به نام خدا
مفهوم فضا و تصرف در معماری و سازه
3
فضا عبارت است از یک گستره سه بعدی نامحدود که اجسام و رویدادها در آن رخ می دهند و فاصله و جهت نسبی دارند فضای فیزیکی اغلب در سه بُعد خطی تصور می شود، اما فیزیکدانان نوین معمولاً آن را در کنار زمان به عنوان یک پیوستار نامحدود ۴ بعدی به نام فضازمان توصیف می کنند. مفهوم فضا اهمیتی بنیادین در درک جهان فیزیکی دارد. اما بین فیلسوفان همچنان بر سر اینکه آیا فضا خود یک موجودیت است یا اینکه رابطه ای میان موجودیت ها یا بخشی از یک چارچوب مفهومی است، اختلاف نظر وجود دارد.
بحث در مورد ماهیت و حالت وجودی فضا به دوران باستان بازمی گردد مثلاً در رساله هایی چون تیمائوس افلاطون، یا سقراط در بازتاب هایش از آنچه یونانی ها به معنی فضا) می خواندند، یا در رساله فیزیک ارسطو (کتاب ۴، دلتا) در تعریف به معنی مکان) یا بعدتر به عنوان مفهوم هندسی مکان در رساله «قول فی المکان» دانشمند سده یازده، ابن هیثم. بسیاری از پرسشهای کلاسیک فلسفی در رنسانس مورد بحث قرار گرفت و در قرن هفدهم و در زمان آغاز شکل گیری مکانیک کلاسیک مجدداً فرمولبندی شد. از دید ایزاک نیوتن، فضا مطلق بود، یعنی همیشگی بود و مستقل از اینکه ماده ای در آن باشد یا نباشد.
6
در معماری
با اینکه بسیاری از معماران، فضا را ذات و ماهیت معماری می دانند و با وجود مطالب زیادی که در باب اهمیت فضا در معماری عنوان شده و می شود، در فرهنگ ها و دانشنامه ها تعریفی از مفهوم فضا در معماری به چشم نمی خورد. فقدان واژه فضا در کتاب های مرجع معماری نیز کاملاً قابل توجه و تعجب انگیز است.
دلیل این امر شاید این باشد که تلقی و کاربرد معماران از واژه فضا چنان واضح است که نیازی به توضیح واژه ای کاملاً مشخص، احساس نمی کنند. اما این برهان ساده، آنجا که درمی یابیم این واژه در متن تاریخ طولانی معماری نسبتاً جدید می باشد و در دهه های اخیر مفهومی بحث انگیز بوده است، اعتبار خود را از دست می دهد.
با توجه به کمبود منابع جامع دربارهٔ فضای معماری و جدید بودن این مبحث، برای تبیین مفهوم فضا در تئوری معماری، بایستی به دیدگاه های معماران و نظریه پردازان در مورد مفهوم فضای معماری استناد نماییم. در میان نظریه پردازان معماری مدرن، برونو زوی و زیگفرید گیدئون از جمله افرادی هستند که به شکل نسبتاً جامعی مفهوم فضای معماری را مورد کنکاش قرار داده و سعی نموده اند اهمیت آن را در معماری بازنمایانند.
برونو زوی معماری را هنر فضا و فضا را ذات معماری معرفی می کند، ولی او طبیعت فضای مورد بحث را مشخص نمی نماید. برداشت او از فضا صورت واقع گرایانه دارد. به اعتقاد او، نماها و دیوارهای یک خانه، کلیسا یا کاخ مهم نیست که چقدر زیبا باشند، آنها تنها ظرفند و به جعبه شکل می دهند، نهاد و مظروف فضای داخلی است. ذات معماری برای زوی، سازمان دهی معنادار فضا از طریق فرایند محدودسازی است؛ بنابراین از این دیدگاه، فضا ماده ای با گسترش یکسان است که می توان از طریق تعیین محدوده ها در آن، به شیوه های مختلف به آن شکل داد.
9
برونو زوی با تعمیم مفهوم فضای معماری، فضای جدیدی با عنوان فضای شهری را نیز تعریف می نماید. او بر این عقیده است که تجربه فضایی معماری در شهر تداوم می یابد. در خیابان ها، میدان ها، کوچه ها، پارک ها، استادیوم های ورزشی، حیاط خانه ها و در هر جایی که ساخته دست انسان خلاءها را محدود کرده و فضاهای بسته ای بوجود آورده است. اگر در داخل بنایی فضا محدود به شش سطح باشد (کف، سقف و چهار دیوار)، بدین مفهوم نیست که خلاء بسته شده در پنج سطح (مانند یک حیاط یا یک میدان) به جای شش سطح، فضا به شمار نمی آید. اما آیا می توان حرکت در فضای بزرگراه خط مستقیم و یکنواختی را که کیلومترها در دشتی غیرمسکونی پیش رفته است، به عنوان یک تجربه فضایی مطرح ساخت؟ مسلم است آنچه در جهت دید به وسیله یک سطح چه از طریق دیوارسازی یا از طریق کاشتن درخت یا به وسیله عناصری که فضاهای معماری را متمایز می کنند، محدود شده باشد، فضای شهری محسوب می شود. زوی با استناد به توضیحات فوق، چنین نتیجه گیری می کند که هر بنا هم زمان دو فضا را بوجود می آورد: فضای داخلی که به وسیله اثر معماری معین شده است و فضای خارجی یا شهری که به وسیله آن اثر معماری و آثار نزدیک به آن ایجاد شده است.
مفهومی که برونو زوی از فضای معماری مطرح می نماید، هنوز پذیرش عام دارد و مورد استناد بسیاری از نظریه پردازان می باشد. برای نمونه به گفته وان درلان، فضای معماری با برافراشتن دو دیوار پا به عرصه وجود می نهد، دو دیوار فضایی جدید میان خود پدیدمی آورند که از فضای طبیعی پیرامون آنها مجزا می شود.
در واژه نامه تخصصی معماری واژه فضا در حوزه معماری و هنرهای دیداری این گونه تعریف شده است:
فضا: حوزه های گسترش یابنده و در عین حال فراگیرنده بوده و جایگاه یا محیطی را در ابعاد جسمانی یا فیزیکی و روانشناختی تعریف می نماید. از کل روابط شکل، رنگ و حرکت شکل گرفته، گاه خالی یا منفی است و گاه فاصله میان عناصر را مشخص می نماید، خواه این فاصله در سطح باشد یا در عمق که توسط قواعد پرسپکتیو مجسم می شود. فضای دو بعدی فقط طول و عرض داشته، فضای تزئینی نیز به طول و عرض محدود می باشد.
۱. اجزاء و مثل اتاق ها و تالار و حیاط، جای تهی، حجم پر نشده و توخالی، کیفیت و بیان معماری.
12
فضای سه بعدی
فضای سه بعدی شامل عمق، طول و عرض است. فضای چهار بعدی، علاوه بر ابعاد سه گانه بعد زمان را می رساند که به آن، فضای لایتناهی می گویند. تصویری است که توهم فضا در آن معادل بی بیکرانگی در محیط است.
فضای کنترل شده ساختمان
بخش هایی از فضای داخلی ساختمان که مورد کاربرد انسان ها قرار می گیرد و در طول اوقات سرد سال، گرم شده و طی اوقات گرم سال، خنک می شود. شرایط دمای این فضاها در ساختمان باید در محدوده آسایش باشد.
فضای کنترل نشده ساختمان
بخش هایی از فضای درونی ساختمان که در اوقات گرم یا سرد سال ضروری نیست خنک یا سرد شوند. م. انبارها، پارکینگ هایی که از سه طرف با دیوار محصورند، دالان ها و مانند آن ها.
فضای معماری
فضای معماری، فضایی که توسط سطوح، به شکل های گوناگون محدود گشته و به عملکردهای تعیین شده پاسخ می گوید که موضوع و جوهر اصلی معماری است.
معماری عبارت است از علم و هنر شکل بخش فضای زیست انسان، به عبارت دیگر معماری به وجود آورندهٔ فضایی است که انسان را از عوامل طبیعی مصون داشته و فعالیت زندگی فردی و اجتماعی او را دربرگرفته و به نیازهای مادی و معنوی انسان پاسخگو خواهد بود.
پس می توان گفت، فضایی که توسط سطوح عمودی و افقی به وجود می آید، موضوع و جوهر اصلی معماری ست به عبارت دیگر موضوع اصلی و در حقیقت جوهر معماری، فضا است. یک ساختمان، فقط مجموعه ای از طول، عرض و عمق نیست بلکه مجموعه ای است از اندازه های مختلف فضاهای خالی که انسان می تواند در آن حرکت و زندگی کند.
15
16
کلیات
گروه بندی ساختمانها
17
18
19
تعاریف
20
تعریف تصرف
21
تعریف تصرف
22
تعریف تصرف
23
تعریف تصرف
24
تعریف فضا
25
تعریف فضا
26
تعریف فضا
27
تعریف فضا
28
تعریف فضا
29
تعریف فضا
فضای ارتباط و دسترسی
فضای ارتباط و دسترسی بین فضا
30
فضای ارتباط و دسترسی
فضای ارتباط و دسترسی
تعریف فضا
31
تعریف فضا
32
33
تعریف فضا
34
فضاهای باز
35
فضاهای باز
36
فضاهای باز
37
فضاهای باز
38
فضاهای باز
نما از گودال باغچه
برش از گودال باغچه
39
فضاهای باز
40
فضاهای باز
یک پلاک ساختمانی که در آن حیاط مرکزی از دوطرف توسط همان پلاک محصور شده است
41
فضاهای باز
یک پلاک ساختمانی که در آن حیاط مرکزی ازسه طرف توسط همان پلاک محصور شده است
یک پلاک ساختمانی که در آن حیاط مرکزی ازچهارطرف توسط همان پلاک محصور شده است
42
فضاهای باز
حیاطی که از دو طرف توسط احجام ساختمانی متعلق به پلاک ساختمانی متفاوت محصور شده است . این حیاط حیاط مرکزی محسوب نمی گردد و حیاط بیرونی می باشد
43
فضاهای نیمه باز
44
فضاهای نیمه باز
45
فضاهای نیمه باز
46
فضاهای نیمه باز
47
فضاهای نیمه باز
48
فضاهای نیمه باز
49
50
ساختمانهای منفصل
51
ساختمانهای متصل
52
53
بازشوها و گشودگی
54
نمای ساختمان
55
نمای ساختمان
56
نمای ساختمان
57
مجرای خارجی نور و هوا
58
شیبراهه
59
میان طبقه
60
با تشکر از توجه شما