مهارت تصمیم گیری
دکتر رضا برومند
Drrezaboromand.ir
Drrezaboromand.ir
2
Decision Making
تصمیم گیری
مقدمه
همه انسانها در زندگی فردی و اجتماعی خود با مسائل و مشکلات متعددی مواجه می شوند.
در واقع زندگی چیزی جز روند پیاپی مواجه شدن با مسائل و مشکلات و تلاش برای حل و فصل آنها نیست.
وجود مشکل در زندگی امری عادی است و ما خواه ناخواه با مشکلات متعددی در زندگی خود مواجه می شویم.
بنابراین کسب مهارت تصمیم گیری و حل مسئله شما را قادر می سازد تا به طور سازنده با مشکلات زندگی روبرو شوید.
مقدمه
آیا تاکنون دقت کرده اید که ما هر روز تصمیم گیریهای بسیاری انجام میدهیم؟
صبح وقتی می خواهیم به محل مورد نظرمان برویم، ممکن است تصمیم بگیریم به جای پیاده رفتن، از اتوبوس استفاده کنیم
یا وقتی از محل کار به خانه برمی گردیم تصمیم بگیریم که اول استراحت کنیم بعد کارها دیگری انجام دهیم.
انتخاب راه حل برتر از میان راه حل های موجود .
تعریف حل مساله :
تعریف تصمیم گیری(1) :
Decision Making
Problem Solving
اخذ یک تصمیم منحصر به فرد با استفاده از ابتکار و خلاقیت .
تصمیم گیری
شما با موقعیتی روبرو هستید که برای آن چندین پاسخ وجود دارد .
و شما باید مهارت انتخاب بهترین گزینه را داشته باشید.
حل مسئله
شما با موقعیتی روبرو هستید که با اطلاعاتی که دارید هیچ جوابی برای آن ندارید لذا نیازمند فرایندی به نام حل مسئله می باشید.
تعریف حل مسئله
عبارت است از فرایند شناختی-رفتاری که توسط خود فرد هدایت می شود و فرد سعی می کند با کمک آن راه حل های موثر یا سازگارانه ای برای مسایل زندگی روزمره خویش پیدا کند.
مسئله میتواند ناشی از یک مشکل بیرونی باشد و یا از درون فرد نشات گرفته باشد(مثل اهداف،نیازها یا تعهدات شخصی)
تفاوت حل مساله و تصمیم گیری
حل مساله عام بر تصمیم گیری است.
فرایند حل مشکل مستلزم اتخاذ تصمیم های مختلف است.
ما در طول روز دایم در حال اتخاذ تصمیم های گوناگونی هستیم.
حل مشکل سیستم ترتیب و تنظیم تصمیمات به طریقی است که بیشترین فایده یا ارزش را داشته باشد.
تصمیم گیری یا حل مساله
در هر نوع تصمیم گیری دو عامل اساسی وجود دارد:
الف: ارزش نتایج حاصل از اتخاذ تصمیم
ب: اجرای آن
و یا به عبارتی ارزش مورد انتظار شخص
شانس و احتمالی که در صورت اقدام، برای نیل به نتایج احتمالی مطلوب وجود خواهد داشت.
بعضی از تصمیمات گیری ها ساده و کم اهمیت هستند،اما برخی از تصمیمات خیلی مهم هستند.
چرا تصمیم گیری کار مهمی است؟
چگونه باید تصمیم بگیریم ؟از کجابفهمیم تصمیمی که؟ گرفته ایم درست است؟
تصمیم گیری یعنی انتخاب
مطابق با تئوری انتخاب انسان در سخت ترین شرایط هم حق انتخاب دارد
اما هر انتخابی انجام دادیم دو چیز را باید بپذیریم 1- مسئولیت انتخاب خود 2- پیامد انتخاب خود
شیوه های مختلف تصمیم گیری
1- تصمیم گیری احساسی
مبنای این انتخاب این است که احساس فرد چه چیزی را درست می داند؟
در اینجا تاکید بر حس درونی، ترجیحات ذهنی و ارزشهای شخصی فرد است، نه اینکه چه فکری می کند؟!
2- تصمیم گیری اجتنابی
فرد لزوم تصمیم گیری را انکار می کند.
امیدوار است همه چیز خود به خود درست شود.
از تکنیک به تاخیر انداختن کارها استفاده می کند.
هدف فرد آسایش روانی کوتاه مدت اما به هزینه گزاف می باشد.
3- تصمیم گیری تکانه ای
فرد به سرعت و بر مبنای اتفاقات ناگهانی تصمیم می گیرد و هیچگونه ارزیابی منطقی از حقایق ندارد.
4- تصمیم گیری مطیعانه
فرد بر اساس انتظارات دیگران تصمیم می گیرد.
ویژگی اصلی این روش انفعال است.
فرد اجازه می دهد دیگران برای وی تصمیم بگیرند.
5- تصمیم گیری اخلاقی
مبنای تصمیم گیری یک منبع اخلاقی است که می تواند به تعلیمات مذهبی مربوط باشد یا بر اساس اصول اخلاقی شخصی تصمیم بگیرد.
6- تصمیم گیری منطقی
فرد به طور بی طرفانه و منطقی تمامی اطلاعات مهمی که به تصمیم مربوط است را ارزیابی می کند و سپس با توجه به اهداف خود بهترین تصمیم را می گیرد.
مراحل فرایند تصمیم گیری
1- خود آگاهی هیجانی
شاید به نظر شما خنده دار باشد که وقتی با مشکلی مواجه هستید یا می خواهید تصمیمی بگیرید در ابتدا با خود فکر کنید : (( من با یک مشکل مواجه شده ام)) و یا (( من در حال تصمیم گیری هستم)).
اما بکار بردن این جزء از خودآگاهی به شکل گفتار درونی باعث می شود که ذهن ما معطوف به مساله یا تصمیمی شود که با آن مواجهیم.
تعریف خودآگاهی هیجانی
آگاهی نسبت به احساسات و هیجانات در موقعیتهای مختلف
اجزای خود آگاهی هیجانی
آگاهی داشته باشیم که باید مشکلی را حل کنیم یا تصمیمی بگیریم.
به خود بقبولانیم که مشکلات ، واقعیات زندگی اند و بسیاری از مواقع راه حل دارند.
با بکار بردن گفتارهای درونی مثبت مانع از فعال شدن افکار ناکارآمد شویم.
افکار ناکارآمد چیست؟
در مواجهه با یک مشکل ممکن است یکسری افکار ناکارآمد فعال شوند که منجر به عملکرد ضعیف فرد شود، مثل :
هر چه بلاست بر سر ماست.
هر چه سنگه پای لنگه!
من بی عرضه ام.
من آدم به درد نخوری هستم.
جملات فوق نمونه ای از افکار ناکارآمدی هستند که به شکل گفتار درونی در رویارویی با مشکلات روزمره باعث می شوند که ما نتوانیم بخوبی از پس حل مسئله یا اخذ تصمیم برآییم.
اینجاست که خود آگاهی هیجانی به شکل بکار بردن گفتارهای درونی مناسب می تواند بر این افکار ناکارآمد غلبه کند، مثل:
مشکل برای هر کسی پیش می آید و برای من هم پیش آمده است.
این یک امتحان الهی است.
قدرت من خیلی بیشتر از اینهاست.
این تمرین است و باعث می شود که قوی تر شوم.
به نظر شما دومین مرحله فرایند تصمیم گیری چیست؟
2- تعریف دقیق مسئله یا تصمیم
خوب تعریف کردن مسئله ، نیمی از حل آن است.
برای تعریف مسئله یا تصمیم باید به 6 سوال توجه کنیم
1- مشکل چیست؟
what
2- مشکل از چه زمانی ایجاد شده است؟ (WHEN)
3-مشکل در کجا به وجود آمده است؟ (WHERE)
4-چه کسانی در ایجاد مشکل نقش داشته اند؟ (WHO)
5-چرا مشکل ایجاد شده است؟ (WHY)
6-چگونه مشکل ایجاد شده است؟ HOW
طبقه بندی مشکلات
واضح (Well-Defined): به مشکلاتی گفته می شود که فقط یک راه حل صحیح دارند. مثلا“ برای قبولی در یک امتحان (مشکل) نمره بالای 10(راه حل) لازم است.
مبهم(Ill-Defined): به مشکلاتی گفته می شود که برای رفع آنها راه حلهای صحیح متعددی وجود دارد و شما باید بر اساس هدفی که دارید تصمیم بگیرید که کدام راه حل شما را در رسیدن به هدف بیشتر کمک می کند.
به نظر شما بعد از خودآگاهی و تعریف مسئله نوبت به انجام چه کاری می رسد؟
3- تهیه فهرستی از راه حل ها یا تصمیمات مختلف
در این مرحله باید خوب فکر کنید و تمامی راه حلهای ممکن را فهرست نمایید.
سعی کنید ذهن خود را باز نگه داشته و بدون اعمال خود سانسوری هر راه حلی را که به ذهنتان رسید یادداشت کنید.
در این مرحله کمیت راه حلها و تصمیمات مختلف مهمتر از کیفیت آنهاست،
چون به این شکل بدون ایجاد محدودیت برای ذهن ، هر راه حل یا تصمیمی که به ذهنتان آمد بدون در نظر گرفتن درست یا نادرست بودن یا منفی یا مثبت بودن، آنرا یادداشت می کنید
مرحله چهارم حل مسئله و تصمیم گیری
ارزیابی گزینه ها و انتخاب بهترین راه حل
بهترین راه حل کدام است؟
از کجا می فهمیم کدام راه حل از همه بهتر است؟
در این مرحله مهم است که به مزایا و معایب گزینه ها بیندیشید!
از خود بپرسید که اگر از این راه حل استفاده کنم چه اتفاقی خواهد افتاد؟
به عبارتی قبل از انجام هر کاری سعی کنید نتیجه آن کار را پیش بینی کنید.
مرحله پنجم حل مسئله و تصمیم گیری
اجرای راه حل انتخاب شده
مشکلات مرحله اجرا
هجوم افکار ناکارآمد
این مشکل پیچیده تر از آن است که با این کارها حل شود.
من هیچ وقت نتوانسته ام کاری را به خوبی انجام دهم.
من میدونم که این کار به نتیجه نمی رسه!
این افکار می تواند بر توانایی ما اثر منفی بگذارد
برای مبارزه با این افکار ناکارآمد باید :
اعتماد به نفس مان را بالا ببریم.
پیامدهای راه حل را پیش بینی کنیم
3-با افراد دیگر مشورت کنیم (یک فرد توانمند کسی نیست که تواناییهای عدیده ای دارد بلکه کسی است که میتواند از تواناییهای دیگران استفاده کند).
4-به طور دقیق مشخص کنید که چه کاری ، کجا، چه موقع و توسط چه کسی باید انجام شود
مرحله ششم حل مسئله و تصمیم گیری
ارزشیابی راه حل بکار برده شده
پس از اجرای راه حل انتخاب شده، باید ارزیابی انجام شود که آیا راه حل مورد نظر موثر و رضایت بخش بوده یا خیر.
اگر راه حل انتخاب شده موثر بوده، چه بهتر.
در غیر این صورت باید مراحل حل مسئله را مرور کنید و ببینید در کجا اشکال وجود داشته که مشکل حل نشده است.
آیا مشکل را به درستی مشخص کرده اید؟
آیا تمام راه حل های ممکن را در نظر گرفته اید؟
آیا راه حل انتخابی شما بهترین راه حل بوده است؟
آیا راه حل انتخاب شده را درست اجرا کرده اید؟
خلاصه مراحل مهارت حل مسئله و تصمیم گیری
خودآگاهی هیجانی
تعریف دقیق مساله
تهیه فهرستی از راه حل های مختلف
ارزیابی گزینه ها و انتخاب بهترین راه حل
اجرای راه حل انتخاب شده
ارزشیابی
دام های تصمیم گیری
دام های تصمیم گیری:
عدم بررسی و ارزیابی فرآیند تصمیم گیری
دام های تصمیم گیری:
عدم توجه به نتایج ناشی از تصمیم گیری های قبلی
دام های تصمیم گیری:
تفسیر نادرست از نتایج تصمیم گیری های گذشته
دام های تصمیم گیری:
اعتماد به نفس بیش از حد در مورد توانایی تصمیم گیری خود.
تصمیم گیری برای مدیران و کارکنان
مدیران در سطوح مختلف اعم از عالی میانی و عملیاتی و به طور مستمر تصمیم گیری می کنند.
کارکنان هم در حیطه فعالیت های شغلی خود تصمیم می گیرند
وظیفه تصمیم گیری مدیران آنقدر گسترده و جامع است که برخی دانشمندان تصمیم گیری مدیران را مترادف با مدیریت تعریف نموده اند.
تصمیم گیری فرایندی است پیچیده شامل انواع توانایی های فکری ونیزداشتن اطلاعات در مورد تصمیمی که می خواهیم بگیریم.
هرچه مدیران انجام می دهند با تصمیم سر و کار دارد .
به نظر هربرت سایمون، تصمیم گیری جوهر اصلی مدیریت است و حتی می توان مدیریت را مترادف با آن دانست.
وی نظریه تصمیم گیری خود را تحت عنوان «مدیر به عنوان تصمیم گیرنده» ارائه نمود.
راسل ایکاف می گوید در تصمیم گیری بین حل مشکل (((solving)، رفع مشکل (((Resolving)، دفع مشکل (Dissolving) )) و جذب یا هضم مشکل (((Absolving) تفاوت وجود دارد.
الگوی عقلایی تصمیم گیری اصولاً بر این مبنا استوار است که تصمیم گیرنده در جستجوی به حداکثر رساندن رضایت به وسیله اتخاذ و اجرای تصمیم است.
مراحل الگوی عقلایی تصمیم گیری است در زیر نشان داده شده:
مراحل مهارت های کلیدی لازم
1ـ احساس مشکل روشنی اندیشه
2ـ بیان و تحلیل مشکل جمع آوری و دریافت اطلاعات
3ـ تعیین هدف ها و معیارها دقت نظر
4ـ یافتن راه حل ها و شقوق ممکن خلاقیت
5ـ ارزیابی نتایج احتمالی قدرت پیش بینی و پیشگویی
6ـ گزینش بهترین راه حل ها قضاوت و تصمیم گیری
موضوعات مهم در تصمیم گیری مدیران
وضعیت فیزیولوژیک:
تصمیم گیری تابع ویژگی های فیزیولوژیک بدن شما است.
در حالت خواب آلودگی نمی توانید ذهن خود را به درستی به کار گیرید.
کم خوابی می تواند به تصمیم گیری های فاجعه آمیز منجر شود
آزاد بودن ذهن و تمرکز کمک بزرگی برای تصمیم گیری است.
آزاد بودن ذهن و تمرکز برای تصمیم گیری خلاقانه یک ضرورت است.
آینده ای را که با تصمیم شما شکل میگیرد مجسم کنید و تصمیم بگیرید.
اگر می خواهید تصمیمی را به صورت جدی و درست تحلیل کنید آن را از فضای ایده های مجرد به دنیای واقعی بیاورید.
در صورتی که زمان کافی دراختیار دارید از فرآیندهای سیستماتیک تصمیم گیری استفاده کنید.
شیوه های تصمیم گیری خود را بشناسید و همچنین لازم است تصمیم گیری سایر انسان هایی که در اطراف شما قرار دارند را هم بشناسید.
از تصمیم های دیگران درس بگیرید.
مطالعات موردی و شبیه سازی شرایط واقعی می تواند به شما کمک کند تا تصمیم گیری را تمرین کنید و بدون نگرانی ازعواقب منفی تصمیم ها به اتخاذ تصمیم بپردازید.
در هنگام تصمیم گیری همیشه از خود بپرسید که چه چیزهایی ممکن است درست از آب در نیاید؟
در اغلب تصمیم گیری ها ما با یک (بده -بستان) روبه رو هستیم و قانون مذکور برای آن حاکم هست.
در هنگام تصمیم گیری متواضعانه عمل کنید و از دیگران کمک بخواهید.
برای تصمیم گیری باید برخی از چارچوب ها را شکست و پا را از آنها فراتر گذاشت.
تصمیم گیری یک تصمیم منفرد نیست بلکه همچون فیلم پیوسته هست.
هر تصمیم گیری موجب بروز شرایط جدید می شود و باز هم باعث اتخاذ تصمیم های جدید دیگر می شود.
تصمیم غلط بهتر از تصمیم نگرفتن است.
ابتدا 80% اطلاعات را فراهم کنید و تصمیم گیری نمائید.
در تصمیم گیری لازم است بدانید که چه میزان اطلاعات را واقعا نیاز دارید و چقدر زمان می برد تا اطلاعات بیشتری را بدست آورید.
تصمیم گیری همواره با ریسک همراه هست،این واقعیت را بپذیرید.
در تصمیم گیری همواره به دقت بدترین نتیجه ممکن را تصور کنید و ببینید آیا می توانید آن را تحمل کنید؟
در تصمیم گیری دو فکر همیشه بهتر از یک فکر است.
وقتی به صورت گروهی تصمیم گیری می کنید به تعامل میان اعضای گروه توجه کنید.
در هنگام تصمیم گیری فضا ایجاد نمائید که صحبت های متفاوت و متضاد شنید شود.
در تصمیم گیری گروهی سعی کنید اگر فردی در موزع قدرت قرار دارد و اعمال نفوذ می کند او را از اتاق بحث خارج کنید.
در هنگام تصمیم گیری انسان های باهوش تر از خود را در اطراف خود گرد آورید.
در هنگام تصمیم گیری از اینکه کارشناس نیستید خجالت نکشید.
در تصمیم گیری به دنبال راه حلی فراگیر باشید.که بهترین نتیجه را برای همه تضمین کند.
وجود استرس (البته تا حد مشخصی) می تواند به بهبود فرآیند تصمیم گیری کمک کند.
استرس بهینه از تصمیم گیری چیزه خوبی است اما استرس بیش ازحد موجب اشتباه در تصمیم گیری می شود.
اجازه ندهیم که احساسات منفی بر روی قضاوت ما در هنگام تصمیم گیری تاثیر بگذارد.
در تصمیم گیری مراقب میان بر های جذاب باشید.
در تصمیم گیری شاید یک راه که جدید تر، سریع تر و با هزینه کمتر است در بلند مدت هزینه های بیشتری به شما تحمیل کند.
اگر شما تنهای تنها هم باشید، باز هم تصمیم را می گیرد؟
در تصمیم گیری هیچ انسانی نیست که از دیگران تاثیر نپذیرد
ولی نباید این تاثیر پذیری بیش از حد باشد ، زیرا ممکن است به انحراف زیاد از مسیر درست منجر شود.
به جای هراس از تصمیمات بزرگ آن را به چند تصمیم کوچک تقسیم کنید.
هنگام تصمیم گیری به دنبال راه هایی باشید که هزینه ها را کاهش داده و خطر شکست را کم کند.
اگر در تصمیم گیری تنها به یک نتیجه توجه نکنیم و موضوع را همه جانبه نبینیم، قطعا تصمیم بهتری خواهیم گرفت.
تصمیمی که امروز بد و نامناسب جلوه می کند ممکن است در بلند مدت خوب و مثبت از کار در آید.
هنگام تصمیم گیری تمام فکر و ذهن خود را تنها بر روی اثرات کوتاه مدت تصمیم متمرکز نکنید.
در تصمیم گیری به این دو مورد توجه کنید:
1- توجه بیش از حد به اثرات کوتاه مدت
2- عدم در نظر گرفتن انواع نتایج محتمل
در تصمیم گیری کنجکاوی، ثبات عاطفی، دانش و خلاقیت مورد نیاز است.
در تصمیم گیری نسبت به تصمیم خود متعصب نباشید مانند قمار بازی که چندین بار می بازد ولی باز هم سر میز می ماند.
با تمام توان خود به بهترین شکل ممکن تصمیم بگیرید و سپس به مسیر خود ادامه دهید.
آینده تنها بر اساس تصمیم های گذشته شما شکل نمی گیرد، تصمیم های آینده نیز به همان میزان درشکل بخشیدن آن موثر می باشد.
وقتی ما تصمیم می گیریم، از بین دو یا چند مورد، مواردی را انتخاب می کنیم و مواردی را کنار می گذاریم.
برای مثال وقتی به یک کتابفروشی یا فروشگاهی که بازیهای فکری سرگرم کننده دارد، می روید و یکی از آ نها رامی خرید، چیزی را انتخاب کرده اید یا بهتر بگوئیم تصمیم گیری کرده اید.
آیا تصمیم گیری به همین سادگی است؟همه ی تصمیمات ساده نیستند و گاهی موقعیت هایی پیش می آید که در آن را ه های مختلف و متعددی وجود دارد و انتخاب یکی از آنها مشکل است.
چرا تصمیم گیری کار مهمی است؟چون تصمیم گیری درست و سنجیده موجب شادی و احساس موفقیت در فرد شده و سازگاری و اعتماد به نفس او را افزایش می دهد و این حالت نه تنها در تصمیم گیرنده، بلکه در اطرافیانش نیز اثر مثبت می گذارد.
در تصمیم گیری بهتر است با افراد آگاه، متخصص و با تجربه مشورت نماییم.
در مورد تصمیمات گروهی یا خانوادگی بهتر است نظر تمامی افراد گروه را نیز جویا شویم.
برای این که تصمیم گیرنده خوبی باشیم، سعی کنیم خود آگاهی خود را افزایش دهیم.
در مورد مسائل شخصی با حفظ و تقویت اعتماد به نفس، اجازه ندهیم دیگران برای ما تصمیم بگیرند.
مسئولیت پیامدهای تصمیم خود را شخصاً برعهده بگیریم.
تصمیم گیری هنر و شاخص مهمی برای شناخت رشد عقلی، عاطفی، اجتماعی و روانی افراد می باشد، کسانی که به چنین رشدی نرسیده باشند، احتمال بیشتری وجود دارد که اجازه دهند دیگران برای آنان تصمیم گیری کنند.
همه تصمیماتی که ما می گیریم، نتایج و آثاری دارند. ممکن است این آثار خوب یا بد باشند. البته بعضی از تصمیمات تاثیر زیادی بر روی زندگی ما دارند.
تصمیمات مهم در اخلاق و رفتار، سلامتی، وضع تحصیل و آیند ه ما اثر می گذارند.
مدل های تصمیم گیری
مدل های مختلفی برای پیش بینی اخذ تصمیم و تجزیه و تحلیل فعالیتهای مدیریتی وجود دارد.
بطور کلی میتوان آنها را در چهار دسته تقسیم بندی کرد
:.
مدل مطلوب مدلی است که اجزای اصلی مورد نظر در تجزیه و تحلیل و تصمیم گیری را داشته باشد
و اگر چه درست همانند واقعیت نیست ولی با نشان دادن روابط بین اجزاء ، وسیله ای ساده و مناسب در اختیار گروه تحلیل کننده و تصمیم گیرنده قرار دهد
1-مدل های ترسیمی:
دراین مدل ها روابط بین متغیرها بصورت نمودار و اشکال ترسیم می گردد
مانند نمودار تجزیه و تحلیل نقطه سربه سر که در تصمیم گیری مربوط به تولید بسیار کاربرد دارد.
2-مدل های تجسمی (سه بعدی ):
دراین مدل ها وضعیت فیزیکی موضوع در مقیاس معین مجسم می گردد مانند ماکت یک ساختمان یا یک کارخانه یا سالن استقرار اتومبیل.
3-مدل های ریاضی:
روابط ریاضی بین متغیرها را نشان می دهند مانند فرمول تعیین تعداد کالا در نقطه سربه سر نوعی مدل ریاضی به شمار می آید.
4-مدل های کلامی:
در مدل های کلامی ؛مدل بصورت نوشتار و در قالب عبارت وجملات بیان و تشریح می شود.
طبقه بندی تصمیم گیریها:
طبقه بندی تصمیم ها از نظر میزان اطمینان به نتایج حاصل از شقوق مختلف اخذ تصمیم در سه گروه قرار می گیرد:
1- تصمیم گیری تحت شرایط اطمینان کامل:
زمانی که تصمیم گیرنده با اطمینان کامل می داند که نتیجه یا نتایج حاصل از هر شق ممکن چیست و در چه شرایطی اتفاق خواهد افتاد از نظر تصمیم گیری در شرایط اطمینان کامل قرار دارد.
2-تصمیم گیری در شرایط ریسک:
وقتی تصمیم گیرنده با اطمینان کامل نمی داند که نتایج حاصل از هر شق چیست ولی احتمال وقوع آنها را می داند، در تحت شرایط ریسک و با مخاطره تصمیم میگیرد.
3- تصمیم گیری در شرایط عدم اطمینان:
هنگامی که تصمیم گیرنده احتمال وقوع نتایج حاصل از شقوق ممکن را نمی داند؛ او در شرایط عدم اطمینان تصمیم گیری می کند.
طبقه بندی تصمیم گیریها براساس مراحل:
راه دیگر برای طبقه بندی تصمیم گیری براساس مراحلی است که در تصمیم گیری ملاک عمل هستند که به دو دسته تقسیم می شوند:
1-تصمیم های تک مرحله ای یا ایستا:
تصمیم های یکباره هستند که در آنها فقط به نتایج یک مرحله توجه می شود.
درتصمیم های تک مرحله ای؛ تصمیم گیرنده مراحل بعدی و نتایج حاصل ازآنها را در نظر ندارد و قصد ش اخذ تصیم در مورد یک مسئله است که آن را ثابت فرض کرده است
2- تصمیم های چند مرحله ای و دنباله دار:
نظر تصمیم گیرنده معطوف به مراحل بعدی و نتایج ناشی از تصمیم اخذ شده است. در این گونه تصمیم ها هدف آن نیست که فقط در یک مرحله نتیجه خوبی حاصل شود بلکه نظر آن است که یک سلسله انتخاب ها طوری انجام می گیرند که نتیجه کلی خوبی از مجموع آنها بدست می آید. تصمیم های چند مرحله ای در واقع مجموعه ای از تصمیم ها هستند که ارتباط آنها با هم در نظر گرفته شده و اثرات هر تصمیم به تصمیم بعدی مورد توجه است. روش تصمیم گیری ماتریس یک تصمیم گیری تک مرحله ای است و روش درخت تصمیم گیری یک تصمیم گیری چند مرحله ای می باشد.
روش درخت تصمیم گیری
در آنالیز تصمیم، یک درخت تصمیم به عنوان ابزاری برای به تصویر کشیدن و آنالیز تصمیم، در جایی که مقادیر مورد انتظار از رقابت ها متناوباً محاسبه می شود، استفاده می گردد. یک درخت تصمیم دارای سه نوع گره است:
۱-گره تصمیم: به طور معمول با مربع نشان داده می شود.
۲-گره تصادفی: با دایره مشخص می شود.
۳-گره پایانی: با مثلث مشخص می شود.
روش دلفی در فرآیند تصمیم گیری
دلفی یکی از تکنیکهای تصمیم گیری در مدیریت در شرایط و اوضاع و احوالی است که دائماُ در حال دگرگونی باشد ، به عبارت دیگر دلفی دانش و اطلاعاتی است که می تواند مدیریت سازمان را در اتخاذ تصمیم صحیح و درست درباره موضوعی که اطلاعات اندکی درباره آن وجود دارد یاری نماید .
نتیجه
در مباحث ذکر شده شیوه ها و روش هایی از تصمیم گیری مورد بحث قرار گرفت که به شیوه های جامع عقلایی مطرح هستند. در این شیوه ها؛ هدف یافتن بهترین راه حل از میان طرق ممکن است. همچنین هدف و مشکلات روشن و واضح ؛ قابل بیان اند و اطلاعات مورد نیاز قابل جمع آوری و دردسترس تصمیم گیرنده هستند که به وسیله آنها به شکل منطقی میتواند راه حل مطلوب را انتخاب کند. ولی در د نیا واقعی با توجه به محدویت های زمان ؛ مالی و نبود اطلاعات کافی و قابل اطمینان نمی توان به این ساده گی بهترین راه حل ممکن را ا نتخاب نمود و مدیر ناچار با کمک تجربیات ؛ قضاوت های ذهنی ؛ مقایسه های محدود و تغییرات تدریجی در تصمیم های قبلی و با اطلاعاتی که در دسترس دارد تصمیم می گیرد و اگر چه شاید تصمیم هایش بهترین نباشد ولی در محدوده امکانات قابل قبول و رضایت بخش به شمار می آید. بنابر این نباید خود را به شیوه های جامع – عقلایی محدود کنیم و این مطلب نیز باعث رد این روش ها نمی شود یا اینکه تصمیم گیری نباید تابع قاعده و یک شیوه منطقی و منظم نباشد بلکه هدف ارائه شیوه های دیگری است که با واقعیات محیط و شرایط واقعی سازمان و مدیران مطابقت بیشتری دارد و بهتر می تواند پاسخگوی نیاز مدیران باشند.
Development
of
Alternatives
Analysis
of
Alternatives
Ford
Jeep
Mazda
Dodge
Audi
Isuzu
Chevy
Selection
of an
Alternative
Implementation
of the
Alternative
Price
Comfort
Durability
Repair Record
Performance
The Toyota
is the best.
Toyota
The Decision-Making Process
Identification
of a
Problem
Identification
of Decision
Criteria
Allocation
of Weights
to Criteria
Price
Interior Comfort
Durability
Repair Record
Performance
Price
Interior Comfort
Durability
Repair Record
Performance
10
8
6
4
2
I need to buy
a new car.
منابع
تصمیم گیری مناسب در 30 دقیقه نوشته : جین اسمیت
تفکر ارزشی راهی به سوی تصمیم گیری خلاق نویسنده: پرفسور رالف ال. کینی مترجم: وحید وحیدی مطلق
53 اصل تصمیم گیری نویسنده: روبرت گانتر مترجم: محمدرضا شعبانعلی
تصمیم گیری به منظور واکنش به بحران نویسنده: ارنست تی لانت مترجم: علی مهری تصمیم گیری در شرایط عدم قطعیت عمیق نویسنده: لوئیس کارول
تصمیم گیری نویسنده: دکتر حمید رضایی فر
شبیه سازی؛ کمک به مدیران برای تصمیم گیری نویسنده: اسمعیل کندری
اینترنت (ویکی پدیا)
مدل های تصمیم گیری
بله
بله
بررسی داخلی وخارجی موقعیت
آیا اخذ تصمیم موردنیاز است ؟
آیا تصمیم مورد نیاز از نوع روتین است ؟
پیروی از رویه برنامه ریزی شده موجود
اخذ یک تصمیم برنامه ریزی نشده از طریق فرایند حل مساله
بررسی نتایج
مدل تصمیم گیری
Decision Making Model
خیر
خیر
انواع تصمیم گیری
عالی
عملیاتی
سطوح مدیریتی
ساختارنیافته
ساختار یافته
نوع مساله
تصمیم های برنامه ریزی نشده
تصمیم های برنامه ریزی شده
Type of Decision Making
ویژگی های یک تصمیم اثربخش
+
+
+
=
Quality
کیفیت
Timeliness
به موقع بودن
Acceptance
پذیرش
Ethical Appropriateness
تناسب اخلاقی
EFECTIVE DECISION
تصمیم اثربخش
Features of an Effective Decision
مقایسه تقسیم های برنامه ریزی شده و برنامه ریزی نشده
موقعیت های تصمیم گیری
Decision Making Situations
مساله سازمانی
مبهم
نامطمئن
ریسک
مطمئن
امکان شکست
زیاد
کم
حل مساله
تحلیلی
مفهومی
دستوری
افراد و موضوعات اجتماعی
گرایش سازمانی
وظایف و موضوعات فنی
تحمل ابهام
زیاد
کم
سبک های تصمیم گیری
رفتاری
بازگشت به مرحله 1 برای تعریف مجدد مساله و شروع دوباره
بازگشت به مرحله 2 برای راه حل مورد نظر
مرحله 1 : شناخت مساله
وضعیت موجود چیست ؟
وضعیت مطلوب چیست ؟
علت :
چه چیزی میتواند فاصله بین وضع موجود و مطلوب را برطرف نماید
مرحله 2 : ایجاد راه حل ها
نگرش تحلیلی و کمی
نگرش شهودی و کیفی
مرحله 3 : انتخاب راه حل
راه حل چقدر اثر بخش است ؟
راه حل چقدر کارا است ؟
وضعیت موجود و مطلوب چقدر به یکدیگر نزدیک شده اند ؟
مرحله 4 : اجرا و ارزیابی راه حل
فرایند حل مساله
The Problem Solving Process