلب کند، می توانیم به صورت جداگانه، چراغی را به آن اختصاص دهیم، که باعث تاکید بیشتر بر آنها شده و با توجه به رنگ و شکل ظاهری اشیای موردنظر ما، جاذبه های مختلفی در تیرگی شب پدید آورد. این نوع روشنایی، تاکیدی نام دارد.
17
منبع نور در راهروها و پیاده روها به صورت راهنمای افراد و نیز به عنوان یک عامل تزیینی مطرح می شود. به کار گرفتن نور مخفی در حاشیه پیاده روها بر جذابیت محیط می افزاید. در تقاطع راه ها و هم چنین برای مشخص کردن محل مخصوصی در شب، از چراغ های مخصوصی استفاده می شود که پایه آنها کوتاه و به شکل مکعب مستطیل است. این چراغ علاوه بر روشنایی، جنبه زیبایی هم داردنورپردازی گیاهان در اطراف پیاده روها و راهروها علاوه بر روشنایی گیاهان، نور کافی برای ایمنی پیاده روها ایجاد کرده و از صدمه دیدن گیاهان کاشته شده در حاشیه جلوگیری می کند . گیاهان کنار راهروها بهتر است هر چند مدت کنترل شوند تا از برخورد آنها هنگام رشد با عابران جلوگیری شود
18
در مورد روشنایی پله ها باید از به وجود آمدن سایه های عمیق جلوگیری شود و سایه افراد در حال راه رفتن با لبه پله ها برخورد نکند. زمانی که می خواهیم از پله ها بالا رویم گاهی محل نخستین پله را کمی جلوتر یا عقب تر تصور می کنیم. هم چنین در موقع پایین آمدن نیز چنان که پله ها کاملا روشن نباشند در آخرین پله با همین اشکال مواجه می شویم. با وسیله ساده ای می توان نخستین پله پایین رامشخص کرد. بدین ترتیب که در جلو همین پله یک لامپ قرمز قرار داده و جلو آن، صفحه نیمه شفاف پلاستیکی نصب کرد.
محل نشستن پارک ها نیز نیازمند نورپردازی متفاوتی است. این مکان ها شامل نیمکت ها، آلاچیق و رستوران است و برای روشنایی آنها از نور ملایم استفاده می شود.
20
نور مناسب برای روشن کردن نیمکت 5 تا 10 لوکس است. البته می توان از منبع نور مخفی در لبه های زیر نیمکت و یا میان درختان نیز بهره گرفت.
21
محل بازی و ورزش
محل بازی کودکان از جمله محل هایی است که باید به طور کامل از نور برخوردار باشد. برای روشن کردن این فضا می توان از اشکال حیوانات به جای حباب های شیشه ای به عنوان منبع نور استفاده کرد. برای اغلب بازی های دسته جمعی در شب روشنایی میدان بازی حایز اهمیت است. برای روشنایی این میدان های کوچک می توان از چند نورافکن با لامپ هایی به قدرت 150 وات استفاده کرد و برای نصب آنها از چند درخت یا دیوار و در صورت نبود آنها از تیر چوبی کمک گرفت. زاویه نورافکن ها باید طوری تنظیم شود که حتی الامکان در تمام نقاط مختلف میدان روشنایی یکسان و کافی باشد.
22
روشن کردن گل وگیاهان
برای روشن کردن گل هایی که به خوبی اختلاف درجه حرارت را تحمل می کنند دستگاه های گوناگون روشنایی وجود دارد. این چراغ ها پایه کم و بیش بلندی دارند که سیستم برق از داخل آن عبور می کند. چراغ ها مجهز به کلاهکی هستند که قسمت بیرونی آنها به رنگ سبز است. این کلاهک ها نور را به طرف پایین (روی گل ها) منعکس می کنند. بسیاری از گیاهان که در طول روز با نور طبیعی قابل توجه نیستند، وقتی در زمینه تاریک نورپردازی شوند، منظره جالبی ایجاد می کنند؛ مثل سرخس ها – زمانی که از سطح زیرین برگ ها نورپردازی شوند. باید تمام اثرات یک نورپردازی را در مورد درختان در نظر گرفت و از درخشندگی نامطبوع منبع نور جلوگیری کرد تا ترکیب نوری جالب ایجاد شود. اگر هدف، نشان دادن شکل و تاج زیبای درخت باشد، نورپردازی به سمت بالا خواهد بود.
23
نمونه ی موردی:
پارک جفرسون در اوهایو کلمبیا:
بیشتر نورپردازی این مجموعه به صورت مخفی بوده که در بدنه ی نما کار گذاشته اند و2منبع نوراصلی هستند که درصدزیادی ازنورپردازی راتشکیل می دهند.اول:نورسفید سرد خنثی فلوئورسنت را ازحاشیه ای هشت گوش به بیرون ساطع می کند ومنبع نوری دوم نور متال هالید 400واتی رابه طور متمرکز درراس مرکز عمارت می تاباند .
24
دردیوار کوتاهی که گرداگردتماشاخانه داخل پارک ساخته شده نیز یک منبع نوری لوزی شکل تعبیه شده که نوری زاویه دارازآن به صحن می تابد. نورسفیددرخشان استانداردلامپ هادر سطح سایت ،جایگزین نورفشرده فلوئورسنت26واتی شده وانرژی رابه بهترین شکل ذخیره می کندومیزان تخریب وتعویض لامپ هارا به شکل چشم گیری کاهش میدهد.
25
منار مخروطی شکلی که در محل اتصال مجسمه وکوشک قرارداردبایک لنز ضدآب پوشیده شده واززیر آن بخار جیوه در محفظه ای به سمت بالاحرکت می کند .نوری که از بخارجیوه ایجاد می شود زمان غروب آفتاب روشن شده ودرحدود 2بامدادخاموش می شود .محوطه سایت ومسیرهای پیاده درون آن در تاریکی با18چراغ گازی که نور مه آلودی دارند روشن می شوند .تمام چراغ هایی که در این پروژه ووجوددارند ازیک کنترل الکتریکی نزدیک عمارت میان پارک قابل روشن وخاموش کردن است .
26
منابع
ماخذ" اصول کلی نورپردازی در پارکهای شهری " دکتر علی اصغر ادیبی ، علیرضا منعام
www.sheedligsht.com
فصلنامه علمی- پژوهشی هنرهای زیبا، شماره 27
ترابی فرد، جزوات روان شناسی محیط زیست
نور پردازی در معماری منظر، هدا علوی طبری
27