پاورپوینت مرمت خانه طبیب زاده اصفهان

آشنایی با مرمت ابنیه
استاد راهنما: جناب آقای مهندس بحرالعلومی
دانشجویان:

ارایه طرح مرمت خانه طبیب زاده اصفهان

پاییز89

فهرست :
1- رشد تاریخی شهر اصفهان .
2- استان اصفهان از دیر باز .
3- اصفهان در سالهای قبل از اسلام .
4- نقش اقلیم در پیدایش شهرهای قدیمی .
5- اصفهان در دوره ی قاجار از نگاه سیاحان .
6- شناخت جغرافیا یی اصفهان .
7- اقلیم اصفهان .
8- محله در دشت اصفهان .
9- موقعیت کلی بنا .
10- دسترسی ها به بنا .
11- شناخت سازه ای بنا .
12- معرفی مصالح .
13- معرفی فضاها و بررسی آسیب های فضاها .
14- بررسی نماها و آسیبهای نماها و راهکارهای پیشنهادی .
15- ناودان ها .
16- بررسی دتایل های شاخص در اجرا .
17- نظافت کارگاه مرمتی .
18- فهرست عملیات پیشنهادی .

رشد تاریخی شهر اصفهان
اولین دوره اسلام …تا حدود 150 هجری اعتقاد بر این بوده است که اصفهان در این دوره از دو زیستگاه شهری تشکیل می شده است.«جی» نزدیک رودخانه و ”یهودیه“ شمال غربی آن در فاصله ای حدود 2 مایل هر کدام به وسیله روستاهای تحت قلمرو خود محصور می شده اند.به نظر می رسد ورود مسلمانان(23-21 هجری)به منطقه اثرات چندانی در توسعه شهری تا قرن دوم هجری نداشته است.در قرن چهارم ، ایران مجددا استقلال سیاسی خود را به دست آورد و بازتاب آن احیای وضعیت اقتصادی اجتماعی و فرهنگی کشور بود.در نیمه اول قرن چهارم ، قسمت پر جمعیت اصفهان به وسیله دیوار محصور گردیده بود. هسته های شهری خارج از دیوار شامل لبنان در غرب ، جی در شرق و اراضی کشاورزی بین آنها به شکل هلال در شمال رودخانه اسقرار داشت.(1)

1)جغرافیا ی اصفهان ،دکتر سیروس شفقی ،انتشارات دانشگاه اصفهان
حرکات درونی … تاحدود 324 هجری –دوره عباسی.
از قرن تا چهارم هجری حرکات عظیم اجتماعی و سیاسی که در تمام کشور ایران رخ داد در توسعه شهر اصفهان تبلور یافت.این عوامل باعث جذب روستاهای اطراف به مرکز و توسعه شهری جدید گردید.

دوره صفویه 1006 تا 1130 هجری :
عظیم ترین توسعه شهر اصفهان در قرن یازده و دوازده هجری ، زمانی که پایتخت صفویه بود اتفاق افتاد.
یک طرح از پیش اندیشیده با هدف نظم بخشیدن به توسعه شهر ، شبکه شطرنجی بخش جنوب شهر را مالکیت های کنار رودخانه خارج از شهر موجود بدون تغییرات اساسی در ساختار آن،متصل ساخت. این توسعه به وسیله دو محور
اصلی هدایت گردید. رودخانه (غربی_شرقی)و خیابان چهارباغ(شمالی_جنوبی)

استان اصفهان از دیر باز به نامهای مختلفی خوانده شده از جمله این نامها می توان به : سپاهان ، اسبهان ، اسفاهان ، اسفهان ، اصباهان ، اَصبهان ، اصفهان ، اصفهانک ، انزان ، سافاهان ، دارالیهودی ، رشور جی ، صفاهان ، پارتاک، پارک ، پاری ، پارتیاکن ، پرتیکان ، جی ، گابا ، کاشان ، گبی ، گی ، نصف جهان و یهودیه و … اشاره کرد.بیشتر پژوهشگران بر این باورند که نام این منطقه به دلیل اینکه محل گردآوری سپاه بوده است به ویژه در دوران پیش از اسلام در زمان ساسانیان که نظامیان در این محل جمع می شدند و از آنجا به مناطق دیگر فرستاده می شدند اسبهان نام گذاری شده که بعد ها به گونه عربی اصفهان در آمده است. اصفهان دارای واژگان کهن تری مانند انزان ، گابیان ، گابیه یا گپی ، گی ، جی نیز می باشد که در سنگ بنفشه های پارسی «انزال» که شامل منطقه اصفهان بوده ، پیش از کورش بزرگ مرکز قدرت ایلامیان بوده که بعد ها به گابیان و اندک اندک به جی تغییر نام داد در کتاب هردوت مورخ یونانی قرن پنجم قبل از میلاد( 484-425 ق. م) اسم اصفهان به نام پارتاکنا و جای آن در مشرق اصفهان کنونی ذکر شده که مسکن قبیله « پارتاکینان» از قبایل مادهای ایرانی بوده و مادها کسانی بودند که اولین سلسله ایرانی را به پایتختی اکبانان ( همدان) بوجود آوردند. دیاکونوف در تاریخ ماد می نویسد : مرکز پارتاکنا « گابای» یعنی جی امروز بود که همان گابی وکا به پارتها (اشکانیان) وگی زمان ساسانیان است. یاقوت حموی درباره اسم این شهر می نویسد: اصفهان یا اسپهان از کلمه اسپاه آمده است که به معنی سپاه و سگ می باشد. استاد پورداوود می نویسد: ارزش این وجه اشتقاق فقط در این است که نشان دهد در لهجه قدیم اصفهان « سپاه» به معنی سگ نیز بوده است. همین محقق متذکر شده است که بطلمیوس جغرافی دان سده دوم میلادی به نقل از اراتستن ( 195 -275 ق .م ) نام این شهر را « اسپدان یا اسپادانا» نوشته و بعد می گوید: کلمه اصفهان روی اصل اسپاهان قرارگرفته که خود مرکب از دو لغت است، یکی «سپاه» به معنی ارتش و دیگری« هان» علامت اسم مکان جای سپاه است.(1)
1)جغرافیا ی اصفهان ،دکتر سیروس شفقی ،انتشارات دانشگاه اصفهان
اصفهان در سالهای قبل از اسلام:
فلات مرکزی ایران که اصفهان در آن قراردارد یکی از مهمترین مراکز فرهنگ و تمدن میهن ما به شمار می رود. اسناد و شواهد موجود نشان می دهد که زندگی شهرنشینی و ایجاد شهر در فلات مرکزی ایران از زندگی شهری بین النحرین متاثر شده است . زیرا منطقه دجله و فرات فرهنگ و تمدنی بسیار قدیمی تر از مناطق مرکزی ایران داشته و اولین شهرهای کامل در آن منطقه به وجود آمده است. به طوری که شوبل مردم شناس معروف آمریکایی قدمت بنای اولین شهرهای بین النحرین را حداقل به 5500 سال پیش نسبت می دهد. قدیمی ترین ساکنین اصفهان جزو گروهی بودند که تماس و ارتباطی با مناطق جنوب غربی ایران داشته اند. به طوری که یکی از باستان شناسان آلمانی به نام هانس گنین فن دراوستند مولف کتاب دنیای ایرانیان ، در این زمینه چنین می نویسد: از نیمه دوم هزاره چهارم قبل از میلاد مسیح ، عده ای از ساکنین فلات مرکزی ایران از منطقه اصفهان فعلی راه دره های رودخانه کارون را پیش گرفته و به جلگه عیلام ( خوزستان) قدم گذاشته اند. این مهاجرت تا جنوب بین النحرین ( بابل) صورت گرفته است . این جابجایی و مهاجرت احتمالا بر اثر روی آوردن و هجوم عده ای از ساکنین مناطق استپی از طریق فلات شمالی ایران صورت گرفته است.
به احتمال قوی همزمان با کوچ عده ای از ساکنین منطقه اصفهان در نیمه دوم هزاره قبل از میلاد، آبادی های خیلی کوچکی در محل فعلی شهر اصفهان و یا حوزه آبخور زاینده رود وجود داشته و با مهاجرت عده ای از شمال به فلات مرکزی بر جمعیت آن افزوده شده و روستاهای جدیدی را پدید آورده اند. افزایش جمعیت در حوضه آبگیر زاینده رود نه تنها بر جمعیت آن افزود بلکه به رشد روستاها و مطرح شدن مالکیت زمین در منطقه منجر گردید. افزایش جمعیت، احتیاج مبرمی به توسعه زمین های زراعی داشت و چون منطقه دارای آب و هوای خشک و گرم می باشد و بارندگی آن هم ناچیز است (125 میلی متر) لذا، تنها کشت و کار آبی در منطقه امکان پذیر بوده و ساکنین منطقه به توسعه شبکه های آبیاری که کاری دسته جمعی است، نیاز داشتند و بدین طریق روستاهای بزرگ و پر جمعیت به وجود آمد. بالاخره بعضی از آنها که دارای امکان مرکزی مناسبی بودند و در تقاطع راه های ارتباطی قرارداشتند به شهرهای کوچک تبدیل گردیدند و احتمالا شهر جی یکی از آنها بوده است که در دوران قبل از اسلام نیزمطرح بوده و نقش سیاسی نظامی بسیار مهمی داشته است. 1)

نقش اقلیم در پیدایش شهرهای قدیمی:
اصفهان با 6/15 درجه سانتیگراد حرارت متوسط سالیانه، تقریبا با آتن و کارتاژ و تا حدودی با روم هم دما است و اگر قدمت آتن را بررسی نماییم به این نتیجه می رسیم که از عمر آن حدود 3500 سال می گذرد، چه این شهر هزار سال قبل از میلاد مسیح مرکز پادشاهی و پایتخت آتیکا بوده و معلوم است که قبل از آن تاریخ نیز ایفاگر نقش جغرافیایی یک شهر بوده است. این تاریخ تقریبا با ورود قوم آریا به فلات ایران مطابقت دارد و با آنچه که قبلا برای قدمت شهر اصفهان بطور گمان قایل شده ایم وفق می دهد. یکی از پژوهشگرانی که در تحقیقات خویش این قدمت را تایید کرده وبنای آن را به دست آریاییهای تازه وارد نسبت داده، استاد مهریار است. وی به نقل از منابع خارجی چنین می نویسد" « به موجب بعضی دلایل تاریخی، اولین شهری که آریاییها بنا نهادند گابه نامیده می شد که همین اصفهان بوده است و این کلمه به جی تبدیل گردیده است.(1)
1) گنجینه آثار تاریخی اصفهان ،دکتر لطف الله هنرفر

اصفهان دردوره قاجار از نگاه سیاحان
هر چند در این زمان اصفهان دیگر پایتخت نبود ،اکثر سیاحان نکاتی را در بارهی این شهر اظهار کردند که در عهد صفویه بسیار مشهود بود و حتی در دوران انحطاطش هنوز درخشندگی گذشته ی پر شکوهش را بر چهره داشت.تمام نویسندگان داخلی و خارجیدر نوشته های خود به نابودی بنا هی عمومی و کوچک شدن شهر و از دست دادن جمعیت آن اشاره نموده اند.در زمان قاجار اصفهان رونق و زیبایی خوذ را از دست داده بود.دوره ی قاجار در ایران با انقلاب صنعتی اروپا همزمان بود .استعمار ممالک قدرتمند و بی کفایتی حاکمان وقت ،وضعیت اقتصادی را تغییر داد و به نابودی آثار بی نظیر معماری و شهر سازی اصفهان منجر گردید.
جیمز موریه
شخص باید فرض کند که غضب الهی بر مناطق این شهر نازل شده همانطور که بر بابل فرود آمد خانه ها، بازارها، مسجدها و … تمام کوچه ها جملگی رها شده اند و من سواره فرسنگ ها در میان ویرانه ها رفته ام بی آنکه با موجود زنده ایی دیدار کنم.
خانه یک آدم فقیر به زحمت سه پا ارتفاع دارد و این یک اقدام احتیاطی است تا نوکران را از ورود سواره ی اعیان به خانه در امان دارد که وقتی کار سرکوب ادامه دارد هیچ چیز جلودارشان نیست اما محل سکونت یک مرد بزرگ قدرتمند از دروازه اش مشخص می شود که معمولاً از لحاظ تناسب در برابر پوچی صاحبش بسیار رفیع تر است.
این بنا مربوط به دوره قاجار می باشد این عصر بی رونق ترین و کم جمعیت ترین دوران تاریخی خود را در یکهزار سال گذشته طی کرده است.
در دوره قاجاریه از حصار شهر کمی باقی مانده بود و با خرابی آن دیگر حصاری ساخته نشد. با مطالعات جغرافیای تاریخی شهر در این دوره گویای این است که اصفهان عصر قاجار دارای دروازه هایی بوده که بدان ها نواقلی می گفتند.(1)
1) گنجینه آثار تاریخی اصفهان ،دکتر لطف الله هنرفر
اصفهان شهری است واحه ای و از سطح عمومی دریاها حدود 1580 متر ارتفاع دارد و در شرق سلسله جبال زاگرس واقع شده است. این شهر در چهار راه شمالی – جنوبی و شرقی- غربی کشور قرار دارد و در طی تاریخ محل رفت و آمد و برخورد اقوام و فرهنگ های مختلف بوده است. منطقه بزرگ اصفهان در قسمت شمالی و شرقی به کویر محدود می گردد و قسمت غربی و جنوبی آن به ارتفاعات زاگرس منتهی می شود. علت وجودی و پیدایش این شهر را باید مدیون آبهایی دانست که از کوه های زاگرس مرتفع به نام زردکوه بختیاری سرچشمه گرفته و زاینده رود را به وجود آورده و در نتیجه شهر زیبای اصفهان در دو طرف زاینده رود قرار گرفته ا شهر اصفهان بر روی دشتی نسبتاً صاف با شیبی حدود 3 درصد و به طرف شمال شرقی بنا گردیده است . توسعه شهر در طی قرون متمادی به سمت جنوب غربی بوده، زیرا در این منطقه آب فراوان تر و آلودگی نیز کمتر است.1)
اصفهان با مساحت 106179 کیلومتر مربع، حدود 25/6 درصد از مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده است. این استان بین 30 درجه و 42 دقیقه تا 34 درجه و 30 دقیقه عرض شمالی و 49 درجه و 36 دقیقه تا 55درجه و 32 دقیقه طول شرقی در ایران مرکزی قرار دارد، در حالیکه شهر اصفهان با طول جغرافیایی 51 درجه و 39 دقیقه و 40 ثانیه شرقی و عرض جغرافیایی32 درجه و 38 دقیقه و 30 ثانیه شمالی بعد از تهران و مشهد سومین شهر بزرگ ایران است.

اقلیم اصفهان

مطالعات آب و هوایی ایران نشان می دهد که این کشور بر روی کمربند بیابانی نیمکره شمالی قرار گرفته است بطوری که نصف مساحت کل کشور را مناطق خشک و نیم خشک تشکیل می دهد که قسمت اعظم استان اصفهان نیز در همین منطقه قرار دارد. از ویژگیهای آن بارش کم و بالا بودن قدرت تبخیری است که زندکی و فعالیتهای اقتصادی انسان را محدود تر کرده است. بدلیل واقع شدن استان اصفهان در دامنه های شرقی زاگرس اکثر سیلکونها در عبور از سیستم پیچیده کوهستانی زاگرس دلیل تضعیف در قسمت های مرکزی و شرقی استان، بارش کمی را ایجاد می کنند و بعنوان یک قاعده کلیدر تمام ایران ، میزان بارش در این استان نیز از غرب و شرق کاهش می یابد
درجه حرارت : از مسائل بسیار مهم در بررسی های اقلیمی درجه حرارت می باشد رابطه بسیار مشخصی بین ارتفاع و درجه حرارت وجود دارد. بطوری که با افزایش ارتفاع ، دما کاهش می یابد و با توجه به ناهمواریهای استان که دربخشهای غربی و جنوب غربی تویع شده است. مسلماً این نواحی دارای دمای کمتر بوده در حالیکه نواحی پست شرقی وشمال شرقی استان دارای درجه حرارت بالاتری می باشد. حداکثر مطلق دما دراکثر ایستگاهها بیشتر از 40 درجه سانتی گراد و حداقل مطلق دما زیر صفر درجه است . اختلاف بین سردترین و گرمترین نقاط استان حدود 80 درجه سانتی گراد بوده است که رقم قابل ملاحظه است.

باد یکی از مسایل اساسی در بررسی های اقلیمی ، سمت و سرعت باد است که علاوه بر نقش آن در افزایش تبخیر می تواند در تحمیل شرایط دمایی بالا عامل آسایش محسوب شود ولی با توجه به نقش فرسایشی آن اثرات منفی هم در منطقه بخصوص نواحی شرقی و شمال استان می تواند داشته باشد.بطور کلی بادهای غالب در این منطقه دارای جهاتی مابین غرب و جنوب غربی تا غرب و شمال غربی بوده و میانگین سالانه آنها ار 16 قطاع جمعاً به 14 درصد می رسد. میانگین سالانه بارهای شرقی نیز با 2/4 درصد نسبت به سایر جهات قابل توجه است. البته درصد فراوانی بادهای غربی در فاصله ماههای زمستان تا بهار روبه افزایش است بطوری .که در فروردین ماه جمع قطاع مزبور به 6/33 درصد می رسد
نمودار سرعت باد در فصول مختلف سال

انرژی خورشیدی تابش یافته بر سطوح قائم

اصفهان دارای چهار فصل کامل و در کل از آب و هوای ملایمی برخوردار است. از 365 روز در سال تنها 75 روز آن درجه حرارت زیرصفر را نشان می دهد و بقیه روزهای سال مناسب و مساعد می باشد. خاک: خاک اصفهان بیشتر از نوع خاک هایست که تغییر شکل زیادی نمی دهد و در بعضی نواحی زاینده رود از نوع رسی و آهکی بوده که بروی قشرهای زخیمی از شن قرار گرفته. اصفهان بر روی کمربند زلزله قرار نگرفته و ساختمان زمین شناسی آن موجب زلزله های شدیدی نمی شود. منابع تاریخی و حتی آثار باستانی زیاد این شهر بویژه پایداری منارهایی که یادگار عصر سلاجقه است با ارتفاعی حدود 50 متر این نظریه را تائید می کنند.
مقدار بارش:
میزان بارندگی در نقاط مختلف استان اصفهان بیانگر این حقیقت است که اختلاف بسیار شدیدی بین پر باران ترین و کم باران ترین نقاط دیده می شود.بطور کلی بارش و سایر خصوصیات بارندگی اصفهان مدیترانه ای است یعنی دو حد اکثر زمستانهو پائیزه توسط یک دوره ی خشک و گرم و طولانی که به طور میانگین در حدود پنج ماه از سال طول می کشد ،از یکدیگر جدا شده اند. حد اکثر بارش 24 ساعته در اصفهان 48 میلی لیتر مربوط به ماه آذر –دی می باشد.
1)اینترنت
پوشش گیاهی استان اصفهان ، در مرکز ایران قرار دارد و از دیدگاه جنگل و پوشش گیاهی ، از مناطق فقیر ایران به شمار می رود ، لیکن از دیدگاه تنوع گیاهی و گونه ای ، تا حدودی غنی است و در حدود 2000 گونه ی گیاهی در استان شناسایی شده است. استان اصفهان ، با گستردگی افزون بر 6/10 میلیون هکتار ، دارای 6 میلیون هکتار مرتع 2/3 میلیون هکتار بیابان و یکصد هزار هکتار جنگل است. در این جنگل ها ، 238 گونه ی درخت و درختچه وجود دارد و حدود 90 گونه ی غیر بومی ، به این سرزمین آورده شده اند. قسمت های شمال ، شمال شرقی و شرق استان را که شهرستان کاشان ، آران و بیدگل ، نطنز ، اردستان ، نایین و اصفهان ، در آن قرار دارند. دارای زمین های کویری ، شن زار و بیابان است. بیابان ها ، که برهوت به شمار می روند. لیکن می توانند دارای گنجینه هایی پیدا و نهان باشند. این گنجینه ها ، همانا شامل معدن (معدن طلا، مسن ، آهن، سرب و روی است. نمونه هایی از آن ، در ایران کوه ، نخلک ، انارک و موته قرار دارند)، پوشش گیاهی ، جهت صنعت داروسازی و گزسازی (گیاهان با ارزشی چون گون کتیرا، گون گزانگبین ، اشنان ، چوبک و اسفند ) و پوشش گیاهی لازم جهت چرای دام می باشد.

مذهب: مذهب مردم این شهر، شیعه اثنی عشری است چنان که بواسطه ایمان راسخ، زهد و تقوای بی نظیر شیعیان آن از صدر اسلام تا کنون با نام دارالمومنین در صدر شهرهای شیعه نشین قرار گرفته و به نیکی از آن یاد شده است. به طوری که در زمان صفویه کاشان پایتخت مذهبی ایران شناخته شده بود. از قرنها قبل عده ای از یهودیان نیز در کاشان ساکن بوده اند که از دوره صفوی تعداد آنها زیاد بوده لیکن امروزه تعداد کمی از آنان در این شهر اقامت دارند. یاقوت حموی نیز در معجم البلدان در مورد ایمان مردم کاشان می نویسد: «عده ای از علویان ساکن کاشان منتظرند که صبح فردا قائم آنان ظهور کند و در هر طلوع، مسلح سوار بر اسب به خارج از شهر می روند و متاسف بر می گردند.» زبان: زبان مردم این شهرستان فارسی است. ولی در روستاهای حاشیه شهر، زبان رایجی و تاتی رواج دارد که اصل آن در واژه های فارسی دری یا فارس قدیم است. ضرابی در تاریخ کاشان می نویسد: مردم بلوک (حومه) را زبانی دیگر است که اهل شهر از فهم معانی آن بی خبرند و آن را زبان رایجی گویند که دارای واژه های دری فراوانی است
1)اینترنت
جمعیت استان اصفهان جمعیت استان اصفهان طبق  نتایج سرشماری نفوس و مسکن در سال 1385 ، برابر با 4559256 نفر ، دارای رتبه سوم جمعیت کشور شامل 2334597 نفر مرد و 2223021 نفر زن بوده که در 1224425 خانوار زندگی می کنند   وضعیت اقتصادی  استان اصفهان از نظر اقتصادی ، استان اصفهان در سطح کشور از موقعیت ممتازی برخوردار است به گونه ای که 2/3 درصد اراضی زیر کشت آبی و دیم کشور و 5/6 درصد از کل واحدهای بهره بردار کشاورزی را به خود اختصاص داده است و در تولید چند محصوص به خصوص گندم آبی بالاترین میزان عملکرد در احد سطح در کل کشور را داراست . استان اصفهان با حدود ده هزار واحد تولیدی صنعتی پس از استان تهران و از نظر تعداد واحدهای صنعتی بزرگ در سطح کشور در رتبه دوم قراردارد . علاوه بر این استان از نظر میزان اشتغال ، ارزش افزوده و ارزش تولیدات صنعتی با استخراج سالیانه بیش از 17 میلیون تن مواد معدنی (رتبه سوم) و حدود 4/5 میلیون تن سنگ تزئینی (رتبه اول) در مجموع در کل کشور پس از استان تهران در رتبه دوم قرار دارد .  

آثار تاریخی اصفهان: اصفهان سرشار از آثار هنری و تاریخی است که میدان نقش جهان، مِنارْ جُنبان، هتل عباسی، برج کبوترخانه، گذر چهارباغ عباسی، سبزه میدان، کاخ چهلستون، آتشگاه اصفهان، کاخ عالی قاپو، کاخ هشت بهشت و مدرسه چهارباغ از بارزترین آنها هستند. پل های تاریخی : پل جویی، پل شهرستان، پل مارنان، سی و سه پل یا پل الله وردیخان و پل خواجو بازارهای تاریخی : بازار اصفهان، بازار قیصریه اصفهان یا بازار صفویه یا بازار سلطانی، بازار شاهی یا بازارچه بلند بازار دردشت، بازار بیدآباد، بازار ریسمان، بازار غاز، بازارهای معروفی اطراف میدان نقش جهان: بازار مسگرها، بازار ترکش دوزها، بازار کلاهدوزها، بازار لواف ها و بازار آهنگرها مساجد تاریخی: مسجد علی، مسجد امام، مسجد حکیم، مسجد حاج محمدجعفر آباده ای، مسجد علیقلی آقا، مسجد قطبیه، مسجد ایلچی، مسجد آقا نور، مسجد رکن الملک، مسجد سید، مسجد رحیم خان، مسجد صفا، مسجد ذوالفقار، مسجد خان، مسجد شیخ لطف الله، مسجد مصری، مسجد جمعه، مسجد لنبان و مسجد مقصودبیک از دوره قبل از اسلام، چیزی به جز بقایای آتشکده ای در کوه آتشگاه، اکتشافات اندکی در تپه اشرف و همچنین پل شهرستان (متعلق به دوران ساسانیان) بجا نمانده است که از میان آن سه تنها بنای برپا و برجا همین پل شهرستان است. بیشتر آثار تاریخی بجا مانده در مربوط به دورهٔ اسلامی است. آثاری از تمامی دوره های تاریخی پس از اسلام بجا مانده است اما بویژه آثار دو دوره باشکوه از تاریخ اصفهان یعنی دورهٔ سلجوقی و دورهٔ صفوی برجستگی ویژه ای دارد، که هر کدام دارای ویژگی ها و سبک معماری یگانه خود است.  
1)اینترنت
اگر ما امروزه اصفهان را با گذشته ای ماندگار مشاهده می کنیم دال بر رونق اقتصادی این دیار از گذشته تا بحال می باشد. امروزه بدون اغراق باید گفت صنایع این استان در رتبه های بالای کشوری قرار دارد و تنوع تولید و صنایع از میزان بالایی برخوردار است. اقتصاد سنتی استان مبتنی بر صنایع دستی چون قالی بافی، ابریشم بافی، سفال گری، قلمزنی، قلم کاری، مینیاتور، سیم کشی، زربافی، پولک دوزی، خاتم کاری و … از صنایع زیبای اصفهان است که امروزه هم رونق خوبی در بخش جهانگرد و توریست دارد. صنایع بزرگی چون ذوب آهن، مجتمع فولاد مبارکه، پالایشگاه، پلی اکریل و همچنین کارخانه جات متعدد سرامیک و کاشی سازی و معادن سنگ و سنگبری از علل صنعتی شدن و اقتصاد قوی استان محسوب می شود.از صنایع دیگر استان که می توان فهرست وار به برخی اشاره نمود: ظروف چینی، سرامیک، تولید لوازم خانگی، کارخانه تولید سیمان، ایرانیت، صنایع خودروسازی، صنایع نظامی، صنایع هواپیماسازی، ساخت لوازم و تاسیسات گازی، صنایع مواد غذایی، فرآورده های لبنی، ریسندگی و نساجی و …می باشند. این صنایع علاوه بر تولید و ایجاد اشتغال، چرخه امور اقتصادی دیگری نظیر بازرگانی داخلی وخارجی، حمل ونقل، صنایع تبدیلی و … را سرعت بخشیده که در بهبود وضعیت اقتصادی کشور سهم بسزایی دارند.
صنعت و اقتصاد

فصل دوم
شناخت بنا
تاریخچه بنا
وضعیت کنونی بنا
کاربری بنا
دخل و تصرف در بنا
دلایل ثبت بنا
سبک اصفهانی
بناهای سبک اصفهانی
موقعی شهری بنا
دسترسی های شهری بنا
ورودی های بنا
سیرکولاسیون داخلی
معرفی فضاهای بنا
تناسبات هندسی بنا

دوره اول (قاجاریه) د وره دوم (پهلوی اول) نقشه دوره بندی ساخت بنا تاریخچه بنا: از تاریخ احداث بنا مدارکی در دست نیست . ولی بر اساس شواهد موجود و شیوه های معماری و ویژگیهای بنا این اثر متعلق به اواخر قاجار و اوایل پهلوی اول است. وضعیت کنونی بنا: مالکیت بنا در اختیار آقای طبیب زاده (افیونی) بوده و دارای پلاک ثبتی به شماره 5519 و کد 73470-81556 می باشد. کاربری بنا: خانه طبیب زاده کاربری مسکونی داشته و حدود 20 سال است که به حالت متروکه در آمده و در معرض تخریب و نابودی کامل قرار دارد. در صورتی که به آسیب های جزیی وارده به تزئینات و استحکام بخشی قسمتی از فضای بالای حوضخانه پرداخته شود. دیگر قسمتهای بنا آسیب جدی ندیده اند و می توان از آن به عنوان فرهنگسرای جوان استفاده کرد. دخل و تصرف در بنا: دخل و تصرف و الحاقاتی در بنا دیده نمی شود ولی قسمت تالار حوضخانه از بنا جدا شده است. دلایل ثبت بنا: جایگیری خانه در محور فرهنگی – تاریخی اصفهان علاوه بر ارزشهای معماری و تاریخی خود بنا از دلایل پیشنهاد ثبت در فهرست آثار ملی می باشد.
میراث فرهنگی

سبک اصفهانی
به شیوه ی معماری دوره ی صفویه، سبک اصفهانی اطلاق می شود. چون اولین بنادر شهرهای اصفهان ساخته شده و به سبک اصفهانی معروف است.
دوره ی حکومت شاه عباس را عصر طلایی سبک اصفهانی می دانند.
ویژگی های سبک اصفهانی (تزئینی ترین سبک معماری ایرانی)
1. پلان مستطیل شکل و چند ضلعی ساده پلان ایوانی
2. مصالح مرغوب و بادوام
3. در تزئینات بناها از کاشی خشتی، هفت رنگ، مقرنس کاری، یزدی بندی، کاربندی یا رسمی بندی استفاده شده است.
.
بناهای سبک اصفهانی
1. کاخ چهلستون در قزوین
2. .کاخ عالی قاپو در قزوین .
3. کاخ صفی آباد در بهشهر مازندران .
4. مسجد هارون ولایت در اصفهان
5. .مسجد علی در اصفهان .مسجد جامع ساوه
6. .میدان نقش جهان .
7. کاخ چهلستون در اصفهان .
8. کاخ هشت بهشت در اصفهان
9. .مدرسه ی چهار باغ اصفهان
10 . .مسجد حکیم اصفهان
11 . .تالار اشرف در اصفهان .
12 .مجموعه ی گنجعلی خان در کرمان.
13 . پل الله وردی خان (سی و سه پل)
14 . .پل خواجه در اصفهان.
. پل رودخان هی کوی.15
16 . باغ فین کاشان
17 . .کاروانسرای شبلی در تبریز
18 .– میانه.
19 . کاروانسرای خان خوره در شیراز
20 .– آباده.
سبک شناسی(پیرنیا)

co
co
co
co
co
co
co
co
co
co
co
موقعیت شهری بنا
موقعیت فعلی بنا: خانه تاریخی طبیب زاده در خیابان احمد آباد روبروی مسجد ایل چی، محله لت احمد آباد انتهای کوچه ولی الله مشبکی قراردارد . این بنا در محور فرهنگی – تاریخی اصفهان و نزدیک به میدان نقش جهان، میدان کهنه و مسجد جامع عتیق قرار دارد که این خود بر ارزش بنا می افزاید.
co

ورودی های بنا
تخریب شده

1
پلان طبقه همکف

پلان طبقه همکف
پلان طبقه اول

معرفی فضاهای بنا و بررسی کیفیت فضاها

1- درب ورودی خانه
2- دالان ورودی
3- حیاط اصلی
4- زمستان نشین (اتاق پنج دری)
5- حوضخانه
6- تالار
7- اتاق سه دری
8- پستو
9- اتاق بالانشین حوضخانه
10- اتاق حیاط خدمه
11- دالان
12- اتاق کنار تالار
13- حیاط خدمه
14- چاه آب خدمه
15- مطبخ (آشپزخانه خدمه)
16- مطبخ
17- انبار آذوقه خانه
18- شاه نشین (پنج دری)
19- ایوان ستون دار
20- چاه خانه
21- پلکان اتصال دهنده حیاط به شاه نشین
22- پلکان پشت بام
23- پلکان اتصال دهنده حیاط خدمه به اتاق خدمه
2
1
3
4
5
20
16
16
7
11
12
6
7
7
8
9
13
14
15
10
17
1
5
6
4
18

معرفی فضاهای بنا و بررسی کیفیت فضاها

1- درب ورودی خانه
2- دالان ورودی
3- حیاط اصلی
4- زمستان نشین (اتاق پنج دری)
5- حوضخانه
6- تالار
7- اتاق سه دری
8- پستو
9- اتاق بالانشین حوضخانه
10- اتاق حیاط خدمه
11- دالان
12- اتاق کنار تالار
13- حیاط خدمه
14- چاه آب خدمه
15- مطبخ (آشپزخانه خدمه)
16- مطبخ
17- انبار آذوقه خانه
18- شاه نشین (پنج دری)
19- ایوان ستون دار
20- چاه خانه
21- پلکان
18
11
11
21
21
21
19
7
7
5
6
4
18

نمای اتاق پنج دری

نمای اتاق زمستان نشین

چاه خانه(جبهه جنوبی)

س
1
2
4
3
5
6
7

8
1
2
3
4
5
6
7
8
درب ورودی خانه
زمستان نشین به حوضخانه
سقف حوضخانه
پلکان اتصال دهنده حیاط به شاه نشین
اتاق سه دری
حیاط اصلی
اتاق حیاط خدمه

اتاق سه دری
1
2
4
3
5
6
1
2
3
4
5
6
حوضخانه
حوضخانه
اتاق سه دری
اتاق بالا نشین حوضخانه
اتاق حیاط خدمه
اتاق سه دری

1
6
4
3
5
2
1
2
3
4
5
6
حوضخانه
اتاق زمستان نشین
جاه خانه
اتاق پنج دری
نمای حوضخانه
نمای چاه خانه و حوضخانه

1
2
3
5
4
1
2
3
4
5
نمای حوضخانه
شومینه اتاق پنج دری
داخل چاه خانه
مطبخ و اتاق خدمه
از داخل اتاق حوضخانه به سمت پنچ دری

1
1
2
3
2
3
4
4
از داخل اتاق حوضخانه به سمت پنچ دری
حوضخانه
از داخل اتاق حوضخانه به سمت پنچ دری
از داخل پنج دری به سمت حوضخانه

مشخصات بنا(معرفی فضاها):
خانه طبیب زاده مانند بقیه خانه های کهن ایرانی به شیوه درونگرا و حیاط مرکزی ساخته شده است.
ورودی به خانه از دو طرف در جبهه شمالی صورت می گرفته که ورودی اصلی در گوشه شمال غربی حیاط اصلی واقع شده است.
خانه طبیب زاده دارای دو حیاط اصلی و خدمه می باشد که مسیر تردد اهالی خانه از ورودی گوشه شمال غربی و خدمه از دالان متصل به ورودی گوشه شمال شرقی بوده است.
در حیاط اصلی و در جبهه های چهارگانه فضای زیر مشاهده می شود.
الف) در جبهه شرقی بنا فضاهای حوضخانه و تالار وجود دارند که به سبک صفوی بنا شده و فضائی دلنشین و طرب انگیز بوجود آورده است.
حوضخانه که مشتمل بر فضای هشت ضلعی (هشتی) با یک حوض در مرکز می باشد و با کار بندی چشمگیری پوشش یافته است.
در فضا حوضخانه دربهای دو اتاق سه دری و یک تالار گشوده می شود که درب تالار به صورت ارسی بوده که متاسفانه فضای تالار از بنا جدا شده است وبه پلاک مجاور بنا الحاق پیدا کرده است.
در فضای شرق حوضخانه یک اتاق سه دری با گچبری زیبا قرار دارد که فضای ارتباطی با اتاق شرق حوضخانه است. در سقف طاق چشمه ای این اتاق نیز مقرنسهای گچی با نقاشی های اسلیمی زیبایی در کناره های سقف قرار گرفته اند و فضایی ممتاز را خلق کرده است. در طبقه اول حوضخانه که از طریق پله ها ی واقع در جبهه جنوبی به حیاط متصل می شوند سه اتاق سه دری بنا شده و از طریق رواق ستون دار در جبهه غربی حیاط خدمه به حیاط بیرونی مرتبط می شوند.

ب) در جبهه شمالی حیاط اصلی یک اتاق پنج دری و یک اتاق سه دری به سبک قاجار وجود دارد که قسمت زمستان نشین خانه محسوب می شود. ج) در جبهه جنوبی حیاط اصلی یک چاه آب و یک منبع، آب آشامیدنی اهالی خانه را تامین می کند.

د) در جبهه غربی حیاط اصلی در طبقه زیرین مشتمل بر یک اتاق سه دری با دو دالان در طرفین است. مطبخ و انبار آذوقه خانه در این جبهه جای گرفته که از طریق این راهروها می توان به آن راه پیدا کرد. در بخش فوقانی این جبهه تالاری جای گرفته که توسط پنج دری ها به حیاط مستطیل شکل خانه اشراف دارد.

– تزئینات به کار رفته در بنا: تزئینات بنا در کل به موارد زیر خلاصه می شوند: مقرنسهای گچی زیر سقف حوضخانه در جبهه شرقی حیاط اصلی به سبک صفوی مقرنسهای گچی زیر سقف اتاقهای سه دری در شرق حوضخانه
چند بخاری گچبری شده در فضاهای شاه نشین و اتاقهای جبهه شمالی حیاط اصلی و اتاق سه دری در شرق حوضخانه

تزیینا ت در ساختامان خدمه :: از تزینات ساختمان خدمه میتوان به نقاشی روی دیوار و سقف لمبه کوبی شده اشاره کرد ولش کن… تزیینات در حیاط اصلی از تزینات در حیاط اصلی میتوان به نقش و نگار روی ازاره ها و کف سازی حیاط از جمله دور چاه های آب و تزینات حوض وسط حیاط: اشاره کرد.. تزینات کاشی کاری بالای سر چاه آب در جبه جنوبی

تناسبات هندسی بنا

تناسبات هندسی بنا

تناسبات هندسی بنا

فصل سوم
شناخت عمومی
انواع طاق ها
شناخت مصالح
شناخت ملات ها
شناخت ضایعات در بنا،مجموعه یا بافت شهری
تشخیص عوامل موثر در تخریب بنا
شناسایی آسیب های انسانی و طبیعی

1. طاق گهواره ای ( طاق آهنگ) این طاق به شکل یک نیم استوانه ی تو خالی می باشد و از حرکت یک قوس در امتداد یک خط به وجود می آید . مقطع این قوس می تواند ، یکی از مقاطع قوس های ایرانی باشد . استفاده ی این نوع طاق ها مناسب با فضای زیرین آن و معمولا فضا های مستطیل شکل شکل مثل راهرو ها ، ایوانها و غیره … می باشد یا به عبارت دیگر فضاهایی که دارای یک محور فضایی هستند. نمونه های زیادی از نوع طاق در معماری قبل از اسلام و بعد از اسلام ساخته شده اند . در معبد چغازنبیل در 1250 سال قبل از میلاد مسیح ، در معماری اشکانی و در دوره ی ساسانی بناهایی مثل ، طاق کسری با این نوع طاق پوشیده شده اند.در مسجد تاریخانه دامغان – مسجد حامع نائین ، مسجد جامع اصفهان ، مسجد جامع اردستان .و مسجد جامع نطنز فضا های بزرگی با این نوع طاق پوشیده شده اند . معمولا در پوشش ایوان ها ی بزرگبه خصوص در دوره ی تیموری از طاق آهنگ کمک می گرفته اند . همچنین مسجد گوهر شاد در مشهد مقدس. پس از طراز شدن پایه ها ( دیوار ها طولی)* و بنایی پشتوار در دیوار عرضی انتهایی ،پوشش آغاز می گردد . در این مرحله زمینه یا کار طاق با خشت فارسی بر شده ، شروع می شود که در حالتی مایل و شیبدار در ملاتی که قبلا بر دیوار پاکار و پشتوار کشیده شده نصب می گردد. در ضلع مقابل طاق نیز همین عمل تکرار می گرددو بدین طریق از دو طرف بنایی رجهای قوس به صورت مثلث قائم الزاویه ای که اصطلاحا لچکی گفته می شود ، ساخته می شود ، ساخته شده و زمینه کار برای پوشش طاق گهواره ای آماده می گردد. عمل پوشش قوس به حالت ضربی ( ضربه زدن مصالاح به ملات) و ملات خور کردن سه ضلع مصالح تا سر نیزه ( قوس) انجام می شود . پس از رسیدن به آخرین رج پوشش ، دیواره ی مقابل دیوار عرضی بنایی و با پوشش رجهای انتهایی تیزه طاق بسته می شود و. اجرای این پوشش که ضخامت آن یک خشت است ریا، همچون سایر پوشش ها ، عرقچین ، گلو در هم چهار گرده و … بدون قالب بوده و به مهارت سازنده ی آن بستگی دارد. پس از انجام پوشش طاق دوغاب غلیطظ و یکدستی از گچ ریخته می شود تا محکمی بین رجها به وجود آمده و طاق مقاومت بیشتری را به دست آورد ، در این مرحله برای مقاومت بیشتر طاق وپیشگیری از عمل رانش در پاکار طاق از محل پاکار بالایی سقف تا نزدیک تیزه ی مجددا به پهنای چند خشت کانالی سر تا سر بنایی می شود ، که بدان کونال سازی می گویند . سپس بر روی آن کار شیببندی طاق به وسیله ی خاک نرم و یا خاک اره ( خاک چوب) انجام می گیرد. این خاک عامل بسیار مهمی برای جلوگیری از مکش رطوبت حاصله از کاهگلی است ، که بر روی آن قرار می گیرد و بدین طریقرطوبت از کاهگل به پوشش سرایت نمی کند . پس از خاک کشی و شیب بندی آن کار نصب ناودان ( نادشر) صورت گرفته و بر روی آن اندود کاهگل انجام می گیرد. لازم به ذکر است که ناودان از چوب یاسفال بوده و برای پیشگیری از نفوذ رطوبت آب ناودان سنگ زیر ناودان ، در روی زمین نصب گردد.

2. طاق ترکین ( پوشش چهار ترک) از نظر هندسی از تقاطع دو طاق گهواره ای که پاکار آن بر روی چهار دیوار یا چهار سطح تکیه کند ، می باشد فضایی راکه این طاق می پوشاند به شکل مربع ، مستطیل یا چند ضلعی منظم است . درسطح داخلی طاق نسبت به قوس هایی که به کار رفته است ، قاچ هایی (ترک )دیده می شود. از نظر اجرای طاق ترکین باید در یک زمان از روی چهار دیوار بر پا شود.اجرای پوشش ترکین مثل سایر طاق ها بدون استفاده از قالب صورت می گیرد . از این طاق در پوشش چند فضا در مسجد جامع اصفهان استفاده شده است . برای اجرای پوشش چهار ترک همان طور گه از نامش پیداست ، ( پوشش چهار قسمتی ) باید کلیه ی مراحل اجرای آن اعم از پی کنی و کرسی چینی و دیوار سازی و کانال سازی و… تا سطح زیر طاق همانند سایر طاق ها همچون طاق گهواره ای عرقچین انجام پذیرد ، اما در اجرای پوشش باید نکاتی چند را رعایت نمود . در این نوع پوشش که جهت فضاهایی با مقطع و پلان مربع یا مستطیل مورد استفاده می باشد. پوشش بدون قالب انجام خواهد پذیرفت و رج های پوشش با رعایت غلت طاق ط( دور و خیز طاق) و در محور عمودی در چهار طرف طاق انجام می گیرد. با توجه به اینکه قرار گرفتن رج ها باید به شکل پاتویا باشد.از آنجایی که در این نوع طاق ، محل تقاطع رج های طولی و عرضی پوشش با پاتوپا شدن آنها ( نشست و پیوند رجها در یکدیگر ) شکل می گیرد پوشش دارای استحکام خوبی خواهد بود و نیازی به شمعزنی در زیر سقف ( در جهت تحمل بار وزنی مصالح ) نیست. در پوشش چهار ترک برای پیدایش کمان قوس پشت رجها نسبت به جلو آنها دارای ملات بیشتری می باشد و چنانچه در ناحیه وسط سقف ، نیازی به نورگیری باشد ، با بارگذاردن یک سوراخ یا مربع 50 سانتیمتر نورگیر کوچکی را تعبیه کرده و جهت تعادل پوشش و مهار آن چوب هایی را در وسط آن قرار می دهند. یکی دیگر از طاق هایی که مشابهت فراوانی * 40 یا 40 * مستطیل به اندازه های 40با طاق های ترکین دارد .طاق چهار بخش است . این نوع طاق ، مثل طاق ترکین از تقاطع دو طاق گهواره ای به وجود آمده است با این تفائت که در این طاق به جای اینکه چهار ضلع طاق بر روی چهار دیوار یا سطح تکیه کند بر روی چهار نقطه استوار می شود. اجرای این طاق هم از چهار گوشه ی آن شروع و به راشس آن ختم می شود .و تویزه های راهنما حتما باید وجود داشته باشند . از محسنات این طاق علاوه بر عملکرد ایستایی آن قابلیت گسترش آن درطول محور های هندسی ، مختلف می باشد.
4. طاق گلو در هم
یکی دیگر از پوشش هایی است که نیاز به قالب ندارد ، پوشش گلو در هم است . این پوشش بیشتر در فضاهای متقاطع انجام می گیرد . شکل کامل این طاق متقاطع ، بنا های چهار صفه ای یا چهار ایوانی است که در مناطق کویری دیده می شود . ایمن گونه پوشش که بیشتر در مناطق کویری و با خشت و گل انجام می گیرد ، فضاهایی را به دست می دهد که بیشتر مورد استفاده ی دامداران است . زیرا هریک از فضاهای متقاطع می تواندفضای مناسبی برای انبار کردن علوفه باشد .
3. طاق کلنبه طاق کلنبه از نظر هندسی از چرخش قوس به دور یک محور عمود بر سطح صفحه ی مربع افقی آن را قطع می کند ، به وجود می آید. در اجرای این طاق بر روی پلانهای مربع ، مسئله محل انتقال از چهارضلعی به دایره را خواهیم داشت . این مسئله با روش های مختلف گوشه سازی حل شده است. در حقیقت این نوع طاق یک گنبد کوچک است و خصوصیات ساختمانی آن نیز شبیه به گنبد مب باشد.نحوهی اجرای این طاق مثل سایر طاق ها ، بدون استفاده از قالب می باشد ، آجر ، ملات گچ و خاک ، مصالح تشکیل دهنده ی این طاق هستند.

5. طاق چهار گرده
گرچه این پوشش در فضاهای مربع مستطیل نیز اجرا می شود ولی در فضاهای مربع شکل به خوبی قابل اجرا می باشد به این پوشش طاق دور پیازی نیز گفته می شود. برای اجرای لین پوشش ابتدا دیوار های خشتی در حدود یک متر و شصت سانتیمتر تا یک متر و هشتاد سنتیمتر در چهار طرف به حالت تراز بنا می شود . گرچه اندازه ی ارتفاع دیوارها مثل دیوار های پوشش گهواره ای کم می باشد ، لیکن این کوتاهی با دور بلندی که سقف پیدا میکند جبران می گرددو. بدین طریق که با اجرای طاق بر روی دیوار های و دور بلند سقف ارتفاع پوشش در قسمت میانی سقف به بیش از 3.5 متر ازسطح زمین خواهد رسید . به هر حال پس از اجرای دیوار ها و تراز و تخت کردن آنها در ارتفاع 1.60 تا 1.80 سانتیمتری محل نشستن طاق بر روی دیوار به اندازه ی یک آجر مشخص و بقیه عرض دیوار به شکل پس نشین تا ارتفاع مشخص چیده می شود. ( این ارتفاع معمولا تا شانه های طاق میباشد) تا باعث سنگین شدن دیوار های زیر پوشش شده و در نتیجه از رانش طاق جلوگیری کند . شروع پوشش در محل تقاطع دیوار ها با نصب یک خشت به عنوان رج اول به شکل پخ انجام می گیرد و پوشش رج های دوم و بعدی با رعایت پیوند آنها به شکل سه کنج آغاز می گردد . به این عمل (سه کنج سازی ) یا فیل گوش و گوشواره هم گفته می شود گرده پوش در محل تقاطع دیوار ها در جهت محور عمودی بر روی پس نشین دیوار ها دور می گیرد ، ولی طاق در جهت محور قائم می باشد . باروزنی مصالح در این حالت ( نیروی فشاری) از طریق سقف ( گرده پوش) به دیوار های زیر پشش منتقل می گردد.اجرای گرده پوش در چهار ضلع دیوار( محل تقاطع دیوارها) با رعایت پیوند دور تا نصف فضای مورد پوشش انجام می گردد. از آنجایی که اجرای این پوشش بدون قالب می باشد و از گل به عنوان ملات بین رجها استفاده می شود سازنده باید مهارت فراوان داشته باشد تا با کار بند کردن رج ها ،پایداری سقف را به دست آورد. لذا مهارت سازنده در این پوشش شرط اساسی است.پس از آنکه پوشش در چهار کنج به نصف فضا رشید ( چهار سه کنج یا فیل پوش ساخته شد ) نشست رج ها به صورت پاتوپا از چهار طرف به صورت همزمان انجام گرفته و تا تیزه ی طاق ادامه می یابد. پس از آنکه این پوشش کاملا انجام شد و تیزه ی سقف قفل گردید ، عمل دوغاب ریزی پشت سقف به ضخامت 2 سانتیمتر جهت پیوند رج ها انجام می گیرد و با خاک کشی و شیب بندی پشت بام و اندود گذاری ( کاهگل ) و نصب
ناودان عملیات پوشش چهار گرده پوش یا دور پیازی به پایان می رسد

6. طاق عرقچین
این پوشش همامن طوری که از شکل آن پیداست مدور و تقریبا به شکل گنبدی است . برای اجرای این پوشش ابتدا دیوار ها تا ارتفاع مشخص چیده می شود که اصولا 2 تا 2.5 متر است.سپس با تراز دیوار ها به اصطلاح تخت کردن آنها تکیه گاه سازی جهت پاکارقوس در چهار طرف ( تحت زاویه ای مشخص که به اصطلاح تخت کردن آنها تکیه گاه سازی جهت پاکار قوس در چهار طرف ( تحت زاویه ای مشخص که به ارتفاع دور سقف بستگی دارد) انجام می پذیرد. در مرحله ی بعد کار پوشش طاق از یک گوشه آغاز می شود و باکشیدن ملات در تقاطع دیوار ( سه کنج دیوار) خشت با رعایت زاویه نصب می گردد.سپس با کشیدن ملات مجدد بر روی خشت رج اول دو خشت با رعایت پیوند 1 به 2 بنایی می گردد. چرخش دایره ای که قرار است پوشش حول محور آن شکل گیرد در چگونگی ایجاد این پیوند موثر است ، به طوری که باعث می شود گوشه های خشت رج دوم در روی تکیه گاه کاربندی گردد.
پس از آن رج سوم با سه خشت و رعایت حرکت دایره و بالاگرفتن پشت خشت که غلت قوس را به وجود می آورد انجام می گردد. این عمل با رعایت پیوند و غلت دور و کاربند کردن تا 1 به 4 دایره در دو گوشه ی دیوار انجام می گیرد. سپس در دو گوشه ی مقابل نیزاین عمل تکرار می شود و در هر چهار گوشه دیوار چهر لچکی مدور زمینه پوشش عرقچین را آماده می سازد . پس از پایان پوشش دوغاب ریزی انجام شده و همانند سایر پوشش شیب بندی و اندود گذاری انجام خواهد گرفت . در این موقع می توان برای عدم ریزش سقف از ( شمع زنی نیز استفاده کرد ( زمر شیدی : 247به طور کلی ویژگی های این پوشش عبارت اند از :
1. این پوشش بر خلاف پوشش گهواره ای دارای دلبازی و ارتفاع زیاد است.
2. پایه هایی که سقف بر روی آن قرار می گیرد ، بلند تر از پایه ها ی پوشش گهواره ای است.
3. این پوشش در پلان های مربع شکل قابل اجراست ( هشتی ورودی)
4. این پوشش کروی و گنبدی شکل است ، در صورتی که پوشش گهواره ای نعلی شکل است . ( نیم دایره)
5. در پوشش عرقچین تزیینات زیادی قابل اجراست در صورتی که در پوشش گهواره ای امکان آن وجود ندارد.

7. پوشش طاق و تویزه
این نوع روش ساختمانی در امر طاق سازی یکی از روش های نمونه ی ایرانی می باشد و از ایده دو نوع فن ساخت برخوردار بوده ونسبت به زمان خود یکی از پیشرفته ترین روش های فنون طاق سازی می باشد.
این طاق بر مبنای عناصری به نام تویزه یا لنگه شکل می گیرد . مثل روش ساخت قوس ها لنگه ها و تویزه ها قوس های پیش ساخته ای از گچ و نی می باشند ، که بر روی زمین در قالب های آجری ساخته شده و کار گذاشته می شوند ، سپس دور آن را با آجر می پوشانند ، به طوری که در میان آجر ها قرار گیرد . قالب گچی یا در نما دیده می شود و یا آن را می پو شانند ( لا چسبان) و بدین طری شکل به دست آمده را باریکه طاق نیز می گویند. باید توجه داشت که تویزه های گچی مقاومت زیادی در برابر بار های وارده ندارند وبعد از اینکه آجر دور آن را گرفت ، این آجر ها هستند که بار اصلی را تحمل می کنند.
این پوشش برخلاف همه ی پوشش هایی که از آنها نام بردیم ، دارای قالب ( الگوی ) خاصی است که اندازه این قالب و استحکام آن به دهانه ی ( پوشش سقف ) بستگی دارد. یعنی هرچه دهانه کمتر باشد ارتفاع قوس نیز کمتر خواهد بود . البته بعضی از قوس های کوچک از این امر مستثنی می شوند. در این پوشش از ملات گچ ، علاوه بر ساخت قالب ها در نقاط حساس دیگر قوس نیز استفاده می شود طریقه ساخت لنگه ی قالب بدین شکل است قوس مورد نظر بر روی زمین کاملا مسطح ، خط می شود اگر بخواهیم گچ بر روی زمین نچسبد باید یا قوس را بر روی خاک ( ماسه بادی ) رسم کنیم و یا بر روی نایلونی که زیر گچ دوغاب قرار می گیرد . به هر حال برای جلوگیری از چسبیدن دوغاب گچ به زمین باید یکی از تدابیر فوق را به کار گرفت پس از رسم قوس و تعیین ضخامت لنگه که به اندازه ی قوس و میزان باربری آن بستگی دارد ، دو طرف خط رسم شده به وسیله نیمه آجر( قزاقی ) چیده می شود و داخل آن را کمی دوغاب غلیظ گچ می ریزیم( گچ دستی) بلافاصله نی یا شاخه های منحنی درختان مقاوم ( همچون درخت به یا انار ) را در داخل دوغاب قرار می دهیم ، تا از خطر شکستن لنگه ی قالب ها جلو گیری به عمل آید امروزه از میل گرد نیز در این جهت استفاده می گردد.
پس از این تا گچ خود را بگیرد سپس نیمه ی آجر های دور لنگه را بر داشته و صبر می کنیم ، تا لنگه خشک شود . اگر دهانه قوس زیاد باشد و لنگه قالب دهانه ای بیش از یک متر داشته باشد یا به عبارتی دارای خیز زیاد باشند باید لنگه را در دو قسمت جداگانه بسازیم و پس از حمل بر روی پایه ها آنها را به همدیگر وصل کنیم تا الگوی ما کامل شود . در حقیقت لنگه قالب مورد استفاده و پوشش های طاق و تویزه بخشی از اسکلت این نوع پوشش هاست.
در پوشش های طاق و تویزه پاکار تا ارتفاعی معین چیده می شود ، در صورتی که در پوشش های عرقچین و گهواره ای دیوار ها تا ارتفاعی معین ولی با ضخامت یکسان چیده می شود در صورتی که در پوشش های گهواره ای و عرقچین دیوار ها تا ارتفاعی معین ولی باضخامت یکسان چیده می شوند ، در دیوار های پوشش طاق و تویزه ضخامت دیوار ها می توانند متغیر باشند و همین امر باعث می شود که در دل این پایه ها فضاهای کاربردی همچون طاقچه ، رف ، دولاب ، و… به وجود آید به طور خلاصه : ارتفاع دیوار ها تا زیر پا کار این طاق ها به اندازه ی متر و در مواردی بیشتر انتخاب می شود . ( معمولا این فضاها دارای ارتفاع بلندی می باشند) . سپس با تخت و تراز شدن تمام سطوح، دو بدنه لنگه ی قالب بر روی ستون های بار برقرار داده می شود .(منظور از ستون های بار بر بخش هایی معین از دیوار است که دارای قطر بیشتر بوده کار باربری سقف را انجام خواهند داد).

شناخت مصالح به کار رفته در بنا
مصالح و ملات ها
مصالح
مصالح ساختمانی را می توان یکی از عناصر اصلی که می توانند تمام سازه بنا را تحت تاثیر قرار دهد به شمار آورد. به طور کلی مصالح مورد استفاده در بنا ی ساختمان رامی توان با مبنا قرار دادن کیفیات و مشخصات آنها به صورت زیر تقسیم کرد:
1. قابلیت فیزیکی و وزنی و دوام آن که مشخص کننده و تفکیک کننده یمصالح سنگین و سبک می باشد .
2. قابلیت فنی و مقاومت آنها ، که می توانیم آنها را به دو دسته ی مصالح سفت و مقاوم در برابر فشار و مصالح ارتجاعی در برابر فشار و مصالح ارتجاعی در برابر کشش تقسیم کرد.
3. قابلیت فن و استخراج و کاربرد آن که می توان آنها را به دو دسته ی مصالح با شکل کاربردی مشکل و مصالح با سهولت در کاربرد تقسیم نماییم.
4. قابلیت بیان و یا حلت رنگی و شکل آنها .
5. مصالح سنگین ( سنگهای طبیعی و….)
6. مصالح سبک ( چوب و….
ملات ها
ملات مواد خمیری و چسبنده ای است که جهت اتصال رجها به یکدیگر و برای به وجود آوردن جسم واحدی از اسکلت و استخوان بندی ساختمان به کار می رود . وجود ملات باعث می گردد که ساختمان به صورت یکپارچه در آید . ملات ها مرغوب اولا قامت بنا را استوار ساخته و در ثانی در اثر یکپارچگی قطعات سبب انتقال نیرو ها به قسمت های زیرین اسکلت ساختمان می گردد . از ملات جهت کار های گوناگون ساختمان استفاده می شود . ملات ها عمدتا به دو دسته تقسیم می گردند:
1. ملات هایی که ترکیب و فعل و انفعالات انها در هوای خشک انجام شده ومقاوم می گردند . این نوع ملات هابه نام هوازی مطرح می باشند
2. ملات هایی که در مجاورت رطوبت و یا در زیر آّ خودگیری خود را انجام می دهند وسخت می گردند . این دسته از ملاتها به نام ملات های آبزی معروف می باشند .چنانچه ملات های دسته ی اول در مقابل رطوبت قرار گیرند ابتدا در آنها دگونی به وجود آمده وچنانچه اندود باشند طبله می کنند
1. ملات های هوازی
ملات گل ، ملات کاهگل ، سینگل- سیم گل ، ملات ریگ ، ملات گچ و خاک، ملات گچ ( گچ دستی ، گچ خیسیده ، گچ آماده ، گچ کشته )
2. ملات های آبزی
شیره ی آهک ،ملات گل آهک ، ملات ماسه آهک ، ملا ت ساروج ، ملات باتارد ، ملات قیر دارو ، ملات پی دارو
ملات گل آهک
برای تهیه این ملات خاک رس را کوبیده و سرند می کنند . سپس آهک شکفته و یا شیره عسلی آهک به خاک اضافه شده و مخلوط به صورت آخوره در می آید و آب لازم به آن اضافه می شود. و پس از خیس شدن کامل خاک در در زمان کافی مخلوط ورز داده شده و به عنوان ملات عسلی جهت کرسی چینی ، دیوار چینی و اسکلت سازی بنا مورد استفاده می شود

1ملات ماسه آهک
این ملات به دو شکل به دست می آید
1. آهک شکفته شده با ماسه به نسبت معلوم مخلوط شده و سپس آخوره گرفته می شود و سپس بدان آب اضافه می گردد. و پس از آن با ورز دادن آن ملات ماسه آهک به دست می آید
2. شیره ی آهک وارد آخوره ماسه شده و بدان آب اضافه می گردد و کاملا ورز داده می شود تا ملات ماسه آهک به دست آید .
ملات پی دارو
این ملات از پیه مذاب همراه با گرد آهک شکفته تشکیل می شود و معمولا مقدار و نسبت این دو جسم یکی می باشد . گرفتن درز آبرو ها ، منبع ها ، حوضچه ها و آب انبار ها و مواردی دیگر از جمله موارد کاربرد این ملات است.
ملات باتارد
یکی از ملات های آبی این ملات است . مواد ترکیبی این ملات ماسه ریز دانه و ماسه معمولی می باشد که با آهک و سیمان مخلوط می گردد و پس از ورز دادن کامل و مخلوط شدن سه عنصر مذکور به صورت آخوره در آمده و با اضافه کردن آب بدان ملات ملات باتارد به دست می آید. کاربرد این ملات در مجاری آّ و فاضلاب ها ، منابع و مخازن آب و همچنین در سفت کاری و کف پوش ها و بسیاری موارد دیگر است.
ملات قیر جارو
این ملات که جزو دسته ملات های آی محسوب می شود عایق رطوبت سنتی خوبی جهت عایق سازی در پشت بام ها می باشد و به صورت پوشش انتهایی و یا در زیر آجر فرش به کار رفته است.
مواد متشکله این ملات عبارت است از :
1. گچ نیمه پخته کوبیده شده الکی
2. گل کوزه گری خالص و عاری از مواد زائد . این گل به صورت شسته شده و یا دوغابه پس از صاف کردن از مواد ناخالص ، خشک شده و مصرف می گردد.

1. تشخیص ضایعات در بنا ، مجموعه و یا بافت شهری
اساسی ترین بخش قبل از هر اقدام مرمتی تشخیص ضایعه یا عارضه است. نوع مصالح ، پیوند منطقی عناصر ساختمانی ، توزیع متناسب نیروها ، مقاومت شالوده ها در مقابل بارهای وارده ، تناسب نیروهای داخلی با توجه به توانایی مصالح ، حفاظت صحیح کل ساختمان در برابر عوامل خارجی ، در مجموع از عوامل و شرایط لازم برای تامین ایستایی و ادامه حیات و بقای ساختمان محسوب م یشوند . بنابراین هنگام بررسی یک بنا یا مجموعه و یا بافت شهری پرداخت به عواملی که مخل قلمداد می شوند ضروری است. کهولت و فرسودگی شرایط مناسبی را برای سایر عوامل مخل فراهم م یکند . میزان رطوبت ، تغییرات و نوسانات مداوم درجه حرارت (روز گرم و شب سرد) و عوامل جوی ، همگی مقومت بنای پیر و فرسوده را تضعیف م یکنند. طبعاً این مقاومت حد معینی دارد و مجموعه عوامل نامبرده مخل ادامه زندگی بنا می شوند.
بنابراین مشاهده آسیب و عارضه در بنا دال بر وجود عدم تعادل است که رد چنین شرایطی ریشه یابی عامل مخل در دستور کار قرار می گیرد.
به طور کلی عوامل تخریب مجموع های از کنشها و آسیبها هستند که رد تغییر شکل و تخریب بنا موثر واقع می شوند. نحوه تعمیر بنا نیز بستگی به نوع این عوامل مخل و مخرب دارد . پس باید ابتدا عواملی را که موجب صدمه دیدن بنا و یا نهایتاً ویرانی آن شد ه اند بررسی کرد و سپس چگونگی تعمیر, حفظ و نگهداری آن را طراحی و اقدام را آغاز کرد.
2. تشخیص عوامل موثر در تخریب بنا که عبارت اند از :
1.2عوامل طبیعی مانند رعد و برق ، رطوبت ناشی از آبهای زیرزمینی یا ریزش باران و برف ، سیل ، باد ، زلزله ، عوامل بیولوژیک . تاثیر عوامل طبیعی به نحوه استقرار ، تشکیل بنا و مصالح مورد استفاده متفاوت بستگی دارد.
2.2 عوامل اجتماعی و سوانح
مانند جنگ ، مهاجرت و آتش سوزی
3.2 عوامل تخریب مربوط به شیوه خاص زندگی ماشینی مانند تاسیسات بنا از قبیل فاضلاب ، کانال کشی و غیره.
4.2 عوامل تخریب مستقیم به وسیله مردم و حکام وقت . از جمله می توان به تخریب حصارها و خندقها با هدف گسترش شهرها ، تخریب بناهای عظیم به منظور استفادده از مصالح آنها و همچنین استفاده نادرست از ابنیه قدیمی ، استقرار مردم در واحدها و مجموع ههای بزرگ قدیمی و دخل و تصرف شدید و نابهنجار در آنها ،حفاری ابنیه به منظور گن جیابی ، اقدامات بدون مطالعه و برنام هریزی افراد خیر به منظور تعمیر ، تغییر فشار آبهای زیرزمینی بر اثر حفر چاههای عمیق و پمپاژها.

.
اشاره ای به شناسایی آسیب های انسانی و طبیعی
نخستین اقدام ضروری برداشت صحیح از اثر آسیب دیده و تهیه نقشه های کامل آن است. در این نقشه ها ارائه و انعکاس جابجاییها ، انحرافات و دخالتها (الحاقات) ضروری است.
به این ترتیب ضایعات بنا به طور دقیق در این نقشه معرفی می شود. پس از شناخت و معرفی ضایعه مرحله بررسی و مطالعه در مورد علل آن آغاز م یشود. کارشناسان و متخصصان به سونداژ و ردیابی عامل مخل می پردازند . هر عارضه ای ممکن است معلول چند عامل باشد ، لذا بررسی و شناخت تمامی این عوامل ضروری است . برای مثال ، رانش یک دیوار در لحظه ممکن است و اثر رطوبت در پی و یا فشار تاق بالای دیوار باشد. پس از راه بصری و برداشت عملی عارضه را شناسایی و آن را ردیابی می کینم تا علل ان معلوم گردد . پس ازشناخت این علل و عوامل مرحله تشخیص ، درمان و فنون و تکنیکهای وابسته شروع می شود. در این مرحله لازم است از مصالح و تکنیکی استفاده شود که صدمات کمتری به بنا وارد آورد و در صورت لزوم در آینده قابل تعویض و جایگزینی باشد.
الف) فرسایش و زوال
تغییر خواص مصالح معمولاً متاثر از یک یا هر دو عامل زیر است :
الف) تنشها (داخلی و خارجی)
ب) روندهای فساد و تحلیل رفتگی
1.تنش ها
تنشهای عامل فرسایش و زوال به دو گروه خارجی و داخلی تقسیم می شوند که از مجموعه ای از عوامل مختلف تاثیر می پذیرند :
بار زیاد وارد بر سازه : اگرچه بارهای کششی در حدی نیستند که باعث ایجاد شکافهای قابل رویت گردند، اما می توانند ترکها و خلل و فرج ریز را گسترش دهند و موجب افزایش پیشروی آنها شوند و بدین ترتیب عوامل مناسب برای نفوذ آب و رطوبت را فراهم آوردندو در نتیجه باعث فرسایش شونددر دیوارهای خشتی ، تنش کششی می تواند در نقاط اتصال موجب باز شدن مختصر اتصالها گردد و همین امر باعث نفوذ آب میشود و در نتیجه شرایط مناسب را برای فرسایش فراهم می آورد.
تمامی مواد و مصالح در برابر حرارت منبسط و در برابر سرما منقبض می گردند و اگر چنانچه به هر وسیله از این تغییرات جلوگیری شود تنشهای حاصله موجب ایجاد شکستگی در مصالح می گردد . اختلاف دما بین شب و روز بویژه در آسمان صاف به مراتب بیشتر است زیرا مواد و مصالح در برابر آقتاب بسیار گرم و درشبهای صاف به شدت سرد می شوند .
تنش های حاصل از طنین ها و لرزش معمولاً تمامی مواد و مصالح بناهایی که در آنها لرزش به وجود می آید به طور متفاوت تحت تاثیر نیروهای کششی و فشاری قرار می گیرند. در این صادق است و در چنین شرایطی خود ترکهای ریز (میکروسکوپی) بر اثر لرزشها امکان رشد و « تمرکز تنش روی تر کهای بسیار ریز » مورد نیز قانون عمومی توسعه می یابند و بیشتر می شوند. علاوه بر این، بر اثر این لرزشها ترکهای جدیدی در نقاطی که تحت تاثیر تمرکز تنشها هستند تشکیل می شود. در کل می توان گفت که لرزش و طنین بر شدت تغییرات و فرسایش مصالح می افزایند,زیرا ترک های ریزبا هدایت آب به داخل باعث ایجاد تنش در داخل مصالح می شوند.در مجموع ارزیابی دقیق از نقش لرزش و طنین در کلیه فرایندهای تغییر و تحول مواد و مصالح به دلیل وجود عوامل فیزیکی، شیمیایی و مکانیکی امربسیار پیچیده ای است. لرزش به طور غیرمستقیم در حفاظت ابنیه تاثیر م یکند و چه بسا در سیستمهایی که باید ابنیه را در مقابل عوامل محیطی و تغییر و فرسایش محافظت کنند تاثیر منفی می گذارد. برای مثال لرزش ممکن است از قدرت حفظ و هدایت آب در ناودان ها و نقاط اتصال بکاهد و در نتیجه شرایط مناسب را برای نفوذ آب به بخش هایی از دیوار که معمولاً محفو ظاند فراهم آورد.

6
1. تاثیر وضعیت سطوح در روندهای تحول و فرسایش
کار کردن بر روی سطوح بعضی از مصالح باعث ایجاد ترکهایی بر سطوح آنها می گردد و این امر بویژه در مورد سنگ به صورت خاصی صادق است، زیرا به کرات دیده شده که بر اثر کار بر سنگ قشر مورد نظر قابلیت فرسایش سریعتری یافته است. سنگتراشان معمولاً برای دستیابی به یک جداره صیقلی از چکش پیکرتراشی با زاویه قائم نسبت به سطح استفاده م یکنند. همین امر باعث ایجاد ترکهای بسیار ریز می شود و این ترکها خود عامل نفوذ آب می شوند.در عوض اگر پس از کار کردن بر روی سنگ ها آنها را پرداخت کنند، یعنی اگر تمام قسم تهای آسیب دیده از سطوح آن پاک شوند، یک سطح صاف و همگن حاصل می شود که به طور حتم مقاومت بیشتری در برابرعوامل محیطی خواهد داشت. به طور کلی در تمامی مصالح ساختمانی سرعت فرسایش و تغییرات قویاً تحت تاثیر شرایط سطحی مصالح است.
2. یخبندان و تشکیل بلور
مصالح تکردار معمولاً به راحتی تحت تاثیر تنشهای داخلی قرار می گیرند، زیرا آب نفوذ کرده به داخل این ترکها، بر اثر تغییر دمای محیطی، بخار یا منجمد می شود. قابل ذکر است که در ضمن عمل تبخیر بر اثر بلور شدن نمکهایش محلول در آب تنشهایی به وجود م یآید. این نمکها معمولاً یا از زمینهای اطراف و یا از هوا از خود مصالح حاصل می شوند.
وقتی دما به زیر صفر درجه سانتی گراد می رسد، بر اثر تشکیل بلورهای یخ تنش به وجود می آید. در وهله اول می توان گفت که در هر دو حال تنشی ناشی از ایجاد و رشد بلور در ترکهاست. یک بلور معمولاً در یک ترک نسبتاً بزرگ امکان رشد بیشتری دارد، در صورتی که در ترکها و در خلل و فرج مویی این امکان رشد محدودتر است.آب در جهتی جریان می یابد که در آن بلور در حال رشد است. اگر تعداد ترکهای بزرگ کمتر از ترکهای کوچک باشد، این امکان وجود دارد که مایع در ترکهای کوچک باقی بماند و این زمانی است که ترکهای بزرگ به طور کامل ازبلور پر شده باشند.بلورها به طور متوالی بر جداره ترکها فشار می آورند و تا زمانی که فضای کافی برای رشد بلورها باقی است در ترکهای مویی (به قطر یک میکرون) بیشترین فشار وجود دارد. در مقاطع نزدیک به سطح، فشار داخلی که به وسیله بلورها ایجاد می شود، از آنجایی که واکنش متناسبی از سوی مصالح نم ییابد، خنثی نم یشود و در نتیجه به نیرویی کششی تبدیل م یشود که به نوبه خود می تواند عامل شکستگی را فراهم آورد.
باید توجه داشت که بر اثر کاهش دما به درجات زیر صفر و تکشیل یخ، تنش داخلی در نتیجه رشد بلورها حاصل می شود و نه افزایش حجم ناشی از تبدیل آب به یخ. زمانی که بلورهای یخ رشد می کنند، مواد و مصالح اطراف آنها کاملاً خشک می شوند، زیرا بدین ترتیب از طریق ترکهای مویی جذب می گردد.
جهت جریان اب
توقف مایع در ترک های ریز
فشاربلورها بر جداره ترکهای مویی
ایجاد نیروی کششی در مقاطع نزدیک به سطح

3.فرسایش بر اثر باد (انطباق تنشهای خارجی و داخلی)
ممکن است تنش داخلی که بر اثر یخبندان یا تشکیل بلور ایجاد می شود بر تنشهای خارجی اضافه شود. مجموع این تنشهای کششی وارد بر مصالح عاملی برای ایجاد شکاف می شود (شکل 11 ) حال آنکه تنها یک نوع تنش به تنهایی قادر به ایجاد شکاف نیست وفقط ایجاد سایش میکند معمولاً فرایند سایش ناشی از خیزش ماسه هاست و به وسیله باد در نزدیکی سطوح ایجاد می شود. شن و ریگ های نازک از ماسه خطرناکترند به ویژه هنگامی که مصالح ترکدار و مرطوب باشند. در چنین مواقعی باد باعث تبخیر رطوبت می شود و در نتیجه زمینه را برای تشکیل بلورهای نمک در زیر قشر خارجی مساعد م یکند. در مواضعی از مصالح که عمل تبخیر انجام م یپذیرد حفره هایی ایجاد می شود، زیرا در آن عمل سایش و فرسایش به وقوع می پیوندد.
4.آب به عنوان عامل مخل در فرسایش
آب باران اصولاً کمی اسیدی است، زیرا حاوی انیدرید کربنیک است، انیدریدی که با آب اسیدی نسبتاً ضعیف (اسید کربنیک) می سازد زمانی که کربنات کلسیم و منیزیم (مثلا کربنات های موجود در ملات و اندودهای آهکی و آهک و مرمر )با این نوع آب تماس می یابند،به بی کربنات تبدیل می شوند و به تدریج از هم می پاشند.
قابل حل غیر قابل حل
بعضی از مواد و مصالح مدنی از نوع فلدسپاتها و شیشه های معدنی (سنگ طلق) [سیلیکاتهای موجود در ملاتهای ریگی] در مقابل آب به صورتی بطی تغییر شکل می دهند و به خاک رس تبدیل می شوند که هم قدرت چسبندگی آن کمتر است و هم حجم بیشتری را اشغال می کند. عواقب قابل مشاهده این اتفاق را می توان در سنگ های ریگی ملاحظه کرد که در آنها لایه ای از بخش سالم سنگ که هیدراته شده است، پس از تورم از سنگ جدا می شود. سنگهای آهکی و مرمری در اقلیمهای بسیار مرطوب کاملاً تغییر ناپذیر نیستند، بلکه به تدریج فرسایش م ییابند. روند هیدراته شدن و پوسیدگی در سنگهای ریگی به مراتب سریعتر است، به نحوی که پس از گذشت چند قرن قطر لایه های پوسیده به چند میلیمتر می رسد. سرعت این فرایند به شکاف پذیری و تر کپذیری مصالح و نیز نوع مواد معدنی موجود در مصالح بستگی دارد که در اقلیمهای گرمسیری و مرطوب نیز شدت بیشتری می یابد.
5.فرسایش در محیط های آلوده
هوای آلوده در مراکز شهری و یا حاشیه آنها حاوی مقادیر متغیری انیدرید سولفوریک است که از احتراق مواد سوختی سولفوردار حاصل می شود. اکسیداسیون انیدرید سولفوریک موجب تشکیل اسید سولفوریک می شود اسید سولفوریک اسیدی بسیار قوی است که می تواند عامل فرسایش بسیاری از مواد معدنی (چه کربناتها و چه سیلیکاتها) باشد. این عامل با سرعتی به مراتب بیشتر از سرعت فرسایش آب حاوی اسید کربنیک موجب فرسایش می شود.
سایش+تبخیر سریع+تشکیل بلور نمک

ب) فساد و تحلیل رفتگی بیولوژیکی
نامیده می شوند) می توانند سولفورها را به اسید سولفوریک تبدیل کنند. گمان می رود که این باکتریها (میکروارگانیزمها) مقدار معتنابهی اسید سولفوریک روی سطح مواد و مصالح « تیوباسیل » بعضی از باکتری ها (باکتریهای مربوط به سیکل سولفور که موجود در هوا که از تخمیرهای طبیعی حاصل م یشود و یا سولفورهای موجود در سطح زمین که بر اثر صعود رطوبت منتقل شده، امکان تولید اسید سولفوریک را برای تیوباسیل ها فراهم م یکنند. اگر تیوباسیل ها در تعداد قابل توجه H2S . ساختمانی ایجاد می کنند(مثلاً بیش از 1000 واحد در گرم) بر سطح مصالح یافت شوند و اگر توجیه منطقی و ساده دیگری موجود نباشد، حمله تیوباسیل ها به عنوان عامل فرسایش می تواند منطقاً تغییر در سطح سنگ را توجیه کند؛یعنی این باکتریها باعث تشکیل سولفات کلسیم درمحیطهای ظاهراً غیر آلوده شد هاند.فرضیه مشابهی وجود دارد که به موجب آن باکتریهای مربوط به سیکل ازت میتوانند اسید نیتریک تولید کنند ولی این فرضیه چندان پایه ای در اصول علمی قاطع ندارد.
لیکن ها
در اماکن مرطوب رشد و توسعه لیکن ها بر مصالح بسیار معمول است، ولی بسیاری از انواع لیکن ها نمی توانند در فضاهای آلوده به حیات خود ادامه دهند.لیکن های سفید به عمق چندین میلی متر در داخل مصالح نفوذ م یکنند و با تولید اسیدهای ارگانیک از جمله اسید اوزالیک باعث تجزیه آنها می شوند. سایر لیکن ها قدرت نفوذ کمتری دارند. عموماً صدمه لیکن ها تدریجی است ولی نفوذ آنها در سطوح تزئینی وبویژه نقاشیهای دیواری پیامدهای بسیار وخیم دارد. پاک کردن سطوح مزبور از لیک نها ساده نیست و پیشگیری از تهاجم آنها مستلزم مراقبت بسیار جدی است.
خزه ها
رشد و توسعه خزه ها صرفاً در محیطهای بسیار مرطوب امکان پذیر است. خزه ها معمولاً پبیش از همه در زیرزمی نها رشد می کنند. در فضاهایی که با نور مصنوعی روشن می شوند، بر اثر تنفس بازدید کنندگان مواد ارگانیکی به وجود می آیند. تاثیرات این مواد ارگانیکی در سطوح تزئینی می تواند عواقب بسیار وخیمی داشته باشد.در اقلیمهای بسیار مرطوب خزه ها بر سطح بیرونی مصالح و بویژه در داخل ترکهایی که از تشعشع ماورای بنفش به دورند رشد و توسعه م ییابند.
گیاهان و بوته های سطحی
ریشه گیاهان و خارها و درختان ممکن است حتی با فاصله موجب ایجاد شکستگی در مصالح گردند. کنترل رشد گیاهان و بوت هها از نکات بدیهی در محافظت از ابنیه است؛ به همین دلیل صدم هی ناشی از رشد گیاهان و بوته ها بیشتر در ابنیه دور افتاده رخ می دهد.
فرایندهای بیولوژیکی و فرسایشی و تنش های شیمیایی و فیزیکی
ممکن است انواع مختلف تنشها و یا عوامل فرسایشی به طور همزمان بر بخش واحدی از مصالح قابل مشاهده باشند. غالباً تاثیر یک فرایند فرسایش زمینه را برای آغاز فرایند فرسایشی دیگر فراهم می آورد.
جو و تاثیر آن در فرسایش بناهای خشتی
عامل اصلی در فرسایش بناهای خشتی باران است. آب باران موجب پخش شدن رس می شود و بقایای ریگ موجود در آن را م یشوید و از بین م یبرد، ولی بیشتر اوقات جاری شدن آب بر روی دیوارهای خشتی و یا تشکیل جویبار در جوار این دیوارها و تجمع آب در پایه آنها عوامل اصلی تخریب را تشکیل می دهند.دومین عامل بسیار مهم در فرسایش دیوارهای خشتی باد است. باد بر اثر سرعت زیاد خود ریگ و ماسه های اطراف بنا را بلند می کند و آنها را بر دیوارها می کوبد و به این ترتیب سبب فرسایش تدریجی دیوار م یشود.صعود رطوبت در ابنیه و دیوارهای با مصالح خام
30-40 تجاوز نمی کند. علت آن است که رس بر اثر مرطوب شدن باد می کند و جریان آب را مسدود می گرداند؛ پس میزان رطوبت با افزایش ارتفاع کمتر می شود. به همین دلیل در دیوارهای با مصالح خام cm از طریق ترکهای مویی قابل توجه نیست و عموماً از حدود به هیچ وجه پیشروی شدید رطوبت از یک جهت دیده نم یشود، در صورتی که این امر در دیوارهای با مصالح پخته معمول است. در نتیجه صعود موئینه ای و تشکیل بلورهای نمک (جز در مواردی محدود) خطر اصلی به شمار نمی آید. برف نیز اگر در حاشیه دیوارها انباشته شود و تا زمان آب شدن و در نتیجه جذب باقی بماند م یتواند عامل خطر محسوب گردد

ج) رطوبت
انواع رطوبت در بناهای تاریخی
رطوبت و پی آمد های آن در بنا های تاریخی از مهم ترین عوامل تخریبی به شمار می روند.
رطوبت در بناهای تاریخی دو نوع است
رطوبت صعودی
این رطوبت بر اثر نفوذ آب به پی دیواره ها و حرکت آن طبق قانون لوله های مویین به طرف بالا به وجود می آید و عوامل مخحتلفی آن را به وجود می آورند.
1. عدم وجود محوطه سازی مناسب در پیرامون بنا
2. ایجاد باغچه و کاشت درخت در نزدیکی پی های بنا
3. گرفتگی چاه های فاضلاب و تاسیسات آبرسانی در داخل ابنیه.
4. بالا آمدن سطح آب های زیر زمینی
5. افزایش قدرت جذب مصالح به کار رفته در بنا مثل آجر
6. استفاده از مصالح غیر هیدرولیکی از قبیل سیمان قیرگونی و رنگ روغن که باعث عدم تنفس بنا و حبس رطوبت در دیواره ها و پی و صعود آن به بخش های بالاتر بنا می شود.
رطوبت نزولی
این روطوبت ناشی از ریزش نزولات آسمانی است . عوامل زیر در تسهیل ایجاد رطوبت نزولی موثرند.
1. شیب بندی پوشش بام .
2. ناودان ها و استقرار آنها در محل های نامناسب بنا باری مثال در نقاط سرد سیر چنانچه ناودانی در خارج بنا قرار گیرد بر اثر یخبندان قابلییت خود را از دست می دهد و آب در پشت ناودان جمع می شود و سپس به نقاط مختلف بنا نفوذ می کند.
3. اگر تعمیر و تعویض به موقع لایه ههی عایق (کاهگل ، کاشی و…) انجام نگیرد ، باعث نفوذ آب به داخل بنا می شود.
4. عدم پیشبینی ارتفاع عایقکاری متناسب با ارتفاع برف در هنگام عایق کردن بنا.
5. نگهداری و مراقبت دایم از بنا در فصول مختلف مثل پاک کردن ناودان ها و آبرو ها و جمع کردن علف های هرز و استفاده ی نادرست از بام و غیره.
6. عدم استفاده از مصالح عایق بومی با توجه به اقلیم و طبیعت بنا ، مثل استفاده از قیرگونی بر روی سطوح منحنی شیبدار.
7. اجرای جزییات آبچکان ها و رخبام ها به روش ناصحیح یا استهلاک و فرسایش رخبام و عدم تعویض و تعمیر به موقع انها.

مشاهده صدمات ناشی از رطوبت در بنا
1. پیدایش لکه های رطوبت در کف
2. لم شدن مدام جداره ها ( به صورت رطوبت صعودی)
3. فرسایش وساییدگی در آمود دیئواره که بر اثر رطوبت صعودی و کوران شدید حاصل می شود.
4. کدر شدن یکنواخت جداره های اتاق که ممکن است به دلیل اشباع رطوبت هوا پدید آید.
5. پیدایش لکه های پراکنده که به مرور زمان تغییر می یابند . این امر ممکن است به دلیل نفوذپذیری مصالح مختلف در جداره ها باشد ( شاید اشباع رطوبت هوا نیز در آن موثر باشد).
6. عمل آمدن و پیدایش مصالح نمکدار ( شوره زدن ) که ممکن است به صورت لکه های پراکنده یا لکه های متداوم باشد.
7. پیدایش انواع قارچ های ریز ناشی از عواملی چون عدم وجود تهویه و راکد ماندن هوا ؛ عدم تابش نور خورشید و وجود عوامل ارگانیک.
تشخیص منشا رطوبت
برای تشخیص منشا رطوبت باید عواملی چند مورد توجه قرار گیرند
1. مشخصات رطوبت ناشی از آب های سطحی
معمولا در یک طرف از جداره ی بنا ظاهر می شود .
ارتفاع صعود رطوبت در طی سال دارای نوسان است.
2. مشخصات رطوبت ناشی از آب های زیرزمینی
در بخش های مختلف بنا به صورت یکنواخت مشاهده می شود ( جز در مواردی که بنا از مصالح مختلفی ساخته شده است )
ارتفاع رطوبت در قسمت های شمال شرقی حد اکثر و در بخش های مجزای بنا در حداقل است.
نوسان شدیدی در طی سال در رطوبت بنا ایجاد نمی شود .
میزان ارتفاع رطوبت
1. شرایط جوی محل
2. نحوه ی تابش آفتاب یا عدم تابش آن
3. کهولت و نوع مصالح بنا
4. خط زمین ( طبیعی یا مصنوعی)

د) ترک ها ونشست ها
انواع ترک ها و نشست ها در بنا
ترکها معمولاً بر اثر عوامل متعددی ایجاد می شوند که اینک به تعدادی از آنها اشاره می شود:
1. ترک ناشی از نشست ساختمان در زمین
2. ترک بر اثر نشست زمین در زیر پیهای ساختمان
3. ترکناشی از خشک شدن لایه های ساختمان در زمنا ساخت بنا و عوامل جوی در طول زمان
4. ترک ناشی از جابجایی ناگهانی لای ههای زمین بر اثر عواملی مانند زمین لرزه و بادهای شدید
5. ترک بر اثر کاهش یا افزایش بار وارد بر پیها
6. ترک بر اثر وارد آمدن نیروهای رانشی به بنا
7. ترک ناشی از لرزشهای پیرامون بنا بر اثر عواملی مانند ترافیک ، انفجار ، حفاری و غیره
8. ترک بر اثر احداث ساختمان بر روی بقایای بناهای سابق
9. ترک بر اثر تغییر فشار آبهای زیرزمینی و تغییر میزان رطوبت در بخش زیر پیها
10 . ترک بر اثر تعبیه و فعالیت تاسیسات مدرن در داخل ساختمان قدیمی
11 . ترک ناشی از کاهش تدریجی مقاومت و چسبندگی مصالح و ملاتها به علت فرسودگی در طول زمان
12 . ترک بر اثر ساخت وساز جدید (الحاق) بدون توجه به پیوستگی و همبستگی سازه ای ساختمانهای قدیمی
1. ترک ناشی از نشست طبیعی ساختمان در زمین
در ابنیه تاریخی و قدیمی ، ساخت و ساز فشاری بر قشرها و لایه های زمین تحمیل کرده و این عمل تا زمانی ادامه یافته است که تعادلی نسبی بین بار وارده و عکس العمل و مقاومت زمین برقرار شده است . با توجه به اینکه دستاوردهای چشمگیر احداث پی در زمان حاضر در گذشته وجود نداشته است برای تعدیل نشستهای احتمالی آتی و همچنین پیشگیری از تاثیرات منفی آن در کل ساختمان اجباراً بنا را در کل مقاطع زمانی مختلف اجرا می کردند.
2. ترک بر اثر نشست زمین در زیر پیهای ساختمان
تغییرات حاصل بر اثر فشار آبهای زیرزمینی که برای مصارف روزانه و صنعتی مورد استفاده واقع می شود ، یا در مواقعی بوجود آمدن رطوبت در زیر پیها (رسیدن رطوبت به رس زیر پی و عواقب طبیعی حاصل از آن) موجب ایجاد ترک در بنا می شود.
3. ترک ناشی از خشک شدن لایه های ساختمان در زمان ساخت بنا و عوامل جوی در طول زمان
در زمان احداث هر بنا رطوبتی طبیعی در ملات و سایر مصالح ساختمان وجود دارد . این روطبت به مرور زمان از بین می رود و موجب ایجاد ترک در بنا م یشود . از طرف دیگر بر اثر تغییر عوامل جوی (در فصول مختلف) و تغییرات جوی در گذر زمان (افزایش یا کاهش میزان رطوبت) نیز ترک پدیدار می شود. چنانچه می دانیم افزایش دما در فصول گرم (انبساط) و تقلیل دما در فصول سرد (انقباض) موجب تغییرات مدامی است که در زمین هسازی و تشدید بروز ترکهای ناشی از عوامل دیگر تاثیر مستقیم دارد و یا خود باعث ایجاد ترک می شود.

4. ترک ناشی از جابه جایی ناگهانی لایه های زمنی
جابه جایی لایه های زمین بر اثر عوامل سریعی مانند زمین لرزه و بادهای شدیدی موجب ایجاد ترکهای قابل توجه در بناهای قدیمی م یشود که گاه نیز به انفصال دو جداره می انجامد.
5. ترک بر اثر کاهش یا افزایش بار وارد بر پیها
در ابنیه قدیمی فشاری عمل کردن بیشتر اجزاء و عناصر باربر ساختمان تعادلی را در بارگذاری ایجاد می کند . این تعادلتمام نیروهای انشی و فشاری را خنثی و بار ساختمان را به صورت صحیح از مرکز ثقل پایه ها و دیوهره ها به زمین منتقل می کند . هر گونه تغییر در بارگذاری (کم یا زیاد کردن) در این تعادل اختلال ایجاد می کند و در نتیجه ساختمان دارای ضایعات و ترکهای شدید می شود. برای مثال اگر نیروی فشاری بار قائم گلدسته ها از کناره های ایوانها حذف شود (بر اثر تخریب گلدسته یا مناره ها) نیروهای رانشی تاقهای ایوان در پای ههای جانبی باربر زنده می شود و موجب رانش پایه ها می گردد مانند سردر ورودی مسجد جامع ورامین .
مثال دیگر را می توان در ساختمان کاخ مرمر تهران جستجو کرد که به دلیل انتقال بار اضافی سقف حفاظتی بر روی دیواره های جانبی ، فشار زیادی در این دیواره ها ایجاد و موجب بروز ترک و خرد شدن لبه های سنگ مرمر شده است. نتیجه می گیریم که در بناهای قدیمی تغییراتی از قبیل افزودن و یا کم کردن حجمی از بنا باید با مطالعات قبلی و پی شبینی ها و محاسبات دقیق فنی همراه باشد تا به تنشهای بعدی دامن نزند.
6. ترک بر اثر وارد آمدن نیروهای رانشی به بنا
همانطور که قبلاً ذکر شد اجزای بنای قدیمی اکثراً به صورت فشاری عمل م یکنند و تمام نیروهای رانشی توسط نیروهای فشاری خنثی شده به زمین اننتقال می یابد. چنانچه نیرویی بدون در نظر گرفتن تعادل بنا از جهات مختلف به آن وارد گردد خود به خود تعادل موجود را در ساختمان بر هم م یریزد و در نتیجه ترکها و جابه جایی ها ظاهر می گردند
7. ترک ناشی از لرزشهای پیرامون بنا بر اثر عواملی مانند ترافیک ، انفجار ، حفاری و غیره
ابنیه قدیمی با توجه به زمان ساخت در بستر طبیعی زمان و مکان خود به زندگی ادامه م یدهند و هر عامل خارجی مانند احداث خیابانها و در نتیجه ایجاد ترافیک سنگین همراه با صدا و لرزش ، همچنین سایر عوامل نظیر احداث کارخان هها و کارگاهها ، انفجارها وعملیات حفاری ، در تعادل طبیعی بنا که اجزاء آن به صورت فشاری عمل م یکنند اختلال ایجاد می کنند. باید در اطراف ابنیه تاریخی و قدیمی حریمهایی تعیین کرد تا از صدمات احتمالی فوق به بناهای ارزشمند جلوگیری شود.
8. ترک بر اثر احداث ساختمان بر روی بقایای بناهای سابق
از آنجایی که پیهای ساز ههای قدیمی بر اثر گذشت زمان و فرسایش تدریجی مصالح مقاومت خود را از دست داد هاند تحمل بار ساختمان جدید را ندارند و بارگذاری بلافاصله سبب خرد شدن لای ههای پی و در نتیجه موجب ناپایداری و ظهور ترک در ساختمان جدید خواهند شد.
9. ترک بر اثر تغییر فشار آبهای زیر زمینی و تغییر میزان رطوبت در بخش زیر پی ها
چنانچه روشن است ، بناهای قدیمی در طول سالیان متمادی خود را با طبیعت مکان و فشارهای موجود در قشرهای زیرین پی هماهنگ کرده و به تعادل رسیده اند . هر گونه تغییر در این نظام تعادلی دو جانبه (کاهش فشارآْب یا افزایش آن) موجب بروز اختلالاتی در پیها و در نتیجه کل ساختمان می شود که به صورت نشست و ایجاد ترک درساختمان بروز می کند . بنابراین کنترل و ثابت نگه داشتن آبهای زیرزمینی تا حد امکان برای حفاظت بنای تاریخی ضروری است.

. 10ترک بر اثر تعبیه و فعالیت تاسیسات مدرن در داخل ساختمان قدیمی
در بناهای قدیمی تاسیسات در خارج از بنا احداث می شد و لوله کشی برای سرویسها و تاسیسات گرمایشی و سرمایشی در داخل ساختمان وجود نداشت . اما اکنون به منظور احیای ابنیه قدیمی این تاسیسات اجباراً به داخل بنا منتقل م یشوند . در بیشتر این ابنیه به علت اجرای نادرست این تاسیسات و در نتیجه نشت آب از لول هها و نفوذ ان به زیر پیها ، نشست و ترک رخ می دهد . برای مثال یکی از پایه های رواق گونه مدرسه شهید مطهری که اخیراً به آشپزخانه تغییر کاربری یافته است بر اثر نفوذ فاضلاب آشپزخانه کاملاً نشست کرده تا اندازه ای که در خطر فرو ریختن قرار گرفته است . همچنین انتقال سرویس بهداشتی به داخل بنای کوشک در باغ هرندی کرمان (که اخیراً به موزه تغییر عملکرد یافته است) موجب ایجاد رطوبت در بنا شده .پس باید توجه داشت که مداخله در بنای قدیمی و احداث بنای جدید مشروط به رعایت اصولی خاص در طراحی با نگرشی ویژه به طبیعت بنای قدیمی است . مثلاً اگر بتوان کانالهایی را در داخل ساختمان پیش بینی کرد و عایقکاری و زهکشی لازم را در این کانالها انجام داد می توان کلیه لول ههای تاسیساتی را در آنها کار گذاشت تا بتوان ضمن کنترل و تعویض اجزاء فرسوده مانع از عوارض ناشی از نشت اب و غیره شد و نفوذ اتفاقی آب به آن را به چاههای فاضلاب هدایت کرد.
11 . ترک ناشی از کاهش تدریجی مقاومت و چسبندگی مصالح و ملاتها به علت فرسودگی در طول زمان
فرسودگی و کهولت ابنیه همراه با عوامل جوی تاثیرات مستقیم و عوارض منفی برای ساختمانها در پی دارد . میزان تاثیر عوامل جوی از قبیل تغییرات دما و رطوبت بستگی به نوع مصالح مورد استفاده در بنا دارد . اجتماع این دو عامل مقاومت بنا را در برابر نیروهای وارده تقلیل می دهد و بروز ترک یکی از عوارض آن است . بنای قدیمی باید به طور مداوم مورد مراقبت قرار گیرد ، بخصوص پوششهای بنا که مستقیماً در معرض عوارض جوی قرار دارند . برای مثال سقفی که تزئینات گچی و غیره دارد با ملات به توفال متصل است واین ملات تمامی بار سقف تزئین شده را به صورت معلق نگه م یدارد . بر اثر اضمحلال این ملات چسبندگی بین سقف و توفال ازبین می رود و ضمن بروز ترک و تغییر شکل سقف ریزش م یکند.
12 . ترک بر اثر ساخت و ساز جدید (الحاق) بدون توجه به پیوستگی و همبستگی سازه ای ساختمانهای قدیمی
با توجه به اینکه بناهای قدیمی دارای انسجام سازه ای و همچنین همبستگی در ترکیب و ساختار خود هستند هر نوع دخل و تصرف در بنا که ب یتوجه به این اصول سازه ای و ترکیبی و بدون مطالعه انجام گیرد مسلماً ضایعاتی را ایجاد می کند که یکی از آنها ایجاد ترک و جابجایی در اسکلت بناست.
13 . فشارها وارده و ترکها
ترکهایی که به صورت عمود بر صفحه دیوار مشاهده می شوند معمولاً معلول فشارهای وارده یا فشار حاصل از تاقیها و یا فشارهای حاصل از فعل و انفعالات خود زمی ناند. اگر پی مستعد نشست باشد این فشارها ممکن است باعث چرخش شوند . از طرفی حتی امکان دارد ترکهای افقی نیز بر اثر این فشارها ایجاد شوند و این درست زمانی اتفاق می افتد که دیوار بر اثر استقامت زمین از دو جانب شکم داده و باعث فلج شدن آن بخش خاص و آن برش از دیوار شده باشد.در دیوارهای پشتیبان (پشتبندها) معمولاً در بخش پر دیوار ترکهای افقی وجود دارند ولی قابل رویت نیستند اگر تغییر فشارهای وارده در طول دیواری همگن نباشند در نوع انحراف طولی تغییر پدید م یآید و در نتیجه ترکهای عمودی به وجود می آیند نیروها وفشارهای متمرکز که بر اثر وجود تیرهای سقف حاصل می شوند ممکن است یکی از عوامل ایجاد ترکهای مایل و گاه متمایل به قائم شوند . هر گاه نیروهای متمرکز با مقاومت قال توجه زمین مواجه شوند شاهد بروز ترکهای افقی نیز خواهیم وبد.
1 ترک در دیوارهای منحنی . 13
در این نوع دیوارها ترکها خیلی بیشتر از دیوارهای صاف هستند زیرا فشارهای عمودی در جداره با تنشهای کششی همراه اند.
2 ترک در نقاط اتصال دیوارها . 13
و … به صورت فاحشی تحت تاثیر نیروهای متمرکز قرار می گیرند . اگر اتصال به خوبی انجام نشده باشد امکان ایجاد ترک و انفصال بسیار زیاد است . T یا L نقاط اتصال دیوارها در کنج به صورت نشستهای غیر همگن لایه های مختلف زمین خود از دلایل بروز ترک و یا چرخشهای شدیدند که معمولاً در گوش هها و کنجهای اتصالی بروز می کنند.

13ترک در جداره ها و دیوارهای پر بازشو (پنجره و در) .
وجود بازشوها در دیوار جز افزایش نیروهای فشاری در بخشهای اطراف و حواشی بازشو باعث تشکیل و پخش شبکه نیروهای کششی و فشاری خاص می شود که معمولاً به انفصال قسمتی فوقانی از دیوار می انجامد.
در نمادهایی که تعداد بازشوها بیشتر باشد بر اثر نشست پیها تعداد ترکها افزایش می یابد و این ترکها در نقاط ضعف بیشتر مشهودند.
14 . سازه بنا و رابطه آن با ترکها
سازه یک بنا در مجموع خیلی پیچیده تر از عناصری است که تا به حال در مورد آنها صحبت شده است . ایجاد و روند رشد ترکها معمولاً ممتاثر از مسائل مختلفی است.وجود بازشو و خلا حاصل از محفظه راه پله ها به نوبه خود در پخش نیروها و میزان استحکام و انسجام در حجم بنا موثر هستند تنها از طریق مطالعه دقیق این ارتباطات و وابستگی نیارشی در سطح بناست که م یتوان به ریشه ترکها در بنا پی برد.برای مثال در شکل 8 افزایش بار وارده موجب ضعف و ایجاد اختلال در وضع ستون شده است. همچنین دیوار نهایی با تورم خود ضعف سازه را تشدید کرده است.
روشی برای شناسایی ترک و نشست بنا
با توجه به انواع ترکها در بحث پیش لازم است در یک بنای تاریخی به مطالعه و بررسی نوع ترک و عوامل به وجود آورنده آن پرداخت و دریافت که کدام یک از دوازده عامل باعث این ضایعه شده است چرا که دستیابی به عامل مخل برای درمان ضروری است . قدم اول شناسایی خود ترک و فعال یا غیر فعال بودن آن است. در بررسی اولیه ترک اگر داخل ترک خاک گرفته وسیاه باشد م یتوان استنباط کرد که ترک فعال نیست و شاید بر اثر یک حادثه در زمان خاصی به وجود آمده و سپس متوقف شده است.
اما این بررسی نمی تواند موثق باشد زیرا انحرافات و تغییر شکلها در بناهای قدیمی بطئی است و امکان کثیف شدن و دود گرفتن ترک حتی در زمان فعالیت آن نیز وجود دارد به ویژه که با آلوده شدن هوای اکثر شهرها این پدیده بیشتر مشاهده می گردد. بنابراین باید بررسیهای علمی با استفاده از دستگاههای مدرن برای شناسایی دقی قتر آن انجام شود اما اگر این ابزارهای مدرن به عللی در دسترس نباشد کارشناس مرمت بنا می تواند با علامت گذاری بر روی ترکها حرکتهای بعدی آنها را ثبت کند .
روش شاهد گذاری
یکی از این روشها شاهد گذاری است . بر روی ترک علامی گچی یا شیشه ای در داخل و خارج ساختمان قرار داده می شود . برای این علامات غالباً از گچ استفاده می شود . (انتخاب مصالح شاهد بستگی به عواملی جوی داخل و
2 است که برای دقت بیشتر آن را به صورت دم چلچله ای می سازند. cm 10 و ضخامت cm 20 ، عرض cm خارج بنا دارد). ابعاد شاهد به طول روش اجرای آن به این صورت است که محل ترک را از داخل تمیز و محل شاهد را کمی زبر و مرطوب می کنند تا قدرت چسبندگی آن افزایش یابد . تعداد این شاهدها بستگی به نوع ترک و کیفیت نهایی مورد نظر ما دارد .در کنار کار جدولی تهیه و هر ماه یک بار بر اسا شماره شاهد تغییرات آن در جدول ضبط می شود . سپس بر اساس این جدول منحنی پیشرفت ترک را ترسیم می کنیم . پس از مدتی می توان بررسی کرد که ترک فعال (در حال پیشروی) است یا غیر فعال (متوقف) . آنگاه توجه می کنیم که در صورت فعال بودن چه عواملی در آن دخیل هستند . سپس به اقتضای نیاز مرمتی بنا اقدامات و راه حلهای متناسب را بر می گزینیم . در بررسی منحنی پیشرفت ترک ملاحظه می کنیم که ترک از بخش فوقانی ساختمان رو به پایین است و شدت آن هر ماه بیشتر شده و سریعاً بخشهای تحتانی را نیز تحت تاثیر قرار می دهد

فصل چهارم
آسیب شناسی
شناخت سازه ای بنا
شناخت آسیب های ورودی
شناخت آسیب های مطبخ و انبار آذوقه
شناخت آسیب های اتاق سه دری
شناخت آسیب های شاه نشین
شناخت آسیب های حوضخانه
شناخت آسیب های زمستان نشین
شناخت آسیب های جبهه شمالی(حیاط اصلی)
شناخت آسیب های حیاط اصلی
شناخت آسیب های حیاط خدمه

شناخت سازه ای خانه طبیب زاده (تحلیل سازه): در بنای خانه طبیب زاده مانند دیگر بناهای سنتی از مصالحی چون خشت – آجر – سنگ – چوب – گل – گچ – آهک – ساروج و کاه گل استفاده شده است. سازه اصلی بنا به صورت جرز (دیوار باربر) و با خشت و آجر می باشد در سازه ی این بنا علاوه بر خشت و آجر از چوب نیز استفاده شده است که برای تحکیم سازه مورد استفاده قرار گرفته است. از گچ نیز در نازک کاری بنا استفاده شده است و مقرنس های اجرا شده در فضای حوضخانه نیز از جنس گچ می باشند. در قسمت شرقی بنا که دوره ی ساخت آن زمان پهلوی اول می باشد مصالح به کار رفته بسیار ساده تر می باشند. نسبت به جبهه غربی بنا که در زمان قاجاریه ساخته شده است. البته ناگفته نماند همانطور که تصاویر گویای شرح حال این بنا هستند قسمتی که در زمان پهلوی اول ساخته شده تخریب بیشتری داشته است که دلیل این امر شتاب در ساختمان سازی و عدم درگیری مناسب مصالح با یکدیگر می باشد. سقف های این بنا اغلب تیر پوش می باشند البته در برخی قسمتهای بنا سقفهای ضربی و گهواره ای نیز دیده می شود. نمای بنا از جنس گچ و کاه گل می باشد .

آسیب نگاری و آسیب شناسی بنا
موقعیت

آسیب نگاری و آسیب شناسی بنا
موقعیت

آسیب نگاری و آسیب شناسی بنا
موقعیت

آسیب نگاری و آسیب شناسی بنا
موقعیت

آسیب نگاری و آسیب شناسی بنا
موقعیت

آسیب نگاری و آسیب شناسی بنا
موقعیت

آسیب نگاری و آسیب شناسی بنا
موقعیت

آسیب نگاری و آسیب شناسی بنا
موقعیت

آسیب نگاری و آسیب شناسی بنا
موقعیت

آسیب نگاری و آسیب شناسی بنا
موقعیت

آسیب نگاری و آسیب شناسی بنا
موقعیت

آسیب نگاری و آسیب شناسی بنا
موقعیت

آسیب نگاری و آسیب شناسی بنا
موقعیت

آسیب نگاری و آسیب شناسی بنا
موقعیت

آسیب نگاری و آسیب شناسی بنا
موقعیت

آسیب نگاری و آسیب شناسی بنا
موقعیت

آسیب نگاری و آسیب شناسی بنا
موقعیت

آسیب نگاری و آسیب شناسی بنا
موقعیت

آسیب نگاری و آسیب شناسی بنا
موقعیت

آسیب نگاری و آسیب شناسی بنا

بازشو ها در بنا : 1 درب ورودی خانه 5-درب اتاق سه دری جبهه شرقی 2-درب مطبخ در جبهه غربی 3-درب فضای چاه خانه در جبهه جنوبی 6-درب خروجی اشکوب فوقانی اتاق حوض خانه 4-درب و پنجرههای شاه نشین 7- سردر اطاق پنج دری

فصل پنجم
ارایه طرح مرمت

مقرنس کاری سقف اتاق حوض خانه
پلان معکوس و نمای مربوطه
مقرنس کاری زیر سقف اتاق سه دری
پلان معکوس و نمای مربوطه
برای مرمت و استحکام بخشی فضاهای فوق بایستی شناخت جامعی نسبت به مقرنسهای گچی و تزینات دیگر داشته باشیم . تا بتوانیم.به نحو احسن امر مرمت را اجرا کنیم.و از بین رفتن تزیینات جلو گیری کنیم.

مراحل مختلف حفاظت و تضمین ادامه حیات یک بنای تاریخی از لحاظ فنی -1 رفع خطر از بنا -2 مرمت استحفاظی و استحکامی -3 مرمت کامل (جامع) 1. رفع خطر این عمل به منظور تضمین حیات بنا (پا برجا نگه داشتن آن) و به دلایل فنی مقطعی، حفظ و ایمنی انجام می پذیرد (شکل 1). این اقدام به طور مقطعی نگرانی از دست دادن شالوده اصلی بنا را رفع و امکان مطالعه و پژوهش را مدت زمان کافی برای تهیه طرحهای مراحل بعد فراهم می کند.برای رفع خطر باید موارد زیر را مد نظر داشت: الف) تشخیص ضرورت رفع خطر: در مواردی ضروری است که منشا خطر به طور کامل از نظر کاربری تعطیل شود و در صورت لزوم عدم امکان استفاده از کل بنای تاریخی به طور مقطعی توصیه م یشود. برای مثال چنانچه سرویس بهداشتی بنا باعث نفوذ آب به پی ودیوارهای بنا گردد، باید استفاده از آن موقتاً متوقف شود. همچنین اگر ایستایی بنا از نظر تحمل بار زنده در خطر باشد، ضروری است که استفاده از آن موقتاً خاتمه یابد. ب) شناسایی کامل و دقیق بخش های فرسوده و خطرناک. پ) شناسایی و بررسی موادو مصالحی که م یتوانند با توجه به نوع خطر سریعاً مورد استفاده قرار گیرند. ت) شناسایی و بررسی روش، فن و تکنیکی که با استفاده از آن، عمل رفع خطر در اسرع وقت انجام پذیرد.
ث) ضمن عملیات رفع خطر موقت، عدم استفاده از بخش ها یا کل بنا توصیه می شود. ج) در عملیات رفع خطر، در یک زمان محدود نباید شیوه و تکنیکی برگزیده شود که باعث ممانعت از سایر مطالعات پژوهشی و یا شناسایی منبع خطر گردد. چ) در مواقعی که مشکل پیچیده است لزوم دخالت مهندس محاسب برای محاسبات فنی عملیات رفع خطر ضروری است، می توان از این همکاری بهره جست. ح) تمامی مراحل فوق به عنوان الحاقی موقت تلقی م یشوند و مرمتگر باید پس از مطالعه روشی جامع و کامل برای مرمت بنا، امکان حذف این مرمت مقطعی را مدنظر داشته باشد، بدون آنکه این حذف پیامدهای منفی برای بنا داشته باشد

2. مرمت استحفاظی و استحکامی هدف اصلی از این نوع مرمت تثبیت وضع موجود بنا و حفظ ارزش های باقیمانده از آثار تاریخی است. در این مرمت، عمل فو قالعاده ای از لحاظ هنری و کاربردی انجام نم یشود، ولی استخوانبندی بنا تقویت می گردد. به عبارت دیگر، ظاهر بنا پس از مرمت حفاظتی و استحکامی تغییر چندان محسوسی نخواهد کرد. در این نوع مرمت طی مراحل زیر ضروری است. الف) بررسی و شناخت عواملی که در تغییر شرایط متعادل بنا موثر بوده است (آسیب شناسی). ب) پژوهش در مورد مرم تهای استحکامی و فنون وابسته به آن در تجارب مرمتی دنیا که به گون های دارای شرایط همسان با بنای مورد نظر باشند و بتوان از پیشرفته ترین آنتجربیات از نظر نوع مصالح، تکنیک و غیره بهره جست. پ) بررسی گزینه های مختلف برای مرمت حفاظتی و استحکامی و انتخاب روش بهینه. ت) انجام محاسبات فنی در امر مرمت استحکامی توسط مهندس محاسب. ث) با توجه به اینکه در ضمن هدف اصلی (مرمت استحکامی) باید به اقدامت فنی از جمله شکافتن بخش هایی برای تقویت و یا کلاف کشی و یا پیوند متوسل شد، لازم است باستان شناسان و کارشناسان ذی ربط در محل حاضر شوند و مطالعات و پژوهش های ضروری را انجام دهند. ج) به موازات انجام عملیات مرمت استحکامی باید به ایجاد شرایط مناسب برای تکمیل خطوط اصلی و بازسازی کامل بنا توجه داشت. چ) با بررسی کارشناسانه مواردی پیش می آید که ما را به اقدامی که ممکن است در موارد دیگر غیر عملی باشد مجاز م یسازد. در این صورت اقدامات کارشناس باید به شرح زیر مورد ارزیابی قرار گیرد: -1 در صورت افزودن بخش جدید به بخش قدیم از نظر استحکامی، رفع نیاز عملکردی ضمن توجه به مسئله زیبایی شناسی ضروری است. -2 بازسازی و تکمیل خطوط از بین رفته بنا به علت زمان مدیدی که بر آن سپری شده در مواردی که ایستایی بنا یا بقای آن را تضمین کند مجاز است (مرمت تکمیلی) . ح) پیش بینی حرایم حفاظتی لازم (حرایم فنی) در مقابل لرزش حاصل از عواملی همچون حرکت انواع وسایل نقلیه و یا وجود کارخانه ها و یا موادی از قبیل حرایم رطوبت و عوامل بیولوژیکی ، دود ، صدا و غیره ضروری است

3. مرمت جامع یا کامل (طرح جامع مرمتی) با توجه به اینکه هر بنای تاریخی در یک بستر خاص اجتماعی ، فرهنگی و اقلیمی جای دارد ، لذا مرمت آن مستلزم دقت و شناختی همه جانبه است . این عوامل از بافت شهری (مکان طبیعی استقرار بنا) تا سایر جوانب تاریخی، اجتماعی، فرهنگی ، مذهبی ، اقتصادی ، سیاسی وغیره را شامل می گردد
1.3شناخت تاریخی .
شامل شیوه های ساخت و ساز ، فنون و مصالح مورد استفاده در گذشته یک بنا به عناون یادگار تاریخی نیاکان و حامل پیام دوره ای خاص از تاریخ می گردد.
یافتن خطوط اصلی بنا
برای شناخت ارزش واقعی اثر لازم است که در ذهن طراح خطوط اصلی بنا مجسم و ترسیم شود . به این منظور باید مطالعات مقاطعی که اثر در آن زمان شکل گرفته مورد بررسی قرار گیرد و با استعانت از روشها و شیوه های متداول در آن مقطع خاص زمانی ، وجوه تشابه
آثار شناسایی شود و اثر در کمال سلامت خود به طور تجسمی ترسیم گردد . این بررسی در واقع بخش مطالعات تطبیقی و شبیه سازی برای دستیابی به شیوه ساخت بناست و همراه با مطالعات متون مربوط به اثر تاریخی ، خطوط اصلی معماری را از تمامی جهات بر ما روشن
می دارد . این شناسایی و تجسم کمک شایان توجهی به بناست ، زیرا مداخلات احتمالی ما در آن صورت شخصی و اختیاری نم یگیرد و جهتی مستند و تاریخی پیدا م یکند ؛ این مطالعات از دو جنبه معمار مرمت گر را یاری می دهد:
1. شناخت کامل تمام مسائل مربوط به سازه و سیمای یک بنا در زمان احداث آن .
2. استفاده از ان شناخت برای احیا و تعمیر بنا .
فقدان بخشی از بنا در مواقعی ما را در مقابل راه حلهای مختلف برای مرمت و احیای آن قرار م یدهد . بنابراین ، با توجه به مراحل فوق الذکر ، خط و شیوه علمی و مدون مرمت را با در نظر گرفتن زمان تاریخی و امکانات امروزی انتخاب می کنیم .
طبیعی است که فقدان بخشهایی از بنا در طول زمان به تنشهایی دامن می زند که به ناچار بازسازی بخشهای گم شده بنا را الزامی می دارد . چنانچه در پیش اشاره شد ، خطوط اصلی بنا بخشی از حیات فیزیکی بنا و کاربرد معنوی و اجتماعی آن را در زمان خود در بر م یگیرد ، لذااین مطالعات طیف گسترد های از اطلاعات و پیامهای اجتماعی ، فرهنگی و غیره را روشن می کند که جوانب مختلف مربوط به استفاده از اثر را به درستی منعکس میسازد و این به تصمی مگیری ما برای احیای بنا کمک شایان توجهی می کند .
با توجه به تمامی ارزشهایی که قبلاً مطرح شد باید در نظر داشت که امروز بنایی در دست ماست که هر آن مورد تهاجم ناشی از رشد و گسترش لجام گسیخته شهر و روستا و منطقه جدید است و ما وظیفه حفظ و حراست از بنا و انتقال آن به آیندگان را بر عهده داریم.بنا در زمان تاریخی همواره زنده است و آیندگان می توانند برداشت های جدید و دریافتهای نو از آن داشته باشند. بنابراین لازم است با توجه به ظرافت موضوع ، به فراخور مکان و زمان حریمی را ببرای حفاظت از اثر و یا بنا قائل شویم . (طراحی و پیشنهاد این حریم مستلزم مطالعات دقیق باستان شناسی و گمانه زنی پیرامون اثر است.) از سوی دیگر موضوع بسیار حساس تطابق ، تلفیق و همزیستی بنا با کلیه ویژگیهای خود با زمان حاضر است که لاجرم وجود این حریم برای برقراری آن پیوند ظریف و حساس ضروری است . این حریم به عنوان یک فیلتر ، نقش مبدل را در پیوند جدید و قدیم برای تضمین ادامه حیات و حفاظت از بنا ایفا می کند

2.3 حفاظت و حراست از ابنیه با مصالح خام
ابنیه یافت شده بر اثر حفاریهای باستان شناسی : اصولاً ابنیه با مصالح خام در زیر خاک محفوظ ترند و فرسایش آنها با قرار گرفتن در هوای آزاد تسریع می شود. بنابراین این گونه بناها بلافاصله پس از حفاری موارد حراست قرار م یگیرند :
1. حفاظت کامل با استفاده از پوشش.
2. حفاظت کامل (دفن مجدد بنا).
3. حفاظت نسبی
* پوشاندن سر دیوار و تعمیرات ساز های با استفاده از کاهگل و مصالح بومی و یا خاک سیمان1 شامل خاک رس: 8 قسمت ؛ ماسه: 1 قسمت ؛ سیمان: 1 قسمت ؛ کاه: به صورت کوتاه ؛و آب : به قدر کافی؛ برای تهیه خاک سیمان ، خاک رس باید پیش از استفاده به مدت چند روز در زیر آب باقی بماند و سپس سایر مواد به آن افزوده و بسیار خوب مخلوط شود . اگر از خاک سیمان به صورت خشت استفاده شود باید از قالبهای ته باز برای ساختن آنها استفاده کرد و سپس خشتها را به مدت یک هفته مرطوب نگه داشت تا سیمان به خوبی بگیرد . سپس خشتها را در مقابل آفتاب خشک کرد.
* استحکام بخسیدن به اندودهای باقی مانده با استفاده از مواد چسبنده مناسب.
* ایجاد سیستم متناسب برای دفع آب باران ؛ باید به طور جدی از تشکیل گودالهای آب در نزدیکی این ابنیه جلوگیری کرد و برای این منظور می تاون با ایجاد شیب در زمین پیرامون ، سیستمهای متناسبی را برای دفع آب باران پی شبینی کرد . تخلیه و هدایت آب باران باید به دقت مورد توجه قرار گیرد و تمامی عملیات اولیه مانند ناودان و ایجاد سطوح متمایل و شیبدار و زهکشیها باید انجام پذیرند.
تشکیل می دهد که به نوبه خود قدرت ایجاد ارتباط بین – Si(oH) بر اثر آب و با وجود یک کاتالیزور (یک اسید) هیدرولیزه می شود و هیدرات سیلیسیم – 4 -Si(oc2H5 ) * استفاده از مواد شیمیایی از جمله سیلیکات اتیل بر روی سطوح عمودی ؛ سیلیکات اتیل – 4.( ورقه های رس را دارد و ساختمان رس با استفاده از این رابطه ضربدری 2 در آب پخش و پراکنده نخواهد شد (شکل 4

3.3ابنیه ای که بر اثر حفاری یافت نشده بلکه در سطح زمین موجودند
ابنیه با مصالح خام تنها با مراقبتهای مداوم می توانند سالم باقی بمانند و مسائل حساسی که باید مورد توجه قرار گیرند به شرح زیرند :
1. سقفها
2. سیستم دفع آب باران
3. اندودها (که باید به طور پیاپی تعویض شوند)
4. پایه های دیوارها ؛ مقاومت ضعیف این دیوارها در برابر نیروهای کششی باعث ایجاد درزها و ترکهایی بر اثر نیروهای برشی حاصل از جابجایی های استاتیکی می گردد. اگر آب باران به داخل این ترکها نفوذ کند پیامدهای بسیار وخیم خواهد داشت و تعمیری فوری را ایجاد می کند.
3.4پی بندی و تقویت پایه های ابنیه سنتی
چنانچه می دانیم پیها در ساختمانهای قدیمی به صورت ماسونری و اتکای بنا در سطح مقطع وسیع از پایه اجرا شده اند و این یکی از عناصر اصلی ایستایی این ابنیه محسوب می گردد .
از آنجایی که تمام بار وارد بر عناصر باربر ساختمان از همین سطح مقطع وسیع به زمین منتقل م یگردد تا زمانی که این انتقال نیرو به صورت قائم از مرکز ثقل پی به زمین منتقل شود ضایعه عمده ای در ساختمان پدید نخواهد آمد اما با گذشت زمان و مداخله های مختلف
در بنا و یا پیرامون آن و همچنین دخل و تصرف در بنا ممکن است نیروهای اصلی تعادل خود را از دست بدهند و باعث ایجاد انحراف برآیند نیروهای قائم شوند . این موضوع در بعضی از ابنیه تاریخی مشاهده شده که پس از سالها تعادل ایستایی ، ناگهان رانشها و یا
نشستهایی در ساختمان بروز می کند . در مرمت ابنیه ضروری است که در وهله نخست ضایعات پی را شناسایی و طرحهایی برای تقویت و پیشگیری از آن ضایعات تهیه کنیم . در حال حاضر با توجه به تکنیکها و مصالح جدید طراح و یا مرم تکار با استفاده از این امکانات می توان اقدام به تقویت پیها و پی بندی کند. این امکانات امروزی از قبیل وسایل شناسایی مقاومت خاک و لای ههای زیرین و مصالحی مانند بتون آرمه در اختیار مرمتگر قرار دارد تا با استفاده از آنها در رفع کشش ، رانش و نشست اقدام کند.
تقویت پیها قبل از اقدامات دیگر از قبیل کانال کشی و تعمیرات بدنه و محوطه سازی ضروری است . تزریق بتون در زیر پیها و یا احداث چاههای تقویتی در کنار پی و پر کردن این چاهها از بتون از جمله اقداماتی است که می توان رد راستای تقویت پیها انجام داد.
قبل از این اقدام لازم است بار وارد بر پی کاملاً بر روی چوب انتقال یابد و شم عبندیهای لازم پیش از هر اقدام اجرایی انجام شود . پس از این اقدامات حفاظتی با احتیاط خالی کردن کنار ههای پی و زیر آن را شروع می کنیم . این تزریق باید به دقت و با بستن و قالب گرفتن پی انجام شود تا بتون تزریقی به طور کامل با مصالح قبلی پیوند خورد و یکپارچه شود تا پس از باز کردن شم عبندی و قالب و انتقال بار مجدد ساختمان بر پی هیچ گونه ترک و نشستی در دیواره ها ایجاد نشود . در بیشتر مواقع با توجه به وزین (ماسونری) بودن ساختمان قدیمی و سنگینی بار وارده و سطح مقطع پیها لازم ایت که این تزریق در چد مرحله انجام گیرد. تقسیم بندی ان بستگی به سطح پی و بار وارده دارد که در بناهای مختلف با توجه به ساختمان انجام می گیرد.در مواقع لزوم که برای تقویت کناره های پی کانال کشی و سایر اقدامات ضروری است با رعایت مسایل ایمنی و حفاظتی اطراف و حواشی پی ها تقویت می گردد.

 فهرست عملیات پیشنهادی
برای اقدامات مرمتی باید از ابتدا مراحل زیر را مد نظر داشت و بر همین اساس کارهای اجرایی را شروع کرد.

1- تجهیز کارگاه: کنترل فوری پشت بامها و سیستم آبروهای موجود، حمل و انتقال باله های زائد، جمع آوری قطعات سنگ ازاره های پراکنده و قطعات گچ که حاوی نقش و یا رنگ بودند، و نگهداری آنها در مکان خاص.
2- مطالعه تاریخچه محله و تاریخچه بنا و بررسی طرح های مختلف از جمله طرح تفصیلی مصوب جهت محدوده
3- برداشت کامل بنا شامل پلان ها، نماها، مقاطع و شناخت سازه بنا و تزئینات مختلف آن. شناسایی کاربریهای سابق بنا، بررسی و شناسایی گونه اصیل بنا و تهیه عکسهای ضروری، شناسایی و معرفی تغییرات و الحاقات بنا شامل دخل و تصرفات حادث در پلان بنا، سازه، پوشش، روزن ها، تزئینات از طریق گمانه زنی، لایه برداری و بررسی کف ها و …
4- پی گردی بنا به طور عام و خاص: بررسی سازه قدیمی بنا، نوع آمودها، تناسب در بنا
5- یافتن خطوط اصلی بنا در پلان، نماها و تزئینات …
6- آسیب شناسی بنا مرتبط با تغییرات حادث در پلان، نما ها، سازه و کاربرد بنا
6.الف – صدمات ناشی از تغییرات پلان، نما، تزئینات، پوشش، کف ها
7- آسیب شناسی در ارتباط و ضع کلی بنا: نشست: رطوبت، رانش، ترک، فرسایش ناشی از کهولت و …
8- طر کاربری بنا و احیا
9- طرح های مرمت استحفاظی و استحکامی مرتبط با بنا
10- طرح مرمت جامع شامل: حذف الحاقات ناموزون به لحاظ سازه ای، زیبایی شناسی، کاربردی و تاریخی، طراحی جزئیات اجرایی جهت دفع عوامل مخل، رفع ضایعات، طرح تاسیسات مختلف، طرح نور پردازی، سیستم دفع آبهای سطحی و تحت الارضی و طراحی سایر خدمات مورد نیاز طرح احیا.
11- ثبت کلیه مداخلاتی که در اجرا و بر اثر اقتضای مقطع کاری ضروری بوده و در طرح مد نظر نبوده یا غیر قابل پیش بینی بوده است.

مصالح شناسی و بررسی دتایل های موجود و پیشنهادی:
سنگ، خشت ، آجر، گچ، چوب و شیشه های رنگی از جمله مصالحی هستند که در خانه ی طبیب زاده به کار رفته است. و همانطور که می دانید خشت و آجر از جمله مصالحی هستند که دارای ظرفیت حرارتی بالا هستند. و بسیار مناسب برای اقلیم اصفهان می باشند با مطالعه و ایجاد شناخت در رابطه با خانه ی طبیب زاده به این حقیقت پی می بریم که با استفاده مناسب از مصالح و ترفندهای معماری از جمله تقسیمات فضایی مناسب این خانه مکانی با آسایش بسیار زیاد برای ما فراهم کرده که این حقیقت به خودی خود نمایانگر برتری معماری قدیم ایران شهر نسبت به جاهای دیگر می باشد و نشان دهنده ی پیوند روحی و قلبی معماران گذشته ما با بنا می باشد.

دلایل استفاده مجدد از مصالح قدیمی در مرمت بنا:
1- همگون شدن و سازگاری با محیط بنا
2- توجه به اصالت بنا و از بین نرفتن هویت بنا
3- از بین نرفتن روح و کالبد بنا
 

3- مرمت و احیا مدرسه قدسیه اصفهان، تالیف و تدوین: اصغر محمد مرادی، انتشارات سازمان عمران و بهسازی شهری 4- 12 درس مرمت، مهندس محمد محب علی، دکتر اصغر محمد مرادی – سازمان میراث فرهنگی و جهانگردی  

منابع و ماخذ :
1- جغرافیا ی اصفهان ،دکتر سیروس شفقی ،انتشارات دانشگاه اصفهان .
2- گنجینه آثار تاریخی اصفهان ،دکتر لطف الله هنر فر .